Platon, Timajos

1. Dwie dziedziny rzeczywistości i różnice między nimi (28a)

- to, co istnieje wiecznie, a nie powstaje/nie rodzi się – ujmowane rozumem, inteligibilne (idee)
-to, co nie istnieje nigdy, a zawsze powstaje/rodzi się – poznawane mniemaniem, nieścisłymi
spostrzeżeniami (przedmioty zmysłowe)

2. Ogólny mechanizm powstania świata fizycznego. Czy świat ma przyczynę? (28-30); rola
demiurga, idei, elementów
Świat fizyczny ma przyczynę, bo wszystko co widzialne/dotykalne/ma ciało musi mieć
przyczynę.
Jest piękny, czyli ma wieczny wzór (założenie Platona: wszystko, co jest piękne musi mieć
wieczny wzór).
Demiurg stworzył/doprowadził do ładu świat z chaosu, na wzór idei - świat fizyczny jest
odwzorowaniem.
Świat został stworzony z rozumem i duszą, bo to co rozumne jest lepsze od tego, co nierozumne,
a bez duszy nie można mieć rozumu.
Demiurg nie stworzył świata na wzór czegoś, co ma naturę cząstki – cząstki są niedoskonałe, a
na podobieństwo niedoskonałego nie może powstać nic pięknego. Stworzył więc na podstawia
„istoty żywej, której poszczególne istoty żywe i gatunki są cząstkami”.
Budulec: elementy podstawowe: ziemia, ogień; elementy pośrednie: woda, powietrze

3. Rola piękna i dobra w powstaniu świata (29a, 29d-30a)

Świat jest piękny (najpiękniejszy), a wykonawca dobry (najlepszy), więc musiał mieć wieczny
wzór.
Demiurg był dobry, nie był zazdrosny, więc chciał, żeby wszystko inne było podobne do niego.
rozumne = piękniejsze, więc świat stworzony rozumnym

4. Argumenty za jedynością świata (za tym że świat jest tylko jeden)

Świat jest jeden, bo ma tylko jeden pierwowzór.
Gdyby było więcej światów to musiałoby istnieć coś („istota obejmująca” – wszystkie światy
byłyby jej cząstkami) i ono byłoby odwzorowaniem. (z czego rozumiem, wiele światów to w
sumie byłby i tak jeden świat, takie multiwersum).
5. Dlaczego wywód Timajosa jest tylko „prawdopodobny” (29b-c, 30b)
Myśli dotyczące tego, co inteligibilne - twarde, nie do obalenia, tak jak ich przedmiot.
Myśli dotyczące tego, co zmysłowe (odwzorowań) – prawdopodobne.
Świat jest odwzorowaniem, więc myśli o nim są obrazami prawdopodobnymi.
Mamy tylko ludzką naturę, więc w takich sprawach musimy się zdać na opowieści z jakimś
prawdopodobieństwem.
(Platon podkreśla jeszcze raz to, że to obraz prawdopodobny przy okazji pisania, że świat ma
rozum i duszę i jest istotą żywą, nie wiem czy to ma jakieś znaczenie).

6. Powstanie duszy świata (35a-37a)

Dusza świata stworzona pierwsza i starsza od ciała.
Dusza świata okrywa cały wszechświat.
TU WCHODZĄ KOTŁY
Wg tego co mieliśmy na zajęciach, u Realego jest inaczej (to było chyba w oparciu o
tłumaczenie Siwka) jest tak:
Demiurg zmieszał substancję niepodzielną (natura tożsamości), substancję podzielną (z natury
inna), substancję pośrednią (istota?). Podzielna się nie chciała zmieszać z niepodzielną, więc
spoił je siłą. Odrywał po kawałku, w proporcjach (zachowanie harmonii?).
Dusza jest samoobracająca się, wg Witwickiego – myśląca.

7. Czas i wieczność w Timajosie (37c-38d)

Pierwowzór świata jest wieczny, więc Demiurg chciał, żeby świat też był wieczny, jednak
wiecznej natury „istoty żywej”(modelu/idei) nie da się do końca przystosować do tego, co
zrodzone. Stworzył więc „ruchomy obraz wieczności” – czas.
Czas jest imitacją wieczności, jest „zapętlony”, podczas prawdziwa wieczność to niezmienne,
wieczne teraz.
„Zapętlenie” odnosi się do obrotów sfer niebieskich, które swoim ruchem wypracowują czas.
Czas powstał razem ze światem i mógłby się z nim skończyć, nie ma założenia, że świat jest
wieczny, ale Demiurg musiałby tego zechcieć, a raczej nie ma powodów.
8. Utworzenie dusz nieśmiertelnych (41d-42a)
Demiurg tworzy istoty nierozkładalne – bogów/sfery niebieskie (one nie są nieśmiertelne, tak jak
rozumiemy nieśmiertelność idei, ale nie mogą umrzeć, bo Demiurg tak chce).
Demiurg chce, żeby świat był całkowity/pełny (Witwicki: „wyczerpanie zakresu wyrazu istota
żywa”), więc chce powstania śmiertelnych ludzi. Mówi bogom, żeby stworzyli śmiertelnych
ludzi, a sam daje im nieśmiertelny, boski pierwiastek – rozum (Platon nie pisze „rozum”, tylko
jakieś „podążanie za sprawiedliwością”, ale wiadomo o co chodzi).

9. Utworzenie śmiertelnych części duszy (69a71d)

Bogowie dodali człowiekowi inny rodzaj duszy – duszę śmiertelną.
Ona odpowiada za złe popędy, żądze: rozkosz, strach, zuchwałość…
Jest ona w tułowiu i dzieli się na dwie: wyższa – afekty, pasje; niższa – pragnienie jadła i napoju.
Dzieli je przepona, wyższa jest bliżej rozumu, żeby mógł nad nią panować (trzywarstwowa
koncepcja duszy).
A żeby nawet najniższa część była też choć trochę zbliżona do prawdy, to tam jest wątroba, która
odpowiada za wróżbiarstwo (to chyba nie jest istotne).

10. Konieczność a rozum. 3 rodzaje rzeczywistości. Opis chory, elementy pierwsze (rozdz.
VIII, 47e-53b)
Świat powstał częściowo z konieczności, częściowo z umysłu – umysł panuje nad koniecznością,
jest to racjonalne i celowe działanie Demiurga.
3 rodzaje rzeczywistości (zmiana ontologii z dwoistej na troistą):
- pierwowzór – wieczny
- odwzorowanie – widzialna kopia modelu
- miejsce/przestrzeń (chora) – to, w czym się ono rodzi
Chora jest z jednej strony nazywana „masą plastyczną”, „podłożem”, z drugiej „piastunką”,
„opiekunką”.
Chora jest „wiecznie zmienna”, nie jest jednolita, ma dynamiczną strukturę. W chorze,
konieczność powoduje przypadkowe łączenie się tego, co w niej jest i wymaga okiełznania przez
umysł. Demiurg porządkuje/wydobywa w niej elementy, wcześniej nieuporządkowane, nadając
im postaci i liczby.
Elementy pierwsze: ogień, ziemia, między nimi powietrze i woda. (a to wszystko z trójkątów).