შინაგან საქმეთა სამინისტროს აკადემია

ქმედების დანაშაულად კვალიფიკაცია

თბილისი
2016 წ

1
 შინაარსი
თემა #1
სისხლის სამართლის კანონის არსი და მნიშვნელობა. დანაშაულის კვალიფიკაციის ცნება და მნიშვნელობა.
ძირითად და დამატებით მაკვალიფიცირებელ ნიშანთა გამოყენების სპეციფიკა. სისხლის სამართლის
კანონის მოქმედების ფარგლები: დროში, სივრცეში, პირთა წრის მიმართ (სსკ-ს 1-6 მუხლები)--------- 3-14 გვ.

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძვლები. (სსკ-ს 7-10 მუხლები)----------------------- 14-26გვ.

დანაშაული და მათი ნიშნები:
1. ქმედების შემადგენლობა;
2. მართლწინაარმდეგობა;
3. ბრალი.
თემა #2
დანაშაულის კატეგორიები; ერთიანი დანაშაულის სახეები:------------------------------------------------ 27-37 გვ.
 დენადი დანაშაული
 განგრძობადი დანაშაული (სსკ-ის 12-15 მუხლები)
დანაშაულის სიმრავლე:
 არაერთგზისი დანაშაული; დანაშაულთა ერთობლიობა; დანაშაულის რეციდივი, რეკეტი,
რეკეტული დაჯგუფება, რეკეტირი (სსკ-ს 15-171 მუხლები).

დაუმთავრებელი დანაშაული: (სსკ-ს 18-19 მუხლები)------------------------------------------------------ 37-46 გვ.

 დანაშაულის მომზადება; დანაშაულის მცდელობა.
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების საფუძველი დაუმთავრებელი
დანაშაულის შემთხევვაში: დანაშაულზე ნებაყოფლობით ხელის აღება; „ოქროს ხიდის“ თეორია (სსკ-ის
20-21 მუხლები)
თემა #3
მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი და ბრალის გამომრიცხველი და შემამსუბუქებელი
გარემოებანი.(სსკ-ს 28-38 მუხლები)----------------------------------------------------------------------------- 47-62 გვ.

თემა #4
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი --------------------------------------------------------- 63-98 გვ.

თემა #5
ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულთა (სსკ 117-ე, 118-ე, 120-ე, 125-ე, 126-ე, 1261-ე მუხლები)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 99-106 გვ.
საკუთრების წინააღმდეგ მიმართულ ზოგიერთ დანაშაულთა (სსკ 177-179 მუხლები) კვალიფიკაცია
 ქურდობა, ძარცვა, ყაჩაღობა--------------------------------------------------------------------------107-122 გვ.

საზოგადოებრივი უშიშროებისა და წესრიგის წინააღმდეგ მიმართულ ზოგიერთ დანაშაულთა (223, 223 1,

236, 238, 2381, 239) და მმართველობის წინაააღმდეგ მიმართულ ზოგიერთ დანაშაულთა (სსკ-ს 353, 3531-
მუხლი) კვალიფიკაცია------------------------------------------------------------------------------------------ 123-126 გვ.
 ცეცხლსასროლი იარაღის (გარდა გლუვლულიანი სანადირო თოფისა), საბრძოლო მასალის,
ფეთქებადი ნივთიერების ან ასაფეთქებელი მოწყობილობის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა, შენახვა,
ტარება, დამზადება, გადაზიდვა, გადაგზავნა ან გასაღება;
 ცივი იარაღის ტარება;
 ხულიგნობა;
ნარკოტიკული დანაშაულის (სსკ 260-ე, 273-ე მუხლი) კვალიფიკაცია;-------------------------------- 127-131 გვ .
 ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან პრეკურსორის უკანონო დამზადება, წარმოება, შეძენა,
შენახვა, გადაზიდვა, გადაგზავნა ან გასაღება;
 პირადი მოხმარებისათვის ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან პრეკურსორის მცირე
ოდენობით უკანონო დამზადება, შეძენა, შენახვა ანდა ექიმის დანიშნულების გარეშე უკანონოდ
მოხმარება.

2
 თემა#1
სისხლის სამართლის კანონის არსი და მნიშვნელობა. დანაშაულის კვალიფიკაციის ცნება
და მნიშვნელობა. ძირითად და დამატებით მაკვალიფიცირებელ ნიშანთა გამოყენების
სპეციფიკა. სისხლის სამართლის კანონის მოქმედების ფარგლები: დროში, სივრცეში,
პირთა წრის მიმართ (სსკ-ს 1-6 მუხლები).

1. სისხლის სამართლის კანონის არსი და მნიშვნელობა.

სისხლის სამართლის კანონი არის საქართველოს კონსტიტუციისა და საერთაშორისო

სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებისა და ნორმების შესაბამისი, იურიდიულ
ნორმათა ერთობლიობა, რომელიც დადგენილია სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლესი
საკანონმდებლო ორგანოს მიერ, განსაზღვრავს, რომელი ქმედება ჩაითვლება
მართლსაწინააღმდეგოდ და ბრალეულად, რომელი სასჯელი თუ სხვა სახის
სისხლისსამართლებრივი იძულებითი ღონისძიებები გამოიყენება დანაშაულის ჩამდენ პირთა
მიმართ.
სისხლის სამართლის კანონის მიზანია დანაშაულებრივი ხელყოფის თავიდან აცილება და
მართლწესრიგის დაცვა.

2. ქმედების დანაშაულად კვალიფიკაციის ცნება და მნიშვნელობა.

ქმედების დანაშაულად კვალიფიკაცია არის ჩადენილი ქმედების ნიშნების და სისხლის

სამართლის კანონით გათვალისწინებული დანაშაულის კონკრეტული ნიშნების ზუსტი
შესაბამისობის დადგენის, სამართლებრივი შეფასების და მათი იურიდიულად დამტკიცების
პროცესი. დანაშაულის კვალიფიკაციას მეორენაირად ქმედების სისხლისსამართლებრივ
შეფასებასაც უწოდებენ. გერმანულ სისხლის სამართლებრივ ლიტერატურაში გამოიყენება
ტერმინი „სუბსუმცია“.
ქმედების დანაშაულად კვალიფიკაციის მნიშვნელობა მდგომარეობს იმაში, რომ ქმედების
სწორად დაკვალიფიცირების გარეშე, ობიექტური და კანონიერი განაჩენის გამოტანა
შეუძლებელია. სწორი კვალიფიკაცია წარმოადგენს ერთ-ერთ გარანტიას კანონიერების
განხორციელებისა. ამასთან იძლევა პირის უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების სწორად
დაცვის საშუალებას. ის ასევე განაპირობებს პროცესუალურ წესრიგს სისხლის სამართლის საქმის
გამოძიებისას და ხელს უწყობს სისხლის სამართლის კოდექსის ამოცანების შესრულებას, ამ
ამოცანების საწინააღმდეგო გარემოებათა თავიდან აცილებას.
დანაშაულის მაკვალიფიცირებელი ნიშანი არის ის გარემოება, რომელიც სისხლის სამართლის
კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლის დისპოზიციითაა გათვალისწინებული და შეიძლება
ამძიმებდეს ან ამსუბუქებდეს პასუხისმგებლობასა და სასჯელს. ყველა დანაშაულის
განმსაზღვრელი დისპოზიცია შეიცავს თავის მაკვალიფიცირებელ ნიშანს. ამ ნიშნების და
ფაქტიურად ჩადენილი ქმედების ნიშნების შეფასებისას ირკვევა კონკრეტულად რომელი
დანაშაულია ჩადენილი.
მაკვალიფიცირებელი ნიშნების დაყოფა შესაძლებელია ორ ჯგუფად: ძირითად და
დამატებით მაკვალიფიცირებელ ნიშნებად.

3
 ძირითადი მაკვალიფიცირებელი ნიშნები მოცემულია სისხლის სამართლის კოდექსის
კერძო ნაწილის მუხლის პირველი ნაწილის დისპოზიციაში, რომელიც აღწერს ან ასახელებს
დანაშაულებრივ ქმედებას ან მიუთითებს კანონზე, ნორმატიულ აქტზე, რომელიც იძლევა
ქმედების აღწერილობას.
დამატებითი მაკვალიფიცირებელი ნიშნები გადანაწილებულია მუხლის სხვა
ნაწილებში და მათი გამოყენება ხდება, მაშინ, როცა პირველ ნაწილში მოცემული დისპოზიცია
არასაკმარისად აღწერს ქმედებას. მაგალითად, ყაჩაღობა არის თავდასხმა სხვისი მოძრავი
ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით, ჩადენილი ადამიანის
სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობით, ანდა ასეთი ძალადობის
მუქარით. როგორც ვხედავთ, ამ ნაწილში არ არის მითითებული თავდამსხმელთა რაოდენობა,
თუ ყაჩაღობა ჩაიდინა ორმა ან მეტმა პირმა, მაშინ უნდა გამოვიყენოთ სისხლის სამართლის
კოდექსის 179-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ბ" ან მე-4 ნაწილის "ა" პუნქტი, ყაჩაღობა ჩადენილი
ჯგუფურად ან ორგანიზებული ჯგუფის მიერ და ა.შ.
3. სისხლის სამართლის კანონის მოქმედების ფარგლები

სისხლის
სამართლის კანონის
მოქმედების
ფარგლები

პირთა წრის მიმართ

დროში სივრცეში

3.1. სისხლის სამართლის კანონის მოქმედება დროში

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით,
ქმედების დანაშაულებრიობა და დასჯადობა განისაზღვრება სისხლის სამართლის იმ
კანონით, რომელიც მოქმედებდა მისი ჩადენის დროს. ხოლო ამავე მუხლის მეორე ნაწილის
თანახმად
დანაშაულის ჩადენის დროა ქმედების ჩადენის დრო (ანუ დანაშაულებრივი ნების
გამოვლინება). შედეგის დადგომის დროს მნიშვნელობა არ აქვს. თანამონაწილეობით
ჩადენილ დანაშაულში დანაშაულის ჩადენის დროა აგრეთვე თანამონაწილის მოქმედების
დრო. უმოქმედობის დროს, დანაშაულის ჩადენის დროა ის დრო, როცა პირს უნდა
ემოქმედა. მაგალითად, პირს საწამლავი დაალევინეს ორშაბათს და იგი გარდაიცვალა
ოთხშაბათს, დანაშაულის ჩადენის დროა ორშაბათი.
მცდელობის დროს გამოიყენება ის კანონი, რომელიც მოქმედებდა მისი ჩადენის დროს.
განსაკუთრებით მძიმე, მძიმე და ზოგიერთი ნაკლებად მძიმე დანაშაულის მომზადების დროს,

4
რომელიც დასაჯადია საქართველოს სისხლის სმართლის კოდექსის მე-18 მუხლის მე-2
ნაწილიდან გამომდინარე, დანაშაულის ჩადენის დროა დანაშაულის მოსამზადებელი ქმედების
ჩადენის დრო.1
როგორც აღნიშნული იყო, ქმედების დანაშაულებრიობა და დასჯადობა განისაზღვრება
სისხლის სამართლის იმ კანონით, რომელიც მოქმედებდა მისი ჩადენის დროს, მაგრამ ამ საერთო
წესიდან გამონაკლისს წარმოადგენს სსკ-ის მე-3 მუხლი, რომლის თანახმადაც, შესაძლებელია
ქმედების დანაშაულებრიობა და დასჯადობა განისაზღვროს იმ სისხლის სამართლის კანონით,
რომელიც ქმედების ჩადენის დროს არ იყო ძალაში. ე.ი კანონს მიენიჭოს უკუძალა. ახალ კანონს
უკუძალა ენიჭება მხოლოდ 2 შემთხვევაში, კერძოდ როდესაც ახალი კანონი აუქმებს იმ ქმედების
დანაშაულებრიობას, რომელიც ჩადენის დროს დანაშაულს წარმოადგენდა ან იმ შემთხვევაში,
როდესაც ახალი კანონი ამსუბუქებს სასჯელს.

მაგალითად: ა-მ ჩაიდინა ქურდობა 2005 წლის 3 თებერვალს, რომლისთვისაც 2005

წლის 3 თებერვალს მოქმედი კანონი სასჯელის სახით ითვალისწინებდა 4 წლამდე
თავისუფლების აღკვეთას, მაგრამ 2005 წლის 6 თებერვალს ძალაში შევიდა ახალი
კანონი, რომელიც იგივე ქმედებისთვის სასჯელის სახით ითვალისწინებს 3 წლამდე
თავისუფლების აღკვეთას. ამ შემთხვევაში ა-ს მიმართ გამოიყენებენ 2005 წლის 6
თებერვლის კანონს ( ახალ კანონს), რადგან ქმედების ჩადენის დროს მოქმედ კანონთან
შედარებით შეამსუბუქა სასჯელი.

მაგალითად: 2004 წლის 3 ივნისს ა-მ ჩაიდინა სსკ-ის 148-ე მუხლით

გათვალისწინებული დანაშაული – ცილისწამება, მაგრამ 2004 წლის 24 ივნისს ძალაში
შევიდა ახალი კანონი, რომლითაც მოხდა აღნიშნული ქმედების (ცილისწამება)
დანაშაულებრიობის გაუქმება (დეკრიმინალიზაცია). შესაბამისად, ა-ს მიმართ
გამოიყენება ახალი სისხლის სამართლის კანონი და არა ქმედების ჩადენის დროს
მოქმედი კანონი, რადგან ახალი კანონით გაუქმდა ქმედების დანაშაულებრიობა.

სისხლის
სამართლის კანონს
უკუძალა აქვს:

თუ ახალი კანონი თუ ახალი კანონი

აუქმებს ქმედების ამსუბუქებს
დანაშაულებრიობას სასჯელს

1
მ. ტურავა- დანაშაულის მოძღვრება. გამომცემლობა. „ მერიდიანი“თბ. 2011 წ. გვ. 103.

5
 თუ ახალი სისხლის სამართლის კანონი ამსუბუქებს სასჯელს ქმედებისათვის, რომლის
გამოც დამნაშავე მას იხდის, ეს სასჯელი უნდა შემცირდეს ამ სისხლის სამართლის კანონის
სანქციის ფარგლებში.
თუ დანაშაულის ჩადენიდან განაჩენის გამოტანამდე სისხლის სამართლის კანონი
რამდენჯერმე შეიცვალა, გამოიყენება ყველაზე მსუბუქი კანონი.

უკუძალა არ აქვს
სისხლის სამართლის
კანონს

რომელიც

აწესებს ქმედების
ამკაცრებს სასჯელს
დანაშაულებრიობას

მაგალითად: 2008 წლის 23 ოქტომბრის საკანონმდებლო ცვლილებამდე არ ისჯებოდა

ნაკლებად მძიმე დანაშაულის მომზადება. 2008 წლის ცვლილებით კი
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველი გახდა ზოგიერთი ნაკლებად
მძიმე დანაშაულის მომზადებაც. შესაბამისად, თუ პირმა ნაკლებად მძიმე დანაშაული
მოამზადა 2008 წლის 23 ოქტომბრამდე, რომელიც ჩადენის დროს დანაშაულს არ
წარმოადგენდა, გამოყენებულ უნდა იქნეს ქმედების ჩადენის დროს მოქმედი კანონი და
არა 2008 წლის 23 ოქტომბრის კანონი, რადგან ამ შემთხვევაში ახალი კანონი აწესებს
ქმედების დანაშაულებრიობას.
მაგალითად: ა-მ ჩაიდინა ქურდობა 2005 წლის 3 თებერვალს, რომლისთვისაც 2005 წლის 3
თებერვალს მოქმედი კანონი სასჯელის სახით ითვალისწინებდა 3 წლამდე
თავისუფლების აღკვეთას, მაგრამ 2005 წლის 6 თებერვალს ძალაში შევიდა ახალი კანონი,
რომელიც იგივე ქმედებისთვის სასჯელის სახით ითვალისწინებს 4 წლამდე
თავისუფლების აღკვეთას. ამ შემთხვევაში ა-ს მიმართ გამოიყენებენ 2005 წლის 3
თებერვლის კანონს (ქმედების ჩადენის დროს მოქმედი კანონი), რადგან ქმედების ჩადენის
დროს მოქმედ კანონთან შედარებით ახალი კანონი ამკაცრებს სასჯელს, რა დროსაც კანონს
უკუძალა არ ენიჭება.

6
 3.2. სისხლის სამართლის კანონის მოქმედება სივრცეში

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-4 მუხლის შინაარსიდან გამომდინარე დანაშაულის

ჩადენის დროისაგან განსხვავებით, დანაშაულის ჩადენის ადგილი განისაზღვრება არა მხოლოდ
ქმედების ჩადენის ადგილით, არამედ ორივე - როგორც ქმედების ჩადენის, ისე შედეგის დადგომის
ადგილით.2
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი დანაშაული ჩადენის ადგილის განსაზღვრის
დროს აღიარებს ე. წ. ,,სუყველგანობის‘‘ (ანუ ,,საყოველთაობის‘‘) თეორიას ამ თეორიის მიხედვით,
დანაშაულის ჩადენის ადგილია, როგორც ქმედების ჩადენის ადგილი, სადაც პირმა თავისი
დანაშაულებრივი ნება გამოავლინა, ასევე შედეგის დადგომის ადგილი.3

მაგალითად, პირს საწამლავი დაალევინეს საქართველოში, საწამლავის ზემოქმედებისგან იგი

მეორე დღეს გარდაიცვალა აზერბაიჯანში. ასევე, პირიქით, აზერბაიჯანში მოწამლული პირი
გარდაიცვალა თბილისში.

ორივე კაზუსის მიხედვით, დანაშაულის ჩადენის ადგილია ორივე სახელმწიფოს

ტერიტორია, როგორც საქართველო (სადაც დაიწყო დანაშაული) ისე აზერბაიჯანი (სადაც
დამთავრდა დანაშაული), რაც იმას ნიშნავს, რომ ორივე სახელმწიფო თანაბრადაა უფლებამოსილი
ამ პირის მიმართ განახორციელოს თავისი სისხლის სამართლის იურისდიქცია. ე. წ.
ტერიტორიულობის პრინციპიდან გამომდინარე. ამ ორი სახელმწიფოდან გაასამართლებს ის
სახელმწიფო, რომლის ხელშიც აღმოჩნდება დამნაშავე და მას დამნაშავის გადაცემის
სამართლებრივი ვალდებულება არ წარმოეშობა.
განსხვავებული მიდგომაა საერთაშორისო სისხლის სამართალში, რომლის მიხედვით, სხვა
თანაბარი პირობების არსებობის შემთხვევაში, ქმედების ადგილს ენიჭება უპირატესობა შედეგის
ადგილთან შედარებით.
უმოქმედობის დროს დანაშაულის ჩადენის ადგილია ის, სადაც უნდა ემოქმედა პირს, ასევე
სადაც უმოქმედობის შედეგი დადგა ან პირის წარმოდგენით უნდა დამდგარიყო.
თანამონაწილეობით ჩადენილი დანაშაული ამ თანამონაწილისათვის ჩადენილია როგორც
ამსრულებლის მიერ ქმედების ჩადენისა და შედეგის დადგომის ადგილას, აგრეთვე იქ, სადაც
თანამონაწილე მოქმედებდა ან უმოქმედების დროს უნდა ემოქმედა, ასევე, სადაც მისი
წარმოდგენით დანაშაული უნდა ჩადენილიყო.

სისხლის სამართლის კანონის მოქმედება საქართველოს ტერიტორიაზე ჩადენილი

დანაშაულის მიმართ
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-4 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „იმას, ვინც
დანაშაული ჩაიდინა საქართველოს ტერიტორიაზე, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა
დაეკისრება სისხლის სამართლის კოდექსით.“

2
დანაშაულის ჩადენის ადგილის ცნების შესახებ იხ. ო. გამყრელიძე: ბრძოლა სამართლებრივი
სახელმწიფოსათვის, 1998, გვ. 189-200.
3
მ. ტურავა- დანაშაულის მოძღვრება. გამომცემლობა. „მერიდიანი“თბ. 2011 წ. გვ. 104

7
 დანაშაული
საქართველოს
ტერიტორიაზე
ითვლება ჩადენილად,

რომელიც

გრძელდებოდა დამთავრდა
დაიწყო საქართველოს შეწყდა საქართველოს
საქართველოს საქართველოს
ტერიტორიაზე ტერიტორიაზე
ტერიტორიაზე ტერიტორიაზე

საქართველოს
ტერიტორია
შედგება სამი
განზომილებისაგან

ხმელეთი წყალი ჰაერი

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მოქმედება ვრცელდება აგრეთვე

საქართველოს კონტინენტურ შელფზე (კონტინეტური შელფი-კონტინენტის წყალქვეშა კიდის
მოსწორებული ნაწილი, რომელიც ეკვრის ხმელეთს: ახასიათებს მომიჯნავე ხმელეთის მსგავსი
გეოლოგიური აგებულება.) და განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ზონაში ჩადენილ დანაშაულზე.
ხმელეთი საქართველოს ტერიტორიას მიეკუთვნება სახელმწიფო საზღვრის ფარგლებში
თავისი შიდა წყლებითა და წიაღისეულით.
შიდა წყლებია - მდინარეები, ტბები, სხვა წყალსაცავების წყლები, რომლებიც მთლიანად
საქართველოს ტერიტორიის ფარგლებშია მოქცეული.

8
 წყალი, როდესაც
სახელმწიფოს
კუთვნილ
წყლებზეა საუბარი,

ტერიტორიული
წყლები
შიდა წყლები
(ტერიტორიული
ზღვა).

საქართველოს ტერიტორიული წყლებია (ტერიტორიული ზღვა) - ,,შავი ზღვის სანაპირო

ნაწილი, რომლის სიგანეა 12 საზღვაო მილი‘‘.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი მოქმედებს
აგრეთვე საქართველოს კონტინენტურ შელფსა და განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ზონაში
ჩადენილ დანაშაულებზე.
საქართველოს კონტინენტური შელფი – არის ზღვის ფსკერი, რომელიც ვრცელდება
სახმელეთო ტერიტორიის მთელ ბუნებრივ სიგრძეზე ხმელეთის წყალქვეშა კიდის მთელ
ბუნებრივ სიგრძეზე ხმელეთის წყალქვეშა კიდის გარე საზღვრამდე 200 საზღვაო მილის მანძილზე
ან ვრცელდება არა უმეტეს 200 საზღვაო მილის მანძილზე, იმ სწორი ამოსავალი წერტილებიდან,
რომლებიდანაც ხდება ტერიტორიული წყლების ათვლა, თუ ხმელეთის წყალქვეშა კიდის გარე
საზღვარი არ ვრცელდება ამ მანძილზე.4

საქართველოს განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონა, კი არის საზღვაო სივრცე ზღვის

ფსკერისა და წიაღისულის ჩათვლით, რომელიც განლაგებულია საქართველოს ტერიტორიული
საზღვრების ფარგლებს გარეთ და ეკვრის მას. იგი აითვლება, იმ სწორი ამოსავალი ხაზებიდან

4
საქართველოს 1998 წლის 17 ივლისის კანონი ,,სახელმწიფო საზღვრის შესახებ‘‘, მე-7 მუხლი.

9
(სანაპირო ზოლი მაქსიმალური უკუქცევის დროს), რომლებიდანაც ხდება ტერიტორიული
წყლების ათვლა და რომელთა სიგანეც არ აღემატება 200 საზღვაო მილს.5

საჰაერო სივრცე ნიშნავს საქართველოს სახელმწიფო საზღვრების (სახმელეთო და საზღვაო)

ფარგლებში ვერტიკალურად არსებულ სივრცეს.6 საჰაერო ჭერის საკითხი დღესაც სადაოა, ამ
საკითხზე რუსი მეცნიერები აღნიშნავდნენ, რომ საჰაერო სივრცე სახმელეთო და საზღვაო
ტერიტორიიდან უნდა აითვალოს და 110-110 კმ სიმაღლემდე გავრცელდეს. ასე რომ, საჰაერო
სივრცე კოსმოსიდან ჯერ-ჯერობით მკვეთრად გამიჯნული არაა.7

საქართველოს
ტერიტორიის ნაწილს
წარმოადგენს ჩვენი
მოძრავი ტერიტორია,
რომელიც ორი სახისაა:

მფრინავი ტერიტორია
მცურავი ტერიტორია
(თვითმფრინავი,
(წყლის ხომალდი)
შვეულმფრენი)

იმას, ვინც დანაშაული ჩაიდინა ხომალდზე, რომელიც უფლებამოსილია ისარგებლოს

საქართველოს სახელმწიფო ალმით ან ამოსაცნობი ნიშნით, ანდა ასეთი ხომალდის წინააღმდეგ,

5
საქართველოს 1998 წლის 17 ივლისის კანონი ,,სახელმწიფო საზღვრის შესახებ‘‘ მე-6 მუხლი. საქართველოს
1998 წლის 24 დეკემბრის კანონი ,,საქართველოს საზღვაო სივრცის შესახებ‘‘, მე-5 თავი.
6
ო. გამყრელიძე ,,საქართელოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება‘‘ 60-61 გვ.
7
ო. გამყრელიძე ,,საქართელოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება‘‘ 63 გვ.

10
სისხლისსამმართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება საქართველოს მოქმედი
სისხლისსამართლის კოდექსით, თუ საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით სხვა რამ არ
არის გათვალისწინებული.
საქართველოს ტერიტორიად ითვლება აგრეთვე უცხო ქვეყანაში არსებული საქართველოს
საელჩოების ტერიტორიები.
საქართველო ახორციელებს თავის სისხლისსამართლებრივ იურისდიქციას მის
ტერიტორიაზე ჩადენილ ნებისმიერ დასჯად ქმედებათა მიმართ, ვინც არ უნდა ჩაიდინოს იგი. ამ
საერთო წესიდან გამონაკლისია დიპლომატიური იმუნიტეტით აღჭურვილი პირის მიერ
დანაშაულის ჩადენა. დიპლომატიური ხელშეუხებლობით სარგებლობენ, დიპლომატიური
წარმომადგენლობის ხელმძღვანელები, ელჩები და სხვა, რომელთა ჩამონათვალს განსაზღვრავს
საერთაშორისო სამართლებრივი აქტები.8
სსკ-ის მე-4 მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, „თუ უცხო ქვეყნის დიპლომატიურმა
წარმომადგენელმა, აგრეთვე სხვა პირმა, რომლებიც დიპლომატიური იმუნიტეტით სარგებლობენ,
დანაშაული საქართველოს ტერიტორიაზე ჩაიდინეს, მათი სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობის საკითხი გადაწყდება საერთაშორისო სამართლით გათვალისწინებული
წესით.“

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-5 მუხლი ითვალისწინებს

პასუხისმგებლობას საზღვარგარეთ ჩადენილი დანაშაულისათვის.

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-5 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, საქართველოს

მოქალაქეს და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომლებმაც
საზღვარგარეთ ჩაიდინეს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული
ისეთი ქმედება, რომელიც დანაშაულად ითვლება იმ სახელმწიფოს კანონმდებლობით, სადაც ის
ჩადენილია, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრებათ საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსით.
მაგალითი 1: საქართველოს მოქალაქე ბ. იაშვილმა გერმანიაში ჩაიდინა ყაჩაღობა.
საქართველო უფლებამოსილია, გაავრცელოს თავისი იურისდიქცია ამ პირის მიმართ
რამდენადაც:
ა). ბ. იაშვილი საქართველოს მოქალაქეა;
ბ). საზღვარგარეთ ჩაიდინა ისეთი ქმედება, რომელიც დასჯადია ორივე სახელმწიფოს
კანონმდებლობით.
მაგალითად 2: საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე გ.
ჯანგირაშვილმა ბელგიაში ჩაიდინა მკვლელობა. საქართველო უფლებამოსილია,
გაავრცელოს თავისი იურისდიქცია ამ პირის მიმართ რამდენადაც:
ა). გ. ჯანგირაშვილი საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირია;
ბ). საზღვარგარეთ ჩაიდინა ისეთი ქმედება, რომელიც დასჯადია ორივე სახელმწიფოს
კანონმდებლობით.

8
მათ შორის უპირველესია: ვენის 1961 წლის საერთაშორისო კონვენცია დიპლომატიურ ურთიერთობათა
შესახებ; ვენის 1962 წლის კონვენცია საკონსულო ურთიერთობათა შესახებ; ვენის 1975 წლის კონვენცია
უნივერსლური ხასიათის საერთაშორისო ორგანიზაციებთან სახელმწიფოთა წარმომადგენლობის შესახებ.

11
 სისხლის სამართლის კოდექსის მე-5 მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, საქართველოს
მოქალაქეს და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომლებმაც
საზღვარგარეთ ჩაიდინეს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული
ისეთი ქმედება, რომელიც დანაშაულად არ ითვლება იმ სახელმწიფოს კანონმდებლობით, სადაც
ის ჩადენილია, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრებათ საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსით, თუ ეს არის საქართველოს ინტერესების წინააღმდეგ მიმართული მძიმე ან
განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული ანდა თუ ამ დანაშაულისათვის სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა გათვალისწინებულია საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით.
მაგალითი: საქართველოს მოქალაქე ნ. ნაცვლიშვილმა ბელგიაში მოამზადა
მკვლელობა ასევე საქართველოს მოქალაქე მ. ვარძელაშვილის მიმართ, რა ეტაპზეც
აღკვეთილ იქნა მისი ქმედება სამართალდამცველების მიერ. ბელგიის
კანონმდებლობით დანაშაულის მომზადება (როგორც დანაშაულის ჩადენის
სტადია) არ წარმოადგენს დანაშაულს. მიუხედავად ამისა საქართველო
უფლებამოსილია, გაავრცელოს თავისი იურისდიქცია ამ პირის მიმართ,
რამდენადაც:
ა). დანაშაულის ჩამდენი პირი (ნ. ნაცვლიშვილი) საქართველოს მოქალაქეა;
ბ). დანაშაული ჩადენილია საქართველოს ინტერესების წინააღმდეგ (მკვლელობა
მოამზადა საქართველოს მოქალაქის მიმართ);
გ). ჩადენილი დანაშაული (მკვლელობა) განსაკუთრებით მძიმე კატეგორიისაა.
ანალოგიურად გადაწყდება საკითხი საქართველოში სტატუსის მქონე
მოქალაქეობის არმქონე პირის მიერ დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში.

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-5 მუხლის მესამე ნაწილის თანახმად, საზღვარგარეთ

დანაშაულის ჩამდენ უცხო ქვეყნის მოქალაქეს და მოქალაქეობის არმქონე პირს
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრებათ საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსით, თუ ეს არის საქართველოს ინტერესების წინააღმდეგ მიმართული მძიმე ან
განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული ანდა თუ ამ დანაშაულისათვის სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა გათვალისწინებულია საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით.

მაგალითი 1: პოლონეთში პოლონეთის მოქალაქე ვ. ვენეცკიმ მოკლა საქართველოს

მოქალაქე ბ. რევაზიშვილი. საქართველო უფლებამოსილია გაავრცელოს თავისი
იურისდიქცია ამ პირის მიმართ, რამდენადაც:
ა). ჩადენილი დანაშაული (მკვლელობა) განსაკუთრებით მძიმე კატეგორიისაა;
ბ). დანაშაული ჩადენილია საქართველოს ინტერესების წინააღმდეგ (მოკლულია
საქართველოს მოქალაქე).

მაგალითი 2: გერმანიის მოქალაქემ რ. იენკემ გერმანიაში დააყაჩაღა საქართველოს

მოქალაქე რა დროსაც გაუფრთხილებლობით მოუსპო სიცოცხლე ამ უკანასკნელს.
საქართველო უფლებამოსილია გაავრცელოს თავისი იურისდიქცია ამ პირის მიმართ,
მხოლოდ სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის მესამე ნაწილის „ბ“ პუნქტის
(ყაჩაღობა ჩადენილი, ბინაში უკანონო შეღწევით) ფარგლებში, რამდენადაც:

12
 ა). ჩადენილი დანაშაული (ყაჩაღობა ჩადენილი, ბინაში უკანონო შეღწევით)
განსაკუთრებით მძიმე კატეგორიისაა;
ბ). დანაშაული ჩადენილია საქართველოს ინტერესების წინააღმდეგ (მოკლულია
საქართველოს მოქალაქე).
გ). მეორე დანაშაული (სიცოცხლის გაუფრთხილებლობით მოსპობა) ნაკლებად მძიმე
კატეგორიის დანაშაულია, ხოლო ამ შემთხვევაში მხოლოდ მძიმე ან განსაკუთრებით
მძიმე ისჯება. ამიტომ არ მოხდება სიცოცხლის გაუფრთხილებლობით მოსპობისათვის
რ. იენკესათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება.

ზემოთ აღნიშნული საერთო წესიდან საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

ითვალიწინებს გამონაკლისს გარკვეულ დანაშაულებთან დაკავშირებით, ესენია:

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-5 მუხლის მეოთხე ნაწილის თანახმად, საქართველოს

მოქალაქეს და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომლებმაც
საზღვარგარეთ ჩაიდინეს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 221-ე, (კომერციული
მოსყიდვა) 338-ე, (ქრთამის აღება) 339-ე (ქრთამის მიცემა) ან 3391 (ზეგავლენით ვაჭრობა) მუხლით
გათვალისწინებული ისეთი ქმედება, რომელიც დანაშაულად არ ითვლება იმ სახელმწიფოს
კანონმდებლობით, სადაც ის ჩადენილია, სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა
დაეკისრებათ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით.

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-5 მუხლის მეხუთე ნაწილის თანახმად, საზღვარგარეთ

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩამდენ უცხო
ქვეყნის მოქალაქეს და მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომლებიც საქართველოსთვის
ახორციელებენ საჯაროსამართლებრივ უფლებამოსილებას, სისხლის სამართლის კოდექსის 221-ე,
(კომერციული მოსყიდვა) 338-ე, (ქრთამის აღება) 339-ე (ქრთამის მიცემა) ან 3391 (ზეგავლენით
ვაჭრობა) მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა დაეკისრებათ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით.

მუხლი 6. დამნაშავის გადაცემა და ექსტრადიცია

1. საქართველოს მოქალაქე და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე

პირი სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მისაცემად ან სასჯელის მოსახდელად არ შეიძლება
ექსტრადირებულ იქნენ სხვა სახელმწიფოში, თუ საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით
სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. საქართველოს მოქალაქისა და საქართველოში სტატუსის
მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოსათვის
გადაცემა ხორციელდება სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს წესდებით (რომის
სტატუტით) და „სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოსთან საქართველოს
თანამშრომლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში და
დადგენილი წესით.
2. დანაშაულის ჩამდენი უცხო ქვეყნის მოქალაქე, აგრეთვე მოქალაქეობის არმქონე პირი,
რომლებიც საქართველოს ტერიტორიაზე იმყოფებიან, საქართველოს საერთაშორისო

13
ხელშეკრულების შესაბამისად სისხლისსამართლებრივ პასუხისგებაში მისაცემად ან სასჯელის
მოსახდელად შეიძლება ექსტრადირებულნი იყვნენ სხვა სახელმწიფოში ან გადაეცნენ სისხლის
სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს.
3. არ შეიძლება სხვა სახელმწიფოს გადაეცეს შემოხიზნული, დანაშაულის ჩამდენი პირი,
რომელსაც დევნიან პოლიტიკური მრწამსისათვის, აგრეთვე ის, ვინც ჩაიდინა ქმედება, რომელიც
საქართველოს კანონმდებლობით დანაშაულად არ ითვლება, ან თუ ჩადენილი დანაშაულისათვის
სიკვდილით დასჯაა დაწესებული იმ სახელმწიფოში, რომელიც გადაცემას მოითხოვს. ასეთ პირთა
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხი გადაწყდება საერთაშორისო სამართლით
გათვალისწინებული წესით.
ექსტრადიცია - არის ერთი სახელმწიფოდან მეორეში ძებნილი ბრალდებულის ან
მსჯავრდებულის გადაცემის ფორმალური პროცესი.
გადაცემა - ბრალდებულის ან მსჯავრდებულის გადაცემა სისხლის სამართლის
საერთაშორისო სასამართლოსთვის.

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძვლები.

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-7 მუხლის თანახმად: 1. სისხლისსამართლებრივი

პასუხისმგებლობის საფუძველია დანაშაული, ესე იგი სისხლის სამართლის კოდექსით
გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედება. იურიდიული პირის
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველი განისაზღვრება სისხლის სამართლის
კოდექსის შესაბამისი ნორმებით.
2. დანაშაულს არ წარმოადგენს ისეთი ქმედება, რომელიც, თუმცა ფორმალურად შეიცავს
სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული რომელიმე ქმედების ნიშნებს, მაგრამ მცირე
მნიშვნელობის გამო არ გამოუწვევია ისეთი ზიანი, რომელიც აუცილებელს გახდიდა მისი
ჩამდენის სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ან არ შეუქმნია ასეთი ზიანის საფრთხე.
ქმედების შემადგენლობა – გულისხმობს, ჩადენილი ქმედების შესაბამისობას სისხლის
სამართლის კანონით აღწერილი შემადგენლობის ნიშნებისადმი. ქმედების შემადგენლობა ორი
მხარისაგან შედგება. ესენია: ქმედების ობიექტური მხარე და ქმედების სუბიექტური მხარე.
ქმედების ობიექტური მხარე. სისხლის სამართლის კანონმდებლობა ქმედების
აღწერილობის თვალსაზრისით ორი სახის დელიქტს გამოყოფს. პირველ ჯგუფს მიეკუთვნება
შედეგიანი დელიქტები (მატერიალური შემადგენლობის დანაშაულები), რომელიც მოითხოვს
ობიექტური შედეგის დადგომას. იგი შეიძლება გამოიხატოს სამართლებრივი სიკეთის
განადგურებაში (მაგალითად, მკვლელობა - სსკ 108-ე მუხლი) ან დაზიანებაში (მაგალითად,
ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება - სსკ 117-ე მუხლი). როგორც ჩანს, სისხლის სამართლის
კოდექსის მუხლის დისპოზიციაში აღწერილ დანაშაულის შემადგენლობაში პირდაპირ არის
გათვალისწინებული შედეგის დადგომის აუცილებლობა, რომ დანაშაული დამთავრებულად
ჩაითვალოს.
მეორე ჯგუფს განეკუთვნება - საფრთხის შემქმნელი დელიქტები. საფრთხის შემქმნელი
დელიქტები, თავის მხრივ, კიდევ იყოფა კონკრეტული საფრთხის შემქმნელ დელიქტებად და
აბსტრაქტული საფრთხის შემქმნელ დელიტქებად.

14
 კონკრეტული საფრთხის შემქმნელი დელიქტია ის, როდესაც კანონი მოითხოვს
კონკრეტული საფრთხის სიტუაციას. (მაგალითად, განსაცდელში მიტოვება - სსკ 128-ე მუხლი).
აქვე შეიძლება გამოიყოს ასევე შეკვეცილი დელიქტები. ასეთი დელიქტები მომზადების და
მცდელობის სტადიაზე წამროადგენენ სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით
გათვალისწინებულ დამთავრებულ დანაშაულს. მაგალითად, ბანდიტური თავდასხმის
მომზადება, რაც გამოიხატა მყარი შეიარაღებული ჯგუფის (ბანდის) შექმნაში, პირზე ან
ორგანიზაციაზე თავდასხმის მიზნით (სსკ 224-ე მუხლის პირველი ნაწილი). რაც შეეხება
ყაჩაღობის (სსკ 179-ე მუხლი) მცდელობას, სისხლის სამართლის კოდექსით იგი არ არის ცალკე
სტადიად გამოყოფილი, რადგან ყაჩაღობა დამთავრებულია მცდელობის ეტაპზე, სიცოცხლის ან
ჯანმრთელობისათვის საშიში თავდასხმის მომენტიდან, რაც მიზნად ისახავდა სხვისი მოძრავი
ნივთის მართლსაწინააღმდეგო დაუფლებას.9 (ასეთ დელიქტებს ფორმალურ დანაშაულებსაც
უწოდებენ)
აბსტრაქტული საფრთხის შემქმნელი დელიქტია ის, როდესაც კანონი არ მოითხოვს
კონკრეტული საფრთხის სიტუაციას. (მაგალითად, ფრენის საერთაშორისო წესის დარღვევა - სსკ-
ის 280-ე მუხლის პირველი ნაწილი, გარემოსათვის საშიში ნივთიერებისადმი ან ნარჩენისადმი
მოპყრობის წესის დარღვევა სსკ-ის 288-ე მუხლი და ა.შ.)10

ქმედების
აღწერილობის
თვალსაზრისით

საფრთხის
შედეგიანი
შემქმნელი
დელიქტი.
დელიქტი.

კონკრეტული
საფრთხის შემქმნელ აბსტრაქტული
დელიქტი. საფრთხის შემქმნელ
დელიქტი.

ქმედების შემადგენლობის ობიექტური მხარე შედეგიან დელიქტებში (მაგალითად,

მკვლელობა) სამი ელემენტისგან შედგება: 1) საკუთრივ ქმედება, 2) შედეგი და 3) მიზეზობრივი
კავშირი ქმედებასა და შედეგს შორის.
ქმედება ზოგადი ცნებაა და მოიცავს მოქმედებასა და უმოქმედობას. ქმედების
შემადგენლობის დაკანონებას დანაშაულის ცნების სტრუქტურის ერთ-ერთ სავალდებულო

9
მ. ტურავა - სისხლის სამართალი, ზოგადი ნაწილის მომოხილვა. თბ. 2008 წ. გვ. 88-89
10
მ. ტურავა - სისხლის სამართალი, ზოგადი ნაწილის მომოხილვა. თბ. 2008 წ. გვ. 86

15
ნიშნად უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ადამიანის თავისუფლების გარანტიისათვის. ჩვენი სისხლის
სამართალი ქმედების სამართალია. პასუხისმგებლობის საფუძველს წარმოადგენს კანონით
ზუსტად აღწერილი ქმედების ჩადენა და არა პიროვნების საშიში მდგომარეობა. არა ვინმესათვის
არასასურველი აზრის გამოთქმა, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა აზრის გამოთქმა თავისთავად
გამოხატავს კანონით გათვალისწინებულ დამთავრებულ დანაშაულს, ხელყოფს კონკრეტულ
სამართლებრივ სიკეთეს. აზრის გამოთქმაა, მაგალითად, დანაშაულის ჩადენისათვის წაქეზება
(წამქეზებელი), დამნაშავისთვის რჩევა-დარიგების მიცემა და სხვა, მაგრამ აქ აზრის გამოთქმა
თავისთავად ქმედებაა.11
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ქმედება ზოგადი ცნებაა, რომელიც მოიცავს მოქმედებას და
უმოქმედობას. სისხლის სამართალი იცნობს ორი სახის უმოქმედობას: 1) წმინდა უმოქმედობა და
2) შერეული უმოქმედობა.
გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ ყოველგვარი უმოქმედობა არ ქმნის
შემადგენლობას. უმოქმედობა მხოლოდ მაშინ ჩაითვლება შემადგენლობად და მაშინ შეიძლება
დაედოს საფუძვლად პასუხისმგებლობას, როცა ადამიანს მოქმედების ვალდებულება ჰქონდა და
არ იმოქმედა. გამოყოფენ სამ ტიპურ ვითარებას, რომლებიც ასეთ ვალდებულებას წარმოშობენ: 1).
ოჯახური მდგომარეობა (მაგ., შვილისთვის სარჩოს გადახდის ვალდებულება. იხ. სსკ 176-ე
მუხლი); 2). სამსახურებრივი ან პროფესიული მდგომარეობა, მაგალითად., ექიმი ვალდებულია
დაეხმაროს ავადმყოფს, იხ. სსკ 130-ე მუხლი - ავადმყოფის განსაცდელში მიტოვება და სხვ.); 3).
ადამიანის წინა მოქმედება (მაგალითად, მძღოლი ვალდებულია დაეხმაროს იმას, ვინც მანქანით
დააზიანა).12
მოქმედების მოვალეობა შეიძლება წარმოიშვას ზოგადადამიანური ურთიერთობებიდანაც,
როცა დახმარების არავითარი სპეციალური მოვალეობა არ არსებობს. ამის მაგალითს წარმოადგენს
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 129-ე მუხლი - დაუხმარებლობა.
(„სიცოცხლისათვის საშიშ მდგომარეობაში მყოფისათვის აუცილებელი და აშკარად გადაუდებელი
დახმარების გაუწევლობა, თუ დამნაშავეს შეეძლო მისი დახმარება თავისთვის ან სხვისთვის
სერიოზული საფრთხის შექმნის გარეშე, აგრეთვე დახმარების საჭიროების შეუტყობინებლობა
სათანადო დაწესებულებისათვის ან პირისათვის.)„ სსკ 128-ე მუხლისაგან განსხვავებით, აქ არ
გვხვდება პირობა: „თუ მიმტევებელს ევალებოდა მასზე ზრუნვა“. ეს ის შემთხვევაა, როცა,
მაგალითად, ადამიანი წყალში იხრჩობა ან მას გადაუდებლად ესაჭიროება საავადმყოფოში მიყვანა
და ამის მხილველი არ მოქმედებს, არ ეხმარება, თუმცა შეეძლო დახმარებოდა მოყვასს.13

მართლწინააღმდეგობა - ნიშნავს იმას, რომ შესაფასებელი ქმედება ეწინააღმდეგება არა

ვიწრო გაგებით მხოლოდ სისხლისსამართლებრივ ნორმებს, არამედ საზოგადოებაში
საყოველთაოდ დამკვიდრებული კულტურულ ღირებულებებსაც.

ბრალი არის მოსამართლის მიერ პირის ინდივიდუალურ-სამართლებრივი გაკიცხვა მის

მიერ ჩადენილი მართლსაწინააღმდეგო ქმედებისათვის.

11
ო. გამყრელიძე ,,საქართელოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება‘‘ გვ. 78
12
საქართველოს სსრ სისხლის სამართლის კოდექსის კომენტარები, 1976, 41-ე გვ.
13
ო. გამყრელიძე ,,საქართელოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება‘‘ გვ. 83

16
 პირველ რიგში დგინდება ქმედების შემადგენლობა. ვადგენთ შეესაბამება თუ არა პირის
მიერ ჩადენილი ქმედება სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებულ
დანაშაულის შემადგენლობას. აღნიშნულის შემდეგ ვადგენთ ქმედების მართლწინააღმდეგობას.
როგორ დგინდება ქმედების მართლწინააღმდეგობა? ქმედების შემადგენლობიდან, როგორც
აღწერილობითი ფაქტის მსჯელობიდან მართლწინააღმდეგობაზე პირდაპირ ლოგიკური
გადასვლა შეუძლებელია. თუ განხორციელდა რომელიმე დანაშაულის კონკრეტული
შემადგენლობა და ამავე დროს დადგინდა, რომ არ არსებობს მართლწინააღმდეგობის
გამომრიცხავი რომელიმე გარემოება. მაგალითად, აუცილებელი მოგერიება, ივარაუდება, რომ
ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა. აღნიშნულის შემდეგ დგინდება ბრალი. თუ დადგინდა, რომ არ
არსებობს ბრალის გამომრიცხავი გარემოებები და მოსამართლე დაადგენს პირის ბრალს, მაშინ
სახეზეა დანაშაული. დანაშაულის სამივე ელემენტი:

1. ქმედება; 2. მართლწინააღმდეგობა; 3. ბრალი.

დანაშაულის
ნიშნები

ქმედების მართლწინააღმდეგ
ბრალი
შემადგენლობა ობა

დანაშაული

დანაშაულის დანაშაულის
დანაშაულის დანაშაულის
სუბიექტური ობიექტური
სუბიექტი ობიექტი
მხარე მხარე

დანაშაულის სუბიექტია, როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი. ადამიანს

დანაშაულის ჩადენისთვის სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრება მხოლოდ
შერაცხადობის შემთხვევაში. სუბიექტს სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობა შეიძლება

17
დაეკისროს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა არ იქნება მართლწინააღმდეგობის და ბრალის
გამომრიცხველი გარემოებები.
სისხლსსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება ხდება 14 წლის ასაკიდან (საერთო
სუბიექტი). ზოგიერთი დანაშაულის შემადგენლობიდან გამომდინარე, შეიძლება დანაშაული
ჩაიდინოს სპეციალურმა სუბიექტმა (მაგალითად, სსკ-ის 332-ე მუხლით გათვალისწინებული
დანაშაულის (სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების) ჩადენა შეუძლია
მხოლოდ მოხელეს ან მასთან გათანაბრებულ პირს). ზოგიერთი დანაშაულის სუბიექტი შეიძლება
იყოს აგრეთვე იურიდიული პირიც. აღსანიშნავია ის, რომ პირი მინიმალური
სისხლისსამართლებრივი ასაკს ანუ 14 წელს მიღწეულად ჩაითვლება არა მის დაბადების დღეს,
არამედ მომდევნო დღის დაწყებისთანავე.
დანაშაულის სუბიექტური მხარე არის - განზრახვა და გაუფრთხილებლობა. მასში შედის
ასევე ფაკულტატური ელემენტები: მოტივი და მიზანი.
დანაშაულის ობიექტია - სისხლის სამართლის კანონით დაცული სამართლებრივი სიკეთე,
რომელსაც დანაშაულებრივი ქმედებით მიადგა ზიანი, ან/და დადგა ასეთი ზიანის მიყენების
საფრთხის ქვეშ.
დანაშაულის ობიექტური მხარეა - ქმედება, შედეგი, მიზეზობრივი კავშირი, ქმედების
ჩადენის დრო, ადგილი, საშუალება და სხვ; (დანაშაულის კვალიფიკაციისათვის მნიშვნებლობა
აქვს მისი ჩადენის ადგილსაც. მაგალითად, წყლის ხომალდზე ან სხვა მცურავ საშუალებაზე
თავდასხმა სხვისი ნივთის დასაუფლებლად, მისი მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით,
ჩადენილია ძალადობით ან ძალადობის მუქარით არის არა ყაჩაღობა, არამედ მეკობრეობა.)
მიზეზობრივი კავშირი. სისხლის სამართლის კოდექსის მე-8 მუხლში განმარტებულია
მიზეზობრივი კავშირის ცნება.
1. თუ სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით დანაშაული მხოლოდ მაშინ
ითვლება დამთავრებულად, როდესაც ქმედებამ მართლსაწინააღმდეგო შედეგი გამოიწვია ან
ასეთი შედეგის განხორციელების კონკრეტული საფრთხე შექმნა, აუცილებელია მიზეზობრივი
კავშირის დადგენა ამ ქმედებასა და შედეგს ან საფრთხეს შორის.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-8 მუხლის განსაზღვრავს მიზეზობრივი
კავშირის ცნებას, რომელიც კანონმდებელის მიერ გადმოტანილ იქნა სისხლის სამართლის
თეორიიდან და გაცილებით ფართოდ იქნა განმარტებული მისი შინაარსი.
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-8 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სისხლის
სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით გათვალისწინებული დანაშაული, მხოლოდ მაშინ
ითვლება დამთავრებულად, როდესაც ქმედებამ მარლთსაწინააღმდეგო შედეგი გამოიწვია, ან
ასეთი შედეგის განხორციელების კონკრეტული საფრთხე შექმნა, აუცილებელია მიზეზობრივი
კავშირის დადგენა ამ ქმედებასა და შედეგს ან საფრთხეს შორის ამდენად მკვლელობა მხოლოდ
მაშინ ჩაითვლება დამთავრებულად, როდესაც ქმედებამ მართლსაწინააღმდეგო შედეგი-
სიკვდილი გამოიწვია, ხოლო მკვლელობის მცდელობას მაშინ აქვს ადგილი, როცა ქმედებამ
სასიკვდილო შედეგის დადგომის კონკრეტული საფრთხე შექმნა.
როგორც ვხედავთ სისხლის სამართლის კოდექსმა ქმედება არამარტო მაშინ ჩათვალა
მიზეზობრივ კავშირში შედეგთან, როცა ქმედება არის მართლსაწინააღმდეგო და ხელს უწყობს
დანაშაულებრივი შედეგის დადგომას, არამედ მაშინაც, როცა შექმნა ასეთი შედეგის დადგომის
საფრთხე.

18
 ზემოთ თქმულიდან ნათელია ის, რომ მიზეზობრივი კავშირის დადგენა საჭიროა, მხოლოდ
მატერიალური (შედეგიან) ან რეალური საფრთხის შემქმნელ დელიქტებში.14

2. მიზეზობრივი კავშირი არსებობს მაშინ, როდესაც ქმედება წარმოადგენდა სისხლის

სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო შედეგის
ან კონკრეტული საფრთხის აუცილებელ პირობას, ურომლისოდაც ამჯერად ეს შედეგი არ
განხორციელდებოდა ან ასეთი საფრთხე არ შეიქმნებოდა.
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-8 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, მიზეზობრივი
კავშირი არსებობს მაშინ, როდესაც ქმედება წარმოადგენდა სისხლის სამართლის კოდექსის
შესაბამისი მუხლით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო შედეგის ან კონკრეტული
საფრთხის აუცილებელ პირობას, ურომლისოდაც ამჯერად ეს შედეგი არ განხორციელდებოდა ან
ასეთი საფრთხე არ შეიქმნებოდა.
როგორც ვხედავთ, ამ ნაწილში გათვალისწინებულია მოქმედების და შედეგის
მიზეზობრიობის ფართო გაგება. მოქმედების და შედეგის ასეთი მიზეზობრიობა ჩვენს კოდექსში
შემოტანილია ე. წ. ეკვივალენტურობის ანუ პირობათა თეორიის მიხედვით, რომელიც
მიზეზობრივ კავშირად ცნობს ნებისმიერ პირობას შედეგთან მიმართებაში. უკეთ რომ ვთქვათ,
ამის თანახმად შედეგი თავისი კონკრეტული ფორმით პირობის გარეშე არ დადგებოდა.15
3. უმოქმედობა იმ შემთხვევაში ჩაითვლება სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი
მუხლით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო შედეგის განხორციელების ან კონკრეტული
საფრთხის შექმნის აუცილებელ პირობად, როდესაც პირს ეკისრებოდა მოქმედების სპეციალური
სამართლებრივი მოვალეობა, ჰქონდა ასეთი მოქმედების შესაძლებლობა და სავალდებულო და
შესაძლებელი მოქმედებით შედეგი თავიდან იქნებოდა აცილებული.
სსკ მე-8 მუხლის მე-3 ნაწილი განსაზღვრავს, რომ უმოქმედობა იმ შემთხვევაში ჩაითვლება
სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო
შედეგის განხორციელების ან კონკრეტული საფრთხის აუცილებელ პირობად, როდესაც პირს
ეკისრებოდა მოქმედების სპეციალური სამართლებრივი მოვალეობა, ჰქონდა ასეთი მოქმედების
შესაძლებლობა და სავალდებულო და შესაძლებელი მოქმედებით შედეგი თავიდან იქნებოდა
აცილებული. მაგ:, დედის მიერ ახალშობილი ბავშვისათვის საკვების მიუცემლობა, ე. ი. როცა
დედა ძუძუს არ აწოვებს თავის შვილს. ამით ის სჩადის ბავშვის მკვლელობას ან ქმნის ასეთი
შედეგის დადგომის საფრთხეს უმოქმედობით.
თუ დამნაშავეს სპეციალური მოვალეობა არ გააჩნდა, მაშინ მის უმოქმედობასა და დამდგარ
შედეგს შორის მიზეზობრივი კავშირის არსებობაზე ლაპარაკი ზედმეტია.
მიზეზობრივი კავშირის დადგენას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ისეთ შემთხვევაში,
როცა ორი პირის მიერ ჩადენილმა ქმედებამ გამოიწვია პირის სიკვდილი. მაგ:, ცემის დროს
მიყენებული დაზიანების შედეგად გამოწვეული სიკვდილი ე. ი. მკვლელობის ჩადენა ბრალად
უნდა შეერაცხოს იმ პირს რომელის უშუალოდ მოქმედებამ (დარტყმამ, ჭრილობის მიყენებამ)
გამოიწვია მსხვერპლის დაღუპვა.

