Si Pele, Ang Diyosa ng Apoy at Bulkan

(Isang Mitolohiya mula sa Hawaii)

Tahimik na namumuhay sa maganda at masaganang lupain ng Tahiti ang mag-asawang si

Haumea, ang diyosa ng makalumang kalupaan at si Kane Milohai, ang diyos ng kalangitan kasama ang
kanilang anim na anak na babae at pitong anak na lalaki. Subalit habang lumalaki ang kanilang mga anak
ay unti-unting nawawala ang kapayapaan at katahimikan sa kanilang tahanan dahil sa matinding alitang
namamagitan sa mga anak nilang sina Pele, ang diyosa ng apoy at si Namaka, ang diyosa ng tubig. Nag-
ugat ang matinding awayan ng magkapatid sa paniniwala ni Namaka na inagaw ng kapatid na si Pele ang
kaniyang kabiyak.
Noong una’y pilit inaayos ng magulang ang alitang ito. Katunayan, ninais nilang maging isa ring
diyosa ng tubig si Pele tulad ng kapatid na si Namaka. Inaakala nilang makatutulong ito upang
magkasundo ang magkapatid subalit hindi ito natupad sapagkat nang madiskubre ni Pele ang apoy sa
kailaliman ng lupa, labis siyang naakit at wala nang sinumang magkapaglalayo sa kaniya at sa apoy.
“Napakaganda ng apoy, Ina. Bakit ba ninyo ako pilit inilalayo rito?” ang madalas niyang sabihin
sa ina kapag nahuhuli siyang nakikipaglaro sa apoy.
“Mapanganib iyan sa iyo at sa iyong mga kapatid,” ang paalala naman ng kanilang ina subalit
hindi nito nabago ang pagkaakit ni Pele sa apoy.
Hindi nga nagkamali si diyosang Haumea sa pagpapaalala sa anak. Isang araw, sa muling
pakikipaglaro ni Pele sa apoy ay aksidenteng nasunog ang kanilang tirahan, ang buong isla ng Tahiti. Galit
na galit si Namaka nang malaman ang ginawa ni Pele at nagbantang paahunin ang tubig sa buong isla
upang lumubog ito sa baha. Sa takot ng mag-asawang Haumea at Kane Milohai para sa kaligtasan nilang
lahat ay agad-agad nilang isinakay ang kanilang buong pamilya sa isang bangka. Si Pele ang naatasang
gumaod at magdala sa kanila sa isang isla upang makatakas sa poot ni Namaka.
“Ahhhhhh, hindi kayo makakalayo! Susundan kita, Pele, kahit saan ka magpunta!” ang galit nag
alit na pagbabanta ni Namaka.
Subalit naging napakabilis ng paggaod ni Pele kaya’t hindi na sila inabutan ng nagngingitngit na
kapatid. Bukod sa layuning mailayo ang pamilya sag alit ni Namaka ay mayroon pa siyang isang
mahalagang misyon. Sa kaniya ipinagkatiwala ng magulang ang kaniyang bunsong kapatid na noo’y nasa
loob pa ng isang itlog at hindi pa napipisa. Habang mabilis siyang gumagaod ay buong ingat niyang
inilagay sa kaniyang kandungan ang itlog upang maiwasang mabasag at upang ito ri’y mainitan.
Pagkatapos ng mahaba at nakapapagod na paglalakbay ay sumapit na rin ang mag-anak sa isang
isla. “Dito muna tayo titigil, ama, ina,” ang sabi ni Pele. “Mainam tirhan ang lugar na ito dahil kakaunti pa
lang ang nakatira. Magiging ligtas tayo rito,” dugtong pa niya.
At sa islang iyon nga pansamantalang nanirahan ang mag-anak. Sa islang ito napisa mula sa itlog
at lumaking isang napakagandang dalagita na may likas na hilig sa pag-awit at pagsayaw ang bunsong
kapatid na pinag-ingatan nang labis ni Pele. Pinangalanan siyang Hi’iaka. Dahil sa kaniya nagmula ang
hula na isang sagradong sayaw, si Hi’iaka ay itinuring na diyosa ng hula at ng mga mananayaw.
Ang mga tao sa isla ay labis na humanga sa kagandahan nina Pele at Hi’iaka gayundin sa husay ni
Hi’iaka sa pagsasayaw ng hula. Subalit hindi lahat ay natuwa sapagkat may apat na diyosa ng niyebeng
naninirahan din sa isla ang naiinis sa magkapatid dahil sila na lang ang nabibigyang-atensiyon at
paghanga ng mga tao. “Hindi sila dapat narito. Ginugulo nila ang isip ng mga tao sapagkat sa kanila na
lang nauukol ang kanilang paghanga. Kailangang mapaalis natin sila,” ang sabi ng pinakapangulo ng apat
na diyosa. Kaya naman, sa tuwing makapagpapatayo ng tahanan si Pele para sa kaniyang pamilya ay
binubugahan nila ng niyebe ang tahanan. Napilitan tuloy ang pamilyang magpalipat-lipat ng tirahan sa
mga kalapit na isla. Subalit sa pagpapalipat-lipat nila’y hindi rin naman sila nakaligtas sa matataas na
along ipinadadala ni Namaka na nag-aabang lang pala sa dagat.
Sa huli’y nakahanap din si Pele ng isang ligtas na lugar para sa kaniyang pamilya. Ito’y sa isang
napakataas na bundok na tinatawag na Mauna Loa. Ito ang pinakamataas na bundok sa buong mundo
kung susukatin ang taas nito mula sa bahaging nakalubog sa karagatan. Subalit kahit nasa mataas na
lugar na sina Pele ay hindi basta sumuko si Namaka. Pilit niyang pinaabot sa tuktok ng bundok ang mga
along kaniyang pinakakawalan. Hindi naman nagpatalo si Pele. Sa wakas, nagamit niya ang apoy upang
makaganti kay Namaka. Sa kagustuhan na rin niyang mailigtas ang kaniyang pamilya ay pinagliyab niya
ang apoy sa pusod ng bundok. Ang init ng apoy mula sa kailaliman ng bundok ay naging dahilan ng
pagputok nito. Ang lumabas na laba sa tuktok ng bundok ay gumulong pababa at tumabon sa malaking
bahagi ng dagat na nasa ibaba nito. Nang matuyo ang makapal na lava ay naging kalupaan ang paligid ng
sumabog na bundok at tinawag na ngayong isla ng Hawaii o “The Big Island.”
Bagama’t nanalo siya sa matinding labanan nila ni Namaka, labis na nanghina ang katawang lupa
ni Pele at siya’y namatay. Subalit ang kaniyang espiritu ay nanatili at nagagawa nitong baguhin ang
kaniyang anyo sa anumang itsurang nais niya. Minsay’y nakikita siya bilang isang magandang babaeng
may mahaba at nakalugay na buhok, minsa’y isang matandang sumusubok sa kabutihan ng mga
mamamayan, minsa’y isang maliit na asong puti, at iba pa.
Minsan sa kaniyang pamamasyal sa paligid ng bulkan, siya’y nagbalatkayo bilang isang
magandang dalaga. Doon niya Nakita ang isang makisig na lalaking nagngangalang Ohi’a. Agad inakit ni
Pele ang lalaki subalit buong galang siya nitong tinanggihan sapagkat siya’y may asawa nang mahal na
mahal niya. Nakita nga ni pele si Lehua, dumating ito upang dalhan ng tanghalian ang asawang si Ohi’a.
Kitang-kita ni Pele kung paanong niyakap at hinagkan nang buong pagmamahal ni Ohi’a ang kaniyang
asawa. Dala ng matinding galit at paninibugho ay kumawala kay Pele ang matinding apoy na tumama
kay Ohi’a kaya’t ito’y naging isang sunog na puno.
Nang makita ni Lehua ang nangyari sa asawa ay buong pait na niyakap niya ang puno habang
lumuluha at nagmamakaawa kay Pele. “Maawa ka diyosang Pele,” ang pakiusap niya. “Buhayin mo po
ang asawa ko o gawin mo na rin akong isang halaman upang magkasama na kami habambuhay. Hindi ko
kakayaning mapawalay sa kaniya, mahal na mahal ko po siya,” ang pagmamakaawa nito habang patuloy
ang walang katapusang pagluha.
Sa walang tigil na pagluha at pakikiusap ng babae ay lumambot ang puso ni Pele at pinagsisihan
ang kaniyang nagawa. Ginawa niyang isang halamang may pino at magagandang bulaklak si Lehua na
ikinapit niya sa puno ng ohi’a. Naging espesyal sa kaniya ang puno ng ohi’a lehua kaya’t ang mga ito ang
unang-unang sumisibol sa nabubuong lupa mula sa laba ng pumuputok na bulkan. Mula noon hanggang
ngayon, lagi nang magkadikit ang puno ng ohi’a at ang mga bulaklak ng lehua. Katunayan, may
paniniwala sa Hawaii na habang magkadikit ang ohi’a at lehua ay maganda ang panahon subalit kapag
biglang umulan nang malakas ay naniniwala silang may pumitas sa bulaklak ng lehua. Pinaniniwalaang
ang ulan ay dala ng mga luha ni Lehua na ayaw mawalay sa kaniyang pinakamamahal na si Ohi’a.
Subalit hindi pa rito nagtatapos ang kuwento sa pagiging sobrang selosa ni Pele at hindi
inaasahang ang magiging kasunod pa niyang biktima ay ang pinakapaborito niyang kapatid na si Hi’iaka.
Isang araw, habang tahimik at masayang naglalaro sa hardin at nag-aalaga sa mga tanim na Ohi’a lehua
sina Hi’iaka at ang matalik niyang kaibigang si Hopoe ay tinawag siya ni Pele.
 “Hi’iaka, sunduin mo ang bago kong kasintahang si Lohi’au. Isa siyang makisig na lalaki.
Binabalaan kita, dalhin mo siya rito at huwag mong aakitin,” ang habilin ni Pele sa kapatid.
“Masusunod po, Ate Pele,” ang sagot naman ni Hi’iaka. “Dadalhin ko rito si Lohi’au para sa iyo
pero alagaan mo sana ang aking hardin habang wala ako.”
Pumayag si Pele at si Hi’iaka ay nagsimula na sa isang mahaba at mapanganib na paglalakbay.
Napakarami palang halimaw at mga panganib sa kaniyang daraanan. Naging matagal ang kaniyang
paglalakbay dahil nakipaglaban pa siya sa mga halimaw na ito bago marating ang pupuntahan. Sa tagal
ng paglalakbay ay nadatnan niya si Lohi’au na noo’y halos patay na dahil sa pagkakasakit at sa pag-
aakalang nalimutan n ani Pele ang pangakong babalikan siya.
“Kailangan mong gumaling, Lohi’au,” ang sabi ni Hi’iaka sa binata. “Hinihintay ka ni Ate Pele,”
ang dugtong pa niya habang ginagawa ang lahat ng makakaya at ginagamit ang kung anumang
mumunting kapangyarihang mayroon siya upang mabuhay ang binata.
Habang hinihintay na gumaling nang lubusan si Lohi’au ay unti-unting nagkakalapit ang kalooban
ng dalawa subalit malaki ang paggalan ni Hi’iaka sa kaniyang ate at hindi siya gagawa ng bagay na
makasasakit ditto kahit pa nakadarama na siya ng pag-ibig sa binata.
Subalit hindi na mapakali si Pele sa tagal nang hindi pagbabalik ni Hi’iaka. Umabot nan ang
apatnapung araw ay hindi pa bumabalik ang bunsong kapatid. Kung ano-ano na ang kaniyang naiisip.
Inakala niyang inakit na ni Hi’iaka ang kaniyang kasintahan. Sa tindi ng selos at galit ay muling sumabog
ang lava mula sa bulkan at nasunog nito ang harding ipinagbilin ng kapatid na alagaan niya. Sa
kasamaang palad ay natabunan din ng lava at nasunog ang kaibigang matalik ni Hi’iaka na si Hopoe.
Sa kaniyang pagbabalik, malauo pa’y nakita n ani Hi’iaka ang ginawa ni Pele sa kaniyang hardin
at nakita rin niyang patay na si Hopoe na nagmistulang taong bato dahil natabunan ng lava. Labis niya
itong ipinagdamdam at ikinagalit. At upang makaganti, nang malaman niyang natatanaw na sila ni Pele
ay hinagkan at niyapos niya si Lohi’au na siyang muling nagpasabog sa galit ng kaniyang selosa at
mainitin ang ulong kapatid. Namatay si Lohi’au na isang mortal dahil sa dumaloy na lava mula sa
sumabog na bulkan subalit si Hi’iaka na isang diyosa ay hindi nasaktan. Nang mamatay si Lohi’au ay
napagtanto ni Hi’iaka na mahal na mahal pala niya ang binata.
“Kuya, tulungan mo akong makuha ang kaluluwa ni Lohi’au sa kailaliman ng lupa,” ang pakiusap
niya sa panganay na lalaki, ang diyos na si Kane-milo.
“Sige, tutulungan kita. Napakarami nang nadadamay sa init ng ulo at wala sa lugar na pagseselos
ni Pele,” ang sagot naman ng kaniyang kuya.
Namangka si Kane-milo patungo sa kailaliman ng lupa subalit hindi pa siya nakalalayo ay nakita
na niya ang lumulutang na kaluluwa ni Lohi’au sa tabi ng kaniyang bangka. Muling ibinalik ni Kane-milo
ang kaluluwa ni Lohi’au sa tabi ng kaniyang bangka. Muling ibinalik ni Kane-milo ang kaluluwa ni Lohi’au
sa kaniyang katawang-lupa kaya’t labis na naging masaya ang magsing-irog na si Lohi’au at si Hi’iaka
nang sila’y muling makita. Nagpasiya silang lumayo sa isla ng Hawaii at lumipat na lang sa isla ng Kaua’i
at doon na manirahan upang makaiwas sa galit si Pele.
At si Pele, pinagsisihan niya ang ginawa sa pinakamamahal niyang kapatid at kay Lohi’au.
Hinayaan na niya silang mamuhay nang tahimik at payapa. Hindi alam ni Hi’iaka na ang masaganang
pagsibol ng anumang itanim sa kanilang mga lupain ay kagagawan ni Pele bilang pagpapakita ng pagsisisi
at patuloy na pagmamahal sa kaniyang bunsong kapatid.
Sa kasalukuyan, patuloy pa ring nakaririnig ng mga kuwentong kaugnay ng diyosang si Pele. May
mga nagsasabing nakapagsasakay sila ng matandang babaeng nakaputi na may dalang aso sa Kilauea
National Park subalit paglingon nila ay wala na silang pasahero. Sa ilang nakunang larawan ng pagsabog
ng bulkan ay nakikita raw ang mukha ni diyosang Pele. Ang lahat ng naninirahan sa isla anuman ang
relihiyon ay nagbibigay-galang sa diyosa. At bakit hindi kung nalalaman nilang may mahigit 200 gusali o
estruktura na ang nasira ng pagsabog ng bulkan mula noong 1983 at higit pa rito, ang malalakas na
pagputok ng bulkan ay nakapagdagdag na ng mahigit 30 hektaryang lupain sa timog silangang bahagi ng
isla ng Hawaii.