14
მ. ტურავა. სისხლის სამართალი. ზოგადი ნაწილის მიმოხილვა. თბ. 2006 წ. გვ. 42. ო. გამყრელიძე.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ. 2005 წ. გვ. 90. თ. ფანჯიკიძე. სისხლის
სამართალი. (ზოგადი ნაწილის მიმოხილვა.) თბ. 2003 წ. გვ. 31
15
მ. ტურავა. სისხლის სამართალი. ზოგადი ნაწილის მიმოხილვა. თბ. 2008 წ. გვ. 101.

19
 ამ მხრივ საინტერესოა სასამართლო პრაქტიკიდან მოყვანილი ფაქტები. მაგ., საქართველოს
უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამ განიხილა დაზარალებულის
ინტერესების დამცველი ადვოკატის საკასაციო საჩივარი თბილისის საოლქო სასამართლოს
სისხლის სამართლის საქმეთა სააპელაციო პალატის განაჩენზე ა. და ზ-ს მიმართ. საქმის ვითარება
არის შემდეგი:
მამა-შვილ ა. და ზ-სათვის ნ-საგან (მეუღლე და დედა) ცნობილი გახდა, რომ იგი
გააუპატიურა პ-მ. მამა-შვილმა სახლში მიიწვიეს პ. და დარწმუნდნენ, რომ ამ უკანასკნელმა
გააუპატიურა ნ. მათ გადაწყვიტეს შური ეძიათ პ-ზე. ა-მ დაარტყა პ-ს, რომელიც წაიქცა და თავი
დაარტყა ბეტონის იატაკს, რის შემდეგაც სცემა ჯოხით, ნაჯახის ტარით და პ-ს სხეულზე მიაყენა
მრავლობითი დაზიანებები, რომელთაგანაც თავში მიყენებული დაზიანება იყო სიცოცხლისათვის
საშიში. ზ. ეხმარებოდა მამას და ფეხით სცემდა პ-ს. ბოლოს კი ზ. აწყნარებდა განერვიულებულ
მამას და ცდილობდა, მოეშორებინა პ-საგან. პ. მიღებული დაზიანებებით საავადმყოფოში
მიყვანისთანავე გარდაიცვალა.
ა-ს ქმედება დაკვალიფიცირდა განზრახ მკვლელობად, ხოლო ზ-ს ქმედება, როგორც
სხეულის განზრახ მსუბუქ დაზიანებად.
ადვოკატი სააპელაციო საჩივრით ითხოვდა განაჩენის გაუქმებას და ზ-ს გამართლებას იმ
მუხლით, რომელიც პასუხისმგებლობას აწესებს განზრახ მკვლელობისათვის. ადვოკატის
მოთხოვნა პალატამ საფუძვლიანად არ გაიზიარა და საკმაოდ არგუმენტირებულად უცვლელი
დატოვა საოლქო სასამართლოს განაჩენი.
პალატამ განჩინებაში აღნიშნა, რომ საქმის მასალებით კერძოდ თვითმხილველი მოწმის ქ-ს
და ზ-ს ჩვენებებით დადგენილია, რომ ზ-მ მხოლოდ ორჯერ დაარტყა ფეხი პ-ს ბარძაყში. ფეხის
დარტყმის შემდეგ მან არა თუ შეწყვიტა ცემა, არამედ აკავებდა მამამისს, რომ მასაც გაენებებინა
თავი პ-სათვის. მოწმეთა ჩვენებით დადასტურებულია ისიც, რომ მამა-შვილი ა. და ზ. არ
შეთანხმებულან პ-ს მოკვლაზე ან მძიმე დაზიანების მიყენებაზე, ისინი შეთანხმდნენ, რომ
სამაგიეროს გადახდის მიზნით ეცემათ იგი.
ამასთან საკასაციო პალატა ეთანხმება განაჩენს ა-ს ქმედებით განზრახ მკვლელობით,
დაკვალიფიცირების თაობაზე, რადგან მართალია მამა-შვილმა გადაწყვიტა პ-ს ცემა და არა მისი
მოკვლა მაგრამ, როგორც საქმის მასალებით ირკვევა ცემის დროს გამოიყენა ჯერ ლურსმნიანი
ჯოხი, ხოლო შემდეგ ნაჯახის ტარი და ურტყამდა მას (პ-ს) სიცოცხლისათვის საშიშ ორგანოში
თავში, ე.ი. ითვალისწინებდა, რომ შეიძლებოდა დამდგარიყო სიკვდილი და უშვებდა ასეთი
შედეგის დადგომას.
სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზის დასკვნით დადგენილია, რომ პ-ს სხეულის მძიმე
დაზიანება მიყენებული ჰქონდა თავში, რამაც გამოიწვია მისი სიკვდილი. სხეულის დანარჩენ
ნაწილში კი მას მიყენებული ჰქონდა სხეულის მსუბუქი დაზიანება.
ამდენად პ. გარდაიცვალა ა-ს მიერ თავში მიყენებული მძიმე დაზიანების შედეგად და არა
ზ-ს მიერ პ-სათვის მიყენებული დაზიანებით. ზ-ს ქმედება არ ითვალისწინებდა დაზარალებულის
სიკვდილს და არც არაფერი გაუკეთებია მას საამისოდ, პირიქით, იგი მამამისს სთხოვდა, თავი
დაენებებინა პ-ს ცემისათვის ამრიგად ზ-ს ქმედება მოიცავს მხოლოდ დაზარალებულის ცემას
შურისძიების მოტივით და მისი ქმედება სააპელაციო სასამართლოს მიერ სწორად არის
დაკვალიფიცირებული.
მკვლელობის კვალიფიკაციისათვის მნიშვნელოვანია მიზეზობრივი კავშირის არსებობა
დამნაშავის ქმედებასა და ამ ქმედებით გამოწვეულ შედეგს შორის. ამდენად, აუცილებელია

20
დადგენა იმისა, რომ ადამიანს სიცოცხლე მოესპო სწორედ ამ პირის მიერ ჩადენილი ქმედების
გამო. ამ ქმედებით არის გამოწვეული სიკვდილი, როგორც მისი აუცილებელი შედეგი და არა სხვა,
შემთხვევითი ხასიათის მქონე გარემოებებით.

დანაშაულის სუბიექტური მხარე მოიცავს: განზრახვას და გაუფრთხილებლობას.

განზრახვა

არაპირდაპირი
პირდაპირი
(ევენტუალური)
განზრახვა
განზრახვა

დანაშაულის (ქმედების) შემადგენლობის ძალზე მნიშვნელოვანი და პრობლემატური სახეა,

ქმედების სუბიექტური შემადგენლობა.
სისხლის სამართლის კოდექსის თანახმად, ქმედების სუბიექტური შემადგენლობის
ნიშნებია: ა) განზრახვა და გაუფრთხილებლობა ბ) მისი სხვა ნიშნები: მოტივი, მიზანი და გ)
ფაქტობრივი ხასიათის შეცდომები.
თანამედროვე სისხლის სამართალში განზრახვა და გაუფრთხილებლობა ბრალის ფორმებს
აღარ წარმოადგენენ და ეს სიახლეც დაფუძნებულია კლასიკური სისხლის სამართლის თეორიის
დებულებებზე.16
ქმედების სუბიექტური შემადგენლობის გარკვევის დროს დგინდება პირის ქმედებაში
განზრახვისა და გაუფრთხილებლობის ელემენტები. ქმედების მართლწინააღმდეგობის შეგნების
ფაქტორი, რომელიც ასევე განზრახვის ერთ-ერთი კომპონენტია დგინდება ბრალის შერაცხვის
ეტაპზე, საყურადღებოა, რომ განზრახვა და გაუფრთხილებლობა ბრალის ეტაპზე წარმოადგენს
პირის არა ფსიქიკური დამოკიდებულების მომენტებს, არამედ მისი ინდივიდუალური გაკიცხვის
კრიტერიუმებს. კერძოდ, იგულისხმება, რომ განზრახვა უფრო მკაცრად იკიცხება, ვიდრე
გაუფრთხილებლობა და შესაბამისად ხდება ბრალის ხარისხის განსაზღვრა. ამ ელემენტების
საკანონმდებლო რეგლამენტაცია მოცემულია სისხლის სამართლის კოდექსის მე-9 და მე-10
მუხლებში.
განზრახვა წარმოიშობა იმ მომენტიდან, როცა პირმა მიიღო ნებელობითი გადაწყვეტილება,
იმოქმედოს. სისხლისსამართლებრივ მნიშვნელობას იგი იძენს მხოლოდ მაშინ, როცა პირი
შეუდგება მის განხორციელებას. განზრახ მოქმედებად ითვლება ისეთი შეგნებული და

16
სისხლის სამართლის კოდექსის კომენტარები (ზოგადი ნაწილი). ჟურნალი “ადვოკატი – მეოხი”.
თბილისი. 2003. გვ. 21. რედ. მ. ტურავა.

21
მიზანდასახული მოქმედება, რომელიც მიმართულია სისხლის სამართლის კანონით
გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო შედეგის მიღწევისაკენ. განზრახვის დროს
გადაწყვეტილება ყოველთვის წინ უსწრებს მოქმედებას, იგი მომავლისკენაა მიმართული.
მაგალითად, სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის დისპოზიცია ისეა
აგებული, რომ იქ მითითებულია მხოლოდ მოქმედებაზე და მასში ასახულია ის
თვისებები, რომლებიც ყაჩაღურ თავდასხმას დანაშაულებრივ ხასიათს აძლევს,
ხოლო რაიმე შემდგომი შედეგის დადგომა ან განხორციელება ყაჩაღობის
აუცილებელ ელემენტს არ წარმოადგენს. ამიტომ ყაჩაღობის ჩადენის დროს
თავდამსხმელის წარმოდგენა უნდა ვრცელდებოდეს მხოლოდ თვით
მოქმედებასა და სისხლის სამართლის კოდექსში ასახულ მის თვისებებზე და
არა შედეგზე, რომელიც შეიძლება თავდასხმას ან ძალადობას მოჰყვეს.

განზრახი დანაშაული
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-9 მუხლის თანახმად:
1. განზრახ დანაშაულად ითვლება ქმედება, რომელიც ჩადენილია პირდაპირი ან
არაპირდაპირი განზრახვით.
2. ქმედება პირდაპირი განზრახვითაა ჩადენილი, თუ პირს გაცნობიერებული ჰქონდა
თავისი ქმედების მართლწინააღმდეგობა, ითვალისწინებდა მართლსაწინააღმდეგო შედეგის
დადგომის შესაძლებლობას და სურდა ეს შედეგი, ან/და ითვალისწინებდა ასეთი შედეგის
განხორციელების გარდაუვალობას.
როგორც პირდაპირი განზრახვის განმარტებიდან ჩანს არსებობს ორი ვარიანტი პირდაპირი
განზრახვით ქმედების ჩადენის.
1. ვარიანტი: ქმედება პირდაპირი განზრახვითაა ჩადენილი, თუ პირს
გაცნობიერებული ჰქონდა თავისი ქმედების მართლწინააღმდეგობა,
ითვალისწინებდა მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას და
სურდა ეს შედეგი.

2. ვარიანტი: ქმედება პირდაპირი განზრახვითაა ჩადენილი, თუ პირს გაცნობიერებული

ჰქონდა თავისი ქმედების მართლწინააღმდეგობა, ითვალისწინებდა
მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას და ითვალისწინებდა
ასეთი შედეგის განხორციელების გარდაუვალობას.
მაგალითად, ა-მ ააფეთქა თავისი სუპერმარკეტი სადაზღვევო კომპანიისაგან თანხის
მიღების მიზნით. მაღაზიის ზედა სართულზე ცხოვრობს ლ. ა-ს არ სურს ლ.-ის
სიკვდილი, რადგან მისი ახლობელია, მაგრამ ანგარების მოტივით მან მაინც ჩაიდინა
ასეთი ქმედება. ამასთან ა. დარწმუნებული იყო შედეგის (ადამიანის სიკვდილის)
დადგომის გარდაუვალობაში. ამ შემთხვევაში მიუხედავად იმისა, რომ ა-ს არ სურდა ლ-
ს სიკვდილი, მაინც იგი მოქმედებდა პირდაპირი განზრახვით, ვინაიდან შეგნებული
ჰქონდა შედეგის დადგომის გარდაუვლობა.

3. ქმედება არაპირდაპირი განზრახვითაა ჩადენილი, თუ პირს გაცნობიერებული ჰქონდა

თავისი ქმედების მართლწინააღმდეგობა, ითვალისწინებდა მართლსაწინააღმდეგო შედეგის
დადგომის შესაძლებლობას და არ სურდა ეს შედეგი, მაგრამ შეგნებულად უშვებდა ან
გულგრილად ეკიდებოდა მის დადგომას.

22
 მაგალითად, ა. - მ დაწვა თავისი მაღაზია, დაზღვევის მიღების მიზნით. ზედა სართულზე
ცხოვრობს ლოგინად ჩავარდნილი ლ.. ა. ფიქრობს, რომ იგი შეიძლება მეხანძრეებმა გადაარჩინონ.
ა.-ს არ სურს ლ.-ს სიკვდილი, მაგრამ შეგნებულად დაუშვა მისი დადგომის შესაძლებლობა.
სახეზეა არაპირდაპირი განზრახვა.
დანაშაულის კვალიფიკაციისას ყურადღება უნდა გამახვილდეს სპეციალური განზრახვის
შემთხვევებზე.
მაგალითად, ქმედების ყაჩაღობად დაკვალიფიცირების საკითხის განხილვისას ყურადღება
უნდა მიექცეს იმ გარემოებას, ხომ არ არის დაუფლებული ისეთი ნივთები, რომელთა მიმართაც
აუცილებელია სპეციალური განზრახვის არსებობა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსში
არსებობს გარკვეული მუხლები, რომლებშიც დანაშაულის საგანი პირდაპირაა მითითებული.
მაგალითად, სისხლის სამართლის კოდექსის 183-ე მუხლი განსაკუთრებული ისტორიული,
კულტურული, მეცნიერული ან ეროვნული ღირებულების ნივთის ან დოკუმენტის დაუფლება,
სისხლის სამართლის კოდექსის 264-ე მუხლი ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან
პრეკუსორის, ფსიქოტროპული ნივთიერების, მისი ანალოგის ან ძლიერმოქმედი ნივთიერების
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრება ან გამოძალვა, სისხლის სამართლის კოდექსის 363-ე მუხლი
დოკუმენტის, ბეჭდის, შტამპის ან ბლანკის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრება, სისხლის
სამართლის კოდექსის 237-ე მუხლი იარაღის, საბრძოლო მასალის, ფეთქებადი ნივთიერების ან
ასაფეთქებელი მოწყობილობის მართლსაწინააღმდეგო დაუფლება მისაკუთების მიზნით ან
გამოძალვა და სხვა.
სპეციალურ განზრახვად უნდა ჩაითვალოს ისეთი განზრახვა, როდესაც პირის ქმედება
მიმართულია კონკრეტული საგნის დაუფლებისაკენ, ხოლო თუ ყაჩაღობის ჩადენისას ადგილი
ექნება ზემოთ ჩამოთვლილ მუხლებში მითითებული საგნების დაუფლებას, უნდა დადგინდეს
ჰქონდა თუ არა პირს კონკრეტულად იმ ნივთის დაუფლების მიზანი, რომელსაც დაეუფლნენ
ყაჩაღური თავდასხმისას. თუკი ყაჩაღობის დროს გატაცებულ იქნა ხელჩანთა, რომელშიც
მოთავსებული იყო პირადობის დამადასტურებელი მოწმობა და აღნიშნული უცნობი იყო
თავდამსხმელისათვის, მაშინ მისი ქმედების დაკვალიფიცირება დამატებით სისხლის სამართლის
კოდექსის 363-ე მუხლის II ნაწილით არ შეიძლება, რადგან პირს ამ ნივთის გატაცების განზრახვა არ
ჰქონია.
გაუფრთხილებლობითი დანაშაული

გაუფრთხილებლობა

თვითიმედოვნება დაუდევრობა

23
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-10 მუხლის თანახმად:
1. გაუფრთხილებლობით დანაშაულად ითვლება ქმედება, რომელიც ჩადენილია
თვითიმედოვნებით ან დაუდევრობით.

2. ქმედება თვითიმედოვნებითაა ჩადენილი, თუ პირს გაცნობიერებული ჰქონდა

წინდახედულობის ნორმით აკრძალული ქმედება, ითვალისწინებდა
მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას, მაგრამ უსაფუძვლოდ
იმედოვნებდა, რომ ამ შედეგს თავიდან აიცილებდა.

როგორც ვხედავთ, თვითიმედოვნება ესაა წინდახედულობის ნორმით აკრძალული

ქმედების გაცნობიერებული დარღვევა. ეს აკრძალვა შეიძლება იყოს დაწერილი და დაუწერელი.
იგი მოცემულია არა მხოლოდ პოზიტიური სამართლის ნორმებში, არამედ კულტურის ნორმებშიც.
მაგალითად, აკრძალულია საცხოვრებელი ბინის ფანჯრიდან საყოფაცხოვრებო ნივთის
გადაგდება, სამშენებლო ობიექტიდან სამშენებლო ნარჩენის გადაყრა და ა.შ., ვინაიდან ამან
შეიძლება დააზიანოს გამვლელი.
პირს გათვალისწინებული აქვს მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობა,
მაგრამ უსაფუძვლოდ იმედოვნებს, რომ შედგს თავიდან აიცილებს.
მაგალითად, “ა.-მ ფანჯრიდან გაფუჭებული უთო გადმოაგდო, რომელიც თავზე დაეცა ბ.-ს
და მოკლა. ა.-მ დაარღვია წინდახედულობის ნორმა. ამასთან, იგი მოქმედებდა არა განზრახვით,
არამედ თვითიმედოვნებით. ამ დროს პირმა იცის, რომ სჩადის აკრძალულ, გასაკიცხ ქმედებას,
რომელიც აკრძალულია წინდახედულობის ნორმებით და ეწინააღმდეგება კულტურის ნორმებს.
ამასთან თვითიმედოვნების დროს პირმა იცის, რომ მიუხედავად ქმედების გასაკიცხაობისა
ზოგადად, მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომა
აბსოლიტურად გამორიცხულია, მაგრამ პირის დარწმუნებულობა იმის შესახებ, რომ შედეგი არ
დადგება, არის უსაფუძვლო. იმ შემთხვევაში კი, როცა პირი უშვებს შედეგის დადგომის
შესაძლებლობას, გვექნება არა თვითიმედოვნება, არამედ არაპირდაპირი განზრახვა. ამ
17
უკანასკნელის დროს პირი უშვებს, რომ შედეგი ან დადგება ან არა.”
მაგალითად, ა.-მ სამუშაო ოთახში აანთო სანთელი და დატოვა ანთებული, ვინაიდან
დარწმუნებული იყო, რომ დამლაგებელი ჩააქრობდა. სინამდვილეში დამლაგებელი არ მოვიდა.
გაჩნდა ხანძარი. ესაა თვითიმედოვნება. ა.-ს ვარაუდი, რომ სხვა ჩააქრობდა მის მიერ ანთებულ
სანთელს იყო უსაფუძვლო.
ქმედების კვალიფიკაციისათვის აუცილებელია ერთმანეთისაგან გაიმიჯნოს
თვითიმედოვნებით გამოწვეული სიცოცხლის მოსპობა და არაპირდაპირი განზრახვით
მკვლელობის ჩადენა.
“წინდაუხედაობა (თვითიმედოვნება) არაპირდაპირ განზრახვას ემიჯნება. შედეგისადმი
ფსიქიკური დამოკიდებულების ერთი ელემენტი წინდაუხედაობის დროს დაახლოებით ისევეა
გამოხატული, როგორც არაპირდაპირი განზრახვის დროს. დაახლოებითო, იმიტომ ვამბობთ, რომ
შედეგის განხორციელების შესაძლებლობის წარმოდგენა წინდაუხედაობის დროს აბსტრაქტულია,
მაშინ, როცა არაპირდაპირი განზრახვის დროს ეს წარმოდგენა კონკრეტულია.”18

17
მ. ტურავა - სისხლის სამართალი, ზოგადი ნაწილის მიმოხილვა. თბ. 2006 წ. გვ. 63.
18
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 115

24
 თუ ზემოთ მოყვანილ მსჯელობებს დავეყრდნობით, მაშინ მივალთ იმ დასკვნამდე, რომ
ერთი მხრივ თვითიმედოვნების დროს პირი ითვალისწინებს სიცოცხლის მოსპობის
შესაძლებლობას ჩვეულებრივ, მსგავს სიტუაციებში და არა ამ კონკრეტულ ვითარებაში, რადგან
ფიქრობს, რომ შედეგი ამ შემთხვევაში საკუთარი გამოცდილების იმდეზე ან სხვა ნებისმიერ
ფაქტორზე დაყრდნობით თავიდან იქნება აცილებული. რაც შეეხება, არაპირდაპირი განზრახვის
დროს ჩადენილ მკვლელობას ამ შემთხვევაში პირი ითვალისწინებს სიცოცხლის მოსპობის
შესაძლებლობას ამ კონკრეტულ სიტუაციებში.
მეორე მხრივ, თვითიმედოვნებით სიცოცხლის მოსპობის გამიჯვნა არაპირდაპირი
განზრახვით ჩადენილი მკვლელობისაგან უნდა მოხდეს ნებელობითი ასპექტის
გათვალისწინებითაც, რადგან თვითიმედოვნებისას პირი დარწმუნებულია, რომ მისი
მართლსაწინააღმდეგო ქცევის შედეგს, რომელიც შეიძლება დადგეს თავიდან აიცილებს. ხოლო
არაპირდაპირი განზრახვის შემთხვევაში პირი არაფერს არ აკეთებს რათა თავიდან აიცილოს
შედეგი (სიკვდილის დადგომა) თუმცა არ სურს, მაგრამ შეგნებულად უშვებს სიკვდილის
დადგომის შესაძლებლობას ან გულგრილად ეკიდება მას.
“განმასხვავებელი ნიშანი არაპირდაპირ განზრახვასა და წინდაუხედაობას
(თვითიმედოვნებას) შორის ნებელობით ასპექტშია საძიებელი. არაპირდაპირი განზრახვის დროს
მოქმედი უშვებს შედეგს, ეგუება მის განხორციელებას, გულგრილად ეკიდება შედეგის დადგომას.
რაც შეეხება წინდაუხედაობას (თვითიმედოვნებას), ამ დროს მოქმედი დარწმუნებულია, რომ
შედეგი, რომელიც მის მართლსაწინააღმდეგო ქცევას შეიძლება მოჰყვეს, არ დადგება, არ
განხორციელდება. მოქმედი ამ დროს თავისი ქცევის გადაწყვეტილებას მხოლოდ მაშინ იღებს,
როცა დარწმუნდება, რომ შედეგი არ განხორციელდება. მაგრამ ეს რწმენა, ეს ვარაუდი,
უსაფუძვლოა, მცდარია.” 19

3. ქმედება დაუდევრობითაა ჩადენილი, თუ პირს გაცნობიერებული არ ჰქონდა

წინდახედულობის ნორმით აკრძალული ქმედება, არ ითვალისწინებდა
მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას, თუმცა ამის გათვალისწინება
მას ევალებოდა და შეეძლო კიდეც.
დაუდევრობა - გაუცნობიერებელი, ანუ შეუგნებელი გაუფრთხილებლობა. ბრალის
ფსიქოლოგიური თეორიის კრიზისი სწორედ დაუდევრობას უკავშირდება. დაუდევრობის დროს
არ არსებობს ფსიქიკური კავშირი მოქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის. ამის გამო, ბრალის
ფსიქოლოგიური თეორია ნორმატიული ანუ შეფასებითი თეორიით შეიცვალა, რომლის
მიხედვითაც, ბრალი არის გასაკიცხაობა. დაუდევრობის დროს პირის ბრალი შეიძლება
დასაბუთდეს მხოლოდ გაკიცხვის მომენტით და არა ფსიქიკური კავშირით, ვინაიდან
დაუდევრობის დროს პირს გაცნობიერებული არა აქვს, რომ სჩადის წინდახედულობის ნორმით
აკრძალულ ქმედებას, არ ითვალისწინებს მართლსაწინაააღმდეგო შედეგის დადგომის
შესაძლებლობას, თუმცა ამის გათვალისწინება მას ობიექტური გარემოებებიდან და თავისი
პერსონალური შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, შეეძლო და ევალებოდა კიდეც. დაუდევრობის
შემთხვევაში სახეზე არ არის არც ინტელექტუალური და არც ვოლუნტატიური (ნებელობაზე
დაფუძნებული-რ.კ.) ელემენტი.20

19
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 115-116
20
მ. ტურავა - სისხლის სამართალი, ზოგადი ნაწილის მიმოხილვა. თბ. 2008 წ. გვ. 164-165.

25
 მაგალითად, ა.-მ სამუშაო ოთახში აანთო სანთელი და შემდეგ დაავიწყდა ჩაქრობა, რის
შემდეგადაც გაჩნდა ხანძარი. სახეზეა დაუდევრობა. ა.მ თავისი უყურადღებობით არ
გაითვალისწინა ხანძრის გაჩენის შესაძლებლობა, მაგრამ შეეძლო და უნდა გაეთვალისწინებინა.

4. გაუფრთხილებლობით ჩადენილი ქმედება მხოლოდ მაშინ ჩაითვლება დანაშაულად,

თუ ამის შესახებ მითითებულია სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამის მუხლში.

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება

ქმედების მცირე მნიშვნელობის გამო

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-7 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, დანაშაულს არ

წარმოადგენს ისეთი ქმედება, რომელიც, თუმცა ფორმალურად შეიცავს სისხლის სამართლის
კოდექსით გათვალისწინებული რომელიმე ქმედების ნიშნებს, მაგრამ მცირე მნიშვნელობის
გამო არ გამოუწვევია ისეთი ზიანი, რომელიც აუცილებელს გახდიდა მისი ჩამდენის
სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ან არ შეუქმნია ასეთი ზიანის საფრთხე.
შემცირებული (შეზღუდული) შერაცხვის საფუძველი შეიძლება გახდეს აგრეთვე
უმართლობის დაბალი ხარისხი, უფრო მეტიც, ზოგჯერ უმართლობის ხარისხი შეიძლება ისე
შემცირდეს, რომ საერთოდ გამოირიცხოს ადამიანისათვის ჩადენილი ქმედების ბრალად
შერაცხვის საფუძველი. სწორედ ასეთი შემთხვევაა გათვალისწინებული მე-7 მუხლის მეორე
ნაწილით. სადაც ლაპარაკია „მცირემნიშვნელოვან“ ქმედებაზე.
დანაშაულს არ წარმოადგენს ისეთი ქმედება, რომელიც, თუმცა ფორმალურად შეიცავს
კანონით აღწერილ ქმედების ნიშნებს, მაგრამ მცირე ზიანის გამო არ არის აუცილებელი მისი
ჩამდენის დასჯა. მაგალითად, ბაზარში ვიღაცამ ისარგებლა იმით, რომ ხელით მოვაჭრემ იქით
გაიხედა და მისი ტომრიდან ჩუმად რამდენიმე ცალი ვაშლი ამოიღო.
მაგრამ მცირემნიშვნელოვნად ვერ ჩაითვლება ისეთი შემთხვევა, როცა ქურდმა
ადამიანს ხელი ჩუმად ჩაუყო ჯიბეში და ერთი ლარი მოპარა, რადგან დაზარალებულს ჯიბეში
მეტი ფული არ ედო. მაშასადამე, მცირემნიშვნელოვნად ისეთი ქმედება ჩაითვლება ისეთი
შემთხვევა, როცა ქურდს წინასწარ ჰქონდა გამიზნული მცირე მნიშვნელობის დაზიანება.
მაგალითად, ქურდმა წინასწარ იცოდა, რომ იპარავდა სამ ცალ ან ხუთ ცალ ვაშლს.21

21
ო. გამყრელიძე -საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ. 2005 წ. გვ. 88-90

26
 თემა #2
დანაშაულის კატეგორიები; ერთიანი დანაშაულის სახეები: დენადი
დანაშაული; განგრძობადი დანაშაული (სსკ-ის 12-14 მუხლები) დანაშაულის
სიმრავლე: არაერთგზისი დანაშაული, დანაშაულთა ერთობლიობა,
დანაშაულის რეციდივი, რეკეტი, რეკეტული დაჯგუფება, რეკეტირი
(სსკ 15-171 მუხლები).

3.1 დანაშაულის კატეგორიები

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-12 მუხლის თანახმად, სისხლის სამართლის კოდექსის

მუხლით ან მუხლის ნაწილით სასჯელად გათვალისწინებული თავისუფლების აღკვეთის
მაქსიმალური ვადის მიხედვით დანაშაული სამი კატეგორიისაა:
ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაული;
ბ) მძიმე დანაშაული;
გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული.

დანაშაულის
კატეგორიები

განსაკუთრებით
ნაკლებად მძიმე მძიმე
მძიმე

როგორც ვხედვთ, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-12 მუხლი

თვალიწინებს თავისუფლების აღკვეთის მაქსიმალური ვადის მიხედვით დანაშაულის სამ
კატეგორიას: ნაკლებად მძიმე, მძიმე, განსაკუთრებით მძიმე.

27
 • ისეთი განზრახი ან გაუფრთხილებლობითი დანაშაული, რომლის
ჩადენისათვის სისხლის სამართლის კოდექსით
გათვალისწინებული მაქსიმალური სასჯელი არ აღემატება 5 წლით
ნაკლებად მძიმე თავისუფლების აღკვეთას.

• განზრახი დანაშაული, რომლის ჩადენისათვის სისხლის სამართლის კოდექსით

გათვალისწინებული მაქსიმალური სასჯელი არ აღემატება 10 წლით
თავისუფლების აღკვეთას, აგრეთვე გაუფრთხილებლობითი დანაშაული, რომლის
ჩადენისათვის სისხლის სამართლის კოდექსით სასჯელის სახით
მძიმე
გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა 5 წელზე მეტი ვადით.

• ისეთი განზრახი დანაშაული, რომლის ჩადენისათვის სისხლის სამართლის

კოდექსით გათვალისწინებულია სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთა 10
განსაკუთრებით წელზე მეტი ვადით ან უვადო თავისუფლების აღკვეთა.
მძიმე

მაგალითად, სსკ-ის 178-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული

არის ნაკლებად მძიმე. (1. ძარცვა, ესე იგი სხვისი მოძრავი ნივთის აშკარა დაუფლება
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით,–
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების შეზღუდვით ვადით ორიდან სამ წლამდე ანდა
თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე.)
მესამე ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული არის მძიმე. (ისჯება თავისუფლების
აღკვეთით ვადით ხუთიდან რვა წლამდე.) მეოთხე ნაწილით გათვალისწინებული
დანაშაული არის განსაკუთრებით მძიმე. (ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით
შვიდიდან თერთმეტ წლამდე.)

28
 3.2 ერთიანი დანაშაული

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-13 და მე-14 მუხლები განსაზღვრავს

დენად და განგრძობად დანაშაულებს.

ერთიანი
დანაშაულის
სახეები

დენადი განგრძობადი
დანაშაული დანაშაული

• 1. დენადია სისხლის სამართლის კოდექსის ერთი მუხლით ან

მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული, რომლის ჩადენა
იწყება მოქმედებით ან უმოქმედობით და რომელიც შემდეგ უწყვეტად
ხორციელდება.
• 2. დენადი დანაშაული დამთავრებულია ქმედების შეწყვეტის
დენადი მომენტიდან.

• 1. განგრძობადია სისხლის სამართლის კოდექსის ერთი მუხლით ან

მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული, რომელიც
მოიცავს ერთიანი მიზნითა და საერთო განზრახვით ჩადენილ ორ ან
მეტ ქმედებას.
• 2. განგრძობადი დანაშაული დამთავრებულია უკანასკნელი ქმედების
განგრძობადი ჩადენის მომენტიდან.

დენადი დანაშაული შეიძლება დაიწყოს მოქმედებით, მაგრამ ერთი მოქმედების

დამტავრების შემდეგაც გაგრძელდეს მისი ჩადენა. დენადი დანაშაული ხანგრძლივი დროით
გრძელდება ხოლმე და ამით განსხვავდება იმ დანაშაულებისგან, რომლებიც მოკლე დროში
მთავრდება (მაგალითად, მკვლელობა, ქურდობა, ძარცვა, ყაჩაღობა და ა.შ.). ასეთ დენად
დანაშაულთა რიცხვს მიეკუთვნება, მაგალითად, თავისუფლების უკანონო აღკვეთა (143-ე
მუხლი), მძევლად ხელში ჩაგდება (144-ე მუხლი), დევნა (156-ე მუხლი), უკანონო
შეიარაღებული ფორმირების შექმნა ან ხელმძღვანელობა ანდა მასში მონაწილეობა (223-ე

29
მუხლი), ბანდიტიზმი (224-ე მუხლი), ცეცხლსასროლი იარაღის ტარება (236-ე მუხლი),
დეზერტირობა (389-ე მუხლი) და სხვა.
ზოგიერთი დენადი დანაშაული ისეთია, რომელიც უმოქმედობით იწყება და
უმოქმედობითვე გრძელდება. მაგალითად, ალიმენტის გადახდისათვის ჯიუტად თავის
არიდება (176-ე მუხლი). საზღვარგარეთ გატანილი საქართველოს კანონმდებლობით
დადგენილი კულტურის ძეგლის ან ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტის საქართველოში
დაუბრუნებლობა (215-ე მუხლი) და სხვა.22
ორივე სახის დენადი დანაშაულისათვის დამახასიათებელია მათი ჩადენის
ხანგრძლივობა. ამ სახის დანაშაული დამთავრებულია, როცა იგი შეწყდება. შეწყდება ეს
დანაშაული მხოლოდ მაშინ, როცა დამნაშავეს შეიპყრობს ოფიციალური სახელმწიფო ორგანო,
თვითონ გამოცხადდება ბრალის აღიარებით, ანდა ისეთ მოქმედებას ჩაიდენს, რაც
დანაშაულის ჩადენის შეწყვეტის ტოლფასია. მაგალითად, ის, ვინც ცეცხლსასროლ იარაღს
უკანონოდ ატარებდა. ეს იარაღი მდინარეში გადააგდო და მისი გამოყენება შეუძლებელი
გახდა. დანაშაული დამთავრებული იქნება მაშინაც. თუკი დამნაშავე იარაღს ნებაყოფლობით
ჩააბარებს შესაბამის სახელმწიფო ორგანოს.
აქედან გამომდინარე, დენადი დანაშაულის დანაშაულებრიობა და დასჯადობა
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-2 მუხლის თანახმად, უნდა განისაზღვროს კანონით,
რომელიც მოქმედებდა დენადი დანაშაულის განხორციელების ფაქტობრივად დამთავრების
დროს.
დენადი დანაშაულის ჩადენის ხანგრძლივობა იმ სპეციფიკური მდგომარებით არის
გამოწვეული, რომ სამართლებრივი სიკეთის ხელყოფა ამ შემთხვევაში დროის მოკლე
მონაკვეთში კი არ მთავდება. არამედ გრძელდება მანამ, ვიდრე არ გაივლის ამ ხელყოფის
საფრთხე. მაგალითად, ბანდიტიზმი - მყარი დანაშაულებრივი ჯგუფია, რომელიც შექმნილია
მრავალი დანაშაულის ჩასადენად. ამიტომ ეს გაგრძელდება მანამ, ვიდრე ბანდა ან თვითონ არ
დაიშლება, ანდა მის თარეშს სპეციალური ორგანოები არ აღკვეთენ. ასეა ცეცხლსასროლი
იარაღის უკანონო ტარებაც. ვიდრე კაცი ცეცხლსასროლ იარაღს უკანონოდ ატარებს, არსებობს
მუდმივი საფრთხე, რომ ამ იარაღით ვინმე მოკლან ან ჯანმრთელობა დაუზიანონ.
ზოგიერთი სამართლებრივი სიკეთე ისეთია, რომ მისი ხელყოფა ერთი მოქმედებით არ
მთავრდება და ეს ხელყოფა შეიძლება თვეებისა და წლების განმავლობაშიც გაგრძელდეს.
მაგალითად, უკანონოდ თავისუფლების აღკვეთა, მძევლად ხელში ჩაგდება და სხვა. მაგრამ
ამას ვერ ვიტყვით, მაგალითად, მკვლელობაზე, რომელიც ხშირად რამდენიმე წამშიც კი
შეიძლება დასრულდეს.
დენადი დანაშაულის ჩადენის ხანგრძლივობა ზეგავლენას ახდენს მის
დისტანციურობაზეც. მაგალითად, თუ დამნაშავე მკვლელობას თბილისში ჩაიდენს და
შემდეგ, პასუხისმგებლობის თავიდან აცილების მიზნით, თურქეთში გაიქცევა, ის მხოლოდ
საქართველოს კანონით აგებს პასუხს. მაგრამ თუკი დეზერტირი ვაზიანში მდგარი სამხედრო
ნაწილიდან გაიქცევა და თურქეთის ტერიტორიაზე გადავა, ის სუყველგანობის პრინციპის

22
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 130

30
საფუძველზე არა მარტო საქართველოს კანონით, არამედ თურქეთის კანონმდებლობითაცაა
პასუხისმგებელი.
დენადი დანაშაული თავისებურებას ავლენს აგრეთვე მაშინ, როცა ამ დანაშაულს
თანამონაწილენი სჩადიან. ეს ისეთი შემთხვევაა, როცა თავდაპირველად დანაშაული
მხოლოდ ერთმა პიროვნებამ დაიწყო, თანამონაწილე კი კარგა ხნის შემდეგ ჩაერთო, ეს
თვისება, რასაკვირველია, მხოლოდ დენად დანაშაულებს არ ახასიათებს. თანამონაწილე,
კერძოდ, დამხმარე შეიძლება ყოველთვის ჩაერთოს დანაშაულში, მაგრამ მხოლოდ
დანაშაულის დამთავრებამდე. მაგალითად, დაწყებული მკვლელობის, ქურდობის დროს და
სხვ., მაგრამ დენადი დანაშაულისათვის ეს თვისება უფრო დამახასიათებელია. ვთქვათ,
საქართველოს ტერიტორიაზე მოტაცებული ადამიანი თურქეთის ტერიტორიაზე გადაიყვანეს,
სადაც დამნაშავეებს ადგილობრივი მცხოვრები დაეხმარა და ბინა დაუთმო ან რჩევა-დარიგება
მისცა და სხვ., ბანდიტური ჯგუფის წევრი შეიძლება გახდეს ვინმე ამ ჯგუფის შექმნის
შემდეგაც, მაგრამ დანაშაულის დამთავრებამდე.23
განგრძობადი დანაშაული, დენადის მსგავსად, განზრახი დანაშაულია. ეს მომენტი
კანონის ტექსტში პირდაპირაა მითითებული. განგრძობადია ორი ან მეტი ისეთი
ქმედებისაგან შემდგარი დანაშაული, რომლებიც „ერთიანი მიზნითა და საერთო განზრახვით“
არის მოცული. მაგალითად, ბიბლიოთეკის მუშაკმა მიზნად დაისახა ფარულად გაიტანოს
ბიბლიოთეკიდან ქართული ენციკლოპედიის თორმეტტომეული და მიითვისოს, მაგრამ,
პასუხისმგებლობის თავიდან აცილების მიზნით, განზრახვა რომ სხვებისგან შეუმჩნევლად
მოიყვანოს სისრულეში, ეს ტომეულები ცალ-ცალკე გააქვს ბიბლიოთეკიდან. ვთქვათ, დღეს
ერთი ტომი წაიღო სახლში, რამდენიმე დღის შემდეგ, როგორც კი მოხერხებული დრო
შეარჩია, მეორე ტომი გაიტანა და ა.შ.
განგრძობადი დანაშაული უნდა განვასხვაოთ დანაშაულების გამეორებისაგან
(არაერთგზისობა). ჩვენს მაგალითში ტომეულების ცალ-ცალკე გატანა ბიბლიოთეკიდან
დანაშაულის გამეორებას კი არ წარმოადგენს, არამედ აქ ერთიანი დანაშაულის ცალკეულ
ეპიზოდთან გვაქვს საქმე. ეს ეპიზოდები დამნაშავის ერთიანი განზრახვით არის
შეკავშირებული, მაშინ, როცა გამეორების დროს ყოველი დანაშაულებრივი ეპიზოდი
დამოუკიდებელი განზრახვით არის მოცული.
განგრძობადი დანაშაულის ჩადენის დროს შეიძლება მოხდეს, რომ თანამონაწილე,
ვთქვათ, დამხმარე დანაშაულში ჩაერთოს არა პირველივე ეპიზოდიდან. ასეთ შემთხვევაში
დამხმარეს არ შეერაცხება ბრალად წინა ეპიზოდები, რომლებიც მას მონაწილეობა არ მიუღია.
რაც შეეხება, განგრძობადი დანაშაულის დამთავრების მომენტს ის დამოკიდებულია
განზრახვის მოცულობაზე, თუ დამნაშავეს რაიმემ ხელი არ შეუშალა. მაგალითად, თუ
დამნაშავეს ჩაფიქრებული ჰქონდა, რომ ჩაიდინა ათი ეპიზოდი და მან დანაშაულის ათივე
ეპიზოდი განახორციელა, დანაშაული, რასაკვირველია, დამთავრებული იქნება. მაგრამ, თუ
მან ეს ვერ მოასწრო და მეხუთე ეპიზოდის ჩადენის შემდეგ დააკავეს, ამ შემთხვევაშიც
დანაშაული დამთავრებულია. შესაძლებელია, რომ დამნაშავემ თავისი ნებით ჩანაფიქრი

23
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 131-132

31
ბოლომდე არ განახორციელოს და ბოლო რამდენიმე ეპიზოდი აღარ ჩაიდინოს. ასეთ
შემთხვევაშიც დანაშაული დასრულებულია უკანასკნელი ეპიზოდის ჩადენის მომენტიდან.24

3.3. დანაშაულის სიმრავლე

დანაშაულის სიმრავლის პრობლემა – ეს, პირველ რიგში, არის დანაშაულის შესწავლის

პრობლემა, რადგან იმისათვის, რომ დავნიშნოთ სასჯელი, აუცილებელია, კანონის შესაბამისად
დავაკვალიფიციროთ დანაშაული, რა დროსაც უნდა გადაწყდეს: კოდექსის ერთი მუხლით
კვალიფიცირდება ქმედება თუ სხვადასხვა მუხლით.
დანაშაულის სიმრავლის სახეებია: არაერთგზისი დანაშაული, დანაშაულთა ერთობლიობა,
დანაშაულის რეციდივი და ამ თავში შედის ასევე რეკეტი, რეკეტული დაჯგუფება, რეკეტირი.

დანაშაულის
სიმრავლე

რეკეტი,
არაერთგზისი დანაშაულთა დანაშაულის რეკეტული
დანაშაული ერთობლიობა რეციდივი დაჯგუფება,
რეკეტირი

არაერთგზისი დანაშაული (სსკ 15ე მუხლი)

1. არაერთგზისი დანაშაული ნიშნავს წინათ ნასამართლევი25 პირის მიერ სისხლის
სამართლის კოდექსის იმავე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენას. სისხლის
სამართლის კოდექსის სხვადასხვა მუხლით გათვალისწინებული ორი ან მეტი დანაშაული
მხოლოდ მაშინ ჩაითვლება არაერთგზის დანაშაულად, თუ ამის შესახებ მითითებულია სისხლის
სამართლის კოდექსის შესაბამის მუხლში.
მაგალითად: თეთრაძემ, რომელიც ნასამართლევი იყო ქურდობისათვის, კვლავ ჩაიდინა
ქურდობა, თუმცა მას წინათ ჩადენილი ქურდობისათვის ნასამართლობა მოხსნილი ან
გაქარწყლებული არ ჰქონია. ამ შემთხვევაში, ეს იქნება არაერთგზისი დანაშაული.
ამ საერთო წესიდან არსებობს გამონაკლისიც. კერძოდ, როდესაც კოდექსის სხვადასხვა
მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულების ჩადენა შეიძლება არაერთგზის დანაშაულად
ჩაითვალოს. ეს ხდება მაშინ, როდესაც ამის შესახებ სპეციალურად არის მითითებული შესაბამის

24
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 132-133
25
ნასამართლობა – ნასამართლობა არის სასამართლოს განაჩენით დამნაშავის მსჯავრდების სამართლებრივი
შედეგი, რომელიც მსჯავრდებულის ზოგიერთი უფლების შეზღუდვაში გამოიხატება. მსჯავრდებული
ნასამართლევად ითვლება გამამტყუნებელი განაჩენის კანონიერ ძალაში შესვლის დღიდან ნასამართლობის
გაქარწყლების ან მოხსნის მომენტამდე. იხ. სსკ-ის 79-ე მუხლი.

32
მუხლში. მაგალითად, სსკ-ის 177-ე მუხლის შენიშვნაში წერია: ,,სისხლის სამართლის კოდექსის
177-ე – 186-ე მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაული არაერთგზის ჩადენილად ითვლება, თუ
მას წინ უსწრებდა ამ მუხლებით და 224-ე, 231-ე, 237-ე და 264-ე მუხლებით გათვალისწინებული
რომელიმე დანაშაულის ჩადენა.‘‘
შესაბამისად, თუ ქურდობისთვის ნასამართლევი პირი ჩაიდენს ძარცვას, ეს მას
არაერთგზის ჩადენილ დანაშაულად ჩაეთვლება. მიუხედავად იმისა, რომ ქურდობა და ძარცვა
კოდექსის სხვადასხვა მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულებია.
გამეორება, დანაშაულთა ხასიათის მიხედვით, სამი სახის შეიძლება იყოს: 1) იგივეობრივი,
2) ერთგვაროანი და 3) არაერთგვაროვანი გამეორება.
იგივეობრივია გამეორება, როცა ერთი და იმავე სახის დანაშაულია გამეორებული.
მაგალითად, კაცმა, რომელსაც ქურდობა ჰქონდა ჩადენილი, კვლავ ჩაიდინა ეს დანაშაული, ანდა
განზრახ მკვლელობა ჰქონდა ჩადენილი და ისევ განზრახ მოკლა კაცი.
ერთგვაროვანია ისეთი დანაშაული, როცა, მართალია, ერთი და იმავე სახის დანაშაული არ
არის გამეორებული, მაგრამ პირველად და მეორედ ჩადენილი დანაშაულები გვაროვნულად
ერთსა და იმავე ტიპს მიეკუთვნება. მაგალითად, ქურდობის შემდეგ პირმა ძარცვა, თაღლითობა ან
ყაჩაღობა ჩაიდინა და ა. შ.
არაერთგვაროვანია ისეთი დანაშაულები, რომლებიც სულ სხვადასხვა სიკეთეს ხელყოფენ.
მაგალითად, ქურდობის შემდეგ კაცმა განზრახ მკვლელობა ან გაუპატიურება ჩაიდინა და სხვ.
2. დანაშაული არაერთგზის ჩადენილად არ ჩაითვლება, თუ კანონით დადგენილი წესით
პირი წინათ ჩადენილი დანაშაულისათვის გათავისუფლებული იყო სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისაგან ანდა თუ მას წინათ ჩადენილი დანაშაულისათვის ნასამართლობა
მოხსნილი ან გაქარწყლებული ჰქონდა.
დანაშაულის გამეორებად (არაერთგზისობად) ვერ ჩაითვლება ისეთი შემთხვევა, როცა წინა
დანაშაულისათვის კაცი გათავისუფლებული იყო სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისაგან კანონით დადგენილი წესით. ეს წესი დადგენილია სისხლის სამართლის
კოდექსის 68-71-ე მუხლებით.
გამეორებად (არაერთგზისობად) არ ჩაითვლება არც ისეთი შემთხვევა, როცა დანაშაულის
ჩადენის დროს წინა დანაშაულისათვის კაცს ნასამართლობა მოხსნილი ან გაქარწყლებული
ჰქონდა.26

დანაშაულთა ერთობლიობა (სსკ 16-ე მუხლი)

1. დანაშაულთა ერთობლიობა ნიშნავს სისხლის სამართლის კოდექსის მუხლით ან მუხლის

ნაწილით გათვალისწინებული ორი ან მეტი ქმედების ჩადენას, რომელთაგან პირი არც
ერთისთვის არ ყოფილა მსჯავრდებული. დანაშაულთა ერთობლიობად ითვლება აგრეთვე ისეთი
ქმედების ჩადენა, რომელიც შეიცავს სისხლის სამართლის კოდექსის ორი ან მეტი მუხლით ან
მუხლის ნაწილით გათვალისწინებულ დანაშაულთა ნიშნებს.

26
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 137.

33
პირველი წინადადება: დანაშაულთა ერთობლიობა ნიშნავს სისხლის სამართლის კოდექსის
მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული ორი ან მეტი ქმედების ჩადენას, რომელთაგან
პირი არც ერთისთვის არ ყოფილა მსჯავრდებული.
ამ პირველ წინადადებაში ადგილი აქვს რეალურ ერთობლიობას. მაგალითად, აფრასიძემ
ჩაიდინა ყაჩაღობა ბინაში შეღწევით (სსკ-ის 179-ე მუხლის მეორე ნაწილი) და გაუპატიურება (სსკ-
ის 137-ე მუხლის პირველი ნაწილი). არც ერთი ზემოთ ჩამოთვლილი დანაშაულისთვის აფრასიძე
არ ყოფილა მსჯავრდებული.
მეორე წინადადება: დანაშაულთა ერთობლიობად ითვლება აგრეთვე ისეთი ქმედების ჩადენა,
რომელიც შეიცავს სისხლის სამართლის კოდექსის ორი ან მეტი მუხლით ან მუხლის ნაწილით
გათვალისწინებულ დანაშაულთა ნიშნებს.
დანაშაულთა ერთობლიობა ისეთი შემთხვევაა, როცა ჩადენილია რამდენიმე დანაშაული
და დამნაშავე არც ერთისთვის ჯერ გასამართლებული არ არის. მაგრამ ზოგჯერ ერთი
დანაშაულისათვის განაჩენის გამოტანის შემდეგ შეიძლება გაირკვეს, რომ დამნაშავეს ამ განაჩენის
გამოტანამდე კიდევ აქვს ჩადენილი სხვა დანაშაული. ასეთ შემთხვევაც დანაშაულთა
ერთობლიობად უნდა მივიჩნიოთ. დანაშაულთა ერთობლიობა ტიპურად დანაშაულის გამეორებაა
(არაერთგზისობა), მაგრამ ყოველი გამეორება არ შეიძლება მივიჩნიოთ ერთობლიობად.
გამეორებისათვის, უპირველეს ყოვლისა, დამახასიათებელია დროითი შუალედი პირველ და
მეორე დანაშაულს შორის. თუმცა შესაძლებელია ორი ან მეტი დანაშაული ერთდროულად იყოს
ჩადენილი. ასეთ დროს იქნება არა გამეორება, არამედ დანაშაულთა ერთობლიობა (მაგალითად,
ჩადენილია ცეცხლსასროლი იარაღის უკანონო ტარება და განზრახ მკვლელობა და ა. შ.)
ერთობლიობა არ გვექნება მაშინ, როცა იგივეობრივი დანაშაულია ჩადენილი. მაგალითად,
განმეორებით ქურდობა დაკვალიფიცირდება არა დანაშაულთა ერთობლიობით, არამედ სისხლის
სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის მე-2 ნაწილის („ბ“ პუნქტი - ქურდობა ჩადენილი
„არაერთგზის“), რასაკვირველია, იმ პირობით, თუ წინა ქურდობისათვის ადამიანი
გასამართლებული იყო და ნასამართლობა მოხსნილი ან გაქარწყლებული არ ჰქონდა.

2. თუ ქმედება გათვალისწინებულია ზოგადი და სპეციალური ნორმებით, დანაშაულთა

ერთობლიობა არ არსებობს და პირს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება
სპეციალური ნორმით.
მაგალითად, პირმა ჩაიდინა ნარკოტიკულ საშუალებათა გამოძალვა, ამ შემთხვევაში პირის
ქმედება დაკვალიფიცირდება არა, როგორც გამოძალვა (სსკ 181-ე მუხლი), არამედ ნარკოტიკული
საშუალების გამოძალვა (სსკ 264-ე მუხლი), ვინაიდან სსკ 264-ე მუხლი სპეციალური ნორმაა,
ხოლო ზოგადი და სპეციალურ ნორმათა კონკურენციის დროს, უპირატესობა ენიჭება სპეციალურ
ნორმას.

სსკ 59-ე მუხლი ითვალისწინებს სასჯელის დანიშვნას დანაშაულთა ერთობლიობის დროს.

არსებობს დანაშაულთა ერთობლიობისას სასჯელთა დანიშვნის შეკრების პრინციპი.
სსკ 59-ე მუხლი ითვალისწინებს სასჯელის დანიშვნას დანაშაულთა ერთობლიობის დროს.
არსებობს სასჯელთა დანიშვნის შეკრების პრინციპი. სსკ-ის 59-ე მუხლში მოცემული დანაშაულთა
ერთობლიობის დროს სასჯელის დანიშვნის წესი გამოიყენება მხოლოდ რეალური

34
ერთობლიობისათვის. იდეალური ერთობლიობის დროს ყოველთვის გამოიყენება შთანთქმის
პრინციპი, მიუხედავად ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმისა.27

დანაშაულის რეციდივი (სსკ 17-ე მუხლი)

1. დანაშაულის რეციდივი ნიშნავს წინათ განზრახი დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის
მიერ განზრახი დანაშაულის ჩადენას.
4. დანაშაულის რეციდივის დადგენისას მხედველობაში არ მიიღება ნასამართლობა თვრამეტ
წლამდე ჩადენილი დანაშაულისათვის, აგრეთვე ნასამართლობა, რომელიც მოხსნილი ან
გაქარწყლებულია სისხლის სამართლის კოდექსის 79-ე მუხლით გათვალისწინებული წესით.
5. დანაშაულის რეციდივის შემთხვევაში სისხლის სამართლის კოდექსით
გათვალისწინებული საფუძვლით და დადგენილ ფარგლებში შეიძლება დაინიშნოს უფრო
მკაცრი სასჯელი.
რეციდივი (ლათ. recidivus) ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს რაიმე მოვლენის გამეორებას,
სისხლის სამართალში რეციდივი დანაშაულის გამეორებას აღნიშნავს, მაგრამ ჩვეულებრივი
გამეორებისაგან განსხვავებით, რეციდივი ისეთი გამეორებაა, როცა წინა დანაშაულისათვის
მსჯავრდებულმა კვალავ ჩაიდინა ახალი დანაშაული. მაშასადამე, წინა დანაშაულისათვის
მსჯავრდება აქ გადამწყვეტია. საგულისხმოა ისიც, რომ ჩვენი კანონმდებლობის თანახმად,
დანაშაულის რეციდივი მხოლოდ განზრახი დანაშაულისათვის არის დამახასიათებელი.
განზრახვის ცნებაში იგულისხმება, როგორც პირდაპირი, ისე არაპირდაპირი განზრახვა.
სსკ-ის მე-17 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, დანაშაულის რეციდივია ისეთი
გარემოება, როცა წინათ განზრახი დანაშაულისათვის მსჯავრდებული კვლავ ჩაიდენს განზრახ
დანაშაულს. არა აქვს მნიშვნელობა იმას, წინათ კაცს იგივეობრივი დანაშაული ჰქონდა ჩადენილი
თუ ერთგვაროვანი ან არაერთგვაროვანი, რადგან კანონის ტექსტში ამ საკითხზე არაფერია
ნათქვამი. ამავე დროს არა აქვს მნიშვნელობა რა ჰქონდა კაცს მისჯილი ადრე და რას უსჯიან
ახლა.28
სასამართლომ განაჩენით მე-17 მუხლის საფუძველზე უნდა განსაზღვროს რეციდივის
სახეობა, მაგრამ ამ დროს მას უფლება არა აქვს მხედველობაში მიიღოს თვრამეტ წლამდე
ჩადენილი დანაშაულისათვის მსჯავრდება. აგრეთვე ნასამართლობა, რომელიც კაცს მოხსნილი ან
გაქარწყლებული აქვს სსკ-ის 79-ე მუხლის საფუძველზე.
ნებისმიერი სახის რეციდივი შესაძლებელია კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლში განზრახი
დანაშაულის მაკვალიფიცირებელ ნიშნად იყოს გათვალისწინებული. მაგრამ იმ შემთხვევაში,
როცა რეციდივი განზრახი დანაშაულის მაკვალიფიცირებელ ნიშანს არ წარმოადგენს, მას
სასამართლო მხედველობაში მიიღებს სასჯელის ზომის განსაზღვრის დროს. რაც უფრო მძიმეა
რეციდივი, მით უფრო იმატებს სასჯელის ზომა, თუ არ გაქვს პასუხისმგებლობის
შემამსუბუქებელი გარემოება. 29

27
მ. ტურავა - სისხლის სამართალი, ზოგადი ნაწილის მიმოხილვა. თბ. 2008 წ. გვ. 302
28
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 150
29
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2005 წ. გვ. 150-151

35
 რეკეტი, რეკეტული დაჯგუფება, რეკეტირი (სსკ 171-ე მუხლი)

1. რეკეტი არის შემოსავლის ან სხვაგვარი ქონებრივი სარგებლის სისტემატურად მიღების მიზნით

წარმოებული არაერთჯერადი და ორგანიზებული საქმიანობა, რომელიც დაკავშირებულია
განზრახი დანაშაულის ჩადენასთან (თუ ნასამართლობა არ არის გაქარწყლებული ან მოხსნილი),
თუ იგი განხორციელდა ორჯერ მაინც ხუთი კალენდარული წლის განმავლობაში, რომელშიც არ
შედის რეკეტირის დაპატიმრებისა და სასჯელის მოხდის ვადა.

ტერმინი რეკეტირი ჩვენს კანონმდებლობაში პირველად შემოვიდა 2004 წლის 24 ივნისის

კანონით. ზოგადი წარმოდგენით ვიცოდით, რომ რეკეტი არის გამოძალვა.

სიტყვა „შემოსავლის“ უნდა ნიშნავდეს მატერიალურ, ქონებრივ შემოსავალს. „სხვაგვარ

ქონებრივ სარგებელში“ უნდა ვიგულისხმოთ ქონებრივი უფლება. ამ ქონებრივ შემოსავალს
დამნაშავე სისტემატიურად, ესე იგი მუდმივად უნდა იღებდეს დაზარალებულზე დამნაშავის
ზემოქმედებით. კანონის თანახმად, დამნაშავე დაზარალებულის მიმართ უნდა მოქმედებდეს
„არაერთჯერადად და ორგანიზებულად“. „არაერთჯერადობა“ ამ შემთხვევაში ნიშნავს სულ მცირე
ორჯერ მოქმედებას მაინც.

რეკეტირისთვის კაცი მხოლოდ მაშინ აგებს პასუხს, თუ ეს საქმიანობა „განხორციელდა

ორჯერ მაინც ხუთი კალენდარული წლის განმავლობაში.“ ამიტომ, თუკი ხუთი კალენდარული
წლის განმავლობაში ასეთი საქმიანობა მხოლოდ ერთხელ განხორციელდა, მაშინ მოქმედი პასუხს
აგებს 181-ე მუხლის არა მე-3, არამედ შესაბამისად ამ მუხლის პირველი ან მე-2 ნაწილით, ამ
ხუთწლიან ვადაში არ შედის „რეკეტირის დაპატიმრებისა და სასჯელის მოხდის ვადა.“
2. რეკეტულ დაჯგუფებად ითვლება თავისი საქმიანობით რეკეტთან დაკავშირებული
იურიდიული პირი, აგრეთვე ფიზიკურ ან/და იურიდიულ პირთა ნებისმიერი გაერთიანება.
აქ მოცემულია რეკეტული დაჯგუფების ცნება. რეკეტული დაჯგუფება, ამის მიხედვით,
შეიძლება იყოს ფიზიკურ პირთა ჯგუფი. ამ შემთხვევაში ჯგუფად უნდა ჩაითვალოს ერთზე მეტი,
ესე იგი ორი ადამიანი მაინც. რეკეტულ დაჯგუფებად ჩაითვლება აგრეთვე „თავისი საქმიანობით
რეკეტთან დაკავშირებული იურიდიული პირი.“ კანონი რეკეტულ დაჯგუფებად მიიჩნევს
აგრეთვე „ფიზიკურ ანდა იურიდიულ პირთა ნებისმიერ გაერთიანებას.“
3. რეკეტირი არის პირი, რომელიც დამოუკიდებლად ან სხვა პირთან (პირებთან) ერთად
წარმართავს რეკეტული დაჯგუფების საქმიანობას, ან სხვაგვარად მონაწილეობს რეკეტული
დაჯგუფების საქმიანობაში და მისთვის ცნობილია, რომ ეს დაჯგუფება რეკეტული
დაჯგუფებაა, აგრეთვე უკანონოდ წყვეტს ან მონაწილეობს რეკეტულ დაჯგუფებათა ან
რეკეტულ დაჯგუფებასა და სხვა პირთა შორის დავების გადაწყვეტაში.
სსკ-ის 171-ე მუხლის მე-3 ნაწილში კანონმდებელი განსაზღვრავს რეკეტირის ცნებას.
რეკეტირი ამ მუხლის მიხედვით არის არა მარტო ის ვინც დამოუკიდებლად ან სხვასთან
ერთად წარმართავს რეკეტული დაჯგუფების საქმიანობას, არამედ რეკეტირია აგრეთვე ამ
დაჯგუფების ყოველი წევრი, თუ „მისთვის ცნობილია, რომ ეს დაჯგუფება რეკეტული
დაჯგუფებაა.“

36
 რეკეტირია ისიც, ვინც წყვეტს რეკეტულ დაჯგუფებათა შორის ან რეკეტულ
დაჯგუფებასა და სხვა პირს შორის წარმოშობილ დავას. აქ საქმე ეხება დანაშაულის
ამსრულებელს. ყველა ის, ვინც ამ მუხლის მე-3 ნაწილის აღწერილობაში მოხვდება, იქნება
დანაშაულის ამსრულებელი და არა თანამონაწილე ვიწრო აზრით (წამქეზებელი, დამხმარე).
ორგანიზებული დანაშაულისა და რეკეტის შესახებ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის
პირველი ნაწილის თანახმად, „რეკეტული ქონება არის რეკეტიდან მიღებული ქონება, ამ
ქონებიდან მიღებული შემოსავალი, რეკეტიდან მიღებული შემოსავლით შეძენილი ქონება,
აგრეთვე რეკეტული დაჯგუფების, რეკეტირის, რეკეტირის ოჯახის წევრის, ახლო ნათესავის ან
დაკავშირებული პირის შემოსავალი, ქონება ან ქონებიდან მიღებული შემოსავალი, რომლის
მართლზომიერი საშუალებებით მიღების დამადასტურებელი საბუთი ან სხვა მტკიცებულება არ
არსებობს.“

დაუმთავრებელი დანაშაული: (სსკ 18-19 მუხლები) დანაშაულის მომზადება;

დანაშაულის მცდელობა. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან
გათავისუფლების საფუძველი დაუმთავრებელი დანაშაულის შემთხევვაში:
დანაშაულზე ნებაყოფლობით ხელის აღება; „ოქროს ხიდის“ თეორია (სსკ 20-
21 მუხლები)

დაუმთავრებელი დანაშაული

დაუმთავრებელი დანაშაულის
ჩადენის სტადიები

დანაშაულის დანაშაულის
მომზადება (მუხლი მცდელობა (მუხლი
18) 19)

დანაშაულის მომზადება (სსკ 18-ე მუხლი)

1. დანაშაულის მომზადებად ითვლება დანაშაულის ჩადენისათვის პირობების განზრახ

შექმნა.
2. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაწესებულია მხოლოდ მძიმე და
განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულების, აგრეთვე სისხლის სამართლის კოდექსის 182-ე
მუხლის პირველი ნაწილით, 186-ე მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით, 1941 მუხლის

37
პირველი და მე-2 ნაწილებით, 202-ე მუხლის პირველი ნაწილით, 221-ე მუხლის პირველი–მე-
3 ნაწილებით, 332-ე მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით, 339-ე მუხლის პირველი ნაწილით,
3391 მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით, 365-ე მუხლის პირველი–მე-3 ნაწილებით და 372-ე
მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულების მომზადებისათვის.
3. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დანაშაულის მომზადებისათვის
განისაზღვრება სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით, რომლითაც
გათვალისწინებულია პასუხისმგებლობა დამთავრებული დანაშაულისათვის, ამ მუხლზე
მითითებით.
სსკ მე-18 მუხლი დანაშაულის მომზადების ცნებას ზოგადად განსაზღვრავს.
დანაშაულის მომზადებად კანონის მიხედვით, დანაშაულის ჩადენისათვის პირობების
განზრახ შექმნაა მიჩნეული. პრაქტიკულად ამ ზოგად ცნებაში იგულისხმება ყოველგვარი
კონკრეტული ქმედება, რომელიც დანაშაულის ჩასადენად რაიმე პირობას ქმნის. ამიტომ
დანაშაულის მომზადებად არ ჩაითვლება მხოლოდ განზრახვის გამომჟღავნება, როდესაც კაცმა
გადაწყვიტა დანაშაულის ჩადენა, მაგრამ ჯერ კონკრეტულად არაფერი მოუმოქმედია თავისი
დანაშაულებრივი მიზნის მისაღწევად. იურიდიულ ლიტერატურაში განზრახი დანაშაულის
ჩადენის ოთხ სტადიას გამოყოფენ:
1) განზრახვის გამომჟღავნება;
2) დანაშაულის მომზადება;
3) დანაშაულის მცდელობა;
4) დამთავრებული დანაშაული.
განზრახვის გამომჟღავნება სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას არ იწვევს;
თანამედროვე სისხლის სამართალი ქმედების სისხლის სამართალია. ადამიანი ისჯება არა
აზრის გამოთქმისთვის, არამედ კონკრეტული ქმედებისათვის, რომელიც საფრთხეს უქმნის ან
აზიანებს სამართლებრივ სიკეთეს. განზრახვის გამომჟღავნება მხოლოდ მაშინ გამოიწვევს
სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, როცა ის საფრთხეს უქმნის ან აზიანებს
კონკრეტულ სამართლებრივ სიკეთეს.30
დაუმთავრებელ დანაშაულს, რომელიც კანონის თანახმად ისჯება, წარმოადგენს
დანაშაულის მომზადება და მცდელობა.
დანაშაულის მომზადება არის განზრახი მოქმედება, რომელიც დანაშაულის ჩასადენად
ქმნის პირობებს. მოსამზადებელი მოქმედება არ წარმოადგენს დანაშაულის აღსრულების
დაწყებას, იგი მხოლოდ ქმნის პირობებს იმისათვის, რათა მომავალში შესაძლებელი გახდეს
დანაშაულის განხორციელება ან გაადვილდეს მისი ჩადენა.
„პირობების განზრახ შექმნა“ იმას ნიშნავს, რომ დანაშაულის მომზადება ისევე,
როგორც მცდელობა დამახასიათებელია მხოლოდ განზრახი დანაშაულისთვის. დანაშაულის
მომზადება შეიძლება მოლოდ პირდაპირი განზრახვით. დროის ფაქტორს თუ მივიღებთ
მხედველობაში, განზრახვა შეიძლება დავყოთ უეცრად აღმოცენებულ და წინასწარ
მოფიქრებულ განზრახვად. დანაშაულის მომზადება შესაძლებელია მაშინ, როცა წინასწარ
მოფიქრებულ განზრახვასთან გაქვს საქმე.

30
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2008 წ. გვ. 154

38
 „პირობების შექმნა“ ფართო ცნებაა და მრავალგვარ მოქმედებას მოიცავს, იმისდა
მიხედვით, თუ როგორია კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებული ამა თუ იმ
დანაშაულის ობიექტური მხარე, რა ხერხით თუ საშუალებით შეიძლება მისი ჩადენა31
დანაშაულის მომზადება დასჯადია მხოლოდ სისხლის სამართლის კოდექსის მე-18
მუხლის მეორე ნაწილში მითითებულ შემთხვევებში, ანუ დასჯადია ყველა მძიმე ან
განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის მომზადება და ასევე იმ ნაკლებად მძიმე დანაშაულთა
მომზადება, რომლებიც აღნიშნული მუხლის მეორე ნაწილშია ჩამოთვლილი. ესენია: სსკ 182-ე
მუხლი - მითვისება ან გაფლანგვა 1- ლი ნაწილი; სსკ 186-ე მუხლი - წინასწარი შეცნობით
დანაშაულებრივი გზით მოპოვებული ნივთის შეძენა ან გასაღება პირველი და მეორე
ნაწილები; სსკ 221-ე მუხლი - კომერციული მოსყიდვა პირველი-მე-3 ნაწილები; სსკ 332-ე
მუხლი - სამსახურებრივი უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება პირველი და მეორე
ნაწილები; სსკ 339-ე მუხლი - ქრთამის მიცემა პირველი ნაწილი; სსკ 3391-ე მუხლი -
ზეგავლენით ვაჭრობა პირველი და მეორე ნაწილები; სსკ 365-ე მუხლი - მუქარა ან ძალადობა
სამართალწარმოების განხორციელებასთან ან წინასწარ გამოძიებასთან დაკავშირებით
პირველი-მე-3 ნაწილები; სსკ 372-ე მუხლი ზემოქმედების განხორციელება მოწმეზე,
დაზარალებულზე, ექსპერტზე ან თარჯიმანზე პირველი ნაწილი;
აღნიშნული დანაშაულები, მართალია, განეკუთვნება ნაკლებად მძიმე დანაშაულთა
კატეგორიას, მაგრამ მათი მომზადება კანონით დასჯადადაა გამოცხადებული.

დანაშაულის მცდელობა (სსკ 19-ე მუხლი)

1. დანაშაულის მცდელობად ითვლება განზრახი ქმედება, რომელიც თუმცა უშუალოდ
მიმართული იყო დანაშაულის ჩასადენად, მაგრამ დანაშაული ბოლომდე არ იქნა მიყვანილი.
2. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა მცდელობისათვის განისაზღვრება
სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლით, რომლითაც გათვალისწინებულია
პასუხისმგებლობა დამთავრებული დანაშაულისათვის, ამ მუხლზე მითითებით.
სისხლისსამართლებრივ ლიტერატურაში განასხვავებენ დამთავრებულ და
დაუმთავრებელ მცდელობას. კანონი ასეთ დეფინიციას არ იძლევა. მცდელობის შემთხვევაში
შეიძლება ქმედება ვერ იქნეს მიყვანილი ბოლომდე ან იგი მიყვანილ იქნას ბოლომდე, მაგრამ
შედეგი ვერ იქნეს მიღწეული მიუხედავად დანაშაულის შემსრულებლის სურვილისა და
სწრაფვისა, მაგრამ ყველა შემთხვევაში, როდესაც დანაშაულის ჩამდენი რეალიზაციას
გაუკეთებს თავის დანაშაულებრივ განზრახვას, გამოიყენებს მზადებით შექმნილ გარემოებებს,
მაგრამ თავისი სურვილის საწინააღმდეგოდ ვერ მიაღწევს მიზანს, დანაშაულებრივ შედეგს ან
თავისი ნებით შეწყვეტს მას, აშკარაა დანაშაულის ჩადენის მცდელობა. ეს ის არის, რაც
საკმარისია დანაშაულებრივი ქმედების სისხლის სამართლის კოდექსის მე-19 მუხლის
პირველ ნაწილზე დაყრდნობით სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლით
დაკვალიფიცირებისათვის.
დანაშაულის მცდელობა შეიძლება იყოს ორი სახის: დამთავრებული მცდელობა და
დაუმთავრებელი მცდელობა.

31
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2008 წ. გვ. 154

39
 დანაშაულის მცდელობა

დაუმთავრებელი დამთავრებული
მცდელობა მცდელობა

დაუმთავრებელი მცდელობაა, როდესაც პირმა ჯერ კიდევ ბოლომდე ვერ

განახორციელა დანაშაულებრივი ქმედება, რომელსაც შედეგი უნდა მოჰყვეს. მაგალითად,
აბაშიძემ ბიწაძეს დაუმიზნა ცეცხლსასროლი იარაღი მოკვლის განზრახვით და სანამ
სასხლეტს თითს გამოკრავდა მანამდე იქნა აღკვეთილი მისი ქმედება.
დამთავრებულია მცდელობა, როცა პირმა ბოლომდე ამოწურა დანაშაულებრივი
ქმედების შინაარსი და მხოლოდ შედეგის დადგომას ელოდება. მაგალითად, აბაშიძემ
ბიწაძეს დაუმიზნა ცეცხლსასროლი იარაღი, გამოკრა სასხლეტს თითი, მაგრამ ტყვია აცდა
ბიწაძეს.
მზადების შემდეგ დანაშაულის განვითარებამ შეიძლება მიაღწიოს ორი შედეგიდან
ერთ-ერთს: მცდელობას (ამ შემთხვევაში თუ პირმა ხელი აიღო დანაშაულის
დამთავრებაზე, მაშინ ის გათავისუფლდება სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისაგან) ან დამთავრებულ დანაშაულს. ეს ორივე ალტერნატიული
შედეგია. მათგან მხოლოდ ერთის არსებობაა შესაძლებელი ერთ ქმედებაში. როგორც
ვნახეთ, ქმედება უშუალოდ მიმართული უნდა იყოს დანაშაულის ჩასადენად.
სისხლის სამართლის კანონი იცნობს ფორმალური შემადგენლობის დანაშაულებს,
სადაც დანაშაულის მომზადების შემდგომ სტადიას დამთავრებული დანაშაული
წარმოადგენს. ასეთია მაგალითად, გამოძალვა და ყაჩაღობა. გამოძალვა აშკარად წააგავს
ყაჩაღობას, რადგან ყაჩაღობა დამთავრებულია თავდასხმის მომენტიდან. თავდასხმა კი
გულისხმობს ნივთის დაუყოვნებლივ გადაცემის მოთხოვნას. გამოძალვის დისპოზიციაც
პირდაპირ უთითებს, რომ გამოძალვა არის სხვისი ნივთის ან ქონებრივი უფლების
გადაცემის ან ქონებრივი სარგებლობის მოთხოვნა.
როგორც ვხედავთ, ორივე დანაშაული დამთავრებულია მოთხოვნის
წაყენებისთანავე. განსხვავება მათ შორის ის არის, რომ ყაჩაღობის საგანს წარმოადგენს
სხვისი მოძრავი ნივთი, ხოლო გამოძალვისას კი სხვისი ნივთი, ასევე ქონებრივი უფლება
ან ქონებრივი სარგებლობა. გარდა ამისა, განსხვავებაა იმაშიც, რომ ყაჩაღობის დროს
ძალადობის გამოყენების მუქარა გულისხმობს ძალადობის განხორციელებას
დაუყოვნებლივ, ხოლო გამოძალვისას კი მომავალში.

40
 დანაშაულის მცდელობა

უვარგისი მცდელობა
მცდელობა უვარგისი საგნით

შეცდომა მოკლულის პიროვნებაში გავლენას ვერ მოახდენს ქმედების

კვალიფიკაციაზე, მაგალითად, დამნაშავე შეცდომით ზიანს აყენებს არა იმ პიროვნებას,
რომელსაც მისი განზრახვა მოიცავდა, არამედ სხვა ადამიანს, ორივე შემთხვევაში
ზიანდება ერთი ობიექტი და ამდენად ასეთი შეცდომა გავლენას ვერ მოახდენს
განზრახვასა და სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაზე. კვალიფიკაციაზე გავლენას არ
ახდენს ასევე შეცდომა ისეთ ფაქტობრივ გარემოებებში, რომლებიც არ განეკუთვნებიან
დანაშაულის შემადგენლობას მაგ:, დაზარალებულის სქესი, კანის ფერი, ასაკი და სხვა.
ასეთი წესი არ ვრცელდება ისეთ შეცდომებზე, როდესაც დაზარალებულის
პიროვნებაში შემთხვევით იცვლება გვარეობითი ობიექტი. მაგ:, პრეზიდენტის მოკვლის
ნაცვლად კერძო პირის სიკვდილი გამოიწვევს ქმედების, როგორც საქართველოს
პოლიტიკურ თანამდებობის პირზე თავდასხმის მცდელობის დაკვალიფიცირებას (და
პირის გაუფრთხილობლობითი მკვლელობა).
მკვლელობის, ისევე როგორც ზოგიერთი სხვა დანაშაულის კვალიფიკაციისათვის
მნიშვნელოვანია ფაქტობრივი შეცდომების არსებობა-არარსებობის გამოვლენა, ვინაიდან
ისინი დაკავშირებულია განზრახვის შეფასებასთან.
ჩვენ ზემოთ მსჯელობა გვქონდა შეცდომაზე დაზარალებულის პიროვნებაში, მაგრამ
არსებობს სხვა ფაქტობრივი შეცდომები მაგალითად, ხელყოფა უვარგის ობიექტზე,
მოქმედებისაგან გადახრა და ა.შ.
შეცდომას უვარგის ობიექტზე მაშინ, აქვს ადგილი როცა შედეგი არ დგება პირის
მიერ ჩაფიქრებული განზრახვით, არამედ შედეგი დამდგარია მისგან დამოუკიდებელი
მიზეზებით. მაგალითად, გაგუამ მიიღო გადაწყვეტილება სიცოცხლე მოესპო
აბულაძისთვის. იგი ფარულად შევიდა აბულაძის სახლში, სადაც ნახა ტელევიზორთან
ახლოს სავარძელში მძინარე აბულაძე. გაგუამ მოკვლის მიზნით ესროლა თავში და
დატოვა შემთხვევის ადგილი. სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზის დასკვნით
აბულაძის სიკვდილი გამოიწვია, არა ტყვიის მოხვედრამ, არამედ ტყვიის მოხვედრამდე
ერთი საათით ადრე გულის შეტევამ, რის გამოც მას გაუწყდა მთავარი არტერია და

41
გარდაიცვალა. ამ შემთხვევაში გაგუას ქმედება დაკვალიფიცირდება, როგორც
მკვლელობის მცდელობა.
მოქმედებისაგან გადახრა ეწოდება ისეთ შედეგს, როდესაც ზიანს განიცდის არა ის
სიკეთე რაზეც მიმართული იყო ხელყოფა, არამედ სხვა სიკეთეც, მაგრამ ეს ხდება
დამნაშავისგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო. მაგალითად, არჩვაძემ ხეთაგუროვს
მოკვლის მიზნით ტყვია ესროლა, მაგრამ შემთხვევით მოკლა იქვე გამვლელი
წულეისკირი. ამ შემთხვევაში ქმედება დაკვალიფიცირდება, როგორც ხეთაგუროვის
მკვლელობის მცდელობა და წულეისკირის გაუფრთხილებლობით მკვლელობა.

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების საფუძველი

დაუმთავრებელი დანაშაულის შემთხევვაში

სისხლის სამართლის კოდექსის მე-20 მუხლის თანახმად: პირს არ დაეკისრება

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დანაშაულის მომზადებისათვის ან
მცდელობისათვის, თუ მისი უმეცრების ან სხვა პიროვნული ნაკლის გამო დანაშაულის
ჩასადენად გამოყენებული საშუალებით არ შეიძლებოდა მიღწეულიყო შესაბამისი
მართლსაწინააღმდეგო შედეგი.
ამ მუხლის თანახმად, პირს არ დაეკისრება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა
დანაშაულის მომზადებისთვის ან მცდელობისთვის, თუ:
ა) მისი უმეცრების გამო დანაშაულის ჩასადენად გამოყენებული საშუალებით არ
შეიძლებოდა მიღწეულიყო შესაბამისი მართლსაწინააღმდეგო შედეგი;
ბ) პიროვნული ნაკლის გამო დანაშაულის ჩასადენად გამოყენებული საშუალებით
არ შეიძლებოდა მიღწეულიყო შესაბამისი მართლსაწინააღმდეგო შედეგი.
რამდენად უმეცარია პიროვნება ან რა ნაკლი გააჩნია, ამ ფაქტის დადგენა უშუალოდ
სასამართლოს კომპეტენციას შეადგენს, იგი უნდა გადაწყდეს ექსპერტიზების, საქმის
ობიექტური, ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევის საფუძველზე. უმეცრება ან ნაკლი
შეიძლება გამოწვეული იყოს გონებრივი განვითარების დაბალი დონით, ცრურწმენით და სხვა.
დანაშაულის მცდელობის ის სახე, რომელიც ამ მუხლით არის აღწერილი, ახლოს დგას
უვარგის მცდელობასთან, მაგრამ მისგან იმით განსხვავდება, რომ უვარგისი მცდელობა
მოქმედი პიროვნების შეცდომას ემყარება მაშინ, როცა მე-20 მუხლით გათვალისწინებული
მცდელობა კაცის ”უმეცრების ან სხვა პიროვნული ნაკლის” ნაყოფია. სწორედ ეს ნიშანია აქ
მოქმედების პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების საფუძველი.
“უმეცრება” მოქმედის აზროვნების ისეთი ჩამორჩენილობაა, როცა ის დანაშაულებრივი
შედეგის მიღწევას იმ საშუალებით ცდილობს, რომელიც გამოუსადეგარია შედეგის
მისაღწევად, არა მარტო ამ კონკრეტულ ვითარებაში, არამედ საერთოდ.
მაგალითად, პირმა თვითმფრინავს ჩამოსაგდებად შორი მანძილიდან ესროლა
სანადირო თოფი. მიუხედავად პირის განზრახვისა მოქმედება მეტად უმნიშვნელოა და

42
აშკარად შეუსაბამოა დასახული მიზნის მისაღწევად. ასეთ შემთხვევაში პირს არ დაეკისრება
სისხლისსამართლებრივი პასუხისგებლობა დანაშაულის მცდელობისათვის.
„სხვა პიროვნული ნაკლი” შეიძლება იყოს, მაგალითად, პიროვნების სრული
უძლურება, მიაღწიოს დასახულ დანაშაულებრივ მიზანს და ა.შ.32

დანაშაულზე ნებაყოფლობით ხელის აღება

სისხლის სამართლის კოდექსის 21-ე მუხლის თანახმად: 1. პირს არ დაეკისრება
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა, თუ მან დანაშაულის დამთავრებაზე
ნებაყოფლობით და საბოლოოდ აიღო ხელი.
2. პირს, რომელმაც ნებაყოფლობით აიღო ხელი დანაშაულის დამთავრებაზე,
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მის
მიერ ფაქტობრივად ჩადენილი ქმედება სხვა დანაშაულს წარმოადგენს.

დანაშაულზე ნებყოფლობით ხელის აღებისათვის აუცილებელია არსებობდეს სამი

პირობა:
1. დანაშაული ბოლომდე არ უნდა იყოს მიყვანილი;
2. ნებაყოფლობითობა;
3. საბოლოობა.
ამ მუხლით პასუხისმგებლობისაგან თავისუფლდება დამნაშავე, თუ ის
დანაშაულებრივ საქმიანობას ნებაყოფლობით შეწყვეტს. ასეთი საქმიანობის შეწყვეტა უნდა
მოხდეს დანაშაულის მომზადების ან მცდელობის სტადიაზე. ნებაყოფლობითობა ნიშნავს
იმას, რომ დამნაშავე ამას აკეთებს საკუთარი ნებით, ყოველგვარი გარეგანი იძულების გარეშე.
ნებაყოფლობის გარდა, აუცილებელია იმის დადგენა, რომ დამნაშავემ დაწყებული
დანაშაული დროებით კი არ მიატოვა, არამედ საბოლოოდ შეწყვიტა ის. თუ დადგინდება, რომ
დამნაშავემ დაწყებული დანაშაულის დამთავრება უფრო მოხერხებული დროისათვის
გადადო, მაშინ ის პასუხისმგებლობისაგან არ გათავისუფლდება.
დანაშაულის ნებაყოფლობით შეწყვეტის დროს დამნაშავეს პასუხისმგებლობა
დაეკისრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ჩადენილი ქმედება სხვა დანაშაულს
წარმოადგენს.
იურიდიულ ლიტერატურაში მცდელობის დროს ერთმანეთისაგან არჩევენ
დამთავრებული და დაუმთავრებელი მცდელობის შემთხვევებს. დაუმთავრებული
მცდელობის დროს ხელის აღება დანაშაულზე გამოიხატება სუბიექტის პასიურობით, პირი
აღარ აგრძელებს დანაშაულებრივ საქმიანობას.
მაგალითად, დამნაშავემ მოკვლის მიზნით ტყვია ესროლა მსხვერპლს და დაჭრა.
შემდეგ აღარ უსვრია, თუმცა ამის შესაძლებლობა ჰქონდა. ის გათავისუფლდება
პასუხისმგებლობისაგან მკვლელობის მცდელობისათვის, მაგრამ პასუხს აგებს
ჯანმრთელობის დაზიანებისათვის. ვინმემ მტრის მოკვლის მიზნით უკანონოდ შეიძინა
პისტოლეტი, მაგრამ მკვლელობა მცდელობის სტადიაზე გადაიფიქრა. ის პასუხს აგებს

32
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2008 წ. გვ. 169-170

43
მხოლოდ პისტოლეტის უკანონოდ შეძენისათვის, ხოლო თუ ის ნებაყოფლობით ჩააბარებს
შესაბამის ორგანოებს, გათავისუფლდება პასუხისმგებლობისაგან სისხლის სამართლის
კოდექსის 236-ე მუხლის შენიშვნის საფუძველზე.
დამთავრებული მცდელობის დროს ხელის აღება გამოიხატება, როგორც აქტიური ისე
პასიური მოქმედებით.
კანონმდებლობა პირს აძლევს შანსს, დამთავრებული მცდელობის სტადიაზე, თუ მან
ხელი აიღო დანაშაულის ბოლომდე მიყვანაზე და თავიდან აიცილა სამართლებრივი სიკეთის
ხელყოფა, ამ შემთხვევაში, მას არ დაეკისროს სისხლისსამართლებრივი პასუხისგებლობა.
მაგალითად, ახობაძემ გადაწყვიტა მოწამლოს ნინუა, რისთვისაც მას სასმელში ჩაუყარა
საწამლავი. ნინუამ ღვინო დალია. შემდეგ ახობაძეს სინანულის გრძნობა აღეძრა და ყველა
საშუალება იხმარა ნინუას გადასარჩენად და ნინუა გადარჩა. ასეთ შემთხვევაში სახეზე გვაქვს
დამთავრებული მცდელობის სტადიაზე დანაშაულის ჩადენაზე ნებაყოფლობით ხელის აღება,
ვინაიდან ახობაძემ აქტიური მოქმედებით თავიდან აიცილა მართლსაწინააღმდეგო შედეგი
და გადაარჩინა სამართლებრივი სიკეთე.
იგივე მაგალითიდან, თუ მოწამლული ნინუა ვერ გადარჩა. ეს შემთხვევა
დამთავრებული დანაშაულია და არა მცდელობა. ვინაიდან ახობაძემ მიუხედავად მისი
აქტიური მოქმედებებისა თავიდან ვერ აიცილა დანაშაულებრივი შედეგი.
იგივე მაგალითიდან: თუ ნინუა გადარჩა, თუმცა მიიღო სხეულის დაზიანება. ახობაძე
დაისჯება სხეულის დაზიანებისათვის, ვინაიდან მან ნებაყოფლობით აიღო ხელი
მკვლელობაზე.
სისხლის სამართლის კოდექსის 21-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად:
3. დანაშაულის ორგანიზატორს, წამქეზებელსა და დამხმარეს არ დაეკისრებათ
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა, თუ მათ გადაარწმუნეს ამსრულებელი,
დროულად შეატყობინეს ხელისუფლების ორგანოს ან სხვაგვარად შეუშალეს ხელი
ამსრულებელს ან სხვა თანამონაწილეს და ამით არ მისცეს დანაშაულის დამთავრების
შესაძლებლობა. დამხმარეს აგრეთვე არ დაეკისრება სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა, თუ მან ამსრულებლის მიერ დანაშაულის დაწყებამდე უარი თქვა
შეესრულებინა შეპირებული ქმედება ანდა ამსრულებლის მიერ დანაშაულის დამთავრებამდე
უკან დაიბრუნა დანაშაულის ჩასადენად გადაცემული იარაღი ან საშუალება.
თანამონაწილე, ვთქვათ, წამქეზებელი, თუ მანამ გადაწყვეტს დანაშაულზე ხელის
აღებას, ვიდრე ბოლომდე დაარწმუნებს ამსრულებელს, რომ ჩაიდინოს დანაშაული. ე. ი.
წააქეზებს მას, მაშინ ხელის აღება დანაშაულზე უმოქმედობით შეიძლება, რაც შეეხება ისეთ
შემთხვევას, როცა თანამონაწილემ ყველაფერი გააკეთა თავის მხრივ და ახლა მხოლოდ
ამსრულებელზე დამოკიდებული დანაშაულის ბოლომდე მიყვანა, ასეთ დროს დანაშაულის
ნებაყოფლობით შეწყვეტისათვის თანამონაწილეს დასჭრიდება აქტიურობა. მან, უპირველეს
ყოვლისა, უნდა იმოქმედოს ამსრულებელზე და ან უნდა გადაარწმუნოს ის, რომ აღარ
ჩაიდინოს დანაშაული, „დროულად შეატყობინოს ხელისუფლების ორგანოს“ ან სხვაგვარად
შეუშალოს ხელი მას. „სხვაგვარად ხელის შეშლა“ იქნება, მაგალითად, მსხვერპლის
გაფრთხილება, რომ მის წინააღმდეგ დანაშაულია მომზადებული და სხვ.

44
 რაც მთავარია, ამსრულებელზე ზემოქმედებით თანამონაწილემ ხელი უნდა შეუშალოს
დანაშაულის დასრულებას. ეს დებულება უგამონაკლისოდ ეხება წამქეზებელსა და
ორგანიზატორს.
დამხმარე ორი სახისაა: 1) ფსიქიკური და 2) ფიზიკური. ფსიქიკური დახმარების ერთ-
ერთი სახეა ამსრულებლის რჩევა-დარიგება. ამიტომ დამხმარემ ყველა ზომა უნდა მიიღოს,
რომ ამსრულებელმა არ ისარგებლოს ამ დარიგებით. ამ თვალსაზრისით დამხმარე
წამქეზებელს უთანაბრდება და ამიტომ, წამქეზებლის მსგავსად, მასაც მოეთხოვება, რომ
ბოლომდე არ მიიყვანოს დანაშაული. სწორედ ასეთ დამხმარეს გულისხმობს სსკ 21-ე მუხლის
მე-3 ნაწილი, როცა ადგენს, რომ „დანაშაულის ორგანიზატორს, წამქეზებელსა და მხმარეს არ
დაეკისრებათ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა, თუ მათ... ამსრულებელს ან სხვა
თანამონაწილეს... არ მისცეს დანაშაულის დამთავრების შესაძლებლობა.
მაგრამ ამას ვერ ვიტყვით ისეთი სახის ფსიქიკურ დახმარებაზე, როგორიცაა
ამსრულებლისათვის რაიმე ქმედების შეპირება. ასეთია, მაგალითად, დანაშაულის დაფარვის
დაპირება. სსკ მე-19 მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად დანაშაულის ნებაყოფლობით
შეწყვეტისათვის საკმარისია, თუ დამხმარემ „ამსრულებლის მიერ დანაშაულის დაწყებამდე
უარი თქვა შეესრულებინა შეპირებული ქმედება. დამხმარეს ამ შემთხვევაში არ ევალება
შედეგის თავიდან აცილება. სამაგიეროდ, ის ვალდებულია დაპირებაზე ამსრულებლს
დანაშაულის დაწყებამდე უთხრას უარი.“33
ის, ვინც წინასწარ დაჰპირდა ქურდს დანაშაულის დაფარვას, ნებაყოფლობით წყვეტს
დანაშაულს და ატყობინებს ამას ამსრულებელს იმ დროს, როცა იგი დანაშაულის
ნებაყოფლობით შეწყვეტისათვის სხვისი ბინის კარის გატეხვას აპირებდა. შეტყობინება აქ
აუცილებელია, მაგრამ შეიძლება იყოს ისეთი შემთხვევა, როცა შეტყობინება აუცილებელი არ
არის და საკმარისია არ შესრულდეს შეპირებული მოქმედება. ეს ხდება მაშინ, როცა
შეპირებული მოქმედება დანაშაულის შემადგენლობის აუცილებელი ელემენტია. მაგალითად,
მოახლე დაპირდა ქურდებს, რომ რამით სახლში კარს ღიას დატოვებდა, მაგრამ პირობა არ
შეასრულა. ქურდებმა სხვა გზით მოახერხეს ბინაში შეღწევა. მოახლე გათავისუფლდება
პასუხისმგებლობისაგან.
პირველ მაგალითში, როცა საქმე გვაქვს დანაშაულის დაფარვის დაპირებასთან,
აუცილებელია ამსრულებლისათვის იმის შეტყობინება, რომ შეპირება არ შესრულდება.
შეტყობინება აქ იმიტომ არ არის აუცილებელი, რომ დაფარვა დანაშაულის შემდეგ უნდ
ამოხდეს და ამიტომ ის არ არის დანაშაულის შემადგენლობის ელემენტი. დანაშაულის
აუცილებელი ელემენტია დაფავის შეპირება.
უფრო მარტივად წყდება საკითხი ფიზიკური დახმარების დროს. სსკ 21-ე მუხლის მე-3
ნაწილის თანახმად ფიზიკურ დამხმარეს არ დაეკისრება სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა, თუ მან „დანაშულის დამთავრებამდე უკან დაიბრუნა დანაშაულის
ჩასადენად გადაცემული იარაღი ან საშუალება. მაგალითად, ვინმემ თავის მეგობარს ათხოვა

33
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2008 წ. გვ. 169-170

45
თოფი მკვლელობის მიზნით, სახლის გასაღები, უკანონოდ თავისუფლებააღკვეთილის
დასამწყვდევად, მაგრამ უკან დაიბრუნა და სხვა.“34
სისხლის სამართლის კოდექსის 21-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად:
4. თუ ორგანიზატორმა, წამქეზებელმა და ფსიქიკურმა დამხმარემ თავიანთი
მოქმედებით ვერ შეძლეს თავიდან აეცილებინათ ამსრულებლის მიერ დანაშაულის
დამთავრება, მაშინ მათ მიერ მიღებული ზომები სასამართლომ სასჯელის დანიშვნისას
შეიძლება მიიჩნიოს პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელ გარემოებად.
სისხლის სამართლის კოდექსის 21-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად:

5. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება აგრეთვე იმას, ვინც

დანაშაულის შემადგენლობის შესაბამისი შედეგის განხორციელებისათვის ყველაფერი
გააკეთა, რაც მასზე იყო დამოკიდებული, მაგრამ შემდეგ თავისი ნებაყოფლობითი ქმედებით
თავიდან აიცილა ეს შედეგი.
არ დაისჯება ის, ვინც დანაშაულის „შედეგის განხორცილებისათვის ყველაფერი
გააკეთა, რაც მასზე იყო დამოკიდებული, მაგრამ შემდეგ ნებაყოფლობითი ქმედებით თავიდან
აიცილა ეს შედეგი. მაგალითად, დამნაშავემ მსხვერპლი მოკვლის მიზნით აქაფებულ
მდინარეში გადააგდო, შემდეგ გადაიფიქრა მოკვლა, გადახტა მდინარეში და მსხვერპლი
სიკვდილს გადაარჩინა. ვინმემ მსხვერპლს საწამლავი მისცა მოკვლის მიზნით, მაგრამ შემდეგ
გადაიფიქრა და საწამლავის საწინააღმდეგო წამლის მიცემით მსხვერპლი სიკვდილს
გადაარჩინა და სხვ.“35

34
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2008 წ. გვ. 172-176
35
ო. გამყრელიძე – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება. თბ 2008 წ. გვ. 176-177

46
 თემა #3
მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი და ბრალის გამომრიცხველი და
შემამსუბუქებელი გარემოებანი. (სსკ 28-38 მუხლები)

მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი გარემოებანი

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით დანაშაულის მეორე ნიშანს
წარმოადგენს ქმედების მართლწინააღმდეგობა. ამავე კოდექსში არ არის გათვალისწინებული
მართლწინააღმდეგობის პოზიტიური გაგება, ამის გამო მართლწინააღმდეგობის დადგენა ხდება
ნეგატიურად. ამიტომ სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებული
ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა, თუ არ არსებობს სისხლის სამართლის ზოგადი ნაწილით
გათვალისწინებული მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი რომელიმე გარემოება. აქედან
გამომდინარეობს დასკვნა, რომ მართლსაწინააღმდეგო იქნება ადამიანის ნებისმიერი ქმედება,
როგორ ფსიქიკურ მდგომარეობაშიც არ უნდა იყოს ის ჩადენილი, განზრახ თუ განუზრახველად.
დანაშაულის კვალიფიკაციის დროს ყურადღება უნდა მიექცეს ჩადენილი უმართლობის
ხარისხს, რომელიც განისაზღვრება სისხლის სამართლის კოდექსის ზოგადი და სპეციალური
ნორმებით გათვალისწინებული ქმედებების ჩადენის რაოდენობითა და მათი შინაარსითაც.
მაგალითად, სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის მეორე ნაწილის “ბ” პუნქტით
გათვალისწინებული ქმედების ჩადენა გაცილებით უფრო მძიმე ხარისხის უმართლობაა, ვიდრე
სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ქმედების.
მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხავ გარემოებად სისხლის სამართალში ითვლება ისეთი
გარემოება, რომელიც გამორიცხავს ისეთი ქმედების დანაშაულებრივობას, რომელიც სსკ-ის კერძო
ნაწილის რომელიმე მუხლითაა გათვალისწინებული. ეს ისეთი ქმედებებია, რომლებიც
გარეგნულად ჰგავს დანაშაულს, მაგრამ ჩადენილია ისეთ ვითარებაში, რომელიც უკარგავს მას
დანაშაულებრივ ხასიათს და ხდის მას მართლზომიერს.
მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი გარემოების საფუძველზე პირის გათავისუფლება
ნიშნავს მის გამართლებას, ვინაიდან მართლწინააღმდეგობის არარსებობა გამამართლებელი
განაჩენის დადგენის საფუძველია. მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი გარემოებებია: 1)
აუცილებელი მოგერიება 2) დამნაშავის შეპყრობა 3) უკიდურესი აუცილებლობა 4)
მართლზომიერი რისკი 5) სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება სხვა
მართლზომიერი ქმედების დროს.

მართლწინააღმდეგობის
გამომრციხველი გარემოებანი

სისხლისსამართლებრივი
დამნაშავის მართლზომ პასუხისმგებლობისაგან
აუცილებელი უკიდურესი
შეპყრობა იერი რისკი გათავისუფლება სხვა
მოგერიება აუცილებლობა
მართლზომიერი ქმედების
დროს ე.წ. ზეკანონური
გარემოებებეი

47
 ა ) აუცილებელი მოგერიება (28-ე მუხლი)

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 28-ე მუხლის თანახმად:

1. მართლსაწინააღმდეგოდ არ მოქმედებს ის, ვინც სისხლის სამართლის კოდექსით
გათვალისწინებულ ქმედებას ჩაიდენს აუცილებელი მოგერიების მდგომარეობაში, ესე იგი ვინც
მართლსაწინააღმდეგო ხელყოფისას დააზიანებს ხელმყოფს თავისი ან სხვისი სამართლებრივი
სიკეთის დასაცავად.
2. აუცილებელი მოგერიების უფლება პირს აქვს იმის მიუხედავად, შეუძლია თუ არა მას თავიდან
აიცილოს ხელყოფა ან საშველად მოუხმოს სხვას.
3. ხელმყოფის დაზიანება მართლსაწინააღმდეგო ხელყოფით წართმეული ქონების ან სხვა
სამართლებრივი სიკეთის დასაბრუნებლად მართლზომიერია იმ შემთხვევაშიც, თუ ეს მოხდა
უშუალოდ ხელმყოფის ხელში ამ სიკეთის გადასვლისთანავე და თუ მისი დაუყოვნებლივ უკან
დაბრუნება ჯერ კიდევ შეიძლებოდა.
4. აუცილებელი მოგერიების ფარგლების გადაცილება ნიშნავს მომგერიებლის მიერ თავდაცვის
აშკარა შეუსაბამობას მასზე თავდასხმის ხასიათთან და საშიშროებასთან.

1. აუცილებელი მოგერიების უფლების მინიჭება მოქალაქისთვის ნიშნავს მისი უფლების

დაცვის ერთ-ერთ საშუალებას და ხელს უწყობს მართლწესრგის განმტკიცებას.
აუცილებელი მოგერიების ფარგლებში ჩადენილად ჩაითვლება თავდამსხმელის
ნებისმიერი ხასიათის ხელყოფა თუ:
 თავდასხმა ან თავდასხმის საფრთხე იყო რეალური და არა მოჩვენებითი, თუმცა
მოჩვენებითმა მოგერიებამაც შეიძლება ზოგჯერ გამორიცხოს სისხლის სამართლის
პასუხისმგებლობა, თუ არსებული ვითარება მომგერიებელს აძლევდა საკმარის საფუძველს
იმისას, რომ ევარაუდა რეალური თავდასხმის არსებობა და მას შეგნებული არ ჰქონდა ამ
ვარაუდის უსაფუძვლობა და მცდარობა.
მაგალითად, “ა.-მ მოკლა ც., რომელსაც უნდოდა ა.-ს მხოლოდ შეშინება, თუმცა მომგერიებლის
წარმოდგენით იგი რეალურ თავდასხმას ახორციელებდა (ე. წ. მოჩვენებითი მოგერიება). ასეთი
შემთხვევა არ წარმოადგენს აუცილებელ მოგერიებას, ვინაიდან, თავდასხმა არ იყო რეალური,
ობიექტური, არამედ მხოლოდ მომგერიებლის წარმოდგენაში არსებობდა. მოჩვენებითი
თავდასხმის მომგერიებელი არ დაისჯება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შეცდომა იყო
მისატევებელი. თუ შეცდომა მიუტევებელი, მაშინ იგი დაისჯება მხოლოდ
გაუფრთხილებლობისათვის, ხოლო თუ შეცდომა არ დაუშვა და იცოდა, რომ ც. ხუმრობით ან
შეშინების მიზნით დაესხა თავს, ა.-ს ქმედებაში იქნება განზრახი მკვლელობის ნიშნები.”
 თავდასხმის ან თავდასხმის საფრთხე უნდა იყოს მართლსაწინააღმდეგო და საშიში
მომგერიებლის ან სხვისი სიცოცხლის, ჯანმრთელობის ან სხვა სიკეთისათვის.
მაგალითი: ალეკო თავს დაესხა გიას მოსაკლავად. გიამ დაასწრო და მოკლა - ეს
აუცილებელი მოგერიებაა. შეურაცხადი ზაზა თავს დაესხა გივის. გივიმ დაასწრო და მოკლა
შეურაცხადი პირი. ადამიანისაგან მომდინარე ნებისმიერი თავდასხმა (თუნდაც ასაკის ან
ფსიქიკური მდგომარეობის გამო შეურაცხადისაგან) მართლსაწინააღმდეგოა და ამიტომ მისი
მოგერიება იქნება აუცილებელი მოგერიების მდგომარეობა.
 თავდასხმის მოგერიებისას ზიანი უნდა მიადგეს მხოლოდ თავდამსხმელს (ხელმყოფს).
უნდა აღინიშნოს ის, რომ კანონით დაზიანების მიყენება შეუზღუდავია ვინაიდან, სისხლის
სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლში დაზიანების არანაირ შეზღუდვაზე საუბარი არ

48
 არის. თუ პირს ცხოველი დაესხმება თავს, იქნება უკიდურესი აუცილებლობა, ვინაიდან ის
არ არის ადამიანი და ამდენად, არც მართლსაწინააღმდეგო თავდასხმის ავტორი შეიძლება
იყოს. აუცილებელი მოგერიების დროს ზიანი შეიძლება მიადგეს მხოლოდ საფრთხის
წყაროს.
 ხელყოფა უნდა იყოს იმწუთიერი;
მაგალითი: ლადო თავს დაესხა ჯონის. ჯონიმ მოიგერია, ხოლო შემდეგ შურისძიებით
მოკლა ლადო. აქ არ იქნება აუცილებელი მოგერიება, ვინაიდან ჯონის მიერ ლადოს მოკვლა არ
მომხდარა იმწუთიერად. თუ აუცილებელ მოგერიების მდგომარეობამ გადაიარა და მერე მოხდა
მკვლელობა, იქნება მკვლელობა შურისძიებით. ასევე, თუ პირმა წინასწარ მოკლა პირი, რომელიც
მისი წარმოდგენით მომავალში მოკვლას უპირებდა, თუ კი მას ჰქონდა სიცოცხლის გადარჩენის
შესაძლებლობა, ეს არ ჩაითვლება იმწუთიერ თავდასხმად.
მაგალითი: "ა" თავს ესხმის '"ბ"-ს სხეულის მძიმე დაზიანების მიზნით. "ბ". კლავს "ა".-ს. "ბ".-
ს მოქმედება მართლზომიერია, ვინაიდან აშკარა შეუსაბამობა არ გვაქვს.
მაგალითი: "ა." თავს ესხმის "ც"-ს გაუპატიურების მიზნით. "ა."-ს კლავს "ც". ან მის
დასახმარებლად მისული "ბ". აქაც მოქმედება მართლზომიერია, ვიანიდან აშკარა შეუსაბამობა არ
გვაქვს.
 ხელყოფა უნდა იყოს რელევანტური ანუ სოციალურად მნიშვნელოვანი.
მაგალითი: აფაქიძე გადაძვრა ბერიძის ბაღში ვაშლის მოსაპარად. ბერიძემ მოკლა აფაქიძე.
ბერიძე დაისჯება, ვინაიდან აფაქიძის მოქმედება თუმცა წარმოადგენდა სამართლებრივი სიკეთის
დაზიანებას, მაგრამ არ იყო რელევანტური ანუ სოციალურად მნიშვნელოვანი სამართლებრივი
ხელყოფა.
2. კოდექსის ეს ნორმა პირს არ ავალდებულებს თავი დაიცვას თავდასხმისაგან, ის მხოლოდ
უფლებას ანიჭებს მას თავი დაიცვას მიუხედავად იმისა შეუძლია თუ არა მას თავი დაიცვას ან
საშველად მოუხმოს სხვას. მას უფლება აქვს გაიქცეს და თავი აარიდოს შესაძლებლობის
ფარგლებში შესაძლო თავდასხმას, თუმცა მას კანონი არ ავალდებულებს ასე მოიქცეს. მაგრამ აქ
არის ერთი საინტერესო რამ, მუხლის პირველ ნაწილში აღნიშნულია, რომ პირს უფლება აქვს
დააზიანოს ხელმყოფი თავისი სამართლებრივი სიკეთის დასაცავად და მას შეუძლია არ
დააზიანოს და გაიქცეს, მაგრამ ამ ნაწილში საუბარია ასევე სხვისი სამართლებრივი სიკეთის
დაცვაზეც. ამ შემთხვევაში მას ამ მუხლის მიხედვით აქვს უფლება სხვისი სიკეთის დაცვის
მიზნით დააზიანოს ხელმყოფი, მაგრამ აქვს ვალდებულებაც სისხლის სამართლის კოდექსის 128-
ე და 129-ე მუხლებით.
3. დაზარალებულს უფლება აქვს ასევე ნივთის დაბრუნების მიზნით დააზიანოს
ხელმყოფი.
ამ საკითხზე სწორად მსჯელობს პროფ. ო. გამყრელიძე იგი წერს: “ყაჩაღობა
დამთავრებულია ნივთის დაუფლების მომენტიდან, მაგრამ ყაჩაღის მხრიდან ნივთის დაუფლება
დაზარალებულს მოგერიების უფლებას არ უსპობს. ხელმყოფის დაზიანება მართლზომიერი
იქნება იმ შემთხვევაშიც, თუკი ეს წართმეული ნივთის დაბრუნებას ემსახურება.”
პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევები, როცა ქურდი, მძარცველი ან ყაჩაღი ნივთის
შენარჩუნების მიზნით აზიანებს დაზარალებულს. სასამართლო პრაქტიკაში ასეთ ქმედებებს
დამატებითი კვალიფიკაცია არ ეძლევა. მაგალითად, განაჩენით გ. ჩიგოგიძეს მსჯავრი დაედო
იმაში, რომ ჩაიდინა ძარცვა, ე. ი. სხვისი მოძრავი ნივთის აშკარა დაუფლება

49
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით, წინასწარ შეთანხმებით ჯგუფის მიერ, რაც
გამოიხატა შემდეგში:
2004 წ. 26 ივლისს გ. ჩიგოგიძემ ქ. ბათუმში, ... ქუჩაზე, დროებითი სარგებლობის მიზნით,
მობილური ტელეფონი გამოართვა ნაცნობ ვ. დავითაძეს. შემდეგ სთხოვა სამი დღით ეთხოვებინა
და როცა პატრონისგან უარი მიიღო, ტელეფონი გაიტაცა და გამოძიებით დაუდგენელ თანმხლებ
პირთან ერთად გაიქცა. მას დაედევნენ ვ. დავითაძე და მისი მეგობარი კ. ტყაბლაძე. ეს
უკანასკნელი წამოეწია და შეეცადა მის დაკავებას, მაგრამ გ. ჩიგოგიძემ ჯიბიდან ამოიღო საკეცი
დანა, იქნევდა მას და კ. ტყაბლაძეს აფრთხილებდა, არ მისულიყო მასთან ახლოს. ამ დროს დანა კ.
ტყაბლაძეს მოხვდა მკერდის არეში, რითაც მიიღო სხეულის მსუბუქი დაზიანება.
ბათუმის რაიონული პროკურორის თანაშემწე ტ. ნიკურაძე საკასაციო საჩივრით ითხოვდა
გ. ჩიგოგიძის მიმართ განაჩენის გაუქმებას და საქმის დაბრუნებას იმავე სასამართლოში ხელახლა
განსახილველად იმ მოტივით, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად გადააკვალიფიცირა გ.
ჩიგოგიძის ქმედება ყაჩაღობიდან ძარცვაზე, რადგან მან სხვისი მოძრავი ნივთის
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით, განახორციელა თავდასხმა, რომელიც
დაკავშირებული იყო დაზარალებულის ჯანმრთელობის საშიშ ხელყოფასთან.
პალატამ მოუსმინა პროკურორს, შეისწავლა საქმის მასალები, შეამოწმა საკასაციო საჩივრის
მოტივების საფუძვლიანობა და თვლის, რომ საკასაციო საჩივრის მოთხოვნა არ უნდა
დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
პალატა ვერ გაიზიარებს სახელმწიფო ბრალმდებლის საკასაციო საჩივრის მოტივს იმის
თაობაზე, რომ გ. ჩიგოგიძის მიერ განხორციელებული ქმედება წარმოადგენს ყაჩაღობას.
საქმის მასალებით დადგენილია, რომ გ. ჩიგოგიძეს ვ. დავითაძისთვის მობილური
ტელეფონი ყაჩაღობის გზით არ წაურთმევია, მან კ. ტყაბლაძეს დაზიანება მიაყენა მას შემდეგ, რაც
ფაქტობრივად დაეუფლა ტელეფონს და ჩაიდო ჯიბეში, მის მიერ დანის გამოყენება მიზნად
ისახავდა დადევნებული პირებისგან თავის დახსნას. საქმის მასალებით ასევე დადგენილია, რომ გ.
ჩიგოგიძემ ვ. დავითაძის კუთვნილი ტელეფონი გაიტაცა თანმხლებ პირთან ერთად.
ამდენად, პალატას მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმეზე დადგენილ ფაქტობრივ
გარემოებებს სწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა და მისი ქმედება სწორად დააკვალიფიცირა
სისხლის სამართლის კოდექსის 178-ე მუხლის მე-2 ნაწილის `ა~ ქვეპუნქტით.
ჩვენი აზრით, პირს აქვს უფლება მართლსაწინააღმდეგო ხელყოფისას დააზიანოს
ხელმყოფი, მაგრამ ამ კონკრეტულ შემთხვევაში გ. ჩიგოგიძის მიმართ განხორციელებული ქმედება
არ იყო მართლსაწინააღმდეგო, რადგან ის გატაცებული ნივთის უკან დაბრუნებას ემსახურებოდა,
ამიტომ ვ. დავითაძის ქმედება იყო მართლზომიერი.
მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველ გარემოებაში ჩადენილ თავდასხმად შეიძლება
ჩაითვალოს დაზარალებულის მიერ განხორციელებული თავდასხმა, რომელიც გატაცებული
ნივთის დაბრუნებას ემსახურება.
4. თავდაცვა არ უნდა აღემატებოდეს აუცილებელი მოგერიების ფარგლებს. კერძოდ,
სისხლის სამართლის კოდექსის 28-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად “აუცილებელი მოგერიების
ფარგლების გადაცილება ნიშნავს მომგერიებლის მიერ თავდასხმის აშკარა შეუსაბამობას მასზე
თავდასხმის ხასიათთან და საშიშროებასთან.” მაგრამ იმისათვის, რომ სწორად გადაწყდეს
თავდასხმის მოგერიების შესაბამისობის საკითხი, უნდა გავითვალისწინოთ საქმის კონკრეტული
გარემოებები, საშიშროების ხარისხი და ხასიათი, თავდასხმისა და თავდაცვის ინტენსივობის
თანაფარდობა. ბუნებრივია, რომ მომგერიებელი თავდასხმის შედეგად ხშირად სულიერი

50
აღელვების მდგომარეობაშია და შესაძლოა ვერ განსაზღვროს თავდასხმის საშიშროების ხასიათი
და შეარჩიოს თავდაცვის სრულიად შეუსაბამო საშუალება. რომელმაც შესაძლოა გამოიწვიოს
ძალიან მძიმე შედეგი, მიუხედავად ამისა მომგერიებელმა შეიძლება პასუხი მაინც არ აგოს.
აუცილებელი მოგერიების მდგომარეობაში მომგერიებელი არ იმყოფება მშვიდად, რადგან
მას არა აქვს პირდაპირი განზრახვა სხეულის დაზიანების ან მკვლელობის მიმართ. თუ პირმა
აუცილებელი მოგერიების ფარგლებს გადაამეტა პირდაპირი განზრახვით, ანუ მან იცოდა რომ
ხელმყოფის დაზიანება ან მოკვლა აუცილებელი არ იყო, მაგრამ სურდა მისი დაზიანება ან მოკვლა
და დააზიანა ან მოკლა კიდეც ამ შემთხვევაში ქმედება უნდა დაკვალიფიცირდეს სისხლის
სამართლის კოდექსის შესაბამისი მუხლებით. (ეს შეიძლება იყოს სისხლის სამართლის კოდექსის
117-ე, 118-ე, 108-ე, 109-ე, 111-ე მუხლები და ა. შ.)
სისხლის სამართლის კოდექსის 113-ე მუხლის მიხედვით სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა გათვალისწინებულია მხოლოდ აუცილებელი მოგერიების ფარგლების
გადაცილების შემთხვევაში, ესე იგი მაშინ, როცა დადგინდება, რომ მომგერიებელმა თავი დაიცვა
ისეთი მეთოდებითა და საშუალებებით, რომელთა გამოყენება არ იყო აუცილებელი მის მიმართ
გამოყენებული თავდასხმის აღსაკვეთად.
აუცილებელი მოგერიების ფარგლებში ჩადენილი მკვლელობები არც თუ უცხოა
სასამართლო პრაქტიკისათვის, საიდანაც მოგიყვანთ ერთ შემთხვევას, რომელიც განიხილა
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს დიდმა პალატამ. საქმის ვითარება განაჩენით დადგენილია
და არის შემდეგი:
ამბროლაძე, რაზმაძის კუთვნილ ავტომანქანაში ჩაჯდა გოგუას შეთავაზებით. იგი
მოთავსდა გოგუას უკან, სალონის მარჯვენა მხარეს, ხოლო მშვილდაძემ საჭე დაუთმო გაბრიჩიძეს
და თვითონაც ავტომანქანის უკანა სავარძელში გადავიდა. გოგუას მითითებით ისინი გაემართნენ
ქუთაისის ავტოქარხნის მარჯვენა დასახლებაში არსებულ სასაფლაოსაკენ. მანქანის მსვლელობის
დროს გოგუამ და მშვილდაძემ ამბროლაძეს მიაყენეს, როგორც სიტყვიერი, ისე ფიზიკური
შეურაცხოფა და დაემუქრენ მოკვლით. გოგუამ მანქანის გაჩერების შემდეგ თავისი სავარძლიდან
ამოიღო ,,მაკაროვის” სისტემის პისტოლეტი, შებრუნდა ამბროლაძისაკენ და მოკვლით დაემუქრა,
ამბროლაძემ სცადა გოგუასთვის პისტოლეტის წართმევა, რა დროსაც გოგუამ მოახდინა რამდენიმე
გასროლა, რის შედეგადაც ტყვიები მოხვდა როგორც ამბროლაძეს, რომელმაც მიიღო სხეულის
ნაკლებად მძიმე ხარისხის დაზიანება, ასევე ამბროლაძის გვერდით მჯდომ მშვილდაძეს,
რომელიც ადგილზევე გარდაიცვალა. დაჭრილმა ამბროლაძემ იასარგებლა გოგუას სიმთვრალით,
გამწარებულმა მარჯვენა ხელით წაართვა პისტოლეტი და რამდენჯერმე ესროლა, რადგან
ფიქრობდა, რომ გოგუას ჰქონდა მეორე იარაღი, რომელსაც მის წინააღმდეგ გამოიყენებდა.
მიყენებული ჭრილობების შედეგად გოგუა ადგილზე გარდაიცვალა.
სასამართლო კოლეგიამ ამბროლაძის ქმედება დააკვალიფიცირა როგორც აუცილებელი
მოგერიების ფარგლების გადაცილებით ჩადენილ მკვლელობად და განაჩენში მიუთითა, რომ
ამბროლაძის მოქმედება, მის მიერ გოგუასადმი იარაღის წართმევამდე, იყო აუცილებელი
მოგერიების ფარგლებში, შემდეგ კი მან გადააცილა აუცილებელი მოგერიების ფარგლებს,
რამდენადაც იარაღის წართმევის შემდეგ გოგუას მხრიდან ამბროლაძეზე ხელყოფა აღარ იყო
რეალური და იმწუთიერი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს დიდმა პალატამ სავსებით საფუძვლიანად
არასწორად მიიჩნია კოლეგიის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ამბროლაძის მოქმედება
აუცილებელი მოგერიების მდგომარეობის აღმოცენების შემდეგ, როცა მან იარაღი წაართვა გოგუას

51
და მისი მიმართულებით გაისროლა აშკარად შეუსაბამო იყო მასზე განხორციელებული
თავდასხმის ხასიათთან და საშიშროებასთან. აღნიშნულის საფუძვლად მიაჩნია, რომ ამბროლაძის
ვარაუდი გოგუას მიერ მეორე იარაღის ამოსაღებად წინ გადახრასთან და მის საწინააღმდეგოდ
გამოყენებასთან დაკავშირებით, არარეალური იყო, რადგან საქმის მასალებით დადგენილია, რომ
გოგუას მეორე იარაღი არ ჰქონია.
ყოველივე ზემოთაღნიშნულიდან გამომდინარე დიდი პალატა თვლის, რომ ამბროლაძის
მხრიდან იარაღის წართმევით აუცილებელი მოგერიების მდგომარეობის შეწყვეტის პირობები ჯერ
კიდევ არ არსებობდა. ამბროლაძეზე თავდასხმა იყო მარლთსაწინააღმდეგო ხასიათის, რეალური
და იმწუთიერი, ამასთან მის მიერ გოგუასათვის იარაღის წართმევის შემდეგაც მისი სიცოცხლის
ხელყოფის საფრთხე განვლილი არ იყო და იგი რეალურად იმყოფებოდა აუცილებელი
მოგერიების ფარგლებში, ვინაიდან გოგუას მხრიდან ამბროლაძეზე მართლაწინააღმდეგო
თავდასხმის განხორციელება შესაძლებელია იარაღის გარეშეც გაგრძელებულიყო, რის გამოც
ამბროლაძე იძულებული იყო წართმეული იარაღი გამოეყენებინა გოგუას მხრიდან
მოსალოდნელი თავდასხმის თავიდან ასაცილებლად.
ამდენად პალატას მიაჩნია, რომ იარაღის წართმევა თავდამსხმელისათვის არ უნდა
შეფასდეს საფრთხის გაუვნებელყოფად, თუ კი არსებობდა იმის რეალური ვარაუდი, რომ
თავდსხმა გაგრძელდებოდა, ხოლო ამ დროს ჩადენილი მკვლელობა არ უნდა დაკვალიფიცირდეს
აუცილებელი მოგერიების ფარგლებს გადაცილებით ჩადენილ მკვლელობად, არამედ ის უნდა
შეფასდეს სისხლის სამართლის კოდექსის 28-ე მუხლით გათვალისწინებული აუცილებელი
მოგერიების მდგომარეობად.
გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ ამბროლაძის ვარაუდი, რომ გოგუა იყო
კრიმინალური სამყაროს წარმომადგენელი და ეს უკანასკნელი პოლიციის მიერ იძებნებოდა,
რეალურია. მისთვის ცნობილი იყო ისიც, რომ გოგუა შეიარაღებული დადიოდა. გარდა ამისა,
მანქანაში იმყოფებოდა მესამე პირი გაბრიჩიძე, რომლიც ახლდა გოგუას და ამბროლაძემ არ იცოდა
ის შეიარაღებული იყო თუ არა.
ამდენად, როგორც ვხედავთ ამბროლაძის მოქმედება ექცევა მხოლოდ აუცილებელი
მოგერიების ფარგლებში და ის არ წარმოადგენს მარლთსაწინააღმდეგო ქმედებას, ამიტომ
უზენაესი სასამართლოს დიდი პალატის განჩინება, რომლითაც უდანაშაულოდ იქნა ცნობილი
ამბროლაძე, სავსებით კანონიერია.
აუცილებელი მოგერიების ფარგლებს გადამეტებით მკვლელობას მაშინ ექნება ადგილი,
როცა მკვლელი თავდამსხმელის (ხელმყოფის) მოსაგერიებლად გამოიყენებს ისეთ საშუალებებს,
რომელიც მოსაგერიებლად აუცილებელი არ იყო.
აუცილებელი მოგერიებით ჩადენილი მკვლელობის მაგალითს წარმოადგენს საქართველოს
უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის მიერ განხილული საქმე. საქმის
გარემოება არის შემდეგი:
თბილისში მცხოვრებ დ. ჭანტურიასთან დილით სტუმრად მივიდა მეგობარი დ.
მითიაშვილი. ბინაში შესვლისთანავე დ. მითიაშვილმა, რომელიც უსაფუძვლოდ იყო
განაწყენებული დ. ჭანტურიაზე, ჯერ ჯოხით სცემა მას, ხოლო შემდეგ ამოიღო დანა და დაარტყა
ჭანტურიას თავის არეში, რითაც ამ უკანასკნელს მიაყენა სხეულის მსუბუქი ხარისხის დაზიანება
ჯანმრთელობის ხანმოკლე მოშლით. დ. ჭანტურიას ყვირილზე მეორე ოთახიდან გამოვიდა მისი
დედინაცვალი მ. ჭანტურია, რომელმაც შეძლო დ. მითიაშვილის შეჩერება, დაამშვიდა იგი და
გააცილა სახლიდან. ბინიდან გასვლისას დ. მითიაშვილი დ. ჭანტურიას მოკვლით დაემუქრა.

52
იმავე დღეს დაახლოებით 12.00 საათზე დ. მითიაშვილი და დ. ჭანტურია მეგობრებთან - ა.
მახარაძესთან და ზ. გელეიშვილთან ერთად კვლავ შეხვდნენ ერთმანეთს. შეხვედრისას დ.
ჭანტურიამ მეგობრებთან ერთად სთხოვა დ. მითიაშვილს, აეხსნა განაწყენებისა და სხეულის
დაზიანების მიზეზები, მაგრამ ამის მაგიერ დ. მითიაშვილმა კვლავ შეაგინა დ. ჭანტურიას დედა,
ამოიღო უბიდან რკინის მოგრძო საგანი, დაახლოებით 20 სმ და მოუქნია დ. ჭანტურიას, რომელმაც
უკან დაიხია. დ. ჭანტურია აღმოჩნდა რეალური საფრთხის წინაშე. იმაში დარწმუნებულმა, რომ
მითიაშვილი კვლავ მიაყენებდა სხეულის დაზიანებას, გახსნა დანა და გადაამეტა აუცილებელი
მოგერიების ფარგლებს, ვინაიდან მისი მოქმედება არ შეესაბამებოდა მასზე განხორციელებულ
თავდასხმის ხასიათსა და საშიშროებას. იგი მოქმედებდა რა არაპირდაპირი განზრახვით,
შეგნებულად უშვებდა მოსალოდნელ მძიმე შედეგს - სიკვდილის დადგომას, მაგრამ არ სურდა
ასეთი, დანა ერთხელ დაარტყა მისკენ მიმავალ მითიაშვილს მუცლის არეში, რა დროსაც ამ
უკანასკნელს მიაყენა სიცოცხლისათვის სახიფათო სხეულის მძიმე ხარისხის დაზიანება.
დანაშაულის ჩადენის შემდეგ დ. ჭანტურია მიიმალა შემთხვევის ადგილიდან, ხოლო მითიაშვილი
გადაყვანილ იქნა საავადმყოფოში, სადაც იგი გარდაიცვალა. ამ საქმეზე პალატამ აღნიშნა, რომ
მოცემულ საქმეზე დადგენილი განაჩენი კანონიერია და არ არსებობს მასში ცვლილების შეტანის
საფუძველი შემდეგ გარემოებათა გამო: სასამართლოს მიერ სწორადაა დადგენილი საქმის
ფაქტობრივი გარემოებანი და მიცემული აქვს სწორი სამართლებრივი შეფასება.

ბ) დამნაშავის შეპყრობა (მუხლი 29.)

1. მართლსაწინააღმდეგოდ არ მოქმედებს ის, ვინც ხელისუფლების ორგანოში წარსადგენად
შეიპყრობს დამნაშავეს საამისოდ აუცილებელი ზომის გადაუცილებლად.
2. დამნაშავის შეპყრობისათვის აუცილებელი ზომის გადაცილება ნიშნავს ამ ზომის აშკარა
შეუსაბამობას შესაპყრობი პირის მიერ ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმესთან და შეპყრობის
გარემოებებთან.

1. ამ მუხლის თანახმად “მართლსაწინააღმდეგოდ არ მოქმედებს ის, ვინც ხელისუფლების

ორგანოში წარსადგენად შეიპყრობს დამნაშავეს საამისოდ აუცილებელი ზომის
გადაუცილებლად.”
უნდა აღინიშნოს ის, რომ მუხლში სიტყვა “დამნაშავე” პირობითად არის გამოყენებული და
მასში იგულისხმება მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩამდენი ნებისმიერი პირი (ბრალდებული,
მსჯავრდებული და ა. შ.)
როგორც აღვნიშნეთ სიტყვა “დამნაშავე”-ში იგულისხმება ის პირი, რომელმაც ჩაიდინა
სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული ქმედება. არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს
იმას პირი, რომელიც სჩადის მართლსაწინააღმდეგო ქმედებას შერაცხადია თუ შეურაცხადი,
რადგან სავსებით შესაძლებელია შეურაცხადმა პირმა ჩაიდინოს მართლსაწინააღმდეგო ქმედება.
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 172-ე მუხლი იძლევა იმ პირთა ჩამონათვალს,
რომლებსაც აქვს პირის დაკავების უფლება, კანონით გათვალისწინებული საფუძვლის
არსებობისას. დაკავების უფლება აქვს გამოძიების ჩატარების უფლებამოსილებით აღჭურვილი
ორგანოს იმ თანამშრომელს, რომელიც ასრულებს ოპერატიულ ფუნქციებს, საზოგადოებრივი
წესრიგის დაცვის მოვალეობას, აწარმოებს გამოძიებას ან ახორციელებს სისხლისსამართლებრივ
დევნას.

53
 სისხლის სამართლის კოდექსის 114-ე მუხლი პასუხისმგებლობას აწესებს მხოლოდ
დამნაშავის შეპყრობისათვის აუცილებელი ზომის გადაცილებისათვის, რომელსაც მოჰყვება
დამნაშავის სიკვდილი. სისხლის სამართლის კოდექსის 29-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად
“დამნაშავის შეპყრობისათვის აუცილებელი ზომის გადაცილება ნიშნავს ამ ზომის აშკარა
შეუსაბამობას შესაპყრობი პირის მიერ ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმესთან და შეპყრობის
გარემოებებთან.”
ამდენად, როგორც პროფ. ალ. კვაშილავა აღნიშნავს, “რაც უფრო მსუბუქია ჩადენილი
დანაშაული, მით უფრო მსუბუქი უნდა იყოს დამნაშავის შეპყრობის ზომები და პირიქით, რაც
უფრო მძიმეა დანაშაული მით უფრო მკაცრი ზომის გატარება შეიძლება შესაპყრობად, მაგრამ
კანონი მიუთითებს შეპყრობაზე და არა მკვლელობაზე ან დაზიანებაზე. თუ შესაპყრობმა კანონიერ
შემპყრობს შეიარაღებული წინააღმდეგობა გაუწია და საფრთხე შეუქმნა ამ უკანასკნელის
სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას, შემპყრობი ავტომატურად იძენს აუცილებელი მოგერიების აქტის
გამოყენების უფლებამოსილებას.”
გ) უკიდურესი აუცილებლობა (მუხლი 30.)
მართლსაწინააღმდეგოდ არ მოქმედებს ის, ვინც სისხლის სამართლის კოდექსით
გათვალისწინებულ ქმედებას ჩაიდენს უკიდურესი აუცილებლობის მდგომარეობაში, ესე იგი ვინც
სხვას დააზიანებს იმ საფრთხის თავიდან ასაცილებლად, რომელიც ემუქრებოდა თვით
დამზიანებლის ან სხვის სამართლებრივ სიკეთეს, თუ ამ საფრთხის თავიდან აცილება არ
შეიძლებოდა სხვა საშუალებით და თუ დაზიანებული სიკეთე ნაკლებმნიშვნელოვანი იყო, ვიდრე
გადარჩენილი სიკეთე.

უკიდურესი აუცილებლობის მართლზომიერებისთვის აუცილებელია შემდეგი ობიექტური

პირობების არსებობა:
1) კანონით დაცულ სამართლებრივ სიკეთეს საფრთხე უნდა შეექმნას რეალურად, ე.ი
საფრთხე ობიექტურად უნდა არსებობდეს და არა პირის წარმოდგენაში;
2) საფრთხე უნდა იყოს იმწუთიერი, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუ არა საფრთხის აღმკვეთი
მოქმედების დროული განხორციელება, სამართლებრივი სიკეთე გარდაუვლად დაზიანდება;
3) ზიანის მიყენება საფრთხის თავიდან აცილების ერთადერთი საშუალება უნდა იყოს;
4) აგრესიული უკიდურესი აუცილებლობის დროს ზიანი ადგება მესამე პირს ანუ ისეთ
სამართლებრივ სიკეთეს, რომლიდანაც საფრთხე არ წარმოშობილა, ხოლო თავდაცვითი
უკიდურესი აუცილებლობის დროს ზიანი ადგება სწორედ საფრთხის წყაროს;
5) გადარჩენილი სიკეთე უფრო მნიშვნელოვანი უნდა იყოს ვიდრე დაზიანებული.
სუბიექტური კრიტერიუმი:
საკუთარი ან სხვისი სამართლებრივი სიკეთისთვის საფრთხის თავიდან აცილების მიზანი.

უკიდურესი აუცილებლობის ორი სახე არსებობს: 1) თავდაცვითი და 2) თავდასხმითი

(აგრესიული).
უკიდურესი აუცილებლობის ორ სახედ დაყოფას ის პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს, რომ
განსხვავებულ სამართლებრივ შედეგებთან არის დაკავშირებული. აგრესიული უკიდურესი
აუცილებლობის დროს ზიანი ადგება მესამე პირს, რომლიდანაც საფრთხე არ წარმოშობილა,
განსხვავებით თავდაცვითი უკიდურესი აუცილებლობისგან. ამდენად, აგრესიული უკიდურესი

54
აუცილებლობის დროს პირი მართალია თავისუფლდება სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისგან, მაგრამ თავდაცვითი უკიდურესი აუცილებლობისგან განსხავევბით
შეიძლება დაეკისროს სამოქალაქო სამართლებრივი პასუხისმგებლობა. გარდა ამისა თავდაცვითი
უკიდურესი აუცილებლობისას, როდესაც დაცვითი მოქმედება მიმართულია საფრთხის წყაროსკენ
ხარისხობრივადაც და რაოდენობრივადაც უფრო ფართო ღონისძიებებია დაშვებული, ვიდრე
ნეიტრალური მესამე პირის ხელმყოფი აგრესიული უკიდურესი აუცილებლობის დროს .

 (თავდაცვითი უკიდურესი აუცილებლობის მაგალითი) მეზობელი წავიდა აგარაკზე და წყალი

მოშვებული დარჩა. ქვედა სართულზე მცხოვრებს უფლება აქვს კარი შეუმტვრიოს, თუ მას
უფრო ნაკლები ზიანის მიყენებით არ შეუძლია საფრთხის თავიდან აცილება. ამასთან, მის მიერ
მიყენებული ზიანი ნაკლები უნდა იყოს გადარჩენილზე.
 (თავდაცვითი უკიდურესი აუცილებლობის მაგალითი) ა.-ს თავს დაესხა მეზობლის ხარი. ა-მ
ხარი მოკლა. ამისათვის მომგერიებელი სამოქალაქო წესით პასუხს არ აგებს, თუ მან თვითონ არ
შეუწყო ხელი ამ მდგომარეობის წარმოქმნას მომეტებული საფრთხის წყაროსთან დაუდევარი
დამოკიდებულებით.
 (აგრესიული უკიდურესი აუცილებლობის მაგალითი) ტურისტულ ჯგუფს ტყეში გზა აებნა.
შიმშილისაგან ძალაგამოლეულებმა ნახეს სახლი, რომელშიც საჭმელ-სასმელი იყო. შეამტვრიეს
კარი. დანაყრდნენ და თავი გადაირჩინეს. სახეზეა უკიდურესი აუცილებლობის მდგომარეობა.
ისინი ვალდებულნი არიან სამოქალაქო წესით აანაზღაურონ მესაკუთრისთვის მიყენებული
ზიანი.
მართლზომიერი რისკი (მუხლი 31.)

1. მართლსაწინააღმდეგოდ არ მოქმედებს ის, ვინც საზოგადოებრივად სასარგებლო მიზნის

მისაღწევად გამართლებული რისკის პირობებში დააზიანებს სამართლებრივ სიკეთეს.
2. რისკი გამართლებულია, თუ ეს მიზანი არ შეიძლებოდა მიღწეულიყო რისკის გარეშე
ქმედებით და თუ პირმა მიიღო ყველა ზომა სამართლებრივი სიკეთის დაზიანების თავიდან
ასაცილებლად.
მაგალითი: ქარხნის აფეთქება გარდაუვალია. არის ორი ღილაკი: ერთის დაჭერისას იგი
გადარჩება, მეორეს დაჭერისას – აფეთქდება. ა.-მ გასწია რისკი და ერთ ღილაკს დააჭირა. შენობა
აფეთქდა. მიუხედავად ამისა, რისკი იქნება გამართლებული, ვინაიდან სხვა გამოსავალი არ
არსებობდა. მართლწინააღმდეგობა გამორიცხულია.

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება სხვა

მართლზომიერი ქმედების დროს (მუხლი 32.)
მართლსაწინააღმდეგოდ არ მოქმედებს ის, ვინც სისხლის სამართლის კოდექსით
გათვალისწინებულ ქმედებას ჩაიდენს სხვა ისეთი გარემოების არსებობისას, რომელიც თუმცა
სისხლის სამართლის კოდექსში სახელდებით არ არის მოხსენიებული, მაგრამ სავსებით
აკმაყოფილებს ამ ქმედების მართლზომიერების პირობებს.
 ა.-მ გადაწყვიტა ცხვირის ოპერაციის გაკეთება. ოპერაციის შემდეგ მას თავისი გარეგნობა არ
მოეწონა და ექიმ ბ.-ს უჩივლა. უნდა გაირკვეს, არის თუ არა ბ.-ს მოქმედებაში სხეულის
განზრახი დაზიანების შემადგენლობა (ა.-ს სახის განზრახ დამახინჯება). თუ სასამართლომ

55
 გამოარკვია, რომ ბ.-მ ოპერაცია სწორად გააკეთა (სამედიცინო წესების დაცვით) და მას
არავითარი განზრახვა არ ჰქონია, დაემახინჯებინა ა.-ს სახე, იგი პასუხს არ აგებს იმის
მიუხედავად, რომ ა.-ს არ მოეწონა თავისი გარეგნობა ოპერაციის შემდეგ (დაზარალებულის
თანხმობა).
 საავადმყოფოში მიიყვანეს მძიმედ დაჭრილი, გონდაკარგული ა. ექიმმა ბ.-მ ა.-ს ნებისაგან
დამოუკიდებლად (არ იყო მისი ნების გამოვლენა შესაძლებელი) გააკეთა სასწრაფო
ოპერაცია და ა.-ს ფეხი მოკვეთა (წინააღმდეგ შემთხვევაში ა. დაიღუპებოდა).
გამოჯანმრთელების შემდეგ ა.-მ უჩივლა ბ.-ს. ფეხის მოკვეთისათვის (განაცხადა, რომ
უფეხობას სიკვდილი ერჩია). თუ სასამართლო დაადგენს, რომ ბ.-მ სწორი სამედიცინო
მკურნალობა ჩაატარა და მას არ ჰქონდა საშუალება ა.-სგან ნებართვა აეღო, ბ.-ს ქმედება არ
იქნება მართლსაწინააღმდეგო (დაზარალებულის სავარაუდო თანხმობა).
 ექიმი ერთდროულად გამოიძახეს ორ მძიმე ავადმყოფთან სხვადასხვა სოფელში. მას
შესაძლებლობა ჰქონდა მხოლოდ ერთს დახმარებოდა. ერთი გადაარჩინა, მეორე კი
დაიღუპა. ექიმის მოქმედება მართლზომიერია, ვინაიდან იგი იმყოფებოდა მოვალეობათა
კოლიზიის მდგომარეობაში. არ აქვს მნიშვნელობა, თუ რომელ პაციენტზე შეაჩერა
ყურადღება ექიმმა, ბავშვზე თუ მოხუცზე, პროფესორზე თუ მუშაზე (მოვალეობათა
კოლიზია). ექიმის ქმედება მხოლოდ მაშინ იქნება მართლსაწინააღმდეგო, თუ მან
შეგნებულად დახმარება აღმოუჩინა პაციენტს, რომლის ავადმყოფობის სიმპტომებიც არ
იყოს საგანგაშო იმ პაციენტთან შედარებით, რომელიც გადაუდებელ დახმარებას
საჭიროებდა.

ბრალის გამომრიცხველი და შემამსუბუქებელი გარემოებანი

წმინდა ნორმატიული თეორია ბრალს განმარტავს როგორც გასაკიცხაობას. ამ თეორიის

მიხედვით, ბრალი არის წმინდა შეფასებითი, წმინდა ნორმატიული კატეგორია. ფსიქოლოგიური
ელემენტი, რომელიც ბრალის ფსიქოლოგიური ცნების შინაარსს ამოწურავს, ფინალისტების მიერ
გადატანილი იქნა ქმედების შემადგენლობის ეტაპზე, რის შედეგადაც ბრალი, რომელიც არის არა
დამნაშავის, არამედ სხვის, შემფასებლის, კერძოდ, მოსამართლის თავში, გახდა წმინდა
შეფასებითი ცნება.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით დანაშაულის მესამე ნიშანს
წარმოადგენს ბრალი. ამავე კოდექსში ბრალის დადგენა ხდება ნეგატიურად. ამიტომ სისხლის
სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება ბრალად შეერაცხება პირს
თუ არ არსებობს ბრალის გამომრიცხველი რომელიმე გარემოება.
დანაშაულის ჩადენის შემდეგ პირისათვის ქმედების შერაცხვისას ყურადღება უნდა
მიექცეს ბრალის შერაცხვის საფუძვლებს. მაგალითად, თუ ჩადენილია სისხლის სამართლის
კოდექსის 179-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული ეს იქნება ბრალის
სრულად შერაცხვის საფუძველი, მაგრამ თუ ჩადენილია სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე
მუხლის მეორე, მესამე ან მეოთხე ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული, მაშინ გვექნება
ბრალის გაძლიერებულად შერაცხვის საფუძველი.
სისხლის სამართლის კოდექსი ითვალისწინებს ბრალის გამომრიცხველი ისეთი
გარემოებები, როგორიცაა შეურაცხაობა ასაკის გამო, შეურაცხაობა ფსიქიკური დაავადების გამო,

56
შეზღუდული შეურაცხადობა, შეცდომა, ბრძანების ან განკარგულების შესრულება და პირის
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლდება ასევე სხვა არაბრალეული
ქმედების დროს. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში იგულისხმება ქმედების ჩადენა სხვა ისეთი
გარემოების არსებობისას, რომელიც თუმცა სისხლის სამართლის კოდექსში სახელდებით არ არის
მოხსენიებული, მაგრამ სავსებით აკმაყოფილებს ამ ქმედების არაბრალეულობის პირობებს.

ა) შეურაცხაობა ასაკის გამო (მუხლი 33.)

სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო ქმედება არ

შეერაცხება ბრალად იმას, ვისაც ამ ქმედების ჩადენამდე არ შესრულებია თოთხმეტი წელი.

როგორც ვხედავთ, კოდექსის 33-ე მუხლის მიხედვით სისხლის სამართლის კოდექსით

გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო ქმედება არ შეერაცხება ბრალად იმას, ვისაც ამ
ქმედების ჩადენამდე არ შესრულებია თოთხმეტი წელი.
სისხლის სამართლის კოდექსის ზოგადი და კერძო ნაწილის მოთხოვნათა შესაბამისად,
სისხლისამართლებრივ მეცნიერებაში დანაშაულის სუბიექტი ორ სახედ იყოფა. არის საერთო
სუბიექტი და სპეციალური სუბიექტი. საერთო სუბიექტი წარმოადგენს, კონკრეტული
დანაშაულის ჩადენისათვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის ასაკს მიღწეული,
ფიზიკური, შერაცხადი პირი, რომელიც არის აღჭურვილი ცალკეული დანაშაულის ჩადენისათვის
ხელსაყრელი უფლებით ან საშუალებით და შეუძლია ჩაიდინოს სისხლის სამართლის კოდექსის
კერძო ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული, გარდა იმ დანაშაულებისა, რომელთა ჩადენა
შეუძლია მხოლოდ სპეციალურ ამსრულებელს.
სპეციალური სუბიექტია პირი, რომელიც აკმაყოფილებს საერთო სუბიექტისათვის
კანონით წაყენებულ მოთხოვნებს და აღჭურვილია ცალკეული დანაშაულის ჩადენისათვის
ხელსაყრელი უფლებებით ან საშუალებით. მაგალითად, სამოხელეო დანაშაული: სამსახურებრივი
სიყალბე, ქრთამის აღება შეიძლება ჩაიდინოს მხოლოდ მოხელემ ან მასთან გათანაბრებულმა
პირმა, მხოლოდ სამსახურებრივი უფლებამოსილების გამოყენებით.
უნდა აღინიშნოს, ის რომ არასრულწლოვნება წარმოადგენს პასუხისმგებლობის
შემამსუბუქებულ გარემოებას და წარმოადგენს შემცირებული შერაცხვის საფუძველს, ხოლო
მცირეწლოვნობა კი სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობის გამომრიცხავ გარემოებას და ის
არ არის სუბიექტის ნიშანი. ეს განპირობებულია იმით, რომ არასრულწლოვნებს არასაკმარისად
აქვთ გაცნობიერებული დანაშაულის ჩადენის მომენტი, რაც ერთი მხრივ დაკავშირებულია
ინტელექტუალური განვითარების დაბალ დონესთან და მეორე მხრივ ფსიქიკურ პროცესთან,
რომელიც თავისებურად მიმდინარეობს.
იურიდიულ ლიტერატურაში ავტორთა ნაწილს ასაკი სუბიექტის ნიშნად მიაჩნია,
აღნიშნული დასტურდება მათ მიერ გამოქვეყნებულ ნაშრომებში იმის მითითებით, რომ
“დანაშაულის სუბიექტია 14 წელს მიღწეული და შერაცხადი პირი” აქ უნდა აღინიშნოს ის, რომ
შერაცხადობა უკვე ნიშნავს პირის მიერ კოდექსით გათვალისწინებული ასაკის მიღწევას. ამდენად
შერაცხადობასთან ერთად ასაკის მითითება ზედმეტია. მაგრამ ასაკის მიღწევა ყოველთვის არ

57
ნიშნავს პირის შერაცხადობას, რადგან არსებობს სხვა გარემოება, რომელიც ბრალის შერაცხვას
გამორიცხავს.
გარდა ამისა, თუ ჩვენ ზემოხსენებულ ავტორთა მოსაზრებას გავიზიარებთ, მივალთ იმ
დასკვნამდე, რომ ასაკის არ არსებობის შემთხვევაში არ გვეყოლება მისი ჩამდენი სუბიექტი, რაც
პრაქტიკულად გამორიცხულია. დანაშაულს ყოველთვის ჰყავს სუბიექტი, რადგან ის ჩადენილია
ადამიანის მიერ, ხოლო ამ ადამიანს დაეკისრება თუ არა სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა დამოკიდებულია მის შერაცხვაუნარიანობაზე. ამ საკითხზე სწორად მხჯელობს
პროფესორი ო. გამყრელიძე, იგი აღნიშნავს, რომ “ზოგჯერ სისხლის სამართლის კოდექსით
აღწერილი ქმედება, თუმცა მართლსაწინააღმდეგოა, მაგრამ ეს ქმედება ამა თუ იმ გარემოების
ბრალად არ შეერაცხება მის ჩამდენს. სწორედ ბრალის გამომრიცხველ ერთ-ერთ ასეთ გარემოებას
წარმოადგენს ასაკი, რომელიც სისხლის სამართლის კოდექსის 33-ე მუხლითაა
გათვალისწინებული. ამით კანონმდებელი პირდაპირ ადგენს, რომ ასაკი, ესე იგი
მცირეწლოვანება, ბრალის გამომრიცხველი გარემოებაა და არა დანაშაულის სუბიექტის ნიშანი,
როგორც ეს მიღებულია იურიდიულ ლიტერატურაში.”
რადგან ასაკი ბრალის ნიშანს წარმოადგენს შესაბამისი ასაკის დროს შერაცხადობის
დადგენა სასამართლოს პრეროგატივას უნდა წარმოადგენდეს, მაგრამ კანონმდებელმა ასაკი
თვითონ განსაზღვრა, ამიტომ ხშირად სისხლისსამართლებრივი დევნა არ იწყება, ხოლო თუ
დაწყებულია უნდა შეწყდეს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული
წესის საფუძველზე და ამის პრეროგატივა გააჩნია პროკურორს.
პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევები, როცა ბრალდებულთა დამცველები სასამართლო
პროცესზე წარმოადგენენ ხოლმე დაბადების მოწმობას, რითაც ამტკიცებენ დაცვის ქვეშ მყოფი
პირის არასრულწლოვნობას. ასეთ შემთხვევებში გულდასმით უნდა იყოს შესწავლილი ყველა
დოკუმენტაცია, რათა სასამართლო არ შევიდეს შეცდომაში.
მაგალითად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა
პალატის მიერ საქმის განხილვისას ერთ-ერთი განსასჯელის ადვოკატმა სასამართლო პროცესზე
წარმოადგინა დაბადების მოწმობა. მის სიყალბეზე მიუთითებდა შემდეგი გარემოებები: ამ
მოწმობის მიხედვით განსასჯელი ა. დაბადებულია 1982 წლის 20 ივნისს, დაბადების მოწმობის
გაცემა მოხდა 1982 წლის 15 ივლისს. თვით ამ მოწმობის ბლანკი კი ტიპოგრაფიული წესით
დაბეჭდილია 1984 წელს, ე. ი. გამოდის, რომ ბლანკი შეივსო და გაიცა ორი წლით ადრე, ვიდრე
თვით ეს ბლანკი დამზადდებოდა.

ბ) შეურაცხაობა ფსიქიკური დაავადების გამო (მუხლი 34.)

1. სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო ქმედება არ

შეერაცხება ბრალად იმას, ვისაც ამ ქმედების ჩადენის დროს ქრონიკული ფსიქიკური
ავადმყოფობის, ფსიქიკის დროებითი აშლილობის,ჭკუასუსტობის ან სხვა ფსიქიკური დაავადების
გამო არ შეეძლო გაეცნობიერებინა თავისი ქმედების ფაქტობრივი ხასიათი ან
მართლწინააღმდეგობა ანდა ეხელმძღვანელა მისთვის.
3. თუ დანაშაული შერაცხადმა პირმა ჩაიდინა, მაგრამ იგი ფსიქიკურად დაავადდა
განაჩენის გამოტანამდე,რის გამოც არ შეუძლია ანგარიში გაუწიოს თავს ან უხელმძღვანელოს მას,

58
პირი სასამართლოს მიერ შეფარდებულ სასჯელს გამოჯანმრთელებამდე მოიხდის შესაბამის
სამედიცინო (სამკურნალო)დაწესებულებაში.

1. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 34-ე მუხლის მიხედვით “სისხლის

სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო ქმედება არ შეერაცხება
ბრალად იმას, ვისაც ამ ქმედების ჩადენის დროს ქრონიკული ფსიქიკური ავადმყოფობის,
ფსიქიკის დროე-ბითი აშლილობის, ჭკუასუსტობის ან სხვა ფსიქიკური დაავადების გამო არ
შეეძლო გაეცნობიერებინა თავისი ქმედების ფაქტობრივი ხასიათი ან მართლწინააღმდეგობა ანდა
ეხელმძღვანელა მისთვის.
შერაცხადობა – არის პირის ფსიქიკის ისეთი მდგომარეობა, რომელიც არ უკარგავს მას
უნარს დანაშაულის ჩადენის მომენტში შეიგნოს თავისი ქცევის საშიში ხასიათი და წარმართოს
იგი. ვისაც ეს უნარი არ გააჩნია, იგი კანონმდებლის მიერ შეურაცხადად არის აღიარებული. მაგრამ
გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ შერაცხადობა ყოველთვის ფსიქიკასთან როდია
დაკავშირებული. სავსებით შესაძლებელია შესაბამის ასაკს მიღწეულმა, ფსიქიკურად ჯანმრთელმა
პირმა ჩაიდინოს დანაშაული, მაგრამ მას ქმედება არ შეერაცხოს ბრალად გარკვეული
გარემოებების გამო, რომელიც სავსებით აკმაყოფილებს ქმედების არაბრალეულობის პირობებს.
პირის ფსიქიკური მდგომარეობის გარკვევის მიზნით აუცილებელია დაინიშნოს
სტაციონარული ან ამბულატორიული სასამართლო-ფსიქიატრიული ექსპერტიზა. ექსპერტის
წინაშე ისმება რამდენიმე კითხვა: ა). როგორია პირის ფსიქიკური მდგომარეობა დღეისათვის,
კერძოდ, დაავადებულია თუ არა იგი რაიმე ფსიქიკური დაავადებით? თუ დაავადებულია, როგორ
ხასიათს ატარებს დაავადება და რა სახის მკურნალობა ესაჭიროება მას? ბ). შეუძლია თუ არა პირს
თავისი ფსიქიკური მდგომარეობის გამო სწორი ჩვენების მიცემა და საგამოძიებო და სასამართლო
მოქმედებაში მონაწილეობის მიღება? გ). მოსალოდნელია თუ არა ფსიქიკურად დაავადებულმა
პირმა კვლავ ჩაიდინოს მართლსაწინააღმდეგო ქმედება? დ). შეეძლო თუ არა პირს ბრალად
შერაცხული დანაშაულის (მართლსაწინააღმდეგო ქმედების) ჩადენის დროს გაეცნობიერებინა ან
სრულად გაეცნობიერებინა თავისი ქმედების ფაქტობრივი ხასიათი ან მართლწინააღმდეგობა ანდა
ეხელმძღვანელა მისთვის.
სისხლის სამართლის კოდექსის 34-ე მუხლის კომენტირებისას პროფ. ო. გამყრელიძე
აღნიშნავს, რომ “34-ე მუხლში მოცემულია იმ ფსიქიკურ დაავადებათა ჩამონათვალი, რომლებიც
გამორიცხავენ მოქმედებისათვის ჩადენილი სისხლისსამართლებრივი უმართლობის ბრალად
შერაცხვას. აქ მოცემულია ამ დაავადებათა მხოლოდ სანიმუშო ჩამონათვალი. ასეთი
დაავადებებია, მაგალითად, ქრონიკული ფსიქიკური დაავადება, ესე იგი დაავადება, რომელსაც
ქრონიკული ანუ მუდმივი ხასიათი აქვს, ფსიქიკური მდგომარეობის დროებითი მოშლილობა,
ჭკუასუსტობა და სხვ.”
3. თუ დანაშაული შერაცხადმა ჩაიდინა, მაგრამ იგი ფსიქიკურად დაავადდა განაჩენის
გამოტანამდე, რის გამოც არ შეუძლია ანგარიში გაუწიოს თავს ან უხელმძღვანელოს მას, პირი
სასამართლოს მიერ შეფარდებულ სასჯელს გამოჯანმრთელებამდე მოიხდის შესაბამის
სამედიცინო (სამკურნალო) დაწესებულებაში.”
კანონმდებლის მიერ შეტანილი ცვლილებით ყურადღება არ ექცევა პირის მიერ
დანაშაულის ჩადენის შემდეგ არსებულ ფსიქიკურ მდგომარეობას. თუ პირი დანაშაულის ჩადენის
შემდეგ ფსიქიკურად დაავადდა მას შეუფარდებენ სასჯელს, რომელიც გამოჯანმრთელებამდე
უნდა მოიხადოს სამედიცინო დაწესებულებაში.

59
 გ) შეზღუდული შერაცხადობა (მუხლი 35.)

1. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან არ თავისუფლდება სრულწლოვანი,

რომელიც დანაშაულის ჩადენის დროს იმყოფებოდა შეზღუდული შერაცხადობის
მდგომარეობაში, ესე იგი ფსიქიკური დაავადების გამო არ შეეძლო სრულად გაეცნობიერებინა
თავისი ქმედების ფაქტობრივი ხასიათი ან მართლწინააღმდეგობა ანდა ეხელმძღვანელა მისთვის.
2. შეზღუდულ შერაცხადობას სასამართლო ითვალისწინებს სასჯელის დანიშვნის დროს.

1. სისხლის სამართლის კოდექსის 35-ე მუხლის პირველი ნაწილის შინაარსი

ითვალისწინებს ისეთ შემთხვევას, როცა პირი იმყოფება შეზღუდული შერაცხადობის
მდგომარეობაში, მიუხედავად ამისა ის არ თავისუფლდება სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისაგან. ასეთ შემთხვევას კანონი ითვალისწინებს და სასჯელის დანიშვნისას
იღებს მხედველობაში. ეს გარემოება შეიძლება გახდეს სასჯელის შემსუბუქების საფუძველი.
2. შეზღუდულ შერაცხადობას სასამართლო ითვალისწინებს სასჯელის დანიშვნის დროს.
3. თუკი საკითხი ეხება არასრულწლოვანს, რომელიც იმყოფება შეზღუდული
შერაცხადობის მდგომარეობაში სასამართლოს უფლება აქვს ის გაათავისუფლოს
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან. ეს გაპირობებულია იმით, რომ ფაქტობრივად
არასრულწლოვნება შეზღუდული შერაცხვის საფუძველია, ამას ემატება ფსიქიკური დაავადება,
რის გამოც სრულად ვერ აცნობიერებს თავისი ქმედების ფაქტობრივ ხასიათს ან
მართლწინააღმდეგობას და ა.შ. რამაც შეიძლება ფაქტიურად გამორიცხოს არასრულწლოვნის
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა. ამ საკითხზე პროფესორი ო. გამყრელიძე აღნიშნავს,
რომ “აქ შერაცხადობის ორმაგ შეზღუდვასთან გვექნება საქმე. არასრულწლოვანება, როგორც
ზემოთ ვთქვით, შერაცხადობას თავისთავად ზღუდავს. იმ შემთხვევაში კი, როცა ამას ფსიქიკური
დაავადებაც ემატება, შერაცხადობის ორმაგ შეზღუდვას ვიღებთ. ამ გარემოების გამო
კანონმდებელი სასამართლოს უფლებას აძლევს მთლიანად გაათავისუფლოს არასრულწლოვანი
პასუხისმგებლობისაგან.”

დ) შეცდომა (მუხლი 36.)

1. ის, ვინც არ იცის, რომ ქმედება, რომელსაც სჩადის, აკრძალულია, არ დაისჯება მხოლოდ
იმ შემთხვევაში,როცა შეცდომა მისატევებელია.
2. შეცდომა მისატევებელია, თუ შექმნილ ვითარებაში პირმა არ იცოდა და არც შეიძლებოდა
სცოდნოდა, რომ სჩადიოდა აკრძალულ ქმედებას.
3. როცა შეცდომა მისატევებელი არ არის, პირს შეიძლება დაეკისროს პასუხისმგებლობა
მხოლოდ გაუფრთხილებლობისათვის, თუ ამ ქმედების გაუფრთხილებლობით ჩადენა ისჯება
სისხლის სამართლის კოდექსით.

იურიდიულ დოქტრინაში განასხვავებენ შეცდომის ორ სახეს: იურიდიულ და ფაქტობრივ

შეცდომას. ბრალის გამომრიცხველ ან შემამსუბუქებელ გარემოებას წარმოადგენს იურიდიული
შეცდომა.

60
 ფაქტობრივი შეცდომა სახეზეა მაშინ, როცა პირს არასწორად აქვს წარმოდგენილი ქმედების
შემადგენლობის ობიექტური ნიშნები. მაგალითად, ამაშუკელს ჰგონია, რომ ცეცხლსასროლი
იარაღიდან ესვრის და კლავს ბუცხრიკიძეს სინამდვილეში გარდაცვლილი აღმოჩნდება
გოზალაშვილი. ამაშუკელი მიუხედავად იმისა, რომ შეცდა მსხვერპლის პიროვნებაში, ანუ ეგონა
რომ კლავდა ბუცხრიკიძეს და მოკლული აღმოჩნდა გოზალაშვილი, ის დაისჯება ჩვეულებრივად
საერთო წესით მკვლელობისთვის, რადგან კანონით ერთნაირადაა დაცული, როგორც
ბუცხრიკიძის ისე გოზალაშვილის სიცოცხლე. ამდენად, შეცდომა ობიექტში არ გამორიცხავს
სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას.
შეცდომა მისატევებელია, თუ შექმნილ ვითარებაში პირმა არ იცოდა და არც შეიძლება
სცოდნოდა, რომ სჩადიოდა აკძალულ ქმედებას. შეცდომა ნიშნავს იმას, რომ პირმა ჩაიდინა
მართლსაწინააღმდეგო ქმედება, მაგრამ მას არ ჰქონდა მართლწინააღმდეგობის შეგნება.
როდესაც შეცდომა მისატევებელი არ არის, პირს შეიძლება დაეკისროს პასუხისმგებლომა
მხოლოდ გაუფრთხილებლობისთვის, თუ ამ ქმედების გაუფრთხილებლობით ჩადენა ისჯება
სისხლის სამართლის კოდექსით.

 მაგალითად, ა მუშაობს აფეთქებად საშიშ საწარმოში. ამ საწარმოში მოქმედ უსაფრთხოების

წესებში შესაბამისმა ორგანომ შეიტანა ცვლილებები. ეს სიახლე საწარმოს წარმომადგენელს
დაუყოვნებლიფ უნდა შეეტყობინებია ამ საწარმოში მომუშავე მუშაკებისთვის, რაც არ
გააკეთა. საწარმოს მუშაკმა ა-მ გააგრძელა მუშაობა ადრე მოქმედი წსების შესაბამისად,
რითაც ფაქტობრივად დაარღვია წესები და შექმნა მძიმე შედეგი კონკრეტული საფრთხე
(სსკ-ის 242-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი). შექმნილ ვითარებაში ა-მ დაუშვა შეცდომა, რომელიც
მისატევებელია, რადგან არ იცოდა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა (რადგან არ გააცნეს),
რომ ჩადიოდა აკრძალულ ქმედებას. შესაბამისად ა უნდა გათავისუფლედ
პასუხისმგებლობისგან.

ე) ბრძანების ან განკარგულების შესრულება (მუხლი 37.)

1. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება იმას, ვინც სავალდებულო
ბრძანების ან განკარგულების შესრულებისას დააზიანა სამართლებრივი სიკეთე. ასეთი
ზიანისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება იმას, ვინც
მართლსაწინააღმდეგო ბრძანება ან განკარგულება გასცა.
2. წინასწარი შეცნობით დანაშაულებრივი ბრძანების ან განკარგულების შესრულებისათვის
პირს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება საერთო წესით, თუ არ არსებობს
ბრალის გამომრიცხველი სხვა გარემოება.
 მაგალითად, ოფიცერი უბრძანებს ჯარისკაცს, მოკლას ვითომ `დივერსანტი~, რომელიც
სინამდვილეში მისი ცოლის საყვარელია, რათა მასზე იძიოს შური. ჯარისკაცმა შეასრულა
ბრძანება, რითაც დაუშვა მისატევებელი სამართლებრივი შეცდომა. იგი არ აგებს პასუხს
მკვლელობისათვის, ვინაიდან მას არ ჰქონდა მართლწინააღმდეგობის შეგნება. ჩადენილი
დანაშაულისათვის პასუხს აგებს ოფიცერი, რომელიც მოქმედებდა შუალობითი ამსრულებლის
მდგომარეობაში.

61
 მაგალითად, ოფიცერმა უბრძანა ჯარისკაცს, რომ მოკლას მისი ცოლის საყვარელი. ჯარისკაცმა
იცის ამის შესახებ და ასრულებს ბრძანებას, ჯარისკაცი დაისჯება, როგორც მკვლელობის
ამსრულებელი, ხოლო ოფიცერი – როგორც წამქეზებელი.

ვ) სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება სხვა არაბრალეული

ქმედების დროს (მუხლი 38.)
ბრალეულად არ მოქმედებს ის, ვინც სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებულ
ქმედებას ჩაიდენს სხვა ისეთი გარემოების არსებობისას, რომელიც თუმცა სისხლის სამართლის
კოდექსში სახელდებით არ არის მოხსენიებული, მაგრამ სავსებით აკმაყოფილებს ამ ქმედების
არაბრალეულობის პირობებს.
 თუ ორ მთავსვლელს გარდაუვალი დაღუპვა ემუქრება და ასეთ ვითარებაში მესამე თოკს
გადაჭრის, იმ მიზნით, რომ ერთ-ერთი მაინც გადაარჩინოს, მისი მოქმედება ვერ ჩაითვლება
ბრალეულად.
 ოფიცერმა ჯარისკაცს უბრძანა, რომ მოეკლა მისი ცოლის საყვარელი, წინააღმდეგ შემთხვევაში,
იგი ორივე მათგანს მოკლავდა. ჯარისკაცი იძულებული იყო, ბრძანება შეესრულებინა,
(წინააღმდეგ შემთხვევაში, ორივე დაიღუპებოდა). ჯარისკაცი იმყოფებოდა ტრაგიკული
კოლიზიის მდგომარეობაში, რაც ბრალეულობას გამორიცხავს.
 ხალხით დატვირთულ ავტობუსს დაღმართში გაუფუჭდა მუხრუჭები. ხრამში ჩავარდნისაგან,
ანუ აუცილებელი დაღუპვისაგან გადარჩენის ერთადერთი გზაა ხრამის პირას მდგარი
მსუბუქი ავტომანქანისათვის დაჯახება, რომელშიც ზის მძღოლი. ავტობუსის მძღოლი, რათა
გადაარჩინოს მრავალი ადამიანის სიცოცხლე, ეჯახება მსუბუქ ავტომანქანას, რომლის
მძღოლიც იღუპება (სამაგიეროდ გადარჩა ავტობუსის მრავალი მგზავრი). ამ შემთხვევაში,
ადგილი არ ექნება ტრაგიკულ კოლიზიას, ანუ ბრალეულობის გამომრიცხავ გარემოებას.
ავტობუსის მძღოლი პასუხს აგებს განზრახი მკვლელობისათვის.
 ერთნაირად მნიშვნელოვანია და ღირებული, როგორც რამდენიმე, ისე ერთი ადამიანის
სიცოცხლე. ისინი თანაბარმნშვნელოვანია.

62
 თემა 4
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი

კარი I
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კანონმდებლობა
და ზოგადი პრინციპები

თავი I
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კანონმდებლობა
და მისი მოქმედების სფერო

მუხლი 1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კანონმდებლობა და მისი მიზანი

1. ეს კოდექსი ადგენს არასრულწლოვნის ადმინისტრაციული და სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობის, არასრულწლოვნის მონაწილეობით ადმინისტრაციული
სამართალდარღვევის საქმის წარმოების და სისხლის სამართლის პროცესის თავისებურებებს,
სასჯელისა და სხვა ზომების აღსრულების სპეციალურ წესებს.
2. ამ კოდექსის მიზანია მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვნის საუკეთესო
ინტერესების დაცვა, კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-
რეაბილიტაცია, არასრულწლოვანი დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი მოწმის უფლებათა
დაცვა, არასრულწლოვანი დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი მოწმის მეორეული
ვიქტიმიზაციისა და არასრულწლოვანი დაზარალებულის ხელახალი ვიქტიმიზაციის თავიდან
აცილება, ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება და მართლწესრიგის დაცვა.
3. ეს კოდექსი შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციას, ბავშვის უფლებათა კონვენციას,
საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს.

მუხლი 2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსის მოქმედების სფერო და გამოყენების

წესი, კანონის ანალოგია
1. ეს კოდექსი გამოიყენება კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის, არასრულწლოვანი
დაზარალებულისა და არასრულწლოვანი მოწმის არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების
პროცესში მონაწილეობისას. ეს კოდექსი გამოიყენება აგრეთვე 18-დან 21 წლამდე ასაკის პირის
მიმართ ამ კოდექსის მე-15 მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, თუ ეს
პირი ბრალდებულია. ამ კოდექსის 38-ე–48-ე მუხლებით დადგენილი ნორმები ვრცელდება
აგრეთვე 18-დან 21 წლამდე ასაკის პირზე, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მან
ჩაიდინა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული ნაკლებად მძიმე ან
მძიმე დანაშაული.
2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში გამოიყენება ამ კოდექსით დადგენილი
ნორმები.
3. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში გამოიყენება საქართველოს სხვა
ნორმატიული აქტების დებულებებიც, თუ ისინი არ ეწინააღმდეგება ამ კოდექსს ან/და
არასრულწლოვნისთვის შეღავათს ითვალისწინებს.
4. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში გამოიყენება ის საპროცესო ნორმა,
რომელიც მოქმედებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის დროს.
5. ამ კოდექსში ხარვეზის არსებობისას დასაშვებია კანონის ანალოგიის გამოყენება, თუ ამით არ
იზღუდება საქართველოს კონსტიტუციითა და საერთაშორისო ხელშეკრულებებით
უზრუნველყოფილი ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები და თუ ეს არ ეწინააღმდეგება
არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.

63
6. ეს კოდექსი გამოიყენება აგრეთვე საქართველოს დროშით ან ამოსაცნობი ნიშნით საქართველოს
ფარგლების გარეთ მყოფ საჰაერო ან საზღვაო ხომალდზე ჩადენილი დანაშაულის მიმართ, თუ
საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით სხვა რამ არ არის
გათვალისწინებული.
7. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებათა და შეთანხმებათა შესაბამისად, ეს კოდექსი
შეიძლება გამოყენებულ იქნეს სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზედაც.
8. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში საპროცესო მოქმედების ჩატარების შესახებ
სხვა სახელმწიფოს სასამართლოს ან საგამოძიებო ორგანოს შუამდგომლობის საქართველოს
ტერიტორიაზე აღსრულებისას დასაშვებია შუამდგომლობის წარმომდგენი სახელმწიფოს
კანონმდებლობის გამოყენებაც, თუ ეს გათვალისწინებულია საქართველოს საერთაშორისო
ხელშეკრულებებითა და შეთანხმებებით და შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო
ინტერესებს.

მუხლი 3. ძირითად ტერმინთა განმარტება ამ კოდექსის მიზნებისათვის

1. არასრულწლოვანი – 18 წლამდე ასაკის არასრულწლოვანი დაზარალებული, არასრულწლოვანი
მოწმე, კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვანი. ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის
მიზნებისათვის არასრულწლოვნად ითვლება პირი, რომელსაც ადმინისტრაციული
სამართალდარღვევის ჩადენის მომენტისათვის შეუსრულდა 16 წელი, მაგრამ არ შესრულებია 18
წელი, ხოლო სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის – პირი, რომელსაც
დანაშაულის ჩადენის მომენტისათვის შეუსრულდა 14 წელი, მაგრამ არ შესრულებია 18 წელი.
2. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვანი – 18 წლამდე ასაკის პირი, რომლის მიმართაც:
ა) არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ მან ჩაიდინა საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსით გათვალისწინებული დანაშაული;
ბ) შედგენილია ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმი, რომლის თანახმად, მან ჩაიდინა
საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 45-ე და 1002 მუხლებით, 116-ე
მუხლის მე-9 ნაწილით, 121-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, 123-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, 150-ე მუხლის
22 ნაწილით, 1533 მუხლის მე-2 ნაწილით, 1536 მუხლის მე-2 ნაწილით, 1552, 157-ე და 166-ე
მუხლებით, 171-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 173-ე მუხლით, 1741 მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილებით,
17415 მუხლის მე-4 ნაწილით, 1752, 1771 და 178-ე მუხლებით და 1811 მუხლის მე-2 ნაწილით
გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევა;
გ) გამოტანილია გამამტყუნებელი განაჩენი ან ამ ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული
ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის ადმინისტრაციული სახდელის დაკისრების
შესახებ გადაწყვეტილება.
3. პასუხისმგებლობის მინიმალური ასაკი – მინიმალური ასაკი, რომელიც
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისათვის 14 წელია, ხოლო ადმინისტრაციული
პასუხისმგებლობისათვის – 16 წელი.
4. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები − არასრულწლოვნის უსაფრთხოების,
კეთილდღეობის, ჯანმრთელობის დაცვის, განათლების, განვითარების, რესოციალიზაცია-
რეაბილიტაციისა და სხვა ინტერესები, რომლებიც საერთაშორისო სტანდარტებისა და
არასრულწლოვნის ინდივიდუალური მახასიათებლების შესაბამისად, აგრეთვე მისი აზრის
გათვალისწინებით განისაზღვრება.
5. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესი – არასრულწლოვნის მონაწილეობით
ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის ან სისხლის სამართლის საქმის წარმოება, მათ
შორის, დანაშაულის გამოძიება, სისხლისსამართლებრივი დევნა, საქმის სასამართლოში განხილვა,
დანიშნული სასჯელის ან სხვა ზომის აღსრულება და რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია.
6. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირი/პროცესის მონაწილე
პირი – მოსამართლე, გამომძიებელი, პროკურორი, პოლიციელი, ადვოკატი, სოციალური მუშაკი,
მედიატორი, პრობაციის ოფიცერი, არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების

64
პერსონალი, შესაბამისი პატიმრობის დაწესებულების პერსონალი, რომელიც მონაწილეობს
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში და რომელსაც გავლილი აქვს სპეციალური
მომზადება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში, ხოლო ამ მუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“
ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შემთხვევაში –
აგრეთვე ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილი პირი.
7. განრიდება – სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების ფორმა,
სისხლისსამართლებრივი დევნის ალტერნატიული მექანიზმი, რომლის მიზანია
არასრულწლოვნის სათანადო განვითარებისა და საზოგადოებაში ინტეგრაციის ხელშეწყობა,
ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება.
8. აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება – ღონისძიება, რომელიც კანონთან კონფლიქტში
მყოფ არასრულწლოვანს საშუალებას აძლევს, გააცნობიეროს ჩადენილი ქმედებისათვის საკუთარი
პასუხისმგებლობა, გამოასწოროს დანაშაულის შედეგები, აანაზღაუროს ზიანი ან/და შეურიგდეს
დაზარალებულს.
9. მედიაცია – კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანსა და დაზარალებულს შორის
დიალოგის პროცესი, რომელსაც უძღვება მედიატორი და რომლის მიზანია არასრულწლოვნისა და
დაზარალებულის შერიგება და მათ შორის კონფლიქტის გადაწყვეტა. მედიაციის პროცესში
მონაწილეობს აგრეთვე არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენელი, ფსიქოლოგი,
სოციალური მუშაკი ან/და სხვა პირი. სურვილის შემთხვევაში ამ პროცესში მონაწილეობის მიღება
პროკურორსაც შეუძლია.
10. მედიატორი – მიუკერძოებელი და დამოუკიდებელი მესამე მხარე, სათანადო კვალიფიკაციის
მქონე პირი, რომელიც არასრულწლოვანსა და დაზარალებულს შორის შუამავლის როლს
ასრულებს, წარმართავს და კოორდინაციას უწევს მედიაციის პროცესს.
11. კანონიერი წარმომადგენელი − არასრულწლოვნის ახლო ნათესავი, მხარდამჭერი, მეურვე,
მზრუნველი, რომელიც არასრულწლოვნის ინტერესების დასაცავად არასრულწლოვანთა
მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობს და სარგებლობს არასრულწლოვნის უფლებებით,
გარდა იმ უფლებებისა, რომლებითაც, თვით ამ უფლებების ბუნებიდან გამომდინარე, შეიძლება
მხოლოდ არასრულწლოვანმა ისარგებლოს.
12. საპროცესო წარმომადგენელი – მოსამართლის, პროკურორის, გამომძიებლის მიერ დანიშნული
მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს თანამშრომელი ან სხვა სანდო პირი, რომელიც ამ
კოდექსის 50-ე მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ახორციელებს წარმომადგენლობით
უფლებამოსილებას არასრულწლოვნის სახელით და მისი საუკეთესო ინტერესების დასაცავად.
საპროცესო წარმომადგენელი სარგებლობს იმავე უფლებებით, რომლებითაც კანონიერი
წარმომადგენელი.
13. არასრულწლოვანი დაზარალებული – არასრულწლოვანი, რომელსაც მორალური, ფიზიკური
ან ქონებრივი ზიანი მიადგა უშუალოდ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ან დანაშაულის
შედეგად.
14. არასრულწლოვანი მოწმე – არასრულწლოვანი, რომელსაც შეიძლება ჰქონდეს
ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმესთან ან სისხლის სამართლის საქმესთან
დაკავშირებული ინფორმაცია.
15. მეორეული ვიქტიმიზაცია − არასრულწლოვანი დაზარალებულისთვის /არასრულწლოვანი
მოწმისთვის შესაძლო ზიანის მიყენება მისი არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში
მონაწილეობის შედეგად.
16. ხელახალი ვიქტიმიზაცია − არასრულწლოვანი დაზარალებულისთვის ზიანის მიყენება ახალი
ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ან დანაშაულის შედეგად.
17. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულება – არასრულწლოვანთა
განსაკუთრებული საჭიროებების შესაბამისი ინფრასტრუქტურითა და პერსონალით
უზრუნველყოფილი, განსაკუთრებულად დაცული დაწესებულება, რომელშიც ათავსებენ

65
თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებულ არასრულწლოვნებს და სადაც უზრუნველყოფილია
მათი მუდმივი მეთვალყურეობა.
18. რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია – არასრულწლოვანში პასუხისმგებლობის გრძნობის, სხვა
ადამიანთა უფლებების პატივისცემის გრძნობის ჩამოყალიბება და განვითარება,
არასრულწლოვნის ფიზიკური, გონებრივი, სულიერი, ზნეობრივი და სოციალური განვითარების
ხელშეწყობა და მისი მომზადება საზოგადოებაში ადგილის დასამკვიდრებლად.
19. ახლო ნათესავი – არასრულწლოვნის მშობელი, მშვილებელი, შვილი, შვილობილი, პაპა, ბებია,
და, ძმა, მეუღლე (მათ შორის, განქორწინებული).

თავი II
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების ზოგადი პრინციპები

მუხლი 4. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების პრიორიტეტულობა

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში, უპირველეს ყოვლისა, გაითვალისწინება
არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები.

მუხლი 5. დისკრიმინაციის აკრძალვა

აკრძალულია არასრულწლოვნის, აგრეთვე მისი კანონიერი წარმომადგენლის პირდაპირი და
ირიბი დისკრიმინაცია „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ საქართველოს
კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული ნიშნით/ნიშნებით.

მუხლი 6. არასრულწლოვნის ჰარმონიული განვითარების უფლება

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვანს აქვს ფიზიკური,
გონებრივი, სულიერი, ზნეობრივი და სოციალური განვითარების უფლება.

მუხლი 7. თანაზომიერება
კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის მიმართ გამოყენებული ზომა ჩადენილი
ქმედების თანაზომიერი უნდა იყოს და მის პიროვნებას, ასაკს, საგანმანათლებლო, სოციალურ და
სხვა საჭიროებებს უნდა შეესაბამებოდეს.

მუხლი 8. ყველაზე მსუბუქი საშუალებისა და ალტერნატიული ზომის პრიორიტეტულობა

1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში უპირატესობა საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსის, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის, საქართველოს
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის, პატიმრობის კოდექსისა და ამ კოდექსის
მიზნების მიღწევის ყველაზე მსუბუქ საშუალებას ენიჭება.
2. არასრულწლოვნის მიმართ, პირველ რიგში, განიხილება განრიდების ან აღდგენითი
მართლმსაჯულების ღონისძიების გამოყენების შესაძლებლობა და ფასდება,
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებასა და სასჯელის გამოყენებაზე უკეთ
უზრუნველყოფს თუ არა განრიდება ან ღონისძიება არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-
რეაბილიტაციას და ახალი დანაშაულის თავიდან აცილებას.
3. ნებისმიერი ზომა, რომელიც არასრულწლოვნის მიმართ საქმის სასამართლოში განხილვის
ნაცვლად გამოიყენება, არასრულწლოვნის უფლებებისა და სამართლებრივი გარანტიების დაცვას
უნდა ემსახურებოდეს.

მუხლი 9. პატიმრობა, როგორც უკიდურესი ღონისძიება

1. დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის თავისუფლების შეზღუდვა, თუ კანონით
განსაზღვრული მიზნის მიღწევა უფრო მსუბუქი ზომის გამოყენებით არის შესაძლებელი.

66
2. არასრულწლოვნის დაკავება და დაპატიმრება, მისთვის თავისუფლების შეზღუდვა და
თავისუფლების აღკვეთა დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკიდურესი ღონისძიება, რომელიც
შეძლებისდაგვარად მოკლე ვადით და რეგულარული გადასინჯვის პირობით უნდა იქნეს
გამოყენებული.

მუხლი 10. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვნის მონაწილეობა

1. კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანს აქვს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების
პროცესში უშუალოდ ან/და კანონიერი წარმომადგენლის მეშვეობით მონაწილეობის უფლება. მას
აქვს აგრეთვე უფლება, მოუსმინონ და გაითვალისწინონ მისი მოსაზრებები ასაკისა და
განვითარების დონის შესაბამისად.
2. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის ადვოკატს უფლება აქვს, არასრულწლოვნის
კანონიერი წარმომადგენლის წერილობითი თანხმობით, არასრულწლოვნის ნებისგან
დამოუკიდებლად შეიტანოს საჩივარი ან უარი თქვას მასზე, თუ ეს შეესაბამება არასრულწლოვნის
საუკეთესო ინტერესებს.
3. თუ არასრულწლოვნისა და მისი კანონიერი წარმომადგენლის ან საპროცესო წარმომადგენლის
მოთხოვნები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება, უპირატესობა იმ მოთხოვნას ენიჭება, რომელიც მეტად
შეესაბამება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.
4. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში არასრულწლოვნის მონაწილეობით
განხორციელებული ქმედება უნდა შეესაბამებოდეს მისი აღქმისა და გაგების უნარებს.

მუხლი 11. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის გაჭიანურების დაუშვებლობა

1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესი ყოველგვარი გაუმართლებელი
გაჭიანურების გარეშე უნდა მიმდინარეობდეს.
2. სასამართლო ვალდებულია კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმე
პრიორიტეტულად განიხილოს.

მუხლი 12. არასრულწლოვნის ნასამართლობა

1. არასრულწლოვანს ნასამართლობა გაქარწყლებულად ეთვლება სასჯელის მოხდისთანავე,
ხოლო პირობით მსჯავრდებისას – გამოსაცდელი ვადის გასვლისთანავე.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული შეღავათი არ მოქმედებს, თუ
არასრულწლოვანი კვლავ ჩაიდენს დანაშაულს. ასეთ შემთხვევაში არასრულწლოვანს
ნასამართლობა გაუქარწყლდება:
ა) პირობით მსჯავრდებისას – გამოსაცდელი ვადის გასვლისთანავე;
ბ) თავისუფლების აღკვეთაზე უფრო მსუბუქი სასჯელით მსჯავრდებისას – სასჯელის მოხდიდან
6 თვის შემდეგ;
გ) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებისას – სასჯელის
მოხდიდან 1 წლის შემდეგ;
დ) მძიმე დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებისას – სასჯელის მოხდიდან 3
წლის შემდეგ;
ე) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთით მსჯავრდებისას –
სასჯელის მოხდიდან 5 წლის შემდეგ.

მუხლი 13. არასრულწლოვნის პირადი ცხოვრების დაცულობა

1. არასრულწლოვნის პირადი ცხოვრების დაცულობა უზრუნველყოფილია არასრულწლოვანთა
მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე.
2. არასრულწლოვნის ნასამართლობისა და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის შესახებ
ინფორმაცია საჯარო არ არის. დაუშვებელია არასრულწლოვნის პერსონალური მონაცემების

67
გამჟღავნება და გამოქვეყნება, გარდა „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს
კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

მუხლი 14. არასრულწლოვნისადმი ინდივიდუალური მიდგომა

1. არასრულწლოვნის მიმართ გადაწყვეტილების მიღებისას გაითვალისწინება მისი
ინდივიდუალური მახასიათებლები: ასაკი, განვითარების დონე, ცხოვრების, აღზრდისა და
განვითარების პირობები, განათლება, ჯანმრთელობის მდგომარეობა, ოჯახური ვითარება და სხვა
გარემოებები, რომლებიც არასრულწლოვნის ხასიათისა და ქცევის თავისებურებების შეფასების და
მისი საჭიროებების განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.
2. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე პროცესის
მწარმოებელი პირი არასრულწლოვანს განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა მოეპყრას.

მუხლი 15. არასრულწლოვნის საპროცესო უფლებები

1. სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი
ბრალდებული/მსჯავრდებული/გამართლებული და დაზარალებული სარგებლობენ უფასო
იურიდიული დახმარების უფლებით. სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ
სტადიაზე არასრულწლოვან მოწმეს ამ უფლებით შეუძლია ისარგებლოს, თუ იგი
გადახდისუუნაროა.
2. სისხლის სამართლის საქმის წარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი სარგებლობს
აგრეთვე შემდეგი უფლებებით:
ა) მისი განვითარების შესატყვისი ფორმით ინფორმაციის მიღების უფლებით;
ბ) თარჯიმნის მომსახურების უფასოდ მიღების უფლებით – მისი მიღების საჭიროების
შემთხვევაში;
გ) კანონიერი წარმომადგენლის ან საპროცესო წარმომადგენლის თანხლების უფლებით;
დ) საკონსულო დახმარების მიღების უფლებით;
ე) საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა უფლებებით.

კარი II
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი
და ამ პროცესის მონაწილე პირები
თავი III
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი
პირების სპეციალიზაცია
მუხლი 16. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზაცია
1. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესს აწარმოებენ მხოლოდ არასრულწლოვანთა
მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პირები, გარდა საქართველოს სისხლის სამართლის
საპროცესო კოდექსის 120-ე მუხლის მე-8 ნაწილით, 121-ე მუხლის მე-2 ნაწილითა და 171-ე
მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. თუ არასრულწლოვნის მიმართ
საპროცესო მოქმედება არასპეციალიზებულმა პირმა განახორციელა, მან ამის შესახებ
დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებულ პირს,
რომელმაც უნდა განაგრძოს პროცესი, ხოლო არასპეციალიზებული პირი დაუყოვნებლივ უნდა
ჩამოშორდეს არასრულწლოვნის მართლმსაჯულების პროცესს.
2. ამ კოდექსის მე-3 მუხლის მე-6 ნაწილით გათვალისწინებულ პირს, გარდა იმავე მუხლის მე-2
ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის
შემთხვევაში ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილი
პირისა, გავლილი უნდა ჰქონდეს სპეციალური სწავლება არასრულწლოვანთან ურთიერთობის
მეთოდიკასა და მასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებში.

68
3. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი და ამ პროცესის მონაწილე
პირების სპეციალიზაციის სტანდარტი განისაზღვრება საქართველოს მთავრობის დადგენილებით,
ხოლო მოსამართლის შემთხვევაში – საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს
გადაწყვეტილებით.

მუხლი 17. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა

1. რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმეს
განიხილავს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული მოსამართლე, ხოლო
თუ საქმე კოლეგიურად განიხილება – სასამართლო კოლეგია, რომლის სულ მცირე ორი წევრი,
მათ შორის, კოლეგიის თავმჯდომარე, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში
სპეციალიზებული მოსამართლეა.
2. სააპელაციო სასამართლოსა და საქართველოს უზენაეს სასამართლოში კანონთან კონფლიქტში
მყოფი არასრულწლოვნის საქმეს განიხილავს სასამართლო პალატა, რომლის სულ მცირე ორი
წევრი, მათ შორის, პალატის თავმჯდომარე, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში
სპეციალიზებული მოსამართლეა.
3. თუ დაზარალებული არასრულწლოვანია, რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს კოლეგიაში
საქმის კოლეგიურად განხილვისას, აგრეთვე სააპელაციო სასამართლოსა და საქართველოს
უზენაეს სასამართლოში საქმის განხილვისას კოლეგიის/პალატის შემადგენლობაშია
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული ერთი მოსამართლე.

მუხლი 18. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული გამომძიებელი და

პროკურორი
1. არასრულწლოვნის საქმეს იძიებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული
გამომძიებელი.
2. არასრულწლოვნის საქმეზე საპროკურორო საქმიანობას ახორციელებს არასრულწლოვანთა
მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პროკურორი.

მუხლი 19. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პოლიციელი

1. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სისტემაში არასრულწლოვნის საქმეს აწარმოებს
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული პოლიციელი.
2. არასრულწლოვნის მიმართ „პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ
მოქმედებებს ახორციელებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული
საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილი წარმომადგენელი.

მუხლი 20. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული ადვოკატი

1. არასრულწლოვნის საქმეს აწარმოებს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში
სპეციალიზებული ადვოკატი, რომელიც ვალდებულია კანონით გათვალისწინებულ სხვა
საბუთებთან ერთად წარმოადგინოს არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში მისი
სპეციალიზაციის დამადასტურებელი, საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის მიერ
დამტკიცებული ფორმის დოკუმენტი.
2. იურიდიული დახმარების სამსახურში ფუნქციონირებს არასრულწლოვანთა
მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებულ ადვოკატთა მუდმივმოქმედი ჯგუფი, რომელიც კანონით
გათვალისწინებულ შემთხვევებში არასრულწლოვანს პირველი მოთხოვნისთანავე, უმოკლეს
ვადაში უზრუნველყოფს იურიდიული დახმარებით.

მუხლი 21. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული სხვა პირები

არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილეობენ არასრულწლოვანთა
მართლმსაჯულებაში სპეციალიზებული სოციალური მუშაკი, მედიატორი, პრობაციის ოფიცერი,

69
არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების პერსონალი და შესაბამისი პატიმრობის
დაწესებულების პერსონალი.

თავი IV
არასრულწლოვანი მოწმე და არასრულწლოვანი დაზარალებული
მუხლი 22. არასრულწლოვანი მოწმის უფლება-მოვალეობათა არასრულწლოვან დაზარალებულზე
გავრცელება
არასრულწლოვან დაზარალებულს ენიჭება ამ კოდექსით არასრულწლოვანი მოწმისათვის
მინიჭებული ყველა უფლება და ეკისრება მისთვის დაკისრებული ყველა მოვალეობა.

მუხლი 23. არასრულწლოვანი მოწმის ინტერესების დასაცავად არასრულწლოვანთა

მართლმსაჯულების პროცესში მონაწილე პირები
1. მეორეული ვიქტიმიზაციისა და ხელახალი ვიქტიმიზაციის თავიდან ასაცილებლად საპროცესო
მოქმედებას, რომელშიც არასრულწლოვანი მოწმე მონაწილეობს, მისი კანონიერი
წარმომადგენელი ესწრება. არასრულწლოვან მოწმეს უფლება აქვს, საპროცესო მოქმედების
ჩატარებისას ჰყავდეს ადვოკატი. თუ არასრულწლოვანი მოწმე გადახდისუუნაროა, მას უფლება
აქვს, ისარგებლოს უფასო იურიდიული დახმარების უფლებით. საჭიროებისამებრ,
უზრუნველყოფილია ფსიქოლოგის მონაწილეობაც, რის თაობაზედაც გადაწყვეტილებას იღებს
სასამართლო.
2. სამართალწარმოების ნებისმიერ სტადიაზე არასრულწლოვანი მოწმის კანონიერ
წარმომადგენელს უფლება აქვს:
ა) იცოდეს ბრალდებულისათვის წაყენებული ბრალდების არსი;
ბ) იცოდეს არასრულწლოვან მოწმესა და ბრალდებულს შორის არსებული ურთიერთობის შესახებ;
გ) მოთხოვნის შემთხვევაში მიიღოს ინფორმაცია ბრალდებულის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის
ღონისძიების თაობაზე და ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მიერ პატიმრობის
დაწესებულების/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების დატოვების შესახებ, თუ ამით
ბრალდებულს/მსჯავრდებულს რეალური საფრთხე არ ემუქრება.
3. საქმის სასამართლოში განხილვისას მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი
უფლებამოსილია არასრულწლოვანი მოწმის კანონიერ წარმომადგენელს აუკრძალოს საპროცესო
მოქმედებაზე დასწრება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას არასრულწლოვნის საუკეთესო
ინტერესები მოითხოვს.

მუხლი 24. არასრულწლოვანი მოწმის დაცვის ღონისძიებები

არასრულწლოვანი მოწმის საუკეთესო ინტერესების დასაცავად მოსამართლე უფლებამოსილია
საკუთარი ინიციატივით, არასრულწლოვანი მოწმის, მისი კანონიერი წარმომადგენლის,
ადვოკატის ან პროკურორის შუამდგომლობით გამოიტანოს განჩინება:
ა) არასრულწლოვანი მოწმის გამოსახულების ან/და ხმის შემცვლელი მოწყობილობების
გამოყენებით, გაუმჭვირვალი ეკრანის მიღმა ან დისტანციურად დაკითხვის შესახებ;
ბ) სასამართლო სხდომამდე ბრალდებულის ადვოკატის მონაწილეობით არასრულწლოვანი
მოწმის დაკითხვის და დაკითხვის ვიდეოგადაღების შესახებ;
გ) სასამართლო სხდომის ნაწილობრივ ან სრულად დახურვის შესახებ;
დ) ბრალდებულის დროებით სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ, თუ
არასრულწლოვანი მოწმე უარს ამბობს ბრალდებულის თანდასწრებით ჩვენების მიცემაზე ან თუ
არსებული გარემოებები ცხადყოფს, რომ შეიძლება არასრულწლოვანმა მოწმემ ბრალდებულის
თანდასწრებით არ თქვას სიმართლე ან მოხდეს მისი მეორეული ვიქტიმიზაცია. ამ შემთხვევაში
სავალდებულოა საქმის სასამართლოში განხილვაში ბრალდებულის ადვოკატის მონაწილეობა.

70
მუხლი 25. ზიანის ანაზღაურებისა და კომპენსაციის მოთხოვნის უფლება
განაჩენის გამოცხადების შემდეგ სასამართლო არასრულწლოვან დაზარალებულს და მის
კანონიერ წარმომადგენელს აცნობებს საქმის სასამართლოში განხილვის შედეგებს და
განუმარტავს მათ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ზიანის ანაზღაურებისა და
კომპენსაციის მოთხოვნის უფლებას.
კარი III
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ზოგადი წესები

თავი V
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ზოგადი წესები

მუხლი 26. არასრულწლოვანების დადგენა

1. თუ პირის სრულწლოვანების საკითხთან დაკავშირებით ბუნდოვანება არსებობს, გამომძიებელს,
პროკურორს ან მოსამართლეს მხარის შუამდგომლობით ან საკუთარი ინიციატივით
დაუყოვნებლივ გამოაქვს დადგენილება/განჩინება არასრულწლოვანების დადგენის შესახებ.
2. პირის ასაკი დგინდება ნებისმიერი ხელმისაწვდომი მტკიცებულების, მათ შორის, ოფიციალური
დოკუმენტის, სამედიცინო ან სოციალური შემოწმების შედეგად მომზადებული დასკვნის,
მშობლისაგან ან სხვა პირისაგან მიღებული ცნობის ან სხვა ინფორმაციის საფუძველზე.
3. თუ გაირკვა, რომ პირი არასრულწლოვანია, მაგრამ მისი სავარაუდო ან ზუსტი ასაკი ვერ
დადგინდა, ივარაუდება, რომ პირს არ შესრულებია 14 წელი სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობის მიზნებისათვის, ხოლო 16 წელი − ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის
მიზნებისათვის, ვიდრე საპირისპირო არ დამტკიცდება.
4. თუ არასრულწლოვნის სავარაუდო ასაკი დადგინდა, სისხლისსამართლებრივი
/ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის საკითხის გადაწყვეტისას გაითვალისწინება მისი
სავარაუდო ასაკის მინიმალური ზღვარი.

მუხლი 27. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში

1. ამ კოდექსის მე-14 მუხლის პირველ ნაწილში აღნიშნული ინდივიდუალური მახასიათებლები
გაითვალისწინება ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის საფუძველზე.
2. ამ მუხლის მე-6 ნაწილით გათვალისწინებული ორგანო ინდივიდუალური შეფასების პროცესში
შეისწავლის არასრულწლოვნის განვითარების დონეს, ცხოვრების, აღზრდისა და განვითარების
პირობებს, განათლებას, ჯანმრთელობის მდგომარეობას, ოჯახურ ვითარებას და სხვა გარემოებებს,
რომლებიც მისი ხასიათისა და ქცევის თავისებურებების შეფასების და საჭიროებების
განსაზღვრის შესაძლებლობას იძლევა.
3. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშში აისახება არასრულწლოვნის განსაკუთრებული
საჭიროებები, დანაშაულის/ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენის რისკი და,
შესაბამისად, არასრულწლოვნის სათანადო განვითარებისა და საზოგადოებაში ინტეგრაციის
ხელშეწყობისათვის რეკომენდებული ღონისძიებები.
4. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის მომზადება და გათვალისწინება სავალდებულოა
სისხლის სამართლის პროცესის შემდეგ სტადიებზე:
ა) განრიდების ღონისძიების განსაზღვრისას;
ბ) სასჯელის დანიშვნისას;
გ) საპატიმრო სასჯელის ინდივიდუალური დაგეგმვისას;
დ) არასაპატიმრო სასჯელის აღსრულებისას;
ე) პირობით ვადამდე გათავისუფლების საკითხის განხილვისას.
5. პროკურორის დადგენილებით ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში შესაძლებელია
მომზადდეს და გათვალისწინებულ იქნეს სხვა დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების

71
შესახებ გადაწყვეტილების მიღების სტადიაზედაც, თუ სისხლის სამართლის საქმის
მიმდინარეობა და ვადები ამის შესაძლებლობას იძლევა.
6. ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“, „ბ“ და „დ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებულ სტადიებზე
ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშს ამზადებს საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და
პრობაციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული
პირი − არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტო (შემდგომ −
პრობაციის ეროვნული სააგენტო), ხოლო ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „გ“ და „ე“ ქვეპუნქტებით
გათვალისწინებულ სტადიებზე − პენიტენციური დეპარტამენტი.
7. ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებულ სტადიებზე ინდივიდუალური შეფასების
ანგარიშის მომზადების მეთოდოლოგია, წესი და სტანდარტი განისაზღვრება საქართველოს
იუსტიციის, შინაგან საქმეთა და სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრების ერთობლივი
ბრძანებით.
8. ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში, საჭიროებისამებრ, გაითვალისწინება
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე. სისხლის სამართლის
პროცესის ყოველ მომდევნო სტადიაზე ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშის მომზადებისას
მხედველობაში მიიღება წინა ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშში არსებული ინფორმაცია.
9. ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ სტადიაზე ინდივიდუალურ
შეფასებას პრობაციის ეროვნული სააგენტოს უფლებამოსილი პირი ახორციელებს შესაბამისი
მოსამართლის მიმართვის საფუძველზე.
10. ამ მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ სტადიაზე ინდივიდუალური
შეფასების განხორციელებისას პრობაციის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენელი
უფლებამოსილია დაუბრკოლებლად შეხვდეს არასრულწლოვან ბრალდებულს და
ინდივიდუალური შეფასებისათვის საჭირო ინფორმაცია მიიღოს ყველა ფიზიკური პირისაგან,
სახელმწიფო და არასახელმწიფო დაწესებულებისაგან.

მუხლი 28. არასრულწლოვნის დაცვა

1. კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების
გათვალისწინებით დამოუკიდებლად შეარჩიოს და მოიწვიოს ადვოკატი.
2. თუ არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს/გამართლებულს ადვოკატი არ ჰყავს,
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მწარმოებელი პირი დაუყოვნებლივ
მიმართავს იურიდიული დახმარების სამსახურს მისთვის ადვოკატის დაუყოვნებლივ დანიშვნის
მოთხოვნით.

მუხლი 29. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვაზე/საპროცესო მოქმედებაზე

დასწრების უფლების მქონე პირები
1. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმე დახურულ სასამართლო სხდომაზე
განიხილება.
2. არასრულწლოვნის მიმართ განხორციელებულ საპროცესო მოქმედებას ესწრება მისი კანონიერი
წარმომადგენელი, საჭიროების შემთხვევაში − ფსიქოლოგი, ხოლო ამ კოდექსით დადგენილ
შემთხვევებში − აგრეთვე არასრულწლოვნის ადვოკატი, გარდა საქართველოს სისხლის
სამართლის საპროცესო კოდექსის 120-ე მუხლის მე-8 ნაწილით, 121-ე მუხლის მე-2 ნაწილითა და
171-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.
3. კანონთან კონფლიქტში მყოფი არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვისას
მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი უფლებამოსილია არასრულწლოვნის
კანონიერ წარმომადგენელს აუკრძალოს საპროცესო მოქმედებაზე დასწრება მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ ამას არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები მოითხოვს.

72
მუხლი 30. თარჯიმნისა და სხვა მომსახურება არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესში
1. არასრულწლოვანი უფასოდ სარგებლობს თარჯიმნის მომსახურებით, თუ მან არ იცის ან
სათანადოდ არ იცის სამართალწარმოების ენა ანდა მას არ შეუძლია ილაპარაკოს ამ ენაზე, გარდა
საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 120-ე მუხლის მე-8 ნაწილით, 121-ე
მუხლის მე-2 ნაწილითა და 171-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ამ
შემთხვევაში თარჯიმანი ნებისმიერ საპროცესო მოქმედებას ესწრება.
2. არასრულწლოვანს უფლება აქვს, სასამართლო სხდომამდე ან საპროცესო მოქმედებამდე
შეხვდეს თარჯიმანს, რათა დადგინდეს, ესმით თუ არა მათ ერთმანეთის.
3. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის მონაწილე შეზღუდული შესაძლებლობის
მქონე არასრულწლოვანი უფასოდ სარგებლობს აგრეთვე ყველა იმ მომსახურებით, რომლებიც მას
საქმის გასაცნობად და სამართალწარმოებაში მონაწილეობისათვის ესაჭიროება.

მუხლი 31. საკონსულო დახმარების მიღების უფლება

1. კანონთან კონფლიქტში მყოფ არასრულწლოვანს, რომელიც უცხო ქვეყნის მოქალაქეა, უფლება
აქვს, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე ისარგებლოს
თავისი ქვეყნის დიპლომატიური წარმომადგენლობის ან საკონსულო დაწესებულების
წარმომადგენლის დახმარებით.
2. თუ დაკავებული არასრულწლოვანი ან დაპატიმრებული არასრულწლოვანი უცხო ქვეყნის
მოქალაქეა, მისი დაკავების ან დაპატიმრების შესახებ უმოკლეს ვადაში და ნებისმიერ შემთხვევაში
არასრულწლოვნის დაკითხვამდე უნდა ეცნობოს საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს.
არასრულწლოვნის დაკავების ან დაპატიმრების თაობაზე საქართველოს საგარეო საქმეთა
სამინისტრო დაუყოვნებლივ ატყობინებს შესაბამისი ქვეყნის დიპლომატიურ წარმომადგენლობას
ან საკონსულო დაწესებულებას.
3. თუ არასრულწლოვანი იმ ქვეყნის მოქალაქეა, რომელსაც საქართველოში დიპლომატიური
წარმომადგენლობა ან საკონსულო დაწესებულება არ აქვს, ან თუ იგი ლტოლვილის სტატუსის
მქონე ან მოქალაქეობის არმქონე პირია, მას საშუალება უნდა მიეცეს, საქართველოს საგარეო
საქმეთა სამინისტროს მეშვეობით დაუკავშირდეს იმ ქვეყნის დიპლომატიურ წარმომადგენლობას,
რომელიც მის ინტერესებს იცავს, ან ნებისმიერ ადგილობრივ ან საერთაშორისო ორგანიზაციას,
რომლის ამოცანაც არის ასეთი არასრულწლოვნის დაცვა.

მუხლი 32. ერთობლივი საქმიდან არასრულწლოვნის საქმის ცალკე გამოყოფა

1. თუ არასრულწლოვანს ბრალი ედება იმ დანაშაულის ჩადენაში, რომელშიც სრულწლოვანიც
იმხილება, არასრულწლოვნის საქმე შეძლებისდაგვარად ცალკე გამოიყოფა და ის
სრულწლოვნისაგან განცალკევებით გასამართლდება, თუ ამით საქმის გარემოებების ყოველმხრივ,
სრულ და ობიექტურ გამოკვლევას არსებითი დაბრკოლება არ შეექმნება.
2. არასრულწლოვანი სარგებლობს ამ კოდექსით დადგენილი გარანტიებით.

მუხლი 33. არასრულწლოვანი ბრალდებულის გამოძახება

1. არასრულწლოვანი ბრალდებული გამოძახებული უნდა იქნეს მისი კანონიერი წარმომადგენლის
ან იმ დაწესებულების ხელმძღვანელის მეშვეობით, რომელშიც მოთავსებულია არასრულწლოვანი,
ხოლო არასრულწლოვანი მოწმე/არასრულწლოვანი დაზარალებული − მისი კანონიერი
წარმომადგენლის მეშვეობით.
2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის ადვოკატს ან კანონიერ წარმომადგენელს გადაეცემა ან
ეგზავნება არასრულწლოვანი ბრალდებულის უწყების ასლი.

73
მუხლი 34. არასრულწლოვნის წინააღმდეგ ძალის, სპეციალური საშუალებისა და ცეცხლსასროლი
იარაღის გამოყენების შეზღუდვა
1. აკრძალულია ძალისა და სპეციალური საშუალების გამოყენება არასრულწლოვნის დაკავებისას,
სასამართლოში წარდგენისას, მის მიმართ აღკვეთის ღონისძიების ან სასჯელის აღსრულებისას,
გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც არასრულწლოვნის დასაკავებლად, მის მიერ თვითდაზიანების
ან/და სხვებისთვის ზიანის მიყენების თავიდან ასაცილებლად ყველა სხვა საშუალება
გამოყენებულია, მაგრამ უშედეგოდ, და კანონით განსაზღვრული ლეგიტიმური მიზანი სხვა,
ნაკლები ზიანის გამომწვევი საშუალებით ვერ მიიღწევა.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ძალისა და სპეციალური
საშუალების სახით დასაშვებია მხოლოდ ფიზიკური ძალის და ხელბორკილისა და შებორკვის სხვა
საშუალების გამოყენება, ხოლო ჯგუფური დაუმორჩილებლობის ან/და მასობრივი არეულობის
აღსაკვეთად, თავდასხმის მოსაგერიებლად და შეიარაღებული პირის დასაკავებლად შეიძლება
გამოყენებულ იქნეს აგრეთვე რეზინის ხელკეტი, შესაბოჭი ბადე, ცრემლსადენი გაზი ან/და
წყალსატყორცნი.
3. არასრულწლოვნის წინააღმდეგ ძალა და სპეციალური საშუალება:
ა) გამოყენებული უნდა იქნეს შეძლებისდაგვარად მოკლე ვადით;
ბ) გამოყენებული უნდა იქნეს კანონით განსაზღვრული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად და,
შესაბამისად, გარემოებების თანაზომიერი უნდა იყოს;
გ) გამოყენებული არ უნდა იქნეს დამამცირებელი ან ღირსების შემლახავი ფორმით.
4. აკრძალულია არასრულწლოვნის წინააღმდეგ ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება, გარდა იმ
შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიარაღებულია და პირდაპირ, უშუალო და იმწუთიერ საფრთხეს
უქმნის მესამე პირის სიცოცხლეს ან ჯანმრთელობას და სხვა საშუალებებით ამ საფრთხის
თავიდან აცილება შეუძლებელია. პატიმრობის ან თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებიდან
არასრულწლოვნის გაქცევისას ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება დაუშვებელია.
5. პირი, რომელმაც ამ მუხლის საფუძველზე ძალა ან/და სპეციალური საშუალება გამოიყენა, ამის
შესახებ დაუყოვნებლივ აცნობებს თავის უშუალო უფროსს და, საჭიროების შემთხვევაში,
შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელს. ამ პირის უშუალო უფროსი დაუყოვნებლივ
უზრუნველყოფს არასრულწლოვნის სამედიცინო შემოწმებას.
6. პირი, რომელმაც ძალა ან/და სპეციალური საშუალება გამოიყენა, ამის შესახებ დაუყოვნებლივ
ადგენს ოქმს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. ამ ოქმში აღინიშნება
გამოყენებული ძალა ან/და სპეციალური საშუალება, მისი გამოყენების დასაბუთება და სხვა
მონაცემები.
7. ძალისა და სპეციალური საშუალების გამოყენების თითოეული შემთხვევა აღირიცხება
შესაბამისი დაწესებულების ოფიციალურ სააღრიცხვო ჟურნალში და ხელმისაწვდომია
არასრულწლოვნისათვის, მისი კანონიერი წარმომადგენლისა და ადვოკატისათვის, აგრეთვე
სასამართლოსათვის და იმ ორგანოსათვის, რომელიც ახორციელებს მონიტორინგს საქართველოს
კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

8. სპეციალური საშუალების გამოყენების უფლება აქვს მხოლოდ სპეციალურად უფლებამოსილ

პირს, რომელსაც გავლილი აქვს შესაბამისი მომზადება.

74
 კარი IV
არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება და
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების პროცესი
საქმის სასამართლოში განხილვამდე
თავი VI
არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება

მუხლი 35. არასრულწლოვნის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება

ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო
პირი თავისუფლდება არასრულწლოვანების პერიოდში ჩადენილი დანაშაულისათვის
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან, თუ გავიდა:
ა) 1 წელი იმ დანაშაულის ჩადენიდან, რომლისთვისაც საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული მაქსიმალური
სასჯელი არ აღემატება 2 წლით თავისუფლების აღკვეთას;
ბ) 3 წელი სხვა, ნაკლებად მძიმე დანაშაულის ჩადენიდან;
გ) 5 წელი მძიმე დანაშაულის ჩადენიდან;
დ) 12 წელი განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ჩადენიდან.

მუხლი 36. არასრულწლოვნის სასჯელის მოხდისაგან გათავისუფლება გამამტყუნებელი განაჩენის

ხანდაზმულობის გამო
არასრულწლოვანი მსჯავრდებული თავისუფლდება სასჯელის მოხდისაგან, თუ კანონიერ ძალაში
შესული გამამტყუნებელი განაჩენი არ აღსრულებულა:
ა) 1 წელში იმ დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას, რომლისთვისაც საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული
მაქსიმალური სასჯელი არ აღემატება 2 წლით თავისუფლების აღკვეთას;
ბ) 3 წელში სხვა, ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას;
გ) 5 წელში მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას;
დ) 7 წელში განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მსჯავრდებისას.

მუხლი 37. არასრულწლოვნის შეზღუდული შერაცხადობა

სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან შეიძლება გათავისუფლდეს არასრულწლოვანი,
რომელიც დანაშაულის ჩადენის დროს შეზღუდული შერაცხადობის მდგომარეობაში
იმყოფებოდა.

მუხლი 38. განრიდება

1. თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ არასრულწლოვანმა ნაკლებად მძიმე ან მძიმე
დანაშაული ჩაიდინა, პირველ რიგში, განიხილება განრიდების შესაძლებლობა და ფასდება,
უზრუნველყოფს თუ არა განრიდება არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და
ახალი დანაშაულის თავიდან აცილებას.
2. პროკურორი უფლებამოსილია ამ თავით დადგენილი წესით მიიღოს დასაბუთებული
გადაწყვეტილება სისხლისსამართლებრივი დევნის არდაწყების ან დაწყებული
სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტისა და განრიდების შესახებ.
3. პროკურორის მიერ განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას, სასამართლოს მიერ
საკუთარი ინიციატივით განრიდების გამოსაყენებლად საქმის განხილვისას ან განრიდების
გამოყენების შესახებ მხარის დასაბუთებული შუამდგომლობის განხილვისას გაითვალისწინება
არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები, მის მიერ ჩადენილი ქმედების ხასიათი და სიმძიმე,
არასრულწლოვნის ასაკი, ბრალეულობის ხარისხი, მოსალოდნელი სასჯელი, არასრულწლოვნის

75
მიერ მიყენებული ზიანი, სისხლისსამართლებრივი დევნის პრევენციული გავლენა,
დანაშაულისშემდგომი ქცევა, არასრულწლოვნის მიერ წარსულში ჩადენილი დანაშაული და ამ
კოდექსის 27-ე მუხლის შესაბამისად მომზადებული ინდივიდუალური შეფასების ანგარიში.

მუხლი 39. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო

1. წინასასამართლო სხდომამდე განრიდების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს პროკურორი.
2. განრიდება შეიძლება გამოყენებულ იქნეს აგრეთვე საქმის სასამართლოში წარმართვის შემდეგ.
სასამართლო უფლებამოსილია განრიდების გამოსაყენებლად საკუთარი ინიციატივით ან მხარის
დასაბუთებული შუამდგომლობის საფუძველზე საქმე დაუბრუნოს პროკურორს, რომელიც
არასრულწლოვან ბრალდებულს განრიდებას შესთავაზებს და, მისი თანხმობის შემთხვევაში,
მიიღებს გადაწყვეტილებას განრიდების შესახებ. ამ გადაწყვეტილების მიღებამდე სასამართლო
მეორე მხარის პოზიციასაც ისმენს.
3. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პროკურორი უფლებამოსილია
არასრულწლოვანთან გააფორმოს ხელშეკრულება განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის
შესახებ. არასრულწლოვნის მიმართ განრიდებისა და განრიდება-მედიაციის პროგრამის
გამოყენების წესი, აგრეთვე მხარეებს შორის გასაფორმებელი ხელშეკრულების პირობები
განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით. ამ ხელშეკრულების
მოქმედების მაქსიმალური ვადა 1 წელია.
4. არასრულწლოვნისთვის განრიდებაზე უარის თქმის შემთხვევაში დგება გასაუბრების ოქმი,
რომელშიც აღინიშნება განრიდებაზე უარის თქმის მიზეზი. ამ ოქმს ხელს აწერენ პროკურორი და
არასრულწლოვანი ან/და მისი კანონიერი წარმომადგენელი.
5. პროკურორის მიერ განრიდებაზე უარის თქმის შემთხვევაში არასრულწლოვანს, მის კანონიერ
წარმომადგენელს ან ადვოკატს უფლება აქვს, განრიდების მოთხოვნით ზემდგომ პროკურორს
მიმართოს.

მუხლი 40. განრიდების გამოყენების წინაპირობები

განრიდების გამოყენება შესაძლებელია შემდეგ გარემოებათა ერთობლიობისას:
ა) არსებობს საკმარისი მტკიცებულებები დასაბუთებული ვარაუდისთვის, რომ
არასრულწლოვანმა ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშაული ჩაიდინა;
ბ) არასრულწლოვანი ნასამართლევი არ არის;
გ) არასრულწლოვანი განრიდება-მედიაციის პროგრამაში ჩართული არ ყოფილა;
დ) არასრულწლოვანი დანაშაულს აღიარებს;
ე) პროკურორის/სასამართლოს შინაგანი რწმენით, არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების
გათვალისწინებით, სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყების ან დაწყებული
სისხლისსამართლებრივი დევნის გაგრძელების საჯარო ინტერესი არ არსებობს;
ვ) არასრულწლოვანი და მისი კანონიერი წარმომადგენელი განრიდების გამოყენებაზე
წერილობით ინფორმირებულ თანხმობას გამოხატავენ.

მუხლი 41. არასრულწლოვნის გარანტიები განრიდების დროს

1. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე არასრულწლოვანს, მის კანონიერ
წარმომადგენელს და ადვოკატს უნდა მიეწოდოთ დეტალური ინფორმაცია განრიდების არსის,
გამოყენების წესის, ხანგრძლივობის, შესაძლო პირობების და განრიდების ღონისძიებების
შეუსრულებლობის შედეგების შესახებ.
2. არასრულწლოვანს ზეპირად და წერილობით განემარტება, რომ განრიდებაზე თანხმობა
ნებაყოფლობითია და მას უფლება აქვს, ნებისმიერ სტადიაზე უარი თქვას განრიდებაზე.
3. განრიდების პროცესში არასრულწლოვნის მიერ დანაშაულის აღიარება და მის შესახებ
მოპოვებული ინფორმაცია არ შეიძლება სასამართლოში მის წინააღმდეგ იქნეს გამოყენებული.

76
მუხლი 42. განრიდების ღონისძიებები
1. განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულებით შეიძლება
გათვალისწინებულ იქნეს შემდეგი ღონისძიებები:
ა) არასრულწლოვნის წერილობითი გაფრთხილება;
ბ) აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება, მათ შორის, განრიდება--მედიაციის პროგრამაში
ჩართვა;
გ) მიყენებული ზიანის სრულად ან ნაწილობრივ ანაზღაურება;
დ) უკანონოდ მოპოვებული ქონების სახელმწიფოსთვის გადაცემა;
ე) დანაშაულის იარაღის ან/და სამოქალაქო ბრუნვიდან ამოღებული ობიექტის სახელმწიფოსთვის
გადაცემა;
ვ) არასრულწლოვნისთვის მოვალეობის დაკისრება;
ზ) არასრულწლოვნის მინდობით აღსაზრდელად განთავსება.
2. არასრულწლოვნის მიმართ ერთდროულად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს განრიდების
რამდენიმე ღონისძიება. განრიდების ღონისძიებები განისაზღვრება ინდივიდუალური შეფასების
ანგარიშის საფუძველზე, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.
3. განრიდების ღონისძიება გონივრული და ჩადენილი დანაშაულის თანაზომიერი უნდა იყოს.
განრიდების პროცესში დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის ისეთი მოვალეობის დაკისრება,
რომელიც იწვევს მისი ღირსებისა და პატივის შელახვას, ნორმალური სასწავლო პროცესისაგან და
ძირითადი სამუშაოსაგან მის მოწყვეტას, ზიანს აყენებს მის ფიზიკურ ან/და ფსიქიკურ
ჯანმრთელობას.
4. დაუშვებელია ჩადენილი ქმედებისათვის კანონით გათვალისწინებულ მინიმალურ სანქციაზე
მკაცრი განრიდების ღონისძიების გამოყენება.

მუხლი 43. არასრულწლოვნის წერილობითი გაფრთხილება

არასრულწლოვნის წერილობითი გაფრთხილება ნიშნავს მისთვის იმის განმარტებას, თუ რა ზიანი
გამოიწვია მისმა ქმედებამ და რა შედეგი მოჰყვება დანაშაულის განმეორებით ჩადენას.

მუხლი 44. აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება

აღდგენითი მართლმსაჯულების ღონისძიება შეიძლება მოიცავდეს არასრულწლოვნის
განრიდება--მედიაციის პროგრამაში ჩართვას, მის მიერ საზოგადოებისათვის სასარგებლო
სამუშაოს უსასყიდლოდ შესრულებას ან/და სხვა პროგრამას, რომელიც ხელს უწყობს
არასრულწლოვნის მიერ ჩადენილი დანაშაულის შედეგების გამოსწორებას.

მუხლი 45. არასრულწლოვნისთვის მოვალეობის დაკისრება

1. არასრულწლოვანს შეიძლება აეკრძალოს:
ა) განსაზღვრული ადგილის ან/და პირის/პირების მონახულება;
ბ) ბინადრობის ადგილის შეცვლა;
გ) დროის განსაზღვრულ მონაკვეთში შინიდან გასვლა;
დ) ნებართვის გარეშე ქვეყნის ან შესაბამისი ადმინისტრაციული ერთეულის დატოვება;
ე) სხვა ისეთი ქმედება, რომელიც ხელს შეუშლის მის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას.
2. არასრულწლოვანს შეიძლება დაევალოს:
ა) სპეციალიზებული სახელმწიფო ორგანოს დახმარებით საგანმანათლებლო დაწესებულებაში
სწავლის დაწყება ან განახლება;
ბ) სპეციალიზებული სახელმწიფო ორგანოს დახმარებით მუშაობის დაწყება;
გ) საგანმანათლებლო, აღმზრდელობითი ან/და სამკურნალო პროგრამის გავლა;
დ) თავისუფალი დროის განსაზღვრული ფორმით გამოყენება;
ე) სხვა ისეთი მოვალეობა, რომელიც ხელს შეუწყობს მის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციას და
ახალი დანაშაულის თავიდან აცილებას.

77
3. ამ მუხლით გათვალისწინებული ღონისძიებების კონტროლს უზრუნველყოფს პრობაციის
ეროვნული სააგენტო.

მუხლი 46. არასრულწლოვნის მინდობით აღსაზრდელად განთავსება

1. არასრულწლოვნის მინდობით აღსაზრდელად განთავსება ნიშნავს განსაზღვრული დროით
არასრულწლოვნის მიმღები ოჯახისთვის გადაცემას სახლიდან მოშორებით და მშობლებისაგან
განცალკევებით, თუ არასრულწლოვნის სახლში და მშობლების გარემოცვაში დატოვება მის მიერ
ახალი დანაშაულის ჩადენის რისკს შეიცავს.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული განრიდების ღონისძიების
განხორციელების პროცესში შესაძლებელია არასრულწლოვნის მშობლების ჩართვაც, თუ ეს არ
ეწინააღმდეგება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს.

მუხლი 47. განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულების შესრულება

თუ არასრულწლოვანი შეასრულებს განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ
ხელშეკრულებით მისთვის დაკისრებულ მოვალეობებს, პროკურორი იღებს გადაწყვეტილებას
სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების შეწყვეტის თაობაზე.

მუხლი 48. განრიდების ან განრიდებისა და მედიაციის შესახებ ხელშეკრულების

შეუსრულებლობა
1. განრიდების ღონისძიების შესრულებას ზედამხედველობს ამ კოდექსის 45-ე მუხლის მე-3
ნაწილში მითითებული დაწესებულების წარმომადგენელი. თუ არასრულწლოვანი განრიდების
ღონისძიებას განზრახ არ ასრულებს, ამის შესახებ სოციალური მუშაკი აცნობებს პროკურორს,
რომელიც, აღნიშნულისა და სხვა გარემოებების გათვალისწინებით, არასრულწლოვნის, მისი
კანონიერი წარმომადგენლის და სოციალური მუშაკის მოსაზრებების მოსმენის შემდეგ აუქმებს ან
ძალაში ტოვებს განრიდების შესახებ გადაწყვეტილებას, ცვლის განრიდების ღონისძიებას ან/და
აგრძელებს განრიდების ხელშეკრულების ვადას.
2. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში პროკურორი უფლებამოსილია
დასაბუთებული დადგენილებით გააუქმოს გადაწყვეტილება სისხლისსამართლებრივი დევნის
არდაწყების ან დაწყებული სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტის შესახებ და ახალი
დასაბუთებული დადგენილებით დაიწყოს ან განაახლოს სისხლისსამართლებრივი დევნა.
3. განრიდების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში არასრულწლოვნის მიერ
განრიდების ღონისძიების შესასრულებლად განხორციელებული მოქმედებები სასჯელის
დანიშვნისას გაითვალისწინება.

თავი VII
არასრულწლოვნის დაკავება, გამოძიება და სისხლისსამართლებრივი დევნა

მუხლი 49. შეტყობინება არასრულწლოვნის დაკავებისთანავე

1. არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი, პროკურორი მისი დაკავებისთანავე
იღებს ყველა საჭირო ზომას, რათა არასრულწლოვნის მშობელს, ხოლო თუ ეს შეუძლებელია – სხვა
ახლო ნათესავს ან/და არასრულწლოვნის მიერ მითითებულ სხვა პირს დაუყოვნებლივ
დაუკავშირდეს.
2. არასრულწლოვნის დამკავებელი პირი, გამომძიებელი, პროკურორი არასრულწლოვნის
სამართალდამცავ ორგანოში მიყვანისთანავე მის კანონიერ წარმომადგენელს აცნობებს
არასრულწლოვნის დაკავების შესახებ და მის ადგილსამყოფელს და განუმარტავს
არასრულწლოვნის დაკავების მიზეზს და საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო
კოდექსის 38-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებულ უფლებებს.

78
3. თუ არასრულწლოვნის კანონიერ წარმომადგენელთან დაკავშირება ვერ ხერხდება, პოლიციის
დაწესებულების ან სხვა სამართალდამცავი ორგანოს შესაბამისი თანამშრომელი ამის შესახებ
დაუყოვნებლივ ატყობინებს მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს.

მუხლი 50. პროცესში საპროცესო წარმომადგენლის მონაწილეობა

1. მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანო გამომძიებლის, პროკურორის, მოსამართლის
მიმართვის საფუძველზე საპროცესო წარმომადგენლად ასახელებს თავისი თანამშრომლის
კანდიდატურას. გამომძიებელი, პროკურორი, მოსამართლე საპროცესო წარმომადგენლად ნიშნავს
მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს მიერ წარმოდგენილ კანდიდატს ან სხვა სანდო პირს,
თუ:
ა) პროცესში კანონიერი წარმომადგენლის მონაწილეობა არასრულწლოვნის სამართალდამცავ
ორგანოში მიყვანიდან 1 საათის განმავლობაში შეუძლებელია;
ბ) არასრულწლოვანი არ ცხოვრობს კანონიერ წარმომადგენელთან ან/და უარს აცხადებს მასთან
დაკავშირებაზე ან პროცესში მის მონაწილეობაზე;
გ) კანონიერი წარმომადგენელი არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების საწინააღმდეგოდ
მოქმედებს;
დ) არასრულწლოვანი კანონიერი წარმომადგენლის მიერ ჩადენილი დანაშაულის მსხვერპლია ან
თვითმხილველია;
ე) კანონიერი წარმომადგენელი იმავე დანაშაულის ჩადენაშია ბრალდებული;
ვ) კანონიერი წარმომადგენელი ხელმიუწვდომელია.
2. დაუშვებელია ოჯახურ დანაშაულთან დაკავშირებით სისხლის სამართალწარმოების პროცესში
არასრულწლოვნის კანონიერ წარმომადგენლად იმ პირის ჩართვა, რომელიც სავარაუდო
მოძალადეა ან რომლის მიკერძოებულობასთან დაკავშირებით არსებობს ეჭვი ამ პირსა და
მოძალადე ოჯახის წევრს შორის არსებული ურთიერთობის ხასიათიდან გამომდინარე ან
ინტერესთა კონფლიქტის სხვა შემთხვევაში, აგრეთვე მისთვის/მათთვის არასრულწლოვნის მიერ
მიცემული ჩვენების (გამოკითხვის ოქმის, ახსნა-განმარტების) გაცნობა და გადაცემა.
3. სხვა სანდო პირი საპროცესო წარმომადგენლად ინიშნება არასრულწლოვნის მოსაზრების
გათვალისწინებით.
4. საპროცესო წარმომადგენელი უფლებამოსილია:
ა) პროცესის მწარმოებელი ორგანოს თანამდებობის პირთან გამოთქვას მოსაზრება
არასრულწლოვნის საჭიროებების შესახებ;
ბ) ურთიერთობა ჰქონდეს არასრულწლოვნის ახლო ნათესავთან, ადვოკატთან და მეგობართან;
გ) არასრულწლოვანს აცნობოს ჯანმრთელობის დაცვის, ფსიქოლოგიური ან სოციალური
მომსახურებისა და მისი მიღების ხელმისაწვდომი საშუალებების შესახებ;
დ) არასრულწლოვანს მიაწოდოს ინფორმაცია მისი საპროცესო სტატუსის, მის მიერ ჩვენების
მიცემის მნიშვნელობის, ხანგრძლივობისა და ფორმის, აგრეთვე დაკითხვის ჩატარების წესის
შესახებ;
ე) არასრულწლოვანს აცნობოს სასამართლო მოსმენის დრო და ადგილი, აგრეთვე სხვა შესაბამისი
მოქმედებების ჩატარების და დაცვის ხელმისაწვდომი ღონისძიებების შესახებ;
ვ) არასრულწლოვანს მიაწოდოს ინფორმაცია მის მიმართ გამოტანილი საპროცესო
გადაწყვეტილების გასაჩივრების წესის შესახებ;
ზ) არასრულწლოვნის დასახმარებლად განახორციელოს სხვა მოქმედებები.

მუხლი 51. დაკავებული არასრულწლოვნის დროებითი მოთავსების იზოლატორში ყოფნის

პირობები
დაკავებული არასრულწლოვანი დროებითი მოთავსების იზოლატორში სრულწლოვანთაგან
განცალკევებით თავსდება. მდედრობითი სქესისა და მამრობითი სქესის არასრულწლოვნები
ერთმანეთისგან განცალკევებით თავსდებიან.

79
მუხლი 52. არასრულწლოვნის გამოკითხვა და დაკითხვა
1. თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული, არასრულწლოვნის გამოკითხვისას და
დაკითხვისას მოქმედებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი
წესი, მაგრამ არ გაითვალისწინება იმავე კოდექსის 332-ე მუხლის დებულებები.
(1. თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული, არასრულწლოვნის გამოკითხვისას და
დაკითხვისას მოქმედებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი
წესი, მაგრამ არ გაითვალისწინება იმავე კოდექსის 114-ე მუხლის მე-2 და მე-4 ნაწილებისა და 332-ე
მუხლის დებულებები. (18.12.2015 N4679 ამოქმედდეს 2016 წლის 20 თებერვლიდან))
2. არასრულწლოვანი შეიძლება დაიკითხოს, თუ მას შეუძლია სიტყვიერად ან სხვა ფორმით
გადმოსცეს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ინფორმაცია.
3. არასრულწლოვნის დაკითხვა მისი კანონიერი წარმომადგენლისა და ადვოკატის თანდასწრებით
ტარდება. საჭიროებისამებრ, უზრუნველყოფილია ფსიქოლოგის მონაწილეობაც. თუ
არასრულწლოვანი სექსუალური ექსპლუატაციისა და სექსუალური ძალადობის მოწმეა ან
მსხვერპლია, მისი დაკითხვისას შეიძლება განხორციელდეს აუდიო- ან ვიდეოჩაწერა.
სასამართლო სხდომაზე შესაძლებელია არასრულწლოვნის მიერ მიცემული ჩვენების აუდიო- ან
ვიდეოჩანაწერის მოსმენა (დემონსტრირება).
4. 14 წლამდე ასაკის პირის დაკითხვა შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ მისი კანონიერი
წარმომადგენლის თანხმობითა და თანდასწრებით. კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს,
გამოთქვას თავისი მოსაზრება და სასამართლოს ნებართვით დააზუსტოს 14 წლამდე ასაკის
პირისათვის დასმული შეკითხვა. 14 წლამდე ასაკის მოწმეს განუმარტავენ მის მოვალეობას, თქვას
მხოლოდ სიმართლე, მაგრამ არ აფრთხილებენ ჩვენების მიცემაზე უარის თქმისათვის, ცრუ
ჩვენების და არსებითად ურთიერთსაწინააღმდეგო ჩვენებების მიცემისათვის
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრების თაობაზე.
(4. 14 წლამდე ასაკის პირის დაკითხვა შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ მისი კანონიერი
წარმომადგენლის თანხმობითა და თანდასწრებით. კანონიერ წარმომადგენელს უფლება აქვს,
გამოთქვას თავისი მოსაზრება და სასამართლოს ნებართვით დააზუსტოს 14 წლამდე ასაკის
პირისათვის დასმული შეკითხვა. 14 წლამდე ასაკის მოწმეს განუმარტავენ მის მოვალეობას, თქვას
მხოლოდ სიმართლე, მაგრამ არ აფრთხილებენ ჩვენების მიცემაზე უარის თქმისათვის და ცრუ
ჩვენების მიცემისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრების თაობაზე.
(18.12.2015 N4679 ამოქმედდეს 2016 წლის 20 თებერვლიდან))
5. არასრულწლოვნის დაკითხვისას შესვენებისათვის შესაფერისი ინტერვალის დასადგენად
მოსამართლე ითვალისწინებს არასრულწლოვნის ასაკს, განვითარების დონეს და სხვა
გარემოებებს. თუ არასრულწლოვანი სექსუალური ექსპლუატაციისა და სექსუალური ძალადობის
მოწმეა ან მსხვერპლია, დაკითხვათა რაოდენობა შეძლებისდაგვარად შეზღუდული უნდა იყოს და
სისხლის სამართლის პროცესის მიზნების მიღწევის აუცილებლობით უნდა იყოს განპირობებული.
6. არასრულწლოვანი არ შეიძლება დაიკითხოს 22:00 საათიდან 08:00 საათამდე.
7. არასრულწლოვანი უზრუნველყოფილი უნდა იყოს შესაფერისი საკვებითა და სასმელი წყლით
არანაკლებ ყოველ 4 საათში ერთხელ, 08:00 საათიდან 22:00 საათამდე, აგრეთვე საპირფარეშოთი
შეუზღუდავად სარგებლობის უფლებით.
8. საპროცესო მოქმედებას, რომელშიც არასრულწლოვანი დაზარალებული მონაწილეობს, მისი
კანონიერი წარმომადგენელი და ადვოკატი ესწრებიან. საჭიროებისამებრ, უზრუნველყოფილია
ფსიქოლოგის მონაწილეობაც.
9. საპროცესო მოქმედებას, რომელშიც არასრულწლოვანი მოწმე მონაწილეობს, მისი კანონიერი
წარმომადგენელი ესწრება. არასრულწლოვან მოწმეს უფლება აქვს, საპროცესო მოქმედების
ჩატარებისას ჰყავდეს ადვოკატი. თუ არასრულწლოვანი მოწმე გადახდისუუნაროა, მას უფლება
აქვს, ისარგებლოს უფასო იურიდიული დახმარების უფლებით. საჭიროებისამებრ,
უზრუნველყოფილია ფსიქოლოგის მონაწილეობაც.

80
10. საქმის სასამართლოში განხილვისას მოსამართლე, ხოლო გამოძიების სტადიაზე – პროკურორი
უფლებამოსილია არასრულწლოვანი მოწმის/არასრულწლოვანი დაზარალებულის კანონიერ
წარმომადგენელს განჩინებით/დადგენილებით აუკრძალოს საპროცესო მოქმედებაზე დასწრება
მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამას არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესები მოითხოვს.
11. ოჯახურ დანაშაულთან დაკავშირებით დაუშვებელია არასრულწლოვანი მოწმისა და
არასრულწლოვანი დაზარალებულის დაკითხვა, აგრეთვე დამცავი ან შემაკავებელი ორდერის
გამოცემისას ოჯახში ძალადობის არასრულწლოვანი მსხვერპლის გამოკითხვა (მისგან ახსნა-
განმარტების მიღება) მოძალადე მშობლის/მშობლების თანდასწრებით.

მუხლი 53. ცალკეული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარების თავისებურებანი

1. ჩხრეკა და სხვა საგამოძიებო მოქმედებები, რომლებიც არასრულწლოვნის სხეულის შიგნით
შემოწმებას ან მისი სხეულიდან ნივთის ამოღებას გულისხმობს, შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ
სასამართლოს განჩინებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არასრულწლოვნის ჯანმრთელობას
ან სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება. ასეთ შემთხვევაში გამოიყენება საქართველოს სისხლის
სამართლის საპროცესო კოდექსის 112-ე მუხლის მე-5 ნაწილით დადგენილი წესი.
2. არასრულწლოვნის სხეულიდან ნივთის ამოღება უნდა განხორციელდეს სამედიცინო
საქმიანობის ლიცენზიის/ნებართვის მქონე დაწესებულებაში სერტიფიცირებული, იმავე სქესის
ექიმის ან ექთნის მონაწილეობით და არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის, ხოლო
არასრულწლოვნის სურვილის შემთხვევაში – აგრეთვე ადვოკატის თანდასწრებით.
3. ჩხრეკა და სხვა საგამოძიებო მოქმედებები, რომლებიც არასრულწლოვნის ნაწილობრივ ან
მთლიანად გაშიშვლებას გულისხმობს, შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ სასამართლოს განჩინებით,
არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის, ხოლო არასრულწლოვნის სურვილის
შემთხვევაში – აგრეთვე ადვოკატის თანდასწრებით, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არსებობს
საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 112-ე მუხლის მე-5 ნაწილით
გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობა.
4. ამ მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საგამოძიებო
მოქმედების ჩამტარებელი პირი იმავე სქესის უნდა იყოს, რომელი სქესისაც არის
არასრულწლოვანი.
5. ამ მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საკითხს
მოსამართლე წყვეტს ზეპირი მოსმენის გარეშე, შესაბამისი შუამდგომლობის შეტანიდან
არაუგვიანეს 12 საათისა.
6. მოსამართლის განჩინებაში აღნიშნული უნდა იყოს:
ა) მისი შედგენის თარიღი და ადგილი;
ბ) სასამართლოს დასახელება, მოსამართლის სახელი და გვარი;
გ) პირი, რომელმაც სასამართლოს შესაბამისი შუამდგომლობით მიმართა;
დ) არასრულწლოვანი, რომლის მიმართაც საგამოძიებო მოქმედება უნდა ჩატარდეს;
ე) სავარაუდო დანაშაულის ფაქტობრივი გარემოებები;
ვ) საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების აუცილებლობის დასაბუთება;
ზ) ჩხრეკის ან ამოღების დროს აღმოსაჩენი და ამოსაღები სავარაუდო საგანი, ნივთი, ნივთიერება
ან სხვა ობიექტი და მისი გვარეობითი ნიშნები;
თ) წინააღმდეგობის გაწევისას იძულების პროპორციული ზომის გამოყენების უფლება;
ი) განჩინების მოქმედების ვადა;
კ) პირი ან ორგანო, რომელმაც განჩინება უნდა შეასრულოს;
ლ) მოსამართლის ხელმოწერა (მათ შორის, ელექტრონული).
7. თუ არასრულწლოვანი თანახმა არ არის, რომ ამ მუხლის პირველი და მე-3 ნაწილებით
გათვალისწინებულ შემთხვევებში საგამოძიებო მოქმედებებს მისი კანონიერი წარმომადგენელი
ესწრებოდეს, ან თუ მისი დასწრება შეუძლებელია, საგამოძიებო მოქმედებებს ესწრება შესაბამისი
სქესის საპროცესო წარმომადგენელი.

81
 კარი V
არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა
და აღკვეთის ღონისძიებები
თავი VIII
არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა

მუხლი 54. არასრულწლოვნის პირველი წარდგენა სასამართლოში

არასრულწლოვნის დაკავების შემდეგ შეძლებისდაგვარად მალე, მაგრამ არაუგვიანეს 48 საათისა,
პროკურორი გამოძიების ადგილის მიხედვით მაგისტრატ მოსამართლეს წარუდგენს
შუამდგომლობას აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების შესახებ.

მუხლი 55. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში სამართლიანი და სწრაფი განხილვის

უფლება
1. დანაშაულის 1 შემთხვევის გამო წინასასამართლო სხდომის დაწყებამდე არასრულწლოვანი
ბრალდებულად შეიძლება ცნობილი იყოს არაუმეტეს 6 თვისა, თუ ამ ვადის გასვლამდე მისთვის
დანაშაულის სხვა შემთხვევის გამო ახალი ბრალდება არ წაუყენებიათ.
2. არასრულწლოვნის საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს სხდომა იმართება საჩივრის დასაშვებად
ცნობიდან 2 კვირის ვადაში. სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი გამოაქვს ზეპირი მოსმენით,
სააპელაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობიდან 1 თვის ვადაში.
3. არასრულწლოვნის საქმეზე საკასაციო სასამართლოს სხდომა იმართება საჩივრის დასაშვებად
ცნობიდან 2 კვირის ვადაში. საკასაციო სასამართლოს საკასაციო საჩივარზე შემაჯამებელი
გადაწყვეტილება გამოაქვს საკასაციო სასამართლოში საჩივრის დასაშვებად ცნობიდან 3 თვის
ვადაში.

მუხლი 56. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვაში მონაწილეობა

1. არასრულწლოვნის საქმის განხილვაში მონაწილეობის ხელშეწყობის მიზნით სასამართლო:
ა) უზრუნველყოფს, რომ საქმის სასამართლოში განხილვა არასრულწლოვნის აღქმისა და გაგების
უნარების შესაბამისად მიმდინარეობდეს;
ბ) სხდომებს შორის გონივრული ინტერვალით აცხადებს შესვენებას არასრულწლოვნის ასაკის,
ჯანმრთელობის, განვითარების და სხვა გარემოებების გათვალისწინებით.
2. დაუშვებელია არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვა მის დაუსწრებლად, გარდა
იმ შემთხვევისა, როდესაც ის თავს არიდებს სასამართლოში გამოცხადებას და სხდომის გადადება
საქმის გონივრულ ვადაში განხილვას შეუძლებელს გახდის.

მუხლი 57. არასრულწლოვნის მიერ ბრალის აღიარების დასაშვებობა

არასრულწლოვნის მიერ ბრალის აღიარების დასაშვებობის საკითხის გადაწყვეტისას სასამართლო
სხვა, შესაბამის გარემოებებთან ერთად ითვალისწინებს არასრულწლოვნის აღქმისა და გაგების
უნარებს, დაკითხვის ხანგრძლივობას, გაურკვევლობის ან შესაძლო დაპატიმრების შიშს.

მუხლი 58. მტკიცებულებათა გამოკვლევის პროცესზე დასწრების უფლების შეზღუდვა

1. სასამართლოს უფლება აქვს, მხარის შუამდგომლობით ან საკუთარი ინიციატივით გამოიტანოს
განჩინება არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ, თუ ეს
გადაწყვეტილება არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესებს ემსახურება. არასრულწლოვნის
სასამართლო სხდომაზე დაუსწრებლობის ხანგრძლივობა შეძლებისდაგვარად მოკლე ვადით
უნდა განისაზღვროს.
2. არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ განჩინების
გამოტანისთანავე მოსამართლე განუმარტავს მხარეებს იმავე სასამართლო სხდომაზე მისი
გასაჩივრების უფლებას, რომელიც იწვევს მტკიცებულებათა გამოკვლევის პროცესის შეჩერებას.

82
3. არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზში დაბრუნების შემდეგ სასამართლო
შესაბამისი ფორმითა და მოცულობით განუმარტავს არასრულწლოვანს მისი არყოფნისას
გამოკვლეული მტკიცებულებების შინაარსს.
4. მოსამართლის მიერ არასრულწლოვნის სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაყვანის შესახებ
განჩინების გამოტანის მიუხედავად, არასრულწლოვანი ბრალდებულის ადვოკატი და კანონიერი
წარმომადგენელი სასამართლო სხდომას ყოველთვის ესწრებიან.

მუხლი 59. არასრულწლოვნის საქმის სასამართლოში განხილვის სხვა თავისებურებები

1. არასრულწლოვნის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შემთხვევაში სასამართლო
აცხადებს, რომ არასრულწლოვანი დამნაშავედ იქნა ცნობილი, და მას განაჩენში შეაქვს
საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 272-ე მუხლის, 273-ე მუხლის პირველი
ნაწილის, 274-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“−„გ“ ქვეპუნქტებისა და მე-2 ნაწილის მოთხოვნების
შესაბამისი გარემოებები. ამასთანავე, გამამტყუნებელი განაჩენის გამოცხადებისთანავე
სასამართლო სხდომის თავმჯდომარე ნიშნავს სასჯელის დანიშვნის სხდომის თარიღს. სასჯელის
დანიშვნის სხდომა უნდა გაიმართოს გამამტყუნებელი განაჩენის გამოცხადებიდან არაუგვიანეს 7
დღისა.
2. სასჯელის დანიშვნის სხდომაზე მოსამართლეს გამოაქვს საქართველოს სისხლის სამართლის
საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“–„გ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული
ერთ-ერთი გადაწყვეტილება, რის შემდეგაც, გამოტანილი გადაწყვეტილების შესაბამისად,
გამამტყუნებელ განაჩენში შეაქვს იმავე მუხლის და 273-ე და 274-ე მუხლების სხვა მოთხოვნების
შესაბამისი გარემოებები.
3. არასრულწლოვანი ბრალდებულის საქმე ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით არ განიხილება.

თავი IX
აღკვეთის ღონისძიებები

მუხლი 60. აღკვეთის ღონისძიებები

1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ აღკვეთის ღონისძიების სახით შეიძლება
გამოყენებულ იქნეს მეთვალყურეობაში გადაცემა, შეთანხმება გაუსვლელობისა და სათანადო
ქცევის შესახებ, პირადი თავდებობა, გირაო, პატიმრობა.
2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ აღკვეთის ღონისძიებასთან ერთად შეიძლება
გამოყენებულ იქნეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 199-ე მუხლის მე-2
ნაწილით გათვალისწინებული 1 ან რამდენიმე ღონისძიება.

მუხლი 61. მეთვალყურეობაში გადაცემა

1. არასრულწლოვნის მშობლის, სხვა ახლო ნათესავის, მეურვის ან მზრუნველის ან სპეციალური
საბავშვო დაწესებულების ადმინისტრაციის მეთვალყურეობაში გადაცემის მიზანია, აღნიშნულ
პირთაგან ერთ-ერთმა ან ადმინისტრაციამ იკისროს არასრულწლოვნის გამომძიებელთან,
პროკურორთან, სასამართლოში გამოცხადებისა და სათანადო ქცევის წერილობითი
ვალდებულება.
2. არასრულწლოვნის ამ მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილი წესით მეთვალყურეობაში
გადაცემა შეიძლება მხოლოდ არასრულწლოვნისა და იმ პირის თანხმობით, რომელსაც ის
მეთვალყურეობაში გადაეცემა. ამ პირს უფლება აქვს, ნებისმიერ დროს უარი თქვას
არასრულწლოვნის მეთვალყურეობაზე, თუ მიიჩნევს, რომ ვერ უზრუნველყოფს მის სათანადო
ქცევას.
3. პირს, რომელიც არასრულწლოვანს მეთვალყურეობს, ხელწერილის ჩამორთმევისას უნდა
გააცნონ არასრულწლოვნისათვის წაყენებული ბრალდებისთვის მოსალოდნელი სასჯელის სახე

83
და ზომა და პასუხისმგებლობა, რომელიც მას დაეკისრება, თუ არასრულწლოვანი, რომელსაც ის
მეთვალყურეობს, არ შეასრულებს სათანადო ქცევის ვალდებულებას.
4. არასრულწლოვნის მეთვალყურეობის ვალდებულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში
სასამართლოს უფლება აქვს, მხარის შუამდგომლობით პირი, რომელიც არასრულწლოვანს
მეთვალყურეობდა, დააჯარიმოს 100-დან 500 ლარამდე, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც
ვალდებულების შეუსრულებლობას ობიექტური მიზეზი ჰქონდა.

მუხლი 62. შეთანხმება გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ

შეთანხმება გაუსვლელობისა და სათანადო ქცევის შესახებ არასრულწლოვანი ბრალდებულის
მიმართ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მის მიერ ნაკლებად მძიმე ან გაუფრთხილებლობითი
დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში.

მუხლი 63. გირაო

გირაოს თანხის ოდენობა განისაზღვრება არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიერ ჩადენილი
დანაშაულის სიმძიმის და მისი ქონებრივი შესაძლებლობის გათვალისწინებით. გირაოს თანხა
შეიძლება ნებისმიერი ოდენობით განისაზღვროს.

მუხლი 64. პატიმრობა

1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმართ პატიმრობის, როგორც უკიდურესი ღონისძიების,
გამოყენება დასაშვებია შემდეგ გარემოებათა ერთობლიობისას:
ა) სავარაუდოდ ჩადენილი დანაშაულისათვის სასჯელის სახით გათვალისწინებულია
თავისუფლების აღკვეთა;
ბ) პატიმრობა ერთადერთი საშუალებაა, რომელიც უზრუნველყოფს, რომ თავიდან იქნეს
აცილებული არასრულწლოვანი ბრალდებულის მიმალვა, მის მიერ მართლმსაჯულების
განხორციელებისათვის ან მტკიცებულებების მოპოვებისათვის ხელის შეშლა ან ახალი
დანაშაულის ჩადენა;
გ) მიზანი, რომელსაც არასრულწლოვანი ბრალდებულის პატიმრობა ემსახურება, აღემატება მისი
თავისუფლების ინტერესს.
2. თუ არასრულწლოვანი ბრალდებული პატიმარია, წინასასამართლო სხდომამდე მისი
პატიმრობის საერთო ვადა არ უნდა აღემატებოდეს მისი დაკავებიდან 40 დღეს. ამ ვადის გასვლის
შემდეგ არასრულწლოვანი ბრალდებული უნდა გათავისუფლდეს პატიმრობიდან. თუ აღნიშნულ
ვადაში წინასასამართლო სხდომა ვერ ჩატარდა, ის ტარდება საქართველოს სისხლის სამართლის
საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით.
3. თუ არასრულწლოვან ბრალდებულს პატიმრობა აქვს შეფარდებული, მოსამართლე
ვალდებულია პირველივე წინასასამართლო სხდომაზე თავისი ინიციატივით განიხილოს
პატიმრობის ძალაში დატოვების აუცილებლობის საკითხი, მიუხედავად იმისა, დააყენა თუ არა
მხარემ შუამდგომლობა პატიმრობის შეცვლის ან გაუქმების შესახებ. ამის შემდეგ მოსამართლე
ვალდებულია თავისი ინიციატივით, ყოველ 20 დღეში ერთხელ მაინც განიხილოს პატიმრობის
ძალაში დატოვების აუცილებლობის საკითხი. პატიმრობის გაგრძელების, შეცვლის ან გაუქმების
საკითხის განხილვისას მტკიცების ტვირთი ბრალდების მხარეს ეკისრება.
4. არასრულწლოვანი ბრალდებულის პატიმრობის საერთო ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 6 თვეს.

84
 კარი VI
არასრულწლოვნის სასჯელი

თავი X
არასრულწლოვნის სასჯელის მიზანი და სახეები, პირობითი მსჯავრი

მუხლი 65. არასრულწლოვნის სასჯელის მიზანი

არასრულწლოვნისთვის დანიშნული სასჯელის მიზანია არასრულწლოვნის რესოციალიზაცია-
რეაბილიტაცია და ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება.

მუხლი 66. არასრულწლოვნის სასჯელის სახეები

არასრულწლოვნის სასჯელის სახეებია:

ა) ჯარიმა;
ბ) შინაპატიმრობა;
გ) საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა;
დ) საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა;
ე) თავისუფლების შეზღუდვა;
ვ) ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა.

მუხლი 67. არასრულწლოვნის ძირითადი და დამატებითი სასჯელები

1. არასრულწლოვანს თავისუფლების შეზღუდვა და ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა შეიძლება
დაენიშნოს მხოლოდ ძირითად სასჯელად.
2. არასრულწლოვანს ჯარიმა, შინაპატიმრობა, საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა და
საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა შეიძლება დაენიშნოს როგორც ძირითად, ისე
დამატებით სასჯელად.
3. ძირითად სასჯელთან ერთად შეიძლება მხოლოდ 1 დამატებითი სასჯელის დანიშვნა.
4. არასრულწლოვანს სასჯელთან ერთად შეიძლება დაენიშნოს ამ კოდექსის 42-ე მუხლის
პირველი ნაწილით გათვალისწინებული 1 ან რამდენიმე ღონისძიება.

მუხლი 68. ჯარიმა

1. არასრულწლოვანს ჯარიმა შეიძლება დაენიშნოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას აქვს
დამოუკიდებელი შემოსავალი კანონიერი საქმიანობიდან.
2. არასრულწლოვნისთვის ჯარიმის დანიშვნისას საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსით
დადგენილი მინიმალური ოდენობა ნახევრდება.

მუხლი 69. შინაპატიმრობა

1. შინაპატიმრობა ნიშნავს არასრულწლოვნისთვის დღე-ღამის განსაზღვრულ პერიოდში თავის
საცხოვრებელ ადგილას ყოფნის ვალდებულების დაკისრებას.
2. არასრულწლოვანს შინაპატიმრობა ენიშნება 6 თვიდან 1 წლამდე ვადით.
3. არასრულწლოვანს შინაპატიმრობა შეიძლება დაენიშნოს ნაკლებად მძიმე დანაშაულის ჩადენის
შემთხვევაში.
4. არასრულწლოვანს შინაპატიმრობა ისე უნდა დაენიშნოს, რომ მისმა აღსრულებამ ხელი არ
შეუშალოს ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულებას ან სწავლის პროცესს.
5. შინაპატიმრობა, როგორც წესი, აღსრულდება ელექტრონული ზედამხედველობის საშუალების
გამოყენებით. ელექტრონული ზედამხედველობის გამოუყენებლობის შესახებ გადაწყვეტილებას
იღებს პრობაციის ეროვნული სააგენტო.

85
მუხლი 70. საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა
არასრულწლოვანს საქმიანობის უფლების ჩამორთმევა ენიშნება 1-დან 3 წლამდე ვადით.

მუხლი 71. საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა

1. არასრულწლოვანს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა ენიშნება 40-დან 300 საათამდე
ვადით. ყოველდღიურად ასეთი შრომის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს 4 საათს.
2. თავისუფლების აღკვეთის საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით შეცვლის ან მხარეთა
შორის საპროცესო შეთანხმების არსებობის შემთხვევაში საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა
შეიძლება უფრო მეტი ვადითაც დაინიშნოს. დამატებით სასჯელად საზოგადოებისათვის
სასარგებლო შრომა შეიძლება უფრო ნაკლები ვადითაც დაინიშნოს.
3. არასრულწლოვანს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა ისე უნდა დაენიშნოს, რომ მისმა
აღსრულებამ ხელი არ შეუშალოს ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულებას ან სწავლის პროცესს.
4. საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნისას სასურველია, არასრულწლოვანი
მსჯავრდებული სამუშაოდ ისეთ ადგილზე გამწესდეს, სადაც იგი საზოგადოების წევრად
ჩამოყალიბებისათვის საჭირო გამოცდილებასა და უნარებს შეიძენს.
5. არასრულწლოვანს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა დამატებით სასჯელად შეიძლება
დაენიშნოს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც იგი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის
შესაბამისი მუხლით სასჯელის სახედ გათვალისწინებული არ არის.

მუხლი 72. თავისუფლების შეზღუდვა

არასრულწლოვნისთვის თავისუფლების შეზღუდვის მაქსიმალური ვადა 3 წელია.

მუხლი 73. ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა

1. არასრულწლოვანს ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა შეიძლება დაენიშნოს, თუ მან მძიმე ან
განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული ჩაიდინა ან ის თავს არიდებს არასაპატიმრო სასჯელს ანდა მის
მიმართ წარსულში გამამტყუნებელი განაჩენი იქნა გამოტანილი.
2. 14-დან 16 წლამდე ასაკის არასრულწლოვნისთვის დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის ვადა
1/3-ით მცირდება. ამასთანავე, საბოლოო სასჯელის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 10 წელს.
3. 16-დან 18 წლამდე ასაკის არასრულწლოვნისთვის დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის ვადა
1/4-ით მცირდება. ამასთანავე, საბოლოო სასჯელის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 12 წელს.
4. ამ მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილები გამოიყენება ამ კოდექსის 76-ე მუხლით გათვალისწინებული
გარემოებების არსებობის მიუხედავად.

მუხლი 74. პირობითი მსჯავრი

თუ არასრულწლოვანმა, რომელიც განზრახი დანაშაულისათვის მსჯავრდებული არ ყოფილა,
ნაკლებად მძიმე ან მძიმე დანაშაული ჩაიდინა, სასამართლო უფლებამოსილია დაადგინოს, რომ
დანიშნული სასჯელი პირობით მსჯავრად ჩაითვალოს.

თავი XI
არასრულწლოვნისთვის სასჯელის დანიშვნა

მუხლი 75. არასრულწლოვნისთვის სასჯელის დანიშვნის ზოგადი საწყისები

1. არასრულწლოვნისთვის სასჯელის დანიშვნისას მოსამართლე, პირველ რიგში, ითვალისწინებს
მის საუკეთესო ინტერესებს და ინდივიდუალური შეფასების ანგარიშს.
2. არასრულწლოვნისთვის არასაპატიმრო სასჯელის დანიშვნისას მოსამართლე უფლებამოსილია
არასაპატიმრო სასჯელთან ერთად მას დააკისროს ამ კოდექსის 45-ე მუხლით გათვალისწინებული
1 ან რამდენიმე მოვალეობა. ამ შემთხვევაში დაუშვებელია არასრულწლოვნისთვის ისეთი

86
მოვალეობის დაკისრება, რომელიც, დიდი ალბათობით, არ შესრულდება ან რომლის შესრულება
არასრულწლოვნის გონებრივ და ფიზიკურ შესაძლებლობებს აღემატება.
3. არასაპატიმრო სასჯელის აღსასრულებლად, არასრულწლოვნის და მისი კანონიერი
წარმომადგენლის თანხმობით შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ელექტრონული ზედამხედველობა 1
წლამდე ვადით. ეს წესი არ მოქმედებს ამ კოდექსის 69-ე მუხლის მე-5 ნაწილით
გათვალისწინებულ შემთხვევაში.
4. ელექტრონული ზედამხედველობის საშუალებების გამოყენების წესი და მეთოდოლოგია
განისაზღვრება საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის ბრძანებით.

მუხლი 76. არასრულწლოვნისთვის კანონით გათვალისწინებულზე უფრო მსუბუქი სასჯელის

დანიშვნა
მოსამართლე უფლებამოსილია არასრულწლოვანს დაუნიშნოს კანონით გათვალისწინებულ
ზღვარზე ნაკლები ან სხვა, უფრო მსუბუქი სასჯელი, თუ მის მიმართ წარსულში გამამტყუნებელი
განაჩენი გამოტანილი არ ყოფილა და არსებობს შემამსუბუქებელ გარემოებათა ერთობლიობა, რის
გამოც მიზანშეწონილია კანონით გათვალისწინებულზე უფრო მსუბუქი სასჯელის დანიშვნა.

თავი XII
არასაპატიმრო სასჯელის აღსრულება

მუხლი 77. არასაპატიმრო სასჯელის აღსრულება

1. ამ კოდექსის 66-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული სასჯელის აღსრულებას
„სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით უზრუნველყოფს
საჯარო სამართლის იურიდიული პირი − აღსრულების ეროვნული ბიურო, ხოლო იმავე მუხლის
„ბ“−„ე“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული სასჯელის აღსრულებას „არასაპატიმრო სასჯელთა
აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით
უზრუნველყოფს პრობაციის ეროვნული სააგენტო.
2. არასრულწლოვნისთვის საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნისას მისი მოხდის
დაწყებამდე, ამ და სხვა არასაპატიმრო სასჯელების მოხდის და პირობითი მსჯავრის მოხდის
პროცესში სრულწლოვანების მიღწევის შემთხვევაში მსჯავრდებული აგრძელებს განაჩენით
არასრულწლოვნისთვის დანიშნული სასჯელის მოხდას. ასეთ შემთხვევაში გამოიყენება ამ
კოდექსის შესაბამისი დებულებები.
3. არასრულწლოვნის მიერ „არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ“
საქართველოს კანონით დადგენილი რეჟიმის დარღვევის შემთხვევაში არასაპატიმრო სასჯელთა
აღსრულებისა და პრობაციის ბიუროს უფლებამოსილი პირი ადგენს გაფრთხილების შესახებ ოქმს,
რომელიც მსჯავრდებულს უშუალოდ გადაეცემა ან ფოსტით ეგზავნება (ფოსტით გაგზავნისას
კეთდება სათანადო ჩანაწერი).
4. არასრულწლოვანი თავისუფლდება „არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და
პრობაციის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი საფასურის გადახდის
ვალდებულებისაგან.
5. არასრულწლოვნის მიერ არასაპატიმრო სასჯელის, პირობითი მსჯავრის ან დაკისრებული
მოვალეობის შესრულებისთვის თავის არიდების შემთხვევაში მოსამართლე პრობაციის
ეროვნული სააგენტოს წარდგინებისა და შესაბამისი მასალების განხილვის საფუძველზე,
წარდგინების შეტანიდან 2 კვირის ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას არასაპატიმრო სასჯელის,
პირობითი მსჯავრის ან დაკისრებული მოვალეობის უცვლელად დატოვების ან შეცვლის შესახებ.
მოსამართლე წარდგინებას პრობაციის ოფიცრისა და არასრულწლოვნის კანონიერი
წარმომადგენლის მონაწილეობით განიხილავს. მოსამართლეს უფლება აქვს, მხარის ინიციატივით
მოიწვიოს და დაკითხოს მოწმეები.

87
6. არასრულწლოვნის მიერ ჯარიმის გადახდისთვის თავის არიდების შემთხვევაში მოსამართლე
საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − აღსრულების ეროვნული ბიუროს წარდგინებისა და
შესაბამისი მასალების განხილვის საფუძველზე, წარდგინების შეტანიდან 2 კვირის ვადაში იღებს
გადაწყვეტილებას ჯარიმის უცვლელად დატოვების ან შეცვლის შესახებ. მოსამართლე
წარდგინებას საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − აღსრულების ეროვნული ბიუროს
წარმომადგენლისა და არასრულწლოვნის კანონიერი წარმომადგენლის მონაწილეობით
განიხილავს. მოსამართლეს უფლება აქვს, მხარის ინიციატივით მოიწვიოს და დაკითხოს
მოწმეები.
7. თუ არასაპატიმრო სასჯელის ან/და პირობითი მსჯავრის მოხდის პერიოდში არასრულწლოვანმა
ნაკლებად მძიმე ან გაუფრთხილებლობითი მძიმე დანაშაული ჩაიდინა, სასამართლო წყვეტს
არასაპატიმრო სასჯელის ან/და პირობითი მსჯავრის ძალაში დატოვების საკითხს, ხოლო
არასრულწლოვნის მიერ განზრახი მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ჩადენის
შემთხვევაში მოსამართლეს გამოაქვს გადაწყვეტილება სასჯელად თავისუფლების აღკვეთის
დანიშვნის შესახებ.
8. განაჩენით დანიშნული სასჯელის სხვა სასჯელით შეცვლის შემთხვევაში არასრულწლოვნის
მიერ მოსახდელი სასჯელის ზომის დადგენისას, მოხდილი სასჯელის გათვალისწინებით,
ერთმანეთის შესაბამისად ითვლება შინაპატიმრობის 1 დღე, საზოგადოებისათვის სასარგებლო
შრომის 5 საათი, ჯარიმის 50 ლარი, თავისუფლების შეზღუდვის 1 დღე და ვადიანი
თავისუფლების აღკვეთის 1 დღე.
9. არასრულწლოვნისათვის არასაპატიმრო სასჯელის ან/და პირობითი მსჯავრის შეცვლის
შემთხვევაში სასამართლო ხელმძღვანელობს ამ კოდექსით.
10. არასაპატიმროსასჯელშეფარდებული არასრულწლოვნის /პირობით მსჯავრდებული
არასრულწლოვნის დასრულებული სააღსრულებო საქმე არაუმეტეს 10 წლის ვადით ინახება
პრობაციის ეროვნული სააგენტოს არქივში და ამ ვადის გასვლისთანავე ნადგურდება.

მუხლი 78. არასაპატიმრო სასჯელის, პირობითი მსჯავრის, დაკისრებული მოვალეობის შეცვლის

გასაჩივრება
არასრულწლოვანს, მის კანონიერ წარმომადგენელს ან ადვოკატს უფლება აქვს, სააპელაციო წესით
გაასაჩივროს არასაპატიმრო სასჯელის, პირობითი მსჯავრის ან დაკისრებული მოვალეობის
შეცვლის შესახებ გადაწყვეტილება მისი გამოტანიდან 1 თვის ვადაში. სააპელაციო სასამართლოს
გადაწყვეტილება საბოლოოა. აღნიშნულ შემთხვევებში გამოიყენება საქართველოს სისხლის
სამართლის საპროცესო კოდექსის XXV თავის შესაბამისი დებულებები, არასრულწლოვნის საქმის
განხილვისთვის ამ კოდექსით დადგენილი სპეციალური ვადების გათვალისწინებით.

კარი VII
არასრულწლოვანთა პატიმრობა, არასრულწლოვანთათვის თავისუფლების აღკვეთა, პირობითი
მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვნებზე ზრუნვა

თავი XIII
არასრულწლოვანთა პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის
დაწესებულებებში ყოფნის პირობები

მუხლი 79. არასრულწლოვანთა პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებებში

მოთავსება
1. არასრულწლოვანი ბრალდებული, რომლის მიმართაც აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობა
იქნა გამოყენებული, თავსდება პატიმრობის დაწესებულების არასრულწლოვანთა განყოფილებაში,
ხოლო არასრულწლოვანი მსჯავრდებული, რომელსაც სასჯელად თავისუფლების აღკვეთა
დაენიშნა, − არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში. პატიმრობის

88
დაწესებულების/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების მომსახურება, სადაც მოთავსებულია
არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული, უნდა აკმაყოფილებდეს მისი ჯანმრთელობის
დაცვის და ღირსების პატივისცემის მოთხოვნებს.
2. არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების დასაცავად პატიმრობის ან თავისუფლების
აღკვეთის დაწესებულებაში უნდა იყოს საკმარისი რაოდენობის კვალიფიციური და
გადამზადებული პერსონალი (პედიატრი, ექიმი, ექთანი, ფსიქოლოგი, ფსიქიატრი, სოციალური
მუშაკი და სხვა).
3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში არასრულწლოვნები განთავსებული
არიან სპეციალურ საცხოვრებელში, სადაც შესაძლებელია განხორციელდეს ვიზუალური ან/და
ელექტრონული საშუალებით მეთვალყურეობა და კონტროლი პატიმრობის კოდექსის 54-ე
მუხლის შესაბამისად.

მუხლი 80. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში თავისუფლების აღკვეთის

აღსრულების თავისებურებანი
საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებული საერთაშორისო ხელშეკრულებებითა და
შეთანხმებებით გათვალისწინებული არასრულწლოვანთა დაცვის და მათზე ზრუნვის
სპეციალური ინტერესებიდან გამომდინარე, საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის
მინისტრი განსაზღვრავს:
ა) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში თავისუფლების აღკვეთის
აღსრულების წესსა და პირობებს;
ბ) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების სტრუქტურასა და საქმიანობის წესს;
გ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიერ სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური დაგეგმვის წესს;
დ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ წახალისების ფორმების და სხვა ღონისძიებების
გამოყენების წესს;
ე) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ დისციპლინური სახდელების გამოყენების წესს;
ვ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მოთხოვნებთან და საჩივრებთან დაკავშირებული
წარმოების პროცედურებს;
ზ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა რეაბილიტაციის პროცესის ორგანიზების წესს;
თ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა მიმართ უსაფრთხოების ღონისძიებების და სპეციალური
საშუალებების გამოყენების წესსა და პირობებს;
ი) არასრულწლოვან მსჯავრდებულთა რეესტრისა და პირადი საქმეების წარმოების წესს.

მუხლი 81. არასრულწლოვანთა განცალკევებით მოთავსება

1. ერთმანეთისგან განცალკევებით უნდა მოთავსდნენ:
ა) ბრალდებული და მსჯავრდებული არასრულწლოვნები;
ბ) მდედრობითი სქესის და მამრობითი სქესის არასრულწლოვნები.
2. დაუშვებელია არასრულწლოვნის სრულწლოვანთან ერთად მოთავსება ან ტრანსპორტირება,
გარდა ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევისა.
3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში არასრულწლოვანთათვის უსაფრთხო
გარემოს უზრუნველსაყოფად ისინი უნდა განთავსდნენ ასაკობრივი ჯგუფის, ჩადენილი
დანაშაულის სიმძიმის, ფიზიკური და გონებრივი განვითარების, აგრეთვე არასრულწლოვანთა
საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე სხვა მახასიათებლების მიხედვით.
4. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული წესის მიუხედავად,
სარეაბილიტაციო, საგანმანათლებლო, სპორტულ და სხვა ღონისძიებებში სხვადასხვა სქესის
არასრულწლოვნები შეიძლება ერთად მონაწილეობდნენ.
5. მდედრობითი სქესის არასრულწლოვანი მსჯავრდებული თავსდება ქალთა სპეციალური
დაწესებულების არასრულწლოვანთა განყოფილებაში და მასზე ვრცელდება არასრულწლოვანთა
სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულისათვის დადგენილი ნორმები.

89
მუხლი 82. არასრულწლოვნის მკურნალობა
1. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული უზრუნველყოფილია რეგულარული
სამედიცინო შემოწმებით, საჭირო მკურნალობით, პრევენციული სამედიცინო მომსახურებითა და
სპეციალური სამედიცინო ინვენტარით.
2. თუ სამედიცინო შემოწმებისას გამოვლინდა არასრულწლოვნის მიმართ განხორციელებული
ძალადობის ნიშნები, შემოწმების ჩამტარებელი პირი ვალდებულია ამის შესახებ დაუყოვნებლივ
აცნობოს არასრულწლოვნის კანონიერ წარმომადგენელს და იმ დაწესებულების ხელმძღვანელს,
სადაც მოთავსებულია არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული.

მუხლი 83. არასრულწლოვნის საყოფაცხოვრებო და კვების პირობები

1. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უნდა ჰქონდეს სხვა
ბრალდებულებთან/მსჯავრდებულებთან შედარებით გაუმჯობესებული საყოფაცხოვრებო და
კვების პირობები.
2. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უნდა შეექმნას მისი მდგომარეობის
შესაბამისი კვების პირობები.
3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებულ არასრულწლოვან
მსჯავრდებულს უფლება აქვს, დამოუკიდებლად, არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო
დაწესებულების დღის განრიგით დადგენილი წესით, სასჯელის მოხდის ინდივიდუალური
გეგმის შესაბამისად გადაადგილდეს არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების
ტერიტორიაზე.

მუხლი 84. არასრულწლოვნისათვის საგანმანათლებლო-სარეაბილიტაციო პროგრამების

ორგანიზება
1. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს საშუალება უნდა ჰქონდეს, მიიღოს სრული
ზოგადი განათლება საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის და
საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით დადგენილი
წესის შესაბამისად.
2. არასრულწლოვანი ბრალდებულისათვის/მსჯავრდებულისათვის დაწყებითი განათლებისა და
საბაზო განათლების მიცემა სავალდებულოა.
3. არასრულწლოვანი ბრალდებულისათვის/მსჯავრდებულისათვის ზოგადი განათლების მიცემის
და ზოგადი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბების/განვითარების, აგრეთვე არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულისათვის პროფესიული განათლების მიცემის მიზნით პატიმრობის
დაწესებულება/არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულება ორგანიზებას უწევს
საგანმანათლებლო-სარეაბილიტაციო პროცესს.
4. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისათვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს პროფესიული
განათლების ისეთი შესაძლებლობები, რომლებიც ხელს შეუწყობს არასრულწლოვანთა
სარეაბილიტაციო დაწესებულების დატოვების შემდეგ მის დასაქმებას.
5. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მიმდინარე სასწავლო პროცესი
ქვეყანაში არსებულ განათლების სტანდარტებს უნდა შეესაბამებოდეს.
6. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მიერ ბრალდებულად ყოფნის/სასჯელის
მოხდის პერიოდში მიღებული განათლების დამადასტურებელ დოკუმენტში (დიპლომი,
სერტიფიკატი, ატესტატი და სხვა) არ მიეთითება ინფორმაცია, რომლითაც შესაძლებელია
არასრულწლოვნის, როგორც ნასამართლევის ან ყოფილი მსჯავრდებულის, იდენტიფიცირება.
7. იმ არასრულწლოვანი მსჯავრდებულისათვის, რომელსაც აქვს შემეცნებასა და სწავლასთან
დაკავშირებული სირთულეები ან არ აქვს საგანმანათლებლო ისტორია, სპეციალური პროგრამები
უნდა არსებობდეს. მისი სწავლება ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით უნდა მიმდინარეობდეს.

90
8. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მიმდინარე სასწავლო პროცესი
რეგულირდება საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის და საქართველოს
განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით.

მუხლი 85. არასრულწლოვნის მუშაობის შესაძლებლობა

1. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს აქვს ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულების
უფლება.
2. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული მუშაობს სწავლისაგან თავისუფალ დროს.
ამასთანავე, სწავლისა და მუშაობის დრო არ უნდა აღემატებოდეს დღეში 8 საათს.
3. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების ადმინისტრაციამ ხელი უნდა შეუწყოს
არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიერ ანაზღაურებადი სამუშაოს შესრულებას. დასაშვებია,
არასრულწლოვანმა მსჯავრდებულმა არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების
გარეთ იმუშაოს.
4. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული შეიძლება ასრულებდეს მხოლოდ ისეთ
სამუშაოს, რომელიც ხელს შეუწყობს გათავისუფლების შემდეგ მის პროფესიულ მომზადებას და
დასაქმებას, აგრეთვე ხელს არ შეუშლის მის მიერ განათლების მიღებას.
5. დაუშვებელია არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული
არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სამეურნეო სამუშაოებზე დასაქმება.

მუხლი 86. სპორტი და რეკრეაცია

1. არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული უზრუნველყოფილი უნდა იყოს
ყოველდღიური სპორტულ-გამაჯანსაღებელი აქტივობებით და სეირნობის უფლებით. ამ მიზნით
მისთვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს შესაბამისი აღჭურვილობა და სივრცე.
2. არასრულწლოვნისთვის, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირისთვის, უნდა
არსებობდეს შესაფერისი რეკრეაციული და ფიზიკური აღზრდის პროგრამები.

მუხლი 87. არასრულწლოვნის ოჯახთან და გარე სამყაროსთან ურთიერთობა

1. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს აქვს ოჯახთან და გარე სამყაროსთან ხშირი და რეგულარული
კონტაქტის უფლება. კერძოდ, მას უფლება აქვს:
ა) ჰქონდეს თვეში 4 ხანმოკლე პაემანი, ხოლო წახალისების ფორმით – თვეში 2 დამატებითი
ხანმოკლე პაემანი;
ბ) ჰქონდეს წელიწადში 4 ხანგრძლივი პაემანი, ხოლო წახალისების ფორმით – წელიწადში 6
დამატებითი ხანგრძლივი პაემანი;
გ) თვეში ჰქონდეს საკუთარი ხარჯით 5 სატელეფონო საუბარი, თითოეული – არაუმეტეს 15
წუთისა, ხოლო წახალისების ფორმით, საკუთარი ხარჯით − ულიმიტო სატელეფონო საუბარი;
დ) ჰქონდეს თვეში 4 ვიდეოპაემანი, ხოლო წახალისების ფორმით − თვეში 2 დამატებითი
ვიდეოპაემანი;
ე) შეუზღუდავად მიიღოს წერილები, ამანათები და გზავნილები. ამასთანავე, ამანათებისა და
გზავნილების მიღების უფლება შეიძლება შეიზღუდოს ამ კოდექსის 92-ე მუხლის პირველი
ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად;
ვ) ისარგებლოს პირადი ტელევიზორითა და რადიომიმღებით;
ზ) არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების ტერიტორიაზე არსებულ მაღაზიაში
კვების პროდუქტების, პირველადი მოხმარებისა და სხვა საგნების შესაძენად თავის პირად
ანგარიშზე არსებული თანხა ყოველთვიურად დახარჯოს საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და
პრობაციის მინისტრის ბრძანებით გათვალისწინებული ლიმიტის ფარგლებში.
2. არასრულწლოვან ბრალდებულს უფლება აქვს, თვეში ჰქონდეს არაუმეტეს 4 ხანმოკლე პაემნისა.
მას აგრეთვე აქვს უფლება, დაწესებულების ადმინისტრაციის კონტროლით, საკუთარი ხარჯით
ჰქონდეს 3 სატელეფონო საუბარი, თითოეული – არაუმეტეს 15 წუთისა, და შეუზღუდავად

91
მიიღოს წერილები და ამანათები. აღნიშნული უფლებები შეიძლება შეიზღუდოს გამომძიებლის ან
პროკურორის დადგენილების ან სასამართლოს განჩინების საფუძველზე, არასრულწლოვნის
საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით.
3. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მიზნებისათვის არასრულწლოვანს
უფლება აქვს, პატიმრობის კოდექსის მე-17 მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული პირების
გარდა, მისი კანონიერი წარმომადგენლის და პენიტენციური დეპარტამენტის დირექტორის
ნებართვით შეხვდეს აგრეთვე ნებისმიერ სხვა პირს.
4. არასრულწლოვნის მიერ ამ მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილებით გათვალისწინებული
უფლებებით სარგებლობისას პატიმრობის დაწესებულება და არასრულწლოვანთა
სარეაბილიტაციო დაწესებულება უზრუნველყოფენ არასრულწლოვნის შეუფერხებელ კონტაქტს
და პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობას.

მუხლი 88. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ

ხანმოკლე გასვლა
1. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს უფლება აქვს, წელიწადში სამჯერ ისარგებლოს
თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე გასვლის უფლებით. თავისუფლების
აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე გასვლის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს 5
დღეს, რომელშიც შედის არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის დანიშნულების ადგილამდე
მგზავრობის დროც.
2. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების გარეთ ხანმოკლე
გასვლის უფლება ეძლევა მას შემდეგ, რაც მან ფაქტობრივად მოიხადა:
ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის
არანაკლებ ერთი მესამედი;
ბ) მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ
ნახევარი;
გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის
ვადის არანაკლებ ორი მესამედი.

მუხლი 89. თავისუფლებააღკვეთილი არასრულწლოვნის დროებით გადაყვანა სხვა

დაწესებულებაში
1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის დროებით გადაყვანა სხვა
დაწესებულებაში დასაშვებია პენიტენციური დეპარტამენტის დირექტორის ბრძანების
საფუძველზე, მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს აუცილებელია მისი ან სხვა არასრულწლოვანთა
უსაფრთხოებისათვის.
2. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის სხვა დაწესებულებაში დროებით
გადაყვანისთანავე:
ა) მას უტარდება სამედიცინო შემოწმება;
ბ) კანონიერ წარმომადგენელს მიეწოდება ინფორმაცია მისი ადგილსამყოფლის შესახებ;
გ) მას ეძლევა უფლება, ჰქონდეს სატელეფონო საუბარი არაუმეტეს 15 წუთისა.

მუხლი 90. მსჯავრდებულის არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში დატოვება

ან სხვა ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში გადაყვანა
1. არასრულწლოვანი მსჯავრდებული არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში
სასჯელს იხდის ინდივიდუალური გეგმის შესაბამისად.
2. 18 წელს მიღწეული მსჯავრდებული სასჯელის შემდგომი მოხდისათვის იგზავნება ნახევრად
ღია ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში ან დაბალი რისკის თავისუფლების
აღკვეთის დაწესებულებაში.

92
3. 18 წელს მიღწეული მსჯავრდებული რესოციალიზაციის, ზოგადი განათლების მიღების და
პროფესიული მომზადების მიზნით, პირადი განცხადებით შესაძლებელია სასჯელის
მოსახდელად იმავე დაწესებულებაში იქნეს დატოვებული, რომელშიც სრულწლოვანების
მიღწევამდე იხდიდა სასჯელს. ამის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს პენიტენციური
დეპარტამენტის დირექტორი აღნიშნული დაწესებულების დირექტორის შუამდგომლობის
საფუძველზე.
4. 18 წელს მიღწეული მსჯავრდებული სასჯელის მოსახდელად არასრულწლოვანთა
სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში შეიძლება დატოვებულ იქნეს არაუგვიანეს 21 წლის
მიღწევისა.
5. 18 წელს მიღწეულ მსჯავრდებულზე, რომელიც სასჯელის მოსახდელად არასრულწლოვანთა
სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში იქნა დატოვებული, ვრცელდება არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულისათვის დადგენილი სასჯელის მოხდის, კვებისა და საყოფაცხოვრებო ნორმები.
6. 21 წელს მიღწეული მსჯავრდებული, აგრეთვე მსჯავრდებული, რომელიც ზოგადი განათლების
მიღების და პროფესიული მომზადების მიზნით არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო
დაწესებულებაში იქნა დატოვებული და რომელმაც 21 წლის მიღწევამდე მიიღო ზოგადი
განათლება და გაიარა პროფესიული მომზადება, სასჯელის შემდგომი მოხდისათვის იგზავნება
ნახევრად ღია ტიპის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში ან დაბალი რისკის
თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში.

მუხლი 91. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული

მსჯავრდებულის წახალისების ფორმები
1. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულის
სანიმუშო ყოფაქცევის, საგანმანათლებლო პროგრამებში ჩართულობის ან/და სამუშაოსადმი
კეთილსინდისიერი დამოკიდებულების შემთხვევაში დაწესებულების ადმინისტრაცია
უფლებამოსილია მის მიმართ გამოიყენოს წახალისების შემდეგი ფორმები:
ა) მადლობის გამოცხადება;
ბ) გამოყენებული დისციპლინური სახდელის ვადამდე მოხსნა;
გ) დამატებითი ხანმოკლე პაემნით სარგებლობის უფლების მიცემა;
დ) დამატებითი ხანგრძლივი პაემნით სარგებლობის უფლების მიცემა;
ე) დამატებითი ვიდეოპაემნით სარგებლობის უფლების მიცემა;
ვ) დამატებითი სატელეფონო საუბრის უფლების მიცემა;
ზ) დაწესებულების გარეთ დამატებითი ხანმოკლე გასვლის უფლების მიცემა;
თ) ამანათით ან ფოსტით ისეთი ნივთების, ნივთიერებების ან/და ნაკეთობების მიღების უფლების
მიცემა, რომელთა ქონის უფლებაც არასრულწლოვან მსჯავრდებულს დაწესებულებაში,
ჩვეულებრივ, არ აქვს, მაგრამ რომლებიც აკრძალული არ არის;
ი) კომპიუტერული თამაშების თამაშის უფლების მიცემა;
კ) აუდიოვიდეოსაშუალებებით სარგებლობის უფლების მიცემა;
ლ) დაწესებულების დირექტორის გადაწყვეტილებით, პენიტენციური დეპარტამენტის
დირექტორის თანხმობით საგამონაკლისო ხანმოკლე პაემნის უფლების მიცემა.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „თ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ნივთების, ნივთიერებების
ან/და ნაკეთობების სახეობებსა და რაოდენობებს განსაზღვრავს საქართველოს
სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრი.

მუხლი 92. არასრულწლოვნის დისციპლინური სახდელის სახეები

1. არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოთავსებული მსჯავრდებულის მიერ
დისციპლინური დარღვევის ჩადენის შემთხვევაში არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო
დაწესებულების ადმინისტრაცია უფლებამოსილია მის მიმართ გამოიყენოს დისციპლინური
სახდელის შემდეგი სახეები:

93
ა) გაფრთხილების მიცემა;
ბ) საყვედურის გამოცხადება;
გ) ნებადართული ნივთებით (გარდა ექიმის მიერ დანიშნული კვების აუცილებელი
პროდუქტებისა და მედიკამენტებისა) სარგებლობის უფლების შეზღუდვა 1 თვემდე ვადით;
დ) დაწესებულების ტერიტორიაზე არსებული მაღაზიით სარგებლობის უფლების შეზღუდვა 1
თვის ვადით;
ე) ამანათებისა და გზავნილების მიღების უფლების შეზღუდვა 1 თვემდე ვადით;
ვ) სატელეფონო საუბრის უფლების შეზღუდვა 1 თვემდე ვადით, იმ პირობით, რომ ორი კვირის
თავზე, სანიმუშო ყოფაქცევის შემთხვევაში, არასრულწლოვან მსჯავრდებულს შეუძლია
არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულების ადმინისტრაციას მიმართოს შეზღუდვის
გაუქმების შესახებ განცხადებით;
ზ) საკნის ტიპის საცხოვრებელში გადაყვანა 1 წლის განმავლობაში 6 თვემდე ვადით.
2. დაუშვებელია არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სამარტოო საკანში მოთავსება.
3. ამ მუხლის პირველი ნაწილის „გ“–„ვ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული თითოეული
უფლების შეზღუდვის საერთო ვადა 1 წლის განმავლობაში 3 თვეს არ უნდა აღემატებოდეს.
4. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიმართ დისციპლინური სახდელის სახით
ადმინისტრაციული პატიმრობის გამოყენება დაუშვებელია.

მუხლი 93. დისციპლინური სამართალწარმოება

1. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის დისციპლინური დარღვევის საქმე ზეპირი
მოსმენით განიხილება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არასრულწლოვანი
ბრალდებული/მსჯავრდებული არღვევს წესრიგს, სხვაგვარად უშლის ხელს სხდომის
მიმდინარეობას, არ ცხადდება სხდომაზე ან უარს აცხადებს სხდომაში მონაწილეობაზე. ეს ფაქტი
აღინიშნება დისციპლინური სამართალწარმოების ოქმში.
2. ზეპირი მოსმენის დროს არასრულწლოვან ბრალდებულს/ მსჯავრდებულს უნდა ჰქონდეს
დაჯდომის, ჩანაწერების გაკეთების და ზეპირი ახსნა-განმარტების მიცემის საშუალება.
3. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს უფლება აქვს, დისციპლინური დარღვევის
საქმის განხილვისას ჰყავდეს ადვოკატი. ზეპირი მოსმენის დაწყებამდე არასრულწლოვან
ბრალდებულს/მსჯავრდებულს განემარტება ადვოკატის მოწვევის უფლება, რომელიც შესაბამისი
თანხმობის მიღების შემთხვევაში ხორციელდება განმარტებიდან 6 საათის განმავლობაში. თუ
დადგენილ ვადაში ადვოკატი არ გამოცხადდება, არასრულწლოვან
ბრალდებულს/მსჯავრდებულს საზოგადოებრივი ადვოკატი დაენიშნება.

მუხლი 94. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის ინფორმირება საჩივრის შეტანის

უფლების თაობაზე
1. პატიმრობის დაწესებულებაში/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში მოთავსებულ
არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს დაწესებულების ადმინისტრაციამ
დაუყოვნებლივ უნდა მისცეს საშუალება, წერილობით გაეცნოს ინფორმაციას თავისი უფლებებისა
და მოვალეობების შესახებ, მათ შორის, საჩივრის შეტანის უფლებისა და გასაჩივრების კანონით
დადგენილი წესის თაობაზე.
2. წერა-კითხვის უცოდინარ არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს ინფორმაცია
ზეპირი ფორმით უნდა მიეწოდოს. მისი მიწოდების შესახებ უფლებამოსილი პირი ადგენს ოქმს,
რომელსაც არასრულწლოვანი ბრალდებული/მსჯავრდებული ხელმოწერით ადასტურებს.
3. არასრულწლოვან ბრალდებულს/მსჯავრდებულს ინფორმაცია მისთვის გასაგები ფორმით
უნდა მიეწოდოს.

94
მუხლი 95. არასრულწლოვნის სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლება
1. არასრულწლოვანი მსჯავრდებული სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე შეიძლება
გათავისუფლდეს მხოლოდ მაშინ, თუ მან ფაქტობრივად მოიხადა:
ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის
არანაკლებ ერთი მესამედი;
ბ) მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის ვადის არანაკლებ
ნახევარი;
გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის
ვადის არანაკლებ ორი მესამედი.
2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევებში არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულის მიერ ფაქტობრივად მოხდილი თავისუფლების აღკვეთის ვადა არ უნდა იყოს 3
თვეზე ნაკლები.
3. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლების თარიღამდე
არაუგვიანეს 3 თვისა პენიტენციური დეპარტამენტი აცნობებს პრობაციის ეროვნულ სააგენტოს
მისი შესაძლო გათავისუფლების შესახებ. პრობაციის ეროვნული სააგენტო შეისწავლის
არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახურ მდგომარეობას და საცხოვრებელ პირობებს,
რომლებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის
სამინისტროს ადგილობრივი საბჭოს გადაწყვეტილებაზე. შესწავლის შედეგებს პრობაციის
ეროვნული სააგენტო პენიტენციურ დეპარტამენტს უგზავნის.
4. პენიტენციური დეპარტამენტი ამზადებს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სოციალური
ჩართულობის საქმეს, რომელშიც აღნიშნულია სასჯელის მოხდის პერიოდში არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულის ქცევა, მის მიერ წარსულში დანაშაულის ჩადენის ფაქტები, არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულის პიროვნება, მის მიერ ჩადენილი დანაშაულის ხასიათი და სხვა გარემოებები,
რომლებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინოს საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის
სამინისტროს ადგილობრივი საბჭოს გადაწყვეტილებაზე. პენიტენციური დეპარტამენტი
არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სოციალური ჩართულობის საქმეს პრობაციის ეროვნული
სააგენტოს მიერ გაგზავნილ შესწავლის შედეგებთან ერთად, გადაწყვეტილების მისაღებად
საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს ადგილობრივ საბჭოს უგზავნის.
შესწავლის შედეგები და მსჯავრდებულის სოციალური ჩართულობის საქმე ამ კოდექსის 27-ე
მუხლის მე-4 ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ სტადიაზე ინდივიდუალური
შეფასების ანგარიშის ნაწილია.
5. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, რომელიც პირობით ვადამდე გათავისუფლდება
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული
საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახით დანიშნული სასჯელის მოხდისაგან,
საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახით ფაქტობრივად მოხდილი სასჯელის ვადა
ჩაეთვლება ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ ვადაში, შემდეგი გაანგარიშებით:
საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის 5 საათი – თავისუფლების აღკვეთის 1 დღე.
6. არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, რომელიც პირობით ვადამდე გათავისუფლდება
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის 31 ნაწილით გათვალისწინებული
თავისუფლების შეზღუდვის სახით დანიშნული სასჯელის მოხდისაგან, თავისუფლების
შეზღუდვის სახით ფაქტობრივად მოხდილი სასჯელის ვადა ჩაეთვლება ამ მუხლის პირველი
ნაწილით გათვალისწინებულ ვადაში, შემდეგი გაანგარიშებით: თავისუფლების შეზღუდვის 1
დღე – თავისუფლების აღკვეთის 1 დღე.
7. ამ მუხლის პირველ ნაწილში მითითებულ საკითხზე საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და
პრობაციის სამინისტროს ადგილობრივი საბჭო იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას
არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლების ან მის პირობით
ვადამდე გათავისუფლებაზე უარის თქმის შესახებ. ეს გადაწყვეტილება შეიცავს
რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის თვალსაზრისით მიღწეული პროგრესის და არასრულწლოვანი

95
მსჯავრდებულის გათავისუფლებისთვის მზადყოფნის სრულ შეფასებას, აგრეთვე საკითხის
განხილვისას არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის და თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების
ადმინისტრაციის მიერ გამოთქმულ მოსაზრებებს.
8. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის პირობით ვადამდე გათავისუფლებაზე უარის თქმის
შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის
სამინისტროს ადგილობრივი საბჭო გადაწყვეტილებაში მიუთითებს აგრეთვე პირობით ვადამდე
გათავისუფლებისათვის არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის და თავისუფლების აღკვეთის
დაწესებულების მიერ მისაღებ ზომებს.

მუხლი 96. არასრულწლოვნისთვის სასჯელის მოუხდელი ნაწილის საზოგადოებისათვის

სასარგებლო შრომით ან თავისუფლების შეზღუდვით შეცვლა
1. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 73-ე მუხლის მე-3 ან 31 ნაწილით
გათვალისწინებულ შემთხვევაში არასრულწლოვან მსჯავრდებულს სასჯელის მოუხდელი
ნაწილი საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ან თავისუფლების შეზღუდვით შეიძლება
შეეცვალოს მხოლოდ მაშინ, თუ მან ფაქტობრივად მოიხადა:
ა) ნაკლებად მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის ვადის არანაკლებ ერთი მეოთხედი;
ბ) მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის ვადის არანაკლებ ერთი მესამედი;
გ) განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის მოსახდელი სასჯელის ვადის არანაკლებ ნახევარი.
2. არასრულწლოვან მსჯავრდებულზე არ ვრცელდება საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის 73-ე მუხლის მე-6 ნაწილით გათვალისწინებული სამთვიანი ვადა.
3. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე
გათავისუფლების საკითხის განხილვა სავალდებულოა ყოველ 3 თვეში ერთხელ.

მუხლი 97. არასრულწლოვნის პირადი საქმე

არასრულწლოვანი ბრალდებულის/მსჯავრდებულის პირადი საქმე წარმოებს მისი
დაპატიმრებიდან გათავისუფლებამდე. არასრულწლოვანი ბრალდებულის/ მსჯავრდებულის
გათავისუფლების შემდეგ მისი პირადი საქმე არაუმეტეს 10 წლის ვადით ინახება პატიმრობის
დაწესებულების/თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულების არქივში. არასრულწლოვანი
ბრალდებულის/მსჯავრდებულის პირადი საქმე ამ ვადის გასვლისთანავე ნადგურდება.

თავი XIV
არასრულწლოვნის გათავისუფლებისთვის მზადება, პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის
შემდეგ არასრულწლოვანზე ზრუნვა და მისი რესოციალიზაცია-რეაბილიტაცია
მუხლი 98. არასრულწლოვნის გათავისუფლებისთვის მზადება
1. საპატიმრო სასჯელის არანაკლებ ორი მესამედის მოხდის შემდეგ, მაგრამ გათავისუფლებამდე
არაუგვიანეს 3 თვისა, თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულება:
ა) ატყობინებს არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, მის კანონიერ წარმომადგენელს და
საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედ საჯარო სამართლის
იურიდიულ პირს − დანაშაულის პრევენციის ცენტრს (შემდგომ − დანაშაულის პრევენციის
ცენტრი) არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის გათავისუფლების მოახლოებულ თარიღს;
ბ) არასრულწლოვანს უზრუნველყოფს გათავისუფლებისთვის მოსამზადებელი სპეციალური
პროგრამით;
გ) არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის თანხმობის შემთხვევაში ამზადებს მისი სოციალური
ჩართულობის საქმეს დანაშაულის პრევენციის ცენტრისათვის გადასაცემად, არასრულწლოვნის
რესოციალიზაციის პროცესის ხელშეწყობისათვის;
დ) არასრულწლოვან მსჯავრდებულს მისთვის გასაგები ფორმით აწვდის ინფორმაციას იმის
შესახებ, თუ რა გზით შეუძლია მას გათავისუფლების შემდეგ შესაბამისი დახმარებისა და
მხარდაჭერის მიღება.

96
2. დანაშაულის პრევენციის ცენტრის წარმომადგენლები:
ა) არასრულწლოვანს ხვდებიან დაწესებულებაში;
ბ) იღებენ ყველა საჭირო ზომას, რათა არასრულწლოვნისთვის გასაგები იყოს მისი
რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმის პირობები და საჭიროება;
გ) ეცნობიან არასრულწლოვნის სოციალური ჩართულობის საქმეს პატიმრობის ან თავისუფლების
აღკვეთის დაწესებულებაში;
დ) გათავისუფლების შემდეგ ყოფილი არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის მიერ მათთვის
მიმართვის შემთხვევაში ამტკიცებენ მისი რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმას მიმართვიდან
არაუგვიანეს 3 თვისა;
ე) შეძლებისდაგვარად უზრუნველყოფენ პატიმრობისა და თავისუფლების აღკვეთის
დაწესებულებებში დაწყებული პროგრამების დასრულებას და სრულყოფას.
3. სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლებისათვის საქართველოს
კანონმდებლობით დადგენილი ვადის ფაქტობრივად მოხდამდე არაუგვიანეს 3 თვისა, ხოლო
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 50-ე მუხლის მე-5 ნაწილით განსაზღვრული წესით
დანიშნული სასჯელის შემთხვევაში – სასჯელის სახით დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის
ვადის დასრულებამდე არაუგვიანეს 3 თვისა პენიტენციური დეპარტამენტი:
ა) არასრულწლოვან მსჯავრდებულს, მის კანონიერ წარმომადგენელს და პრობაციის ეროვნულ
სააგენტოს ატყობინებს მისი გათავისუფლების მოახლოებულ თარიღს;
ბ) პრობაციის ეროვნულ სააგენტოს წერილობით მიმართავს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის
ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკების შეფასების და მისი საჭიროებების განსაზღვრის
მოთხოვნით.
4. პრობაციის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენელი:
ა) აფასებს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკებს და
განსაზღვრავს მის საჭიროებებს;
ბ) სასჯელის მოხდისაგან პირობით ვადამდე გათავისუფლებისათვის არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკების შეფასების დასრულებისთანავე
შესაბამის დოკუმენტებს უგზავნის თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებას.
5. ამ მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილებით გათვალისწინებული მიმართვის და არასრულწლოვანი
მსჯავრდებულის ოჯახისა და სოციალური გარემოს რისკების შეფასების და მისი საჭიროებების
განსაზღვრის ფორმასა და წესს ადგენს საქართველოს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის
მინისტრი.
6. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მოთხოვნები არ ვრცელდება იმ
შემთხვევებზე, როდესაც სასჯელი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 50-ე მუხლის 21
ნაწილის საფუძველზეა დანიშნული და სასჯელის სახით დანიშნული თავისუფლების აღკვეთის
ვადა 3 თვეს არ აღემატება.
7. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმა უნდა
მომზადდეს მის გათავისუფლებამდე სულ მცირე 2 თვით ადრე, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც
ამ ვადის დაცვა შეუძლებელია პირობით ვადამდე გათავისუფლების ან ამნისტიის/შეწყალების
აქტის გამოცემის ანდა სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანის გამო.
8. არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმის
მოსამზადებლად მისი გათავისუფლებიდან 3 თვემდე ვადის განმავლობაში პრობაციის ეროვნული
სააგენტო თანამშრომლობს დანაშაულის პრევენციის ცენტრთან და იმ
ტერიტორიულ/ადმინისტრაციულ ერთეულში არსებულ ადგილობრივი თვითმმართველობის
ორგანოებთან, სადაც არასრულწლოვნის საცხოვრებელი ადგილი მდებარეობს ან სადაც ის აპირებს
დაბრუნებას.

97
მუხლი 99. პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვნის მხარდაჭერა
და ზედამხედველობა
1. პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვანი, როგორც წესი,
კანონიერ წარმომადგენელს ან/და, საჭიროების შემთხვევაში, მეურვეობისა და მზრუნველობის
ორგანოს გადაეცემა.
2. დანაშაულის პრევენციის ცენტრი კოორდინაციას უწევს არასრულწლოვანი მსჯავრდებულის
რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის გეგმის შესრულებას პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის
მოხდიდან სულ მცირე 6 თვის განმავლობაში.
3. პირობითი მსჯავრისა და სასჯელის მოხდის შემდეგ არასრულწლოვნის საზოგადოებაში
რეინტეგრაციისათვის მის პრაქტიკულ და ფსიქოსოციალურ მხარდაჭერას საქართველოს
კანონმდებლობით დადგენილი წესით უზრუნველყოფს დანაშაულის პრევენციის ცენტრი.
კარი VIII
გარდამავალი და დასკვნითი დებულებანი
თავი XV
გარდამავალი დებულებანი
მუხლი 100. კოდექსის უკუძალა
1. ამ კოდექსის დებულებებს, გარდა ამ კოდექსის საპროცესო ნორმებისა, აქვს უკუძალა, თუ ამით
უმჯობესდება არასრულწლოვნის მდგომარეობა.
2. ამ კოდექსის საპროცესო ნორმებში შეტანილი ცვლილებები იწვევს წინათ გამოტანილი
საპროცესო აქტის გაუქმებას ან შეცვლას, თუ ამით უმჯობესდება არასრულწლოვანი
ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მდგომარეობა.

მუხლი 101. კოდექსის ამოქმედებისათვის განსახორციელებელი ღონისძიებები

1. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს მთავრობამ უზრუნველყოს ამ კოდექსით
გათვალისწინებული საქართველოს მთავრობის დადგენილების მიღება.
2. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უზრუნველყოს ამ
კოდექსით გათვალისწინებული საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების
მიღება.
3. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს იუსტიციის, შინაგან საქმეთა, განათლებისა და
მეცნიერების და სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრებმა უზრუნველყონ ამ კოდექსით
გათვალისწინებული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების გამოცემა და შესაბამისი
ნორმატიული აქტების ამ კოდექსთან შესაბამისობა.
4. 2016 წლის 1 იანვრამდე საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციამ უზრუნველყოს
არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში ადვოკატის სპეციალიზაციის დამადასტურებელი
დოკუმენტის ფორმის დამტკიცება.
თავი XVI
დასკვნითი დებულებანი
მუხლი 102. კოდექსის ამოქმედება
1. ეს კოდექსი, გარდა ამ კოდექსის პირველი−მე-100 მუხლებისა, ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.
2. ამ კოდექსის პირველი−26-ე მუხლები, 27-ე მუხლის პირველი–მე-3 ნაწილები, მე-4 ნაწილის „ა“, „გ“, „დ“ და
„ე“ ქვეპუნქტები და მე-5−მე-10 ნაწილები, 28-ე−65-ე მუხლები, 66-ე მუხლის „ა“, „გ“, „დ“ და „ვ“ ქვეპუნქტები,
67-ე, 68-ე, 70-ე, 71-ე და 73-ე−მე-100 მუხლები ამოქმედდეს 2016 წლის 1 იანვრიდან.
3. ამ კოდექსის 66-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი და 69-ე მუხლი ამოქმედდეს 2015 წლის 1 სექტემბრიდან.
4. ამ კოდექსის 27-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი ამოქმედდეს 2016 წლის 1 მარტიდან.
5. ამ კოდექსის 66-ე მუხლის „ე“ ქვეპუნქტი და 72-ე მუხლი ამოქმედდეს 2017 წლის 1 იანვრიდან.

საქართველოს პრეზიდენტი გიორგი მარგველაშვილი

ქუთაისი,
12 ივნისი 2015 წ.

98
 თემა #5
ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულთა (სსკ 117-ე, 118-ე, 120-
ე, 125-ე, 126-ე, 1261-ე მუხლები) და საფრთხის შემქმნელ დელიქტთა (სსკ 127-
130) კვალიფიკაცია;

ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულთა ზოგადი დახასიათება

ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულები გათვალისწინებულია

1
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე-126 -ე მუხლებით. ადრე მოქმედი სისხლის
სამართლის კოდექსით ამ ჯგუფის დანაშაულები სხეულის დაზიანებად იწოდებოდა. დღეს
მოქმედი კოდექსით კი ,,სხეულის დაზიანება“ შეიცვალა ,,ჯანმრთელობის დაზიანებით”, რაც
გამართლებულად უნდა ჩაითვალოს. საქმე ისაა, რომ ამ თავში მოცემული დანაშაულებრივი
ქმედებებიდან ზოგიერთი სრულებითაც არ აყენებს ზიანს ადამიანის სხეულს მისი პირდაპირი
გაგებით. მაგალითად, ფსიქიკური ავადმყოფობა, რომელიც გამოწვეულია დაშინებით, ან კიდევ
ძალადობა, რომელიც იწვევს დაზარალებულის ფსიქიკურ ტანჯვას (სსკ 126-ე მუხლი).
ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულები ჯანმრთელობის დაზიანების
სიმძიმის მიხედვით იყოფა სამ ჯგუფად: 1. ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება; 2. ჯანმრთელობის
ნაკლებად მძიმე დაზიანება; 3. ჯანმრთელობის მსუბუქი დაზიანება. განსახილველი
დანაშაულებისაგან სისხლისსამართლებრივი დაცვის ობიექტია სხვისი ჯანმრთელობა. საკუთარი
ჯანმრთელობის დაზიანება სისხლისსამართლებრივი წესით არ ისჯება. ჯანმრთელობა ადამიანის
კუთვნილი სიკეთეა და მას უფლება აქვს თავისი შეხედულებისამებრ განკარგოს იგი.
ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულები მატერიალური შემადგენლობისაა, რაც
გულისხმობს იმას, რომ დანაშაულის დამთავრებულად ცნობისათვის აუცილებელია შედეგის
დადგომა ან კონკრეტული საფრთხის შექმნა. თუ შედეგი არ დადგა, ადგილი ექნება
ჯანმრთელობის დაზიანების მცდელობას. ჯანმრთელობის დაზიანების საქმეებზე, უნდა
დაინიშნოს სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზა, რომელიც განსაზღვრავს დაზარალებულის
დაზიანების ხარისხს.

მუხლი 117. ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება

1. ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება, ესე იგი სხეულის დაზიანება, რომელიც
სახიფათოა სიცოცხლისათვის ანდა რომელმაც გამოიწვია მხედველობის, სმენის, მეტყველების ან
რომელიმე ორგანოს ან მისი ფუნქციის დაკარგვა, ფსიქიკური ავადმყოფობა, ორსულობის
შეწყვეტა, სახის წარუშლელი დამახინჯება ან ჯანმრთელობის სხვაგვარი ისეთი დაზიანება,
რომელიც სახიფათოა სიცოცხლისათვის და დაკავშირებულია საერთო შრომისუნარიანობის მყარ,
არანაკლებ ერთი მესამედით დაკარგვასთან ან წინასწარი შეცნობით პროფესიული
შრომისუნარიანობის სრულ დაკარგვასთან, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ექვს წლამდე.
2. იგივე ქმედება, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის მოსპობა, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან შვიდ წლამდე.
3. ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება, ჩადენილი:
ა) მსხვერპლის ან მისი ახლო ნათესავის სამსახურებრივ საქმიანობასთან ან
საზოგადოებრივი მოვალეობის შესრულებასთან დაკავშირებით;

99
 ბ) მძევლად ხელში ჩაგდებასთან დაკავშირებით;
გ) ისეთი საშუალებით, რომელიც განზრახ უქმნის საფრთხეს სხვათა სიცოცხლეს ან
ჯანმრთელობას;
დ) სხვა დანაშაულის დაფარვის ან მისი ჩადენის გაადვილების მიზნით, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან რვა წლამდე.
4. ამ მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის
მოსპობა, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვსიდან ცხრა წლამდე.
5. ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება, ჩადენილი:
ა) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით ორსული ქალის მიმართ;
ბ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით არასრულწლოვნის ან უმწეო მდგომარეობაში
მყოფის მიმართ;
გ) ხულიგნური ქვენა გრძნობით;
დ) რასობრივი, რელიგიური, ეროვნული ან ეთნიკური შეუწყნარებლობის გამო;
ე) ჯგუფურად, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან ათ წლამდე.
6. ამ მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის
მოსპობა, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით რვიდან თერთმეტ წლამდე.
7. ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება, ჩადენილი:
ა) ორი ან მეტი პირის მიმართ;
ბ) განსაკუთრებული სისასტიკით;
გ) ანგარებით ან შეკვეთით;
დ) მსხვერპლის სხეულის ორგანოს, ორგანოს ნაწილის ან ქსოვილის გადანერგვის ანდა
სხვაგვარად გამოყენების მიზნით;
ე) არაერთგზის (გარდა ამ კოდექსის 110-ე–114-ე მუხლებით გათვალისწინებული
მკვლელობებისა);
ვ) იმის მიერ, ვისაც ადრე ჩადენილი ჰქონდა ამ კოდექსის 108-ე ან 109-ე მუხლით
გათვალისწინებული მკვლელობა, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ცხრიდან ცამეტ წლამდე.
8. ამ მუხლის მე-7 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის
მოსპობა, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ათიდან თოთხმეტ წლამდე.

ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანების სახეები შეიძლება დაიყოს ორ ჯგუფად: 1.

რომელიც სახიფათოა ადამიანის სიცოცხლისათვის და 2. რომელიც არაა სახიფათო ადამიანის
სიცოცხლისათვის, მაგრამ იწვევს კონკრეტულ მძიმე შედეგს, რაც მითითებულია სსკ 117–ე
მუხლში.
სიცოცხლისათვის სახიფათო დაზიანებად ითვლება ჯანმრთელობის ისეთი დაზიანება,
რომელიც ზიანის მიყენების მომენტისათვის საფრთხეს უქმნის ადამიანის სიცოცხლეს და
ამდენად, მაშინვე შეიძლება გამოიწვიოს სიკვდილი. ,,წესები სხეულის დაზიანების სიმძიმის
განსაზღვრისათვის~ გვაძლევს სიცოცხლისათვის სახიფათო დაზიანების ჩამონათვალს. ასეთი
დაზიანებებია, მაგალითად, შემავალი (და არა ნაკვეთი) ჭრილობა თავის ქალაში, გულმკერდში,
მუცლის ღრუში, ხერხემლის არხში, დახურული დაზიანება, რომელმაც გამოიწვია ტვინში
სისხლჩაქცევა, ტვინის დაჟეჟილობა, ფილტვის, ღვიძლის, თირკმლების, საშვილოსნოს გაგლეჯვა,
დიდი რაოდენობის სისხლის დაკარგვა, რის გამოც სასწრაფოდ საჭირო გახდა სისხლის გადასხმა

100
და სხვა36.
დაზიანება, რომელმაც გამოიწვია მხედველობის, სმენის, მეტყველების ან რომელიმე
ორგანოს ან მისი ფუნქციის დაკარგვა. აქ შეიძლება გამოიყოს ორი შემთხვევა: 1. როცა
დაკარგულია სხეულის რომელიმე ორგანო. მაგ. დაზიანების შედეგად თვალი ამოვარდნილია
ბუდიდან, ყური მოკვეთილია და ა.შ. 2. ორგანო ფიზიკურად არ არის დაკარგული, მაგრამ არ
ფუნქციონირებს. მაგ. თვალი დაბრმავებულია, ყურში სმენა დაკარგულია.
მხედველობის დაკარგვად ჩაითვლება როგორც სრული დაბრმავება, ისე მხედველობის
იმგვარი დაზიანება, როცა პირი ვერ ამჩნევს ახლო მდებარე საგნების კონტურებს.
სმენის დაკარგვად ითვლება ისეთი განუკურნებელი მდგომარეობა, როცა პირს არ შეუძლია
გაიგოს ყურის ნიჟარიდან 3–5 სმ–ის დაშორებით ხმამაღალი საუბარი.
მეტყველების დაკარგვად ჩაითვლება პირის ისეთი მდგომარეობა, როცა მას არ შეუძლია
თავისი აზრი გასაგებად გადმოსცეს. აქ მნიშვნელობა არა აქვს იმას, ამოჭრილია თუ არა
მეტყველების ორგანო (ენა).
სხვა რომელიმე ორგანოდ ჩაითვლება ხელი, ფეხი, მისი მტევნები და ა.შ.
ფსიქიკური ავადმყოფობა შეიძლება გამოიწვიოს ადამიანზე როგორც ფიზიკურმა (ცემა),
ასევე ფსიქიკურმა ზემოქმედებამ (დაშინება).
სხეულის დაზიანების შედეგად ორსულობის შეწყვეტა ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანებად
ითვლება. სისხლისსამართლებრივი დაცვის ობიექტი ქალის ჯანმრთელობასთან ერთად არის
ემბრიონის სიცოცხლეც. დამნაშავეს გაცნობიერებული უნდა ჰქონდეს, რომ ჯანმრთელობას
უზიანებს ორსულ ქალს. ამასთან, პირის ქმედებამ უნდა გამოიწვიოს ორსულობის ხელოვნური
შეწყვეტა.
სახის წარუშლელი დამახინჯება ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანების სახეა. იმისათვის, რომ
სახეზე იყოს სახის წარუშლელი დამახინჯება 1. დაზიანება უნდა იყოს სახეზე. არ მოგცემს ამ
შემადგენლობას, თუ დაზიანებულია კისერი, ყელი ან სხეულის სხვა ორგანო. 2. დაზიანება უნდა
იყოს წარუშლელი. ეს იმას ნიშნავს, რომ თერაპიული მკურნალობით შეუძლებელია მისი გაქრობა.
3. დაზიანება უნდა ამახინჯებდეს სახეს. სახე დამახინჯებულია, თუ იგი შესაზარია, იწვევს ზიზღს
ან სიბრალულს.
ჯანმრთელობის სხვაგვარი ისეთი დაზიანება, რომელიც სახიფათოა სიცოცხლისათვის და
დაკავშირებულია საერთო შრომისუნარიანობის მყარ, არანაკლებ ერთი მესამედით დაკარგვასთან
ან წინასწარი შეცნობით პროფესიული შრომისუნარიანობის სრულ დაკარგვასთან.
ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანების ეს სახე კუმულაციურად ორ ნიშანს მოიცავს: 1. იგი სახიფათო
უნდა იყოს სიცოცხლისათვის და 2. დაკავშირებულია შრომისუნარიანობის მყარ, არანაკლებ
ერთი მესამედით დაკარგვასთან, ან დაკავშირებულია წინასწარი შეცნობით პროფესიული
შრომისუნარიანობის სრულ დაკარგვასთან. ორივე ნიშანი ერთდროულად უნდა არსებობდეს.
საერთო შრომისუნარიანობის მყარი დაკარგვა სახეზეა მაშინ, როცა იგი დაკარგულია სამუდამოდ
ან მისი აღდგენა შეიძლება მხოლოდ ხანგრძლივი მკურნალობის შემდეგ (120 დღეზე მეტი ხნის
შემდეგ). საერთო შრომისუნარიანობა გულისხმობს ზოგადად ფიზიკური და გონებრივი
საქმიანობის შესრულების უნარს. იგი ერთი მესამედით მაშინაა დაკარგული, თუ 33%–ზე მეტადაა
დაქვეითებული. მაგლითად, პირველი და მეორე ჯგუფის ინვალიდს შრომისუნარიანობა ერთი
მესამედზე მეტად აქვს დაქვეითებული. ამ შემთხვევაში სახეზე უნდა იყოს შრომისუნარიანობის

36
იხ. წესები სხეულის დაზიანების სიმძიმის განსაზღვრისათვის, თბილისი 1982.

101
როგორც მყარი დაკარგვა, ისე არანაკლებ ერთი მესამედით. ამ საკითხის გარკვევისათვის
სპეციალური ცოდნაა საჭირო და ამიტომაც აუცილებელია სასამართლო–სამედიცინო
ექსპერტიზის დანიშვნა. რაც შეეხება პროფესიულ შრომისუნარიანობას, იგი მთლიანად უნდა იყოს
დაკარგული და არა ნაწილობრივ. ამასთანავე, პირს გააზრებული უნდა ჰქონდეს, რომ სხეულს
უზიანებს ამა თუ იმ პროფესიის ადამიანს (მაგ. პიანისტს). ამ დროს ადამიანი თავისი პროფესიით
ვეღარ იმუშავებს.
სასამართლოში პრობლემატურია საკითხი იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა მოხდეს
ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანებისა და მკვლელობის მცდელობის გამიჯვნა. იმის
გასარკვევად, დამნაშავის განზრახვა მკვლელობისკენ იყო მიმართული, თუ ჯანმრთელობის მძიმე
დაზიანებისაკენ, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული დანაშაულის ობიექტური მხარის ყველა
ნიშანი. კერძოდ, სხეულის რა ორგანოა დაზიანებული, რა იარაღია გამოყენებული და ა.შ.
მაგალითად, თუ პირმა იარაღი ესროლა მეორე ადამიანს გულის მიმართულებით, ან თავის
მიმართულებით, აღნიშნული მიუთითებს, რომ განზრახვა მიმართული იყო მკვლელობისკენ და
არა ჯანმრთელობის დაზიანებისკენ. ამ დროს თუ ადამიანი გადარჩა, ქმედების კვალიფიკაცია
უნდა მოხდეს, როგორც მკვლელობის მცდელობა და არა ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება. ხოლო
თუ ადამიანი გარდაიცვალა, პირი პასუხს აგებს განზრახი მკვლელობისთვის.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 117–ე მუხლის მე–2 ნაწილით
გათვალისწინებულია სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე
დაზიანებისთვის, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის მოსპობა. როგორ უნდა განვასხვავოთ
ერთმანეთისგან, განზრახ მკვლელობა და ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება სასიკვდილო
შედეგით. საკითხი ზემოაღნიშნულის ანალოგიურად უნდა გადაწყდეს. მაგალითად, თუ პირმა
იარაღი ესროლა მეორე პირს სასიცოცხლო ორგანოების მიმართულებით (მაგალითად გულის
მიმართულებით) და ადამიანი გარდაიცვალა, სახეზეა განზრახ მკვლელობა. ხოლო თუ პირმა
მეორე ადამიანს იარაღი ესროლა არასასიცოცხლო ორგანოების მიმართულებით (მაგალითად
ხელში) და იგი გარდაიცვალა სისხლდენის შედეგად, ამ დროს ქმედების კვალიფიკაცია უნდა
მოხდეს, როგორც ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანება, რამაც გამოიწვია
გაუფრთხილებლობით სიცოცხლის მოსპობა (სსკ 117–ე მუხლის მე–2 ნაწილი). ამ მუხლით
კვალიფიკაციისას განზრახვა (როგორც პირდაპირი, ისე არაპირდაპირი) უნდა გამოირიცხოს და
პირი სასიკვდილო შედეგის მიმართ გაუფრთხილებლობით უნდა მოქმედებდეს.

ჯანმრთელობის განზრახ ნაკლებად მძიმე დაზიანება (სსკ 118-ე მუხლი)

1. ჯანმრთელობის განზრახ ნაკლებად მძიმე დაზიანება, რომელიც სიცოცხლისათვის

სახიფათო არ არის და არ გამოუწვევია სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე მუხლით
გათვალისწინებული შედეგი, მაგრამ დაკავშირებულია ჯანმრთელობის ხანგრძლივ მოშლასთან ან
საერთო შრომისუნარიანობის მყარ, ერთ მესამედზე ნაკლებად დაკარგვასთან,-
ისჯება გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით თვრამეტ თვემდე ან თავისუფლების
შეზღუდვით ვადით სამ წლამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთიდან სამ წლამდე.
2. იგივე ქმედება, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის მოსპობა,-
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორიდან ოთხ წლამდე.
3. ჯანმრთელობის განზრახ ნაკლებად მძიმე დაზიანება, ჩადენილი სისხლის სამართლის

102
კოდექსის 117-ე მუხლის მე-3, მე-5 ან მე-7 ნაწილით გათვალისწინებული დამამძიმებელი
გარემოების არსებობისას ანდა იმის მიერ, ვისაც ადრე ჩადენილი ჰქონდა ჯანმრთელობის განზრახ
მძიმე დაზიანება ან სისხლის სამართლის კოდექსის 108-ე ან 109-ე მუხლით გათვალისწინებული
ქმედება, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე.
4. ამ მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, რამაც გამოიწვია სიცოცხლის
მოსპობა,-
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე.

ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანება იმით განსხვავდება მძიმე დაზიანებისაგან,

რომ იგი არ არის სიცოცხლისათვის სახიფათო და არც იმ შედეგებს იწვევს, რომელიც
ჩამოთვლილია სსკ 117–ე მუხლში (მხედველობის, სმენის, მეტყველების ან სხვა ორგანოს, ან მისი
ფუნქციის დაკარგვა და ა.შ). ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზიანებისათვის
დამახასიათებელია ა) ჯანმრთელობის ხანგრძლივი მოშლა; ბ) საერთო შრომისუნარიანობის მყარი,
ერთ მესამედზე ნაკლებად დაკარგვა.
ჯანმრთელობის ხანგრძლივი მოშლა სახეზეა, თუ ადამიანის რომელიმე ორგანოს
ავადმყოფური მდგომარეობა 21 დღეს სჭარბობს. განსხვავებით ჯანმრთელობის მძიმე
დაზიანებისაგან, აქ შრომისუნარიანობის დაკარგვა ხდება ერთ მესამედზე ნაკლებად (10 დან 33%–
მდე). ამ საკითხს განსაზღვრავს სასამართლო–სამედიცინო ექსპერტიზა.
,,წესები სხეულის დაზიანების სიმძიმის განსაზღვრისათვის~ ჯანმრთელობის ნაკლებად
მძიმე დაზიანებას მიაკუთვნებს: ერთ ყურში სმენის დაკარგვას, ხელში საჩვენებელი ან ცერა
თითის დაკარგვას, ხერხემლის ფუნქციის მსუბუქი ხარისხით დაზიანებას, თირკმლის ნაწილის
ამოღებას და ა.შ.
ჯანმრთელობის განზრახ მსუბუქი დაზიანება (სსკ 120-ე მუხლი)

ჯანმრთელობის განზრახ მსუბუქი დაზიანება, რამაც მისი ხანმოკლე მოშლა ან საერთო

შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო ან არამყარი დაკარგვა გამოიწვია,
-ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ექვს თვემდე ანდა თავისუფლების
აღკვეთით ვადით ერთ წლამდე.
ჯანმრთელობის მსუბუქი დაზიანება ორი სახისაა: 1. რომელიც იწვევს ჯანმრთელობის
მოშლას (ხანმოკლედ) და 2. რომელიც არ იწვევს ჯანმრთელობის მოშლას, მაგრამ შედეგად
მოჰყვება შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო, არამყარი დაკარგვა.
ჯანმრთელობის ხანმოკლე მოშლა ნიშნავს იმას, რომ ადამიანის ორგანიზმის რომელიმე
ორგანოს ავადმყოფური მდგომარეობისათვის მკურნალობა გრძელდება 6 დღიდან 21 დღემდე, 6
დღეზე ნაკლები დროით აუცილებელი მკურნალობის საჭიროება საერთოდ არ ითვლება
ჯანმრთელობის დაზიანებად. ასეთ დროს ქმედება უნდა დაკვალიფიცირდეს 125–ე მუხლით
(ცემა). საერთო შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო ან არამყარი დაკარგვა ნიშნავს
შრომისუნარიანობის დაკარგვას 5 დან 10 %–მდე. თუ შრომისუნარიანობა 5 %–ზე ნაკლებადაა
დაკარგული, დაზიანება არ ჩაითვლება ჯანმრთელობისთვის მსუბუქ დაზიანებად. ამ შემთხვევაში
პირის ქმედება დაკვალიფიცირდება სსკ 125–ე მუხლით (ცემა).
ჯანმრთელობის მსუბუქ დაზიანებას მიეკუთვნება: დაბეჟილობა, სისხლნაჟღენთები,
მხედველობისა და სმენის ისეთი შესუსტება, რამაც გამოიწვია შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო

103
ან არამყარი დაკარგვა, ცხვირისა და ყბის გაბზარვა და ა.შ.
ცემა (სსკ 125-ე მუხლი)

1. ცემა ან სხვაგვარი ძალადობა, რამაც დაზარალებულის ფიზიკური ტკივილი გამოიწვია,

მაგრამ არ მოჰყოლია სისხლის სამართლის კოდექსის 120-ე მუხლით გათვალისწინებული
შედეგი,-
ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ას ოციდან ას
ოთხმოც საათამდე ანდა გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით თხუთმეტ თვემდე.
2. იგივე ქმედება, ჩადენილი წინასწარი შეცნობით არასრულწლოვნის მიმართ,-
ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით თხუთმეტიდან ოცდაოთხ თვემდე
ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთ წლამდე.

ცემა ძალადობის ერთ–ერთი სახეა და ნიშნავს სხვა პირის სხეულზე ერთდროულად

რამდენიმე დარტყმას, რომელიც დაზარალებულის ფიზიკურ ტკივილს იწვევს. ისეთი მსუბუქი
დარტყმები, რომელსაც არ მოჰყოლია ფიზიკური ტკივილი, ცემად არ განიხილება37. ასევე არ
განიხილება ცემად ერთი დარტყმა, თუნდაც მან ფიზიკური ტკივილი გამოიწვიოს. ასეთი
ერთჯერადი დარტყმა ჩაითვლება სხვაგვარ ძალადობად. სხვაგვარი ძალადობა იმით
განსხვავდება ცემისაგან, რომ იგი შეიძლება გამოიხატოს ერთჯერად ძალმომრეობით აქტში
(ხელის გარტყმა). როგორც ცემის, ისე სხვაგვარი ძალადობისთვის აუცილებელია, რომ მას
შედეგად არ მოჰყვეს ჯანმრთელობის მსუბუქი დაზიანებაც კი. თუ ასეთი შედეგი მოჰყვა, ქმედება
დაკვალიფიცირდება სსკ 120–ე მუხლით და არა სსკ 125–ე მუხლით. ხოლო, თუ ცემას ან სხვაგვარ
ძალადობას მოჰყვა უფრო მძიმე შედეგი, ქმედება დაკვალიფიცირდება შედეგისა და ბრალის
მიხედვით (მაგ. სსკ 118–ე მუხლით). თუ ცემა ჩადენილია საზოგადოებრივი თავშეყრის
ადგილას, დამნაშავის მიზანი იყო გამოეხატა თავისი აშკარა უპატივცემულობა
საზოგადოებისათვის და ამ ქმედებამ საზოგადოებრივი წესრიგის უხეში დარღვევა გამოიწვია,
ქმედება უნდა დაკვალიფიცირდეს ხულიგნობით – სსკ 239–ე მუხლით. ცემა ან სხვაგვარი
ძალადობა არ გამოიწვევს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, თუ იგი ჩადენილია
მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველ გარემოებებში. მაგალითად, აუცილებელი მოგერიების
დროს.

ძალადობა (სსკ 126-ე მუხლი)

1. სისტემატური ცემა ან სხვაგვარი ძალადობა, რამაც დაზარალებულის ფიზიკური ან

ფსიქიკური ტანჯვა გამოიწვია, მაგრამ არ მოჰყოლია სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე ან 118-ე
მუხლით გათვალისწინებული შედეგი,-
ისჯება თავისუფლების შეზღუდვით ვადით ორ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით
ვადით ერთიდან სამ წლამდე.
2. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) ორი ან მეტი პირის მიმართ;

37
იხ. სისხლის სამართლის კერძ ნაწილი, წიგნი პირველი 2011 წელი. გვ. 119.

104
 ბ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით ორსული ქალის მიმართ;
გ) დაზარალებულის ან მისი ახლო ნათესავის სამსახურებრივ საქმიანობასთან
დაკავშირებით;
დ) დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით არასრულწლოვნის, უმწეო მდგომარეობაში
მყოფის ანდა დამნაშავეზე მატერიალურად ან სხვაგვარად დამოკიდებულის მიმართ;
ე) მძევლად ხელში ჩაგდებასთან დაკავშირებით;
ვ) შეკვეთით;
ზ) რასობრივი, რელიგიური, ეროვნული ან ეთნიკური შეუწყნარებლობის გამო;
თ) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით,-
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე, თანამდებობის
დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ წლამდე ან უამისოდ.

განსახილველი დანაშაულისაგან სისხლისსამართლებრივი დაცვის ობიექტია ადამიანის

ჯანმრთელობა. აღნიშნული დანაშაულის შემადგენლობაში მოცემულია ძალადობის ორი ხერხი:
1. სისტემატიური ცემა და 2. სხვაგვარი ძალადობა. სისტემატიურ ცემას ან სხვაგვარ ძალადობას არ
უნდა მოჰყვეს ჯანმრთელობის მძიმე ან ნაკლებად მძიმე დაზიანება, მაგრამ შესაძლებელია
მოჰყვეს ჯანმრთელობის მსუბუქი დაზიანება ცემისაგან განსხვავებით. სისტემატიურმა ცემამ ან
სხვაგვარმა ძალადობამ უნდა გამოიწვიოს დაზარალებულის ფიზიკური ან ფსიქიკური ტანჯვა.
ფიზიკური ან ფსიქიკური ტანჯვა გაგებული უნდა იქნეს, როგორც ხანგრძლივი და აუტანელი
ფიზიკური ან ფსიქიკური ტკივილი, რომელსაც პირი განიცდის ძალადობის შედეგად.
ძალადობა ცემისაგან (სსკ 125–ე მუხლი) განსხვავდება რამდენიმე ნიშნით: 1) ძალადობის
დროს ცემას ან სხვაგვარ ძალადობას აქვს სისტემატიური ხასიათი, ცემის დროს კი – არა. 2. ცემა
იწვევს დაზარალებულის მხოლოდ ფიზიკურ ტკივილს, ხოლო ძალადობა ფიზიკურ ან ფსიქიკურ
ტანჯვას. 3. ცემას არ უნდა მოჰყვეს თუნდაც ჯანმრთელობის მსუბუქი დაზიანება, ხოლო
ძალადობას შეიძლება მოჰყვეს ეს შედეგი.

ოჯახში ძალადობა (სსკ 1261-ე მუხლი)

1. ოჯახის ერთი წევრის მიერ მეორის მიმართ ძალადობა, სისტემატური შეურაცხყოფა,

შანტაჟი, დამცირება, რამაც გამოიწვია ფიზიკური ტკივილი ან ტანჯვა და რასაც არ მოჰყოლია ამ
კოდექსის 117-ე, 118-ე ან 120-ე მუხლით გათვალისწინებული შედეგი, −
ისჯება საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ოთხმოციდან ას ორმოცდაათ
საათამდე ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთ წლამდე.
2. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) წინასწარი შეცნობით ორსული ქალის, არასრულწლოვნის ან უმწეო მდგომარეობაში
მყოფი პირის მიმართ;
ბ) არასრულწლოვნის თანდასწრებით მისივე ოჯახის წევრის მიმართ;
გ) ორი ან მეტი პირის მიმართ;
დ) პირთა ჯგუფის მიერ;
ე) არაერთგზის, −
ისჯება საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ორასიდან ოთხას საათამდე ან
თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთიდან სამ წლამდე.

105
 შენიშვნა: ამ მუხლის მიზნებისათვის ოჯახის წევრად ითვლება: მეუღლე, დედა, მამა, პაპა,
ბებია, შვილი (გერი), შვილობილი, მშვილებელი, მშვილებლის მეუღლე, ნაშვილები, მიმღები
ოჯახი (დედობილი, მამობილი), მეურვე, შვილიშვილი, და, ძმა, მეუღლის მშობლები, სიძე,
რძალი, ყოფილი მეუღლე, აგრეთვე პირები, რომლებიც მუდმივად ეწევიან ან ეწეოდნენ ერთიან
საოჯახო მეურნეობას.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 1261–ე მუხლი ნოვაციაა საქართველოს

სისხლის სამართლის კანონმდებლობაში. კანონმდებელმა მოახდინა ოჯახში ძალადობის
კრიმინალიზაცია, რაც გამართლებულად უნდა ჩაითვალოს.

პირველ რიგში უნდა დავადგინოთ, ვინ არის ოჯახის წევრი. საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსის 111–ე მუხლის (პასუხისმგებლობა ოჯახური დანაშაულისათვის) და 1261–ე
მუხლის (ოჯახში ძალადობა) შენიშვნების თანახმად, ამ მუხლის მიზნებისათვის ოჯახის წევრად
ითვლება: მეუღლე, დედა, მამა, პაპა, ბებია, შვილი (გერი), შვილობილი, მშვილებელი,
მშვილებლის მეუღლე, ნაშვილები, მიმღები ოჯახი (დედობილი, მამობილი), მეურვე,
შვილიშვილი, და, ძმა, მეუღლის მშობლები, სიძე, რძალი, ყოფილი მეუღლე, აგრეთვე პირები,
რომლებიც ეწევიან ან ეწეოდნენ ერთიან საოჯახო მეურნეობას.

ოჯახში ძალადობას აღნიშნული მუხლი განმარტავს, როგორც ოჯახის ერთი წევრის მიერ
მეორის მიმართ ძალადობას, ასევე სისტემატიურ შეურაცხყოფას. სისტემატიურ შეურაცხყოფას
ადგილი ექნება იმ შემთხვევაში, თუ იგი ჩადენილია სამჯერ მაინც, თანაც დროის ხანოკლე
ინტერვალის დაშორებით. ასევე ოჯახის ერთი წევრი მეორე წევრის მიმართ ახორციელებს
შანტაჟს. შანტაჟში იგულიხმება სახელის გამტეხი ცნობების გახმაურების მუქარა. ამასთანავე, არა
აქვს მნიშვნელობა ეს ცნობები მოგონილია თუ რეალური, მთვარია, იგი უნდა იყოს ისეთი, რომ
სახელს უბღალავდეს პიროვნებას საზოგადოების თვალში (მაგალითად, პირს ემუქრებიან, რომ
დააბრალებენ დანაშაულის ჩადენას, გაავრცელებენ ინფორმაციას, თითქოს ჰომოსექსუალისტია, ან
ეწევა გარყვნილ ცხოვრებას). ამასთან ოჯახის ერთი წევრი მეორის მიმართ ახორციელებს
დამცირებას. მაგალითად, სახეში შეფურთხება, ადამიანის გატიტვლება, თავზე ღვინის დასხმა,
პანღურის ამოკვრა, ტანსაცმლის შემოხევა და ა.შ. ზემოაღნიშნულმა ქმედებებმა უნდა გამოიწვიოს
ფიზიკური ტკივილი ან ტანჯვა, მაგრამ არ უნდა მოჰყვეს ჯანმრთელობის მძიმე, ნაკლებად მძიმე
ან მსუბუქი დაზიანებაც კი.

106
საკუთრების წინააღმდეგ მიმართულ ზოგიერთ დანაშაულთა კვალიფიკაცია
(სსკ-ის 177-179-ე მუხლები)

ქურდობა (177-ე მუხლები)

1. ქურდობა, ესე იგი სხვისი მოძრავი ნივთის ფარული დაუფლება მართლსაწინააღმდეგო

მისაკუთრების მიზნით, –
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების შეზღუდვით ვადით ერთიდან სამ წლამდე ანდა
თავისუფლების
აღკვეთით იმავე ვადით.
2. იგივე ქმედება:
ა) რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია;
ბ) ჩადენილი სადგომში ან სხვა საცავში უკანონო შეღწევით, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე.
3. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ;
ბ) არაერთგზის;
გ) ბინაში უკანონო შეღწევით;
დ) სატრანსპორტო საშუალების წინააღმდეგ, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან შვიდ წლამდე.
4. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) ორგანიზებული ჯგუფის მიერ;
ბ) დიდი ოდენობით;
გ) იმის მიერ, ვინც ორჯერ ან მეტჯერ იყო ნასამართლევი სხვისი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო
მისაკუთრებისათვის ან გამოძალვისათვის;
დ) მაგისტრალურ მილსადენში არსებული ნავთობის ან გაზის მიმართ, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვსიდან ათ წლამდე.
შენიშვნა:
1. კოდექსის ამ თავში დიდ ოდენობად ითვლება ნივთის (ნივთების) ღირებულება 10 000 ლარის
ზევით.
2. სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე–186-ე მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაული
არაერთგზის ჩადენილად ითვლება, თუ მას წინ უსწრებდა ამ მუხლებით და 224-ე, 231-ე, 237-ე და
264-ე მუხლებით გათვალისწინებული რომელიმე დანაშაულის ჩადენა.
3. კოდექსის ამ თავში მნიშვნელოვან ზიანად ითვლება ნივთის (ნივთების) ღირებულება 150
ლარის ზევით.
ქურდობად ითვლება სხვისი მოძრავი ნივთის ფარული დაუფლება მართლსაწინააღმდეგო
მისაკუთრების მიზნით.
დაუფლება არის პირის მიერ მესაკუთრისათვის ან მფლობელისათვის ხელმიუწვდომელ
(უცნობ) ადგილას ნივთის გადატანის (გადაადგილების) ან სხვა ნებისმიერი გზით მისი (ნივთი)
ფლობის, სარგებლობის და განკარგვის პრაქტიკული შესაძლებლობის მართლსაწინააღმდეგოდ
წართმევა და მოპოვება.

107
 სხვისი მოძრავი ნივთის დაუფლება ფარულად ნიშნავს იმას, რომ დაუფლება ჩადენილია
მესაკუთრის, მფლობელის ან სხვა პირთა ქურდობის ადგილზე არ ყოფნის დროს. ფარულად
შეიძლება ჩაითვალოს ისეთი ქმედება, როცა დაუფლება ხდება მესაკუთრის, მფლობელის ან სხვა
პირთა ყოფნის ადგილზე, მაგრამ მათთვის შეუმჩნევლად.
ქურდობის დროს სავსებით შესაძლებელია მესაკუთრე, მფლობელი ან სხვა პირი ხედავდეს
ნივთის დაუფლებას, მაგრამ კვალიფიკაციისათვის მთავარია ის, რომ ქურდს შეგნებული ჰქონდეს
მისი ქმედების ფარულობა. ანუ ქურდი უნდა ფიქრობდეს, რომ ის მოქმედებს შეუმჩნევლად,
ფარულად.
თუ კი ნივთის მესაკუთრემ, მფლობელმა ან სხვა პირმა შეამჩნია ნივთის დაუფლების ფაქტი
და ქურდმაც იცის, რომ მას ხედავენ და მიუხედავად ამისა, ის მაინც აგრძელებს თავის მოქმედებას
ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით, მაშინ მოქმედება დაკვალიფიცირდება,
როგორც ძარცვა. ხოლო თუ ქურდმა ნივთის დაუფლების მიზნით გამოიყენა სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობა ან ასეთი ძალადობის მუქარა მაშინ ქმედება
დაკვალიფიცირდება, როგორც ყაჩაღობა.
2007 წლის 5 თებერვალს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის ბრძანებით
შეიქმნა საერთო სასამართლოების სისტემაში არსებული სისხლის სამართლის სასამართლო
პრაქტიკის შესწავლის, განზოგადებისა და საერთო სასამართლოების მოსამართლეებისათვის
სახელმძღვანელო წინადადებების განმსაზღვრელი მუდმივმოქმედი კომისია, რომლის მიერ
შემუშავებულ იქნა სახელმძღვანელო წინადადებები და რეკომენდაციები სისხლის სამართლის
სასამართლო პრაქტიკის პრობლემატურ საკითხებზე, ამ სახელმძღვანელოში ჩამოყალიბებულია
ბევრ პრობლემატურ საკითხებზე სისხლის სამართლის კოდექსის ნორმათა ერთგვაროვანი
გამოყენების რეკომენდაციები, რომელიც 2007 წლის 25 ივლისს გამოქვეყნდა საქართველოს
უზენაესი სასამართლოს მიერ.
ზემოთხსენებული რეკომენდაციის თანახმად, პირის მიერ ჩადენილი ქმედება, რომელიც
მოიცავს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის რამდენიმე ნაწილით
გათვალისწინებულ დანაშაულს, უნდა დაკვალიფიცირდეს და სასჯელი განისაზღვროს სსკ-ის 177-
ე მუხლის ყველაზე მძიმე ნაწილით.
მაგალითად, თუ ჩადენილია დანაშაული, რომელიც გათვალისწინებულია საქართველოს
სსკ-ის 177-ე მუხლის II ნაწილის “ბ” პუნქტით (ქურდობა, ჩადენილი სადგომში ან საცავში უკანონო
შეღწევით), ამავე მუხლის III ნაწილის “დ” პუნქტით (ქურდობა, სატრანსპორტო საშუალების
წინააღმდეგ) და ამავე მუხლის IV ნაწილის “ბ” პუნქტით (ქურდობა დიდი ოდენობით), განაჩენის
სარეზოლუციო ნაწილში, ქმედების კვალიფიკაცია და სასჯელის დანიშვნა უნდა მოხდეს სსკ-ის
177-ე მუხლის IV ნაწილის “ბ” პუნქტებით.
ობიექტური მხრივ ქურდობა გამოიხატება სხვისი მოძრავი ნივთის ფარულ დაუფლებაში.
ქურდობა დამთავრებულად ითვლება იმ მომენტიდან, როცა პირი რეალურად
დაუფლებულია სხვის მოძრავ ნივთს და აქვს შესაძლებლობა ისარგებლოს ამ ნივთით ან
განკარგოს იგი თავისი შეხედულებისამებრ.
სუბიექტური მხრივ ქურდობა შეიძლება ჩადენილ იქნეს, მხოლოდ პირდაპირი
განზრახვით.
რაც შეეხება, ქურდობის ობიექტს, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ გვარეობითი ობიექტი არის
საკუთრება, ხოლო უშუალო ობიექტი არის მესაკუთრის ან მფლობელის მიერ ნივთის მიმართ მისი
უფლებების განხორციელების პრაქტიკული შესაძლებლობა. ანუ საუბარია ნივთის პრაქტიკულად

108
ფლობის, სარგებლობის და განკარგვის პრაქტიკულ შესაძლებლობაზე, რომელიც ისპობა ან
დროებით პარალიზდება ქურდობის ჩადენისას.
სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლს გააჩნია შემდეგი მაკვალიფიცირებელი
ნიშნები: ქურდობა, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია; ქურდობა ჩადენილი სადგომში ან სხვა
საცავში უკანონო შეღწევით, წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ, არაერთგზის, ბინაში უკანონო
შეღწევით, ორგანიზებული ჯგუფის მიერ, დიდი ოდენობით, იმის მიერ, ვინც ორჯერ ან მეტჯერ
იყო ნასამართლევი სხვისი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრებისათვის ან
გამოძალვისათვის, მაგისტრალურ მილსადენში არსებული ნავთობის ან გაზის მიმართ.
იმისათვის, რომ ქურდობას მიეცეს სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის II
ნაწილის “ა” პუნქტის კვალიფიკაცია უნდა დადგინდეს ქურდობისას ადგილი ჰქონდა თუ არა
მნიშვნელოვანი ზიანის მიყენებას. სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის შენიშვნის
თანახმად, საკუთრების წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულთა თავში მნიშვნელოვან ზიანად
ითვლება ნივთის (ნივთების) ღირებულება 150 ლარის ზევით.
ქმედების კვალიფიკაციისათვის აუცილებელია თანაამსრულებლების მიერ ჩადენილი
ქურდობა განვასხვავოთ თანამონაწილეობით ჩადენილი ქურდობისაგან. თუ ქურდობის დროს
ორგანიზატორი, დამხმარე და წამქეზებელი უშუალოდ იღებდნენ მონაწილეობას ნივთის
ფარულად დაუფლებაში, მაშინ მათი ქმედება უნდა დაკვალიფიცირდეს სისხლის სამართლის
კოდექსის 24-ე მუხლზე მითითების გარეშე.
თუ პირს განზრახული ჰქონდა პირადი ნივთის ქურდობა, მაგრამ ფაქტობრივად დაეუფლა
სახელმწიფო ან საზოგადოების საკუთრებაში არსებულ ნივთს, ქმედება დაკვალიფიცირდება
სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლით. ამდენად, ქმედების ქურდობად
დაკვალიფიცირებისას არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს იმას, ქურდი კერძო საკუთრებაში
არსებულ ნივთს იპარავს თუ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულს.
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-12, მე-18 და 177-ე მუხლების ანალიზი გვიჩვენებს, რომ
ისჯება მხოლოდ სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის III და IV ნაწილებით
გათვალისწინებული ქურდობის მომზადება. ქურდობის მომზადებად კი ითვლება სხვისი მოძრავი
ნივთის დაუფლებისათვის პირობების განზრახ შექმნა.
თუ რა შეიძლება ჩაითვალოს პირობების განზრახ შექმნაში ეს დამოკიდებულია სისხლის
სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ობიექტურ მხარეზე, იმ
ხერხსა და საშუალებაზე, რომლითაც ხდება ის დანაშაული.
“ქურდობის ჩასადენად კაცმა შეიძლება გააკეთოს კიბე ან მოიტანოს კიბე ბინასთან მისი
გაქურდვის მიზნით, დაამზადოს იმავე მიზნით გასაღები ან სხვა საგანი კარის გასაღებად,
დაამზადოს ხელსაწყო ყალბი ფულის მოსაჭრელად და სხვა. ერთი სიტყვით, ყველა დანაშაულის
ჩასადენად სპეციფიკური იარაღი თუ საშუალებაა საჭირო.”
უნდა აღინიშნის ისიც, რომ იურიდიულ ლიტერატურაში დანაშაულის მომზადებად
ითვლება აგრეთვე თანამონაწილეთა გამონახვა (მოძებნა). “მომზადებად ჩაითვლება ის შემთხვევა,
როცა მიმდინარეობს მოლაპარაკება რამდენიმე კაცს შორის, როგორ ჩაიდინონ დანაშაული,
ვთქვათ, ბინის გაქურდვა, ვინ შევიდეს ბინაში, ვინ დადგეს მეთვალყურედ. ასევე
დაკვალიფიცირდება ქმედება მაშინაც, როცა კაცი, ვისაც გადაწყვეტილი აქვს დანაშაულის ჩადენა,
ეძებს დამხმარეს, ვთქვათ, დამფარავს და სხვა.”
როგორც აღვნიშნეთ, არსებობს ისეთი მაკვალიფიცირებელი ნიშნები, როგორიცაა
ქურდობის ჩადენა დიდი ოდენობით და რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია. თუ პირმა

109
ჩაიდინა დიდი ოდენობის ღირებულების ნივთის ან ნივთების ქურდობა, მაშინ ქმედება უნდა
დაკვალიფიცირდეს მხოლოდ სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის IV ნაწილით “ბ”
პუნქტით. ყოვლად დაუშვებელია ამ შემთხვევაში ქმედების დამატებით 177-ე მუხლის II ნაწილის
“ა” პუნქტით დაკვალიფიცირება, რადგან დიდი ოდენობა მოიცავს მნიშვნელოვან ზიანსაც.
სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის II ნაწილის “ბ” პუნქტი ითვალისწინებს
ქურდობის ჩადენას სადგომში ან სხვა საცავში უკანონო შეღწევით, ხოლო სისხლის სამართლის
კოდექსის 177-ე მუხლის III ნაწილის “გ” პუნქტი ითვალისწინებს ქურდობის ჩადენას ბინაში
უკანონო შეღწევით. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში სასჯელი უფრო მეტია. ბინაში, სადგომში ან სხვა
საცავში შეღწევისას დანაშაულის სტადიაზეც არის ყურადღება გამახვილებული ზემოთხსენებულ
სახელმძღვანელოში, სადაც აღნიშნულია, რომ თუ ბინაში, სადგომში ან საცავში შეღწევისას მოხდა
ნივთის ფაქტობრივი დაუფლება, მაგრამ პირი არ გასცდენია ბინის, სადგომის ან საცავის
ფარგლებს, არის ქურდობის მცდელობა, ხოლო თუ პირი გასცდა ბინის, სადგომის ან საცავის
ფარგლებს - არის დამთავრებული დანაშაული. ქურდობის სხვა შემთხვევაში, მცდელობისა და
დამთავრებული დანაშაულის განსაზღვრა ხდება ნივთის დაუფლებით, მისი ადგილსამყოფლის
ფაქტობრივი მოცილების მიხედვით.
ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში უკანონოდ შეღწევა, როგორც მაკვალიფიცირებელი
ნიშანი გულისხმობს იმას, რომ პიროვნება იქ უნდა შევიდეს კარიდან, ფანჯრიდან ან უარეს
შემთხვევაში, კედელი შეანგრიოს მესაკუთრის ან მფლობელის ნებართვის გარეშე. ქართული
განმარტებითი ლექსიკონის ერთტომეულში (გვ. 499) იგი ასეა ახსნილი: „შეღწევა სახელი, შეაღწიეს
- ზმნა, მოქმედება, შეღწეული ვინც, რამაც შეაღწია” აქედან ნათელია, რომ პირმა ბინაში, ოთახსა
თუ საცავში შიგნით უნდა შეაღწიოს, ან შეიძლება არ შევიდეს, მაგრამ რაიმე საშუალებით (მაგ.
ჯოხით) ფანჯრიდან შეაღწიოს და ნივთი ან ნივთები გარეთ გამოიტანოს.
თუ ქურდობა ჩადენილია ჯგუფის მიერ წინასწარი შეთანხმებით, არ არის აუცილებელი,
რომ ყველა თანაამსრულებელი შევიდეს ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში. საკმარისია, რომ მათგან
თუნდაც ერთი შევიდეს შიგნით და ეს ფაქტი სხვა თანამონაწილეთა განზრახვითაც იყოს მოცული,
წინააღმდეგ შემთხვევაში სახეზე იქნება ამსრულებლის ექსცესი.
ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში უკანონოდ შეღწევის ნიშნით ქურდობის
კვალიფიკაციისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს, რომ „შეღწევა” გულისხმობს
დაბრკოლებათა გადალახვით ან მის გარეშე ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში დამნაშავის ფარულ
შესვლას. თუ ქურდობისას ნივთის დაუფლების მიზანი პირს ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში
ყოფნისას წარმოეშვა, ეს მაკვალიფიცირებელი ნიშანი არ გამოიყენება.
სადგომად უნდა ჩაითვალოს ნებისმიერი სახის ნაგებობა, რომელშიც ინახება
მატერიალური ფასეულობა ან შეიძლება წარმოადგენდეს ადამიანის სამყოფელს. საქართველოს
უზენაესი სასამართლოს პლენუმის დადგენილებაში იგი ასეა ახსნილი: „შენობა ან ნაგებობა,
რომელიც წარმოადგენს ადამიანთა სამყოფელს ან განკუთვნილია მატერიალურ ფასეულობათა
შესანახად”.
“სხვა საცავი”- არის ტერიტორიის ის ნაწილი, რომელიც დაცულია ტექნიკური ან სხვა
საშუალებით და განკუთვნილია მატერიალურ ფასეულობათა შესანახად (სეიფი, ავტოფარეხი და
სხვა).
“საცავი” - წერს პროფ. ალ. კვაშილავა - ნებისმიერი ადგილია, რომელიც ქონების შესანახად
არის გამოყენებული. მასში შედის მანქანის ნებისმიერი (კაპიტა-ლური, არაკაპიტალური) ფარეხი,

110
სამშენებლო მასალის შესანახი დროებითი ნაგებობა ან თუნდაც რუბეროიდით შემოფარგლული
ადგილი ცემენტის შესანახად, მშენებარე ობიექტის შემოღობილი ეზო და სხვა მისთ.”
„ბინა” - მოქალაქეთა მუდმივი ან დროებითი (სასტუმროს ოთახი, სააგარაკო სახლი და სხვა)
საცხოვრებელი, ასევე სხვა დანიშნულებისათვის განკუთვნილი ბინის განუყოფელი ნაწილი.
ამჟამად არსებული სახელმძღვანელოს მიხედვით ბინა არის, ის სადაც ადამიანი ცხოვრობს
(დაბინავებულია) მუდმივად ან დროებით. მაგალითად, თუ ადამიანი ცხოვრობს (დაბინავებულია)
ავტოფარეხში, სადაც შექმნილი აქვს მისთვის საჭირო საყოფაცხოვრებო პირობა, იგულისხმება
ქურდობა ბინაში უკანონო შეღწევით. ამასთან, თუ პირი საცხოვრებელ ფართს ან მის ნაწილს
(მაგალითად ბინას ან მის რომელიმე ოთახს), რომელიც ჩვეულებრივ მოიაზრება, როგორც
საცხოვრებელი ფართი, იყენებს საწყობად - იგულისხმება ქურდობა ბინაში უკანონო შეღწევით.
ბინად არ ჩაითვლება მოქალაქეთა გადაადგილების საშუალებები (ავტომანქანა,
მატარებელი, გემი, თვითვმფრინავი და სხვა), გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ისინი გამოყენებულია
საცხოვრებლად.
სისხლის სამართლის კოდექსის 15-ე მუხლში 2007 წლის 4 ივლისს შეტანილ იქნა
ცვლილება, რომლის მიხედვით “არაერთგზისი დანაშაული ნიშნავს წინათ ნასამართლევი პირის
მიერ სისხლის სამართლის კოდექსის იმავე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენას...”
ქურდობის ჩადენა არაერთგზისად, ნიშნავს ნასამართლევი პირის მიერ მის ჩადენას მინიმუმ
ერთჯერ მაინც, გარდა ამისა, სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის შენიშვნით
გათვალისწინებულია ერთგვაროვანი დანაშაულების ჩადენისას არაერთგზისობის საკითხის
გადაწყვეტის სხვა გზაც. შენიშვნაში განმარტებულია, რომ „სისხლის სამართლის კოდექსის 177-
186-ე მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაული არაერთგზისად ითვლება, თუ მას წინ
უსწრებდა ამ მუხლებით და 224-ე, 231-ე, 237-ე და 264-ე მუხლებით გათვალისწინებული რომელიმე
დანაშაულის ჩადენა.” მაგალითად, პირმა თუ ჩაიდინა ქურდობა, მაშინ მისი ქმედების
არაერთგზისად დაკვალიფიცირებისათვის აუცილებელია, რომ მას წინათ ჩადენილი ჰქონდეს
ქურდობა და იყოს ამ უკანასკნელზე ნასამართლევი. მაგრამ, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, სისხლის
სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის შენიშვნით გათვალისწინებულია არაერთგვაროვანი
დანაშაულების ჩადენისას არაერთგზისობის საკითხის გადაწყვეტის სხვა გზაც. შენიშვნის
მიხედვით თუ პირს ჩადენილი აქვს ქურდობა, მაშინ მისი ქმედება არაერთგზისად
დაკვალიფიცირდება თუ მას წინათ ჩადენილი აქვს სისხლის სამართლის კოდექსის 177-186-ე, 224-
ე, 231-ე, 237-ე და 264-ე მუხლებით გათვალისწინებული რომელიმე დანაშაული. ამ შემთხვევაშიც
აუცილებელია პირის ნასამართლობა.
გარდა ამისა, სისხლის სამართლის კოდექსის მე-15 მუხლში აღნიშნულია, რომ „სისხლის
სამართლის კოდექსის სხვადასხვა მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული ორი ან
მეტი დანაშაული მხოლოდ მაშინ ჩაითვლება არაერთგზის დანაშაულად, თუ ამის შესახებ
მითითებულია სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამის მუხლში.”
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-15 მუხლის II ნაწილის თანახმად “დანაშაული
არაერთგზის ჩადენილად არ ჩაითვლება, თუ კანონით დადგენილი წესით პირი წინათ ჩადენილი
დანაშაულისათვის გათავისუფლებული იყო სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან
ანდა თუ მას წინათ ჩადენილი დანაშაულისათვის ნასამართლობა მოხსნილი ან გაქარწყლებული
ჰქონდა.”

111
 ამდენად, დანაშაული არაერთგზის ჩადენილად, რომ ჩაითვალოს, პირი, რომელმაც წინათ
ჩაიდინა ამგვარი დანაშაული, უნდა იყოს ნასამართლევი და ნასამართლობა არ უნდა ჰქონდეს
მოხსნილი ან გაქარწყლებული.
ქურდობის შემადგენლობაში ნასამართლობა გათვალისწინებულია მაკვალიფიცირებელ
ნიშნად. ამიტომ მნიშვნელოვანია გაირკვეს, ნასამართლობა მოხსნილი აქვს თუ არა პიროვნებას.
ნასამართლობა მოხსნილი ან გაქარწყლებული პირის ქმედება არ შეიძლება დაკვალიფიცირდეს
სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის IV ნაწილის „გ" პუნქტით.
პირი, რომელსაც ჩადენილი აქვს და ორჯერ ან მეტჯერ ნასამართლევია ქურდობის,
ძარცვისა და ყაჩაღობისათვის - იწოდება ორჯერ ან მეტჯერ ნასამართლევად სხვისი ნივთის
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრებისათვის და გამოძალვისათვის. ამის შემდეგ თუ ის ჩაიდენს
ქურდობას მისი ქმედება დაკვალიფიცირდება სისხლის სამართლის კოდექსის 177-ე მუხლის IV
ნაწილის „გ” პუნქტით.
ნასამართლობა შეიძლება მოეხსნას პირს ამნისტიის გამოცხადებისა და შეწყალების
განხორციელებით. ნასამართლობის გაქარწყლების წესსა და ვადებს დაწვრილებით იხილავს
სისხლის სამართლის კოდექსის 79-ე მუხლის მე-3, მე-4, მე-5 და მე-6 ნაწილები და მე-100 მუხლი.
ზემოთხსენებული მაკვალიფიცირებელი ნიშანი სისხლის სამართლის კოდექსში
გათვალისწინებულია, როგორც პასუხისმგებლობის დამამძიმებელი გარემოება.

ძარცვა (178-ე მუხლი)

1. ძარცვა, ესე იგი სხვისი მოძრავი ნივთის აშკარა დაუფლება მართლსაწინააღმდეგო
მისაკუთრების მიზნით,–
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების შეზღუდვით ვადით ორიდან სამ წლამდე ანდა
თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამიდან ხუთ წლამდე.
2. იგივე ქმედება:
ა) რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია;
ბ) ჩადენილი სადგომში ან სხვა საცავში უკანონო შეღწევით, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე.
3. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ;
ბ) არაერთგზის;
გ) ბინაში უკანონო შეღწევით;
დ) ძალადობით, რომელიც საშიში არ არის სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის, ანდა
ასეთი
ძალადობის გამოყენების მუქარით;
ე) სატრანსპორტო საშუალების წინააღმდეგ, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან რვა წლამდე.
4. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) ორგანიზებული ჯგუფის მიერ;
ბ) დიდი ოდენობით;
გ) იმის მიერ, ვინც ორჯერ ან მეტჯერ იყო ნასამართლევი სხვისი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო
მისაკუთრებისათვის ან გამოძალვისათვის, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან თერთმეტ წლამდე.

112
 ძარცვისას ნივთის აშკარად დაუფლება ნიშნავს ნივთის დაუფლებას მესაკუთრის,
მფლობელის ან სხვა პირის თანდასწრებით, ამასთან აუცილებელია მძარცველს შეგნებული
ჰქონდეს მისი ქმედების აშკარა ხასიათი. “თუ დანაშაულის თვითმხილველს არა აქვს შეგნებული
ჩადენილი ქმედების მართლწინააღმდეგობა ან თუ იგი წარმოადგენს დამნაშავის
თანაამსრულებელს (თანამონაწილეს), ან თანამოაზრეს, ან ახლობელს, სახეზე გვაქვს არა ძარცვა,
არამედ ქურდობა.”
თუ კი ძარცვისას ნივთის მფლობელმა ან მესაკუთრემ ხელი შეუშალა დაუფლებას და
მძარცველმა მის მიმართ გამოიყენა ძალადობა, რომელიც არის საშიში სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის ქმედება დაკვალიფიცირდება ყაჩაღობად.
ობიექტური მხრივ ძარცვა გამოიხატება სხვისი მოძრავი ნივთის აშკარა დაუფლებაში.
ძარცვა ისევე როგორც ქურდობა დამთავრებულია იმ მომენტიდან, როცა პირი რეალურად
დაუფლებულია სხვის მოძრავ ნივთს და აქვს შესაძლებლობა ისარგებლოს ამ ნივთით ან განკარგოს
იგი თავისი შეხედულებისამებრ.
სუბიექტური მხრივ ძარცვა შეიძლება ჩადენილ იქნეს მხოლოდ პირდაპირი განზრახვით,
რაც იმას ნიშნავს, რომ პირს გაცნობიერებული აქვს თავისი ქმედების (სხვისი მოძრავი ნივთის
აშკარა დაუფლების) მართლსაწინააღმდეგო ხასიათი, ითვალისწინებს მართლსაწინააღმდეგო
შედეგის დადგომის (მფლობელისათვის ან მესაკუთრისათვის ზიანის მიყენების) შესაძლებლობას
და სურს ეს შედეგი ანდა ითვალისწინებს ასეთი შედეგის განხორციელების გარდაუვლობას.
პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევები ძარცვის ყაჩაღობად და ყაჩაღობის ძარცვად
დაკვალიფიცირებისა. ამ პრობლემის თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია მათი გამიჯვნა
ერთმანეთისაგან. ყაჩაღობასა და ძარცვას შორის ერთ-ერთ განმასხვავებელ ნიშანს წარმოადგენს
ძალადობის ინტენსივობის ხარისხი. თუ ქმედების ყაჩაღობად დაკვალიფიცირებისათვის
აუცილებელია სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობის გამოყენების ან ასეთი
ძალადობის გამოყენების მუქარის ფაქტის დადგენა. ძარცვისას ასეთი სახის ძალადობის
გამოყენების დადგენის აუცილებელობა არ არის, რადგან ძარცვის დისპოზიცია სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის საშიშ ძალადობას ან ასეთი ძალადობის მუქარას არ ითვალისწინებს.
ყაჩაღობისას აუცილებელია თავდასხმის არსებობა, ხოლო ძარცვისას არა. ამასთან ძარცვა
მატერიალური დანაშაულია და როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ დამთავრებულად ითვლება სხვისი
ნივთის აშკარა დაუფლების შემდეგ, ხოლო ყაჩაღობა დამთავრებულია თავდასხმის მომენტიდან,
რადგან ეს უკანასკნელი ფორმალური შემადგენლობის დანაშაულია.
ძარცვისა და ყაჩაღობის საერთო ნიშნად შეიძლება ჩაითვალოს ის, რომ ორივე დანაშაულის
გვარეობითი ობიექტია საკუთრება, უშუალო ობიექტი კი მესაკუთრის ან მფლობელის მიერ ნივთის
მიმართ მისი უფლებების განხორციელების პრაქტიკული შესაძლებლობა, ხოლო საგანი სხვისი
მოძრავი ნივთი.
ძარცვა ყაჩაღობას ემსგავსება მაშინ, როცა მისი ჩადენა ხდება ძალადობით, ან ძალადობის
გამოყენების მუქარით, მაგრამ მათი განსხვავება შესაძლებელია ძალადობის ინტენსივობისა და
საშიშროების ხარისხის მიხედვით. ისე ხშირ შემთხვევაში ძარცვის კლასიკური მაგალითია, როცა
მძარცველი ხელიდან გამოსტაცებს ჩანთას დაზარალებულს ან ჩამოგლეჯს ყელსაბამს, საყურეს და
სხვა ნივთებს ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე.

113
 ძარცვის ერთ-ერთ მაკვალიფიცირებელ ნიშანს, როგორც უკვე ვთქვით წარმოადგენს მისი
ჩადენა ძალადობით ან ძალადობის მუქარით, რომელიც საშიში არ არის სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის.
ძარცვის ძალადობით ჩადენილად აღიარებას საფუძვლად უდევს ის გარემოება, რომ
მძარცველის ქმედებას ნივთის დაუფლებისას თან ახლავს ძალადობა, რომელიც მიმართულია არა
მარტო საკუთრების წინააღმდეგ, არამედ თვითონ დაზარალებულის წინააღმდეგაც, მაგრამ
ძალადობა ძარცვისას არ აღწევს იმ ინტენსივობას, რომელიც დამახასიათებელია ყაჩაღობისათვის.
ამ მხრივ საინტერესოა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის
საქმეთა პალატის 2005 წლის 2 ივნისის განჩინება. საქმის გარემოება იყო შემდეგი: “თბილისის
საოლქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 2
თებერვლის განაჩენით გ. კ. ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის 178-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „დ“ პუნქტით და შეეფარდა 4 წლით თავისუფლების
აღკვეთა, რაც ჩაეთვალა პირობით და გამოსაცდელ ვადად დაუდგინდა 5 წელი. განაჩენით
დადგინდა შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:
2004 წლის 10 თებერვალს, დაახლოებით 20.00 სთ-ზე, ქარელის რაიონის სოფ. ... გამავალ
ცენტრალურ საავტომობილო გზასთან გ. კ.-მ ისეთი ძალადობის გამოყენებით, რაც საშიში არ არის
სიცოცხლის ან ჯანმრთელობისათვის, ს. ლ. ოღლის წაართვა 210 ლარად ღირებულ ქურთუკი,
რომელშიც 1000 აშშ დოლარი იდო. საბრალდებო დასკვნით, გ. კ.-ს ბრალად ედებოდა სისხლის
სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის
ჩადენა.
ხაშურის რაიონული პროკურორის თანაშემწე რ. ს. საკასაციო საჩივრით ითხოვს განაჩენის
გაუქმებას და საქმის ხელახალი სასამართლო განხილვისათვის დაბრუნებას იმ საფუძვლით, რომ
სააპელაციო პალატამ არასწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა საქმეში არსებულ
მტკიცებულებებს და არასწორი დასკვნა გააკეთა იმის თაობაზე, რომ მსჯავრდებულმა ჩაიდინა
ძარცვა და არა ყაჩაღობა. პროკურორის მითითებით, დაზარალებულ ს. ლ. ოღლის წინასწარი და
სასამართლო გამოძიებისას მიცემული ჩვენებებით უტყუარად დგინდება, რომ მსჯავრდებულმა
დაზარალებულს ცემით წაართვა ქურთუკი. პროკურორის მითითებით, დაზარალებული
შემთხვევის ადგილიდან გაიქცა, ვინაიდან შეეშინდა, რომ მსჯავრდებულს არ მოეკლა.
სასამართლო სხდომაზე პროკურორმა პ. მ.-მ მხარი დაუჭირა საკასაციო საჩივარს და მოითხოვა
განაჩენის გაუქმება იმ საფუძვლით, რომ სააპელაციო პალატამ არასწორი სამართლებრივი შეფასება
მისცა თავის მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს და არასწორად მიიჩნია, რომ
მსჯავრდებულ გ. კ.ს მოქმედებით განხორციელდა ძარცვისა და არა ყაჩაღობის შემადგენლობა.
პალატა თვლის, რომ სააპელაციო პალატამ სწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა თავის
მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს და დაზარალებულ ს. ლ. ოღლის სასამართლო
სხდომაზე მიცემული ჩვენებიდან გამომდინარე, სადაც იგი ადასტურებს ფაქტს, რომ
მსჯავრდებულს ხელში იარაღი ან რაიმე ნივთი არ ჰქონია, ის მხოლოდ ხელს ურტყამდა მას, რომ
მსჯავრდებულს რაიმე ისეთი მოქმედება, რაც მის სიცოცხლეს საფრთხეს შეუქმნიდა, არ
განუხორციელებია, ასევე, იქიდან გამომდინარე, რომ საქმეში სხვა რაიმე მტკიცებულება იმის
თაობაზე, რომ მსჯავრდებულმა დაზარალებულის მიმართ გამოიყენა სიცოცხლისათვის საშიში
ძალადობა ან რეალურად ემუქრებოდა ასეთი ძალადობის გამოყენებით არ არსებობს, სწორი
დასკვნა გააკეთა იმის შესახებ, რომ მსჯავრდებულ გ. კ.-ს მოქმედებით განხორციელდა სისხლის
სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის მესამე ნაწილის “დ“ პუნქტით გათვალისწინებული

114
დანაშაულის შემადგენლობა. თვით დაზარალებულ ს. ლ. ოღლის ჩვენებათა სარწმუნობა
დადგენილია მსჯავრდებულ გ. კ.-ს საქმის სააპელაციო წესით განხილვისას მიცემული ჩვენებით,
სადაც მან დაადასტურა ფაქტი, რომ ქურთუკი წაართვა დაზარალებულს, მაგრამ მას
სიცოცხლისათვის საშიში ძალადობა არ გამოუყენებია და არც ჰქონდა ასეთი ძალადობის
გამოყენების განზრახვა. სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზის დასკვნის მიხედვით,
დაზარალებულს მიღებული აქვს სხეულის მსუბუქი დაზიანება ჯანმრთელობის მოუშლელად,
აღენიშნება მარჯვენა თვალ-ბუდის სისხლნაჟღენთები, ექსკორაციები ორივე მუხლისა და ბარძაყის
არეში.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატა თვლის, რომ სააპელაციო პალატამ სწორი
სამართლებრივი შეფასება მისცა საქმეში არსებულ მტკიცებულებებს და სწორად დასდო მსჯავრი
გ. კ.-ს სსკ-ის 178-ე მუხლის მესამე ნაწილის “დ“ პუნქტით გათვალისწინებილი დანაშაულის
ჩადენაში.”
ობიექტური მხრივ ძალადობრივი ძარცვა გამოიხატება სხვისი მოძრავი ნივთის აშკარად
დაუფლებაში ძალადობის გამოყენებით, რომელიც არ არის საშიში მესაკუთრის ან მფლობელის
სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის.
ძარცვისას ძალადობა შეიძლება იყოს ფიზიკური და ფსიქიკური. ფიზიკური ძალადობის
ქვეშ იგულისხმება ადამიანისათვის ზიანის მიყენება ან საფრთხის შექმნა, უშუალოდ მის გარეგან
ან შინაგან ორგანოებზე ან ნერვულ სისტემაზე ზემოქმედების გზით.
ძარცვისას გამოყენებულმა ძალადობამ არ უნდა გამოიწვიოს ჯანმრთელობის მძიმე,
ნაკლებად მძიმე დაზიანება. ფიზიკური ძალადობა შეიძლება გამოიხატოს ცემასა ან სხვაგვარ
ძალადობაში, რომელიც დაზარალებულს ტკივილს განაცდევინებს. მაგალითად, ხელის გადაგრეხა
და სხვა ილეთების გამოყენება, ფეხის გამოდებით პირის წაქცევა, ქალისათვის საყურის მოგლეჯა
და სხვა.
პროფ. მ. ტურავა, იგი წერს: “ძალადობა, რომელიც საშიში არ არის სიცოცხლის ან
ჯანმრთელობისათვის, ანდა ასეთი ძალადობის მუქარა გულისხმობს მსუბუქ დაზიანებას ან
ფიზიკურ, ან ფსიქიკურ ძალადობას ასეთი დაზიანების გარეშე. მთავარია არა რეალური შედეგი,
არამედ დამნაშავის განზრახვა და დაზარალებულის მიერ ძალადობის ან ძალადობის მუქარის
შინაარსის რეალური აღქმა.”
სხეულის მსუბუქი დაზიანება, რომელიც მიყენებულია სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობის გამოყენების გარეშე და რომელსაც არ გამოუწვევია
ჯანმრთელობის შერყევა და არ მოჰყოლია შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო დაკარგვაც კი, მაშინ
მათი მიყენება ან მუქარა მსგავსი ქმედებისა ნივთის დაუფლების მიზნით ქმნის ძალადობრივი
ძარცვის ნიშნებს.
მედიცინაში ცნობილია, რომ სხეულის მსუბუქი დაზიანება არის ორი სახის:
ჯანმრთელობის მოშლით და ჯანმრთელობის მოუშლელად. თუ კი ცემისას პირმა მიიღო
განაკაწრი, ნაჭდევი, მცირე ზომის სისხლნაჟღენთი ის განეკუთვნება სხეულის მსუბუქ დაზიანებას
და ჩაითვლება ძალადობრივი ძარცვის ნიშნად.
ამდენად, მსუბუქი დაზიანება შეიძლება ჩაითვალოს ძალადობრივი ძარცვის ნიშნად,
მაგრამ გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ ძალადობის გამოყენება ყოველთვის არ
გულისხმობს რაიმე შედეგის განხორციელებას.

115
 ყაჩაღობა (179-ე მუხლი)

1. ყაჩაღობა, ესე იგი თავდასხმა სხვისი მოძრავი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების

მიზნით,ჩადენილი სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობით ანდა ასეთი
ძალადობის გამოყენების მუქარით, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან შვიდ წლამდე.

2. იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) სადგომში ან სხვა საცავში უკანონო შეღწევით;
ბ) ჯგუფურად;
გ) სატრანსპორტო საშუალების წინააღმდეგ, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვსიდან ცხრა წლამდე.

3. იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) არაერთგზის;
ბ) ბინაში უკანონო შეღწევით;
გ) დიდი ოდენობით ნივთის დაუფლების მიზნით, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით რვიდან თორმეტ წლამდე.

4. იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) ორგანიზებული ჯგუფის მიერ;
ბ) იმის მიერ, ვინც ორჯერ ან მეტჯერ იყო ნასამართლევი სხვისი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო
მისაკუთრებისათვის ან გამოძალვისათვის, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თერთმეტიდან თხუთმეტ წლამდე.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის დისპოზიციის თანახმად,

ქმედება ყაჩაღობად დაკვალიფიცირდეს, ის უნდა შეიცავდეს სამ ნიშანს:
ა). სხვისი მოძრავი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზანი;
ბ). თავდასხმა, რომელიც მოიცავს ორ მომენტს:
-დაზარალებულთან უეცარ, მოულოდნელ, უშუალო შეხვედრას. თვითონ შეხვედრა
შესაძლებელია მოხდეს წინასწარ მოფიქრებული გეგმით ან შემთხვევით;
-ნივთის დაუყოვნებლივ გადაცემის მოთხოვნის წაყენებას.
გ). სიცოცხლის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობის გამოყენების მუქარას ან/და
ასეთ ძალადობას.
ყაჩაღური თავდასხმისას აუცილებელია ჯანმრთელობისა და სიცოცხლისათვის საშიში
ძალადობის მუქარის ან ასეთი ძალადობის გამოყენება. პირველ შემთხვევაში ძალადობის მუქარა
ხდება ადამიანის ფსიქიკაზე უშუალო ზემოქმედების გზით, ხოლო მეორე შემთხვევაში ძალადობა
ხდება ადამიანის სხეულზე უშუალო შეხების გზით.
აქედან გამომდინარე ყაჩაღურ თავდასხმად შეიძლება ვაღიაროთ ისეთი მოქმედება,
რომელიც ხასიათდება დაზარალებულისათვის ნივთის დაუყოვნებლივ გადაცემის უეცრად,
უშუალოდ მოთხოვნის წაყენებით და რომელსაც თან ახლავს ჯანმრთელობის ან სიცოცხლისათვის
საშიში ძალადობის გამოყენების მუქარა ან ასეთი ძალადობის გამოყენება.
ყაჩაღობა საკუთრების უფლებას ხელყოფს მფლობელის ან მესაკუთრის მიერ ნივთის
მიმართ მისი უფლებების განხორციელების პრაქტიკული შესაძლებლობის დროებით
პარალიზებით ან სამუდამოდ მოსპობის გზით.

116
 ყაჩაღობის დროს მეორე ობიექტი არის ადამიანის ჯანმრთელობა, რომლის ხელყოფა ხდება
ადამიანის სხეულზე ძალადობის და ადამიანის ფსიქიკაზე ძალადობის მუქარის გამოყენების
გზით. ყაჩაღობის დროს ფსიქიკური ძალადობის სახე - მოკვლის მუქარა უშუალოდ არ ხელყოფს
ადამიანის სიცოცხლეს. ამდენად, ყაჩაღობის ობიექტების სტრუქტურიდან უნდა გამოირიცხოს
ადამიანის სიცოცხლე.
დაუფლების ცნება მოიცავს რამდენიმე პირობას:
ა). მესაკუთრემ ან მფლობელმა დროებით ან სამუდამოდ უნდა დაკარგოს ნივთი ანუ ამ
ნივთის ფლობის, სარგებლობისა და განკარგვის პრაქტიკული შესაძლებლობა.
ბ). მესაკუთრის ან მფლობელის მიერ დაკარგული ზემოხსენებული შესაძლებლობები უნდა
მოიპოვოს დაუფლების ჩამდენმა.
გ). მესაკუთრისათვის ან მფლობელისათვის ხსენებული შესაძლებლობების მოსპობა და
დაუფლების ჩამდენის მიერ მისი მოპოვება უნდა მოხდეს მართლსაწინააღმდეგოდ.
ყაჩაღობისას ფსიქიკური ძალადობა გამოიხატება სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის
საშიში ძალადობის გამოყენების მუქარაში.
სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობის გამოყენების მუქარა
გულისხმობს დაზარალებულზე ფსიქიკურ ზემოქმედებას იმაში დარწმუნების მიზნით, რომ
წინააღმდეგობის გაწევის შემთხვევაში დაუყოვნებლივ მოკლავენ ან ჯანმრთელობას დაუზიანებენ.
მუქარა, გამოყენებული ყაჩაღობის პროცესში უნდა პასუხობდეს მთელ რიგ პირობებს:
ა). მუქარა თავისი შინაარსით წარმოადგენს დაზარალებულის ინფორმირებას სიცოცხლისა
და ჯანმრთელობისათვის საშიში ფიზიკური ძალადობის გამოყენებაზე, რომელიც
განხორციელდება მისი მხრიდან წინააღმდეგობის ან მოთხოვნის შეუსრულებლობის შემთხვევაში.
ბ). მუქარა, რაც არ უნდა უეცარი იყოს, დაზარალებულმა ის ჯერ უნდა აღიქვას, რაც ნიშნავს
იმის გაცნობიერებას, რომ მასზე განხორციელებულია თავდასხმა ნივთის დაუფლების მიზნით.
გ). მუქარა უნდა იყოს რეალური, მუქარა მაშინ არის რეალური, როცა თავდამსხმელი
მართლა აპირებს ძალადობის განხორციელებას და დაზარალებულს შეექმნება იმის საფუძველი,
რომ მუქარა რეალურად შეიძლება განხორციელდეს, ამ შემთხვევაში უნდა არსებობდეს
თავდამსხმელის მხრიდან პირდაპირი ან არაპირდაპირი მითითება, რომ ის გამოიყენებს
სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიშ ძალადობას.
დ). მუქარა უნდა იყოს ამწუთიერი ანუ ისეთი, რომელიც ქმნის საშიშროებას ძალადობის
დაუყოვნებლივ გამოყენებისას, თუ დაზარალებული არ დააკმაყოფილებს თავდამსხმელს. თუ
ნივთის გადაცემის მოთხოვნას თან ახლავს სიცოცხლის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში
ძალადობის მომავალში განხორციელების მუქარა, ქმედება დაკვალიფიცირდება გამოძალვად.
მუქარის გამოხატვის ფორმა სხვადასხვა შეიძლება იყოს (სიტყვით, ჟესტით, იარაღის
დემონსტრირებით და სხვა).
უვარგისი იარაღით ჩადენილი თავდასხმის დროს კვალიფიკაცია ხდება შემდეგი
ვარინტების მიხედვით:
ა). თუ ნივთის დაუფლებას არ ჰქონდა ადგილი იმის გამო, რომ მუქარა არ გამოდგა საშიში,
რადგან თავდასხმა განხორციელდა უვარგისი იარაღით და დაზარალებულმაც აღიქვა ის როგორც
სათამაშო, მაშინ ადგილი ექნება ძარცვის მცდელობას, მაგრამ თუკი თავდამსხმელმა გააგრძელა
თავისი ქმედება და დაიწყო დაზარალებულის დაზიანება ან ის დააზიანა, ქმედება უნდა
დაკვალიფიცირდეს ყაჩაღობად;

117
 ბ). თუ თავდასხმისას მოხდა მხოლოდ ჯანმრთელობის ხელყოფა ნივთის დაუფლების
მიზნით და არ მომხდარა ნივთის პრაქტიკულად დაუფლება და ვერც დაეუფლებდნენ იმ უბრალო
მიზეზის გამო, რომ ნივთი დაზარალებულს არ გააჩნდა და პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო მისი
ხელყოფა. ასეთი ქმედება ყაჩაღობად უნდა დაკვალიფიცირდეს;
გ). თუ უვარგისი იარაღით შეიარაღებული პირის მიერ განხორციელებული
ჯანმრთელობისა და სიცოცხლის დაზიანების მუქარა დაზარალებულმა აღიქვა საშიშად, ქმედება
დაკვალიფიცირდება ძარცვად;
სისხლის სამართალში მიღებულია დაზარალებულის პიროვნებაზე ზემოქმედების შემდეგი
სახეები:
ა). ჯანმრთელობის ან სიცოცხლის ხელყოფა, სხეულის გარეგანი ქსოვილების ანატომიური
მთლიანობის დარღვევის გზით. ამ ძალადობის ქვეშ იგულისხმება ადამიანის ორგანოზე გარემოს
ნებისმიერ ფაქტორთა ზემოქმედება, უშუალოდ მის სხეულზე. ასეთ ძალადობას შეიძლება მოჰყვეს
ფიზიკური სხეულის სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანება და საბოლოოდ სიკვდილი.
ბ). ადამიანის სიცოცხლის ან ჯანმრთელობის ხელყოფა, სხეულის გარეგანი ქსოვილების
ანატომიური მთლიანობის დარღვევის გარეშე მის შინაგან ორგანოებზე ან ნერვულ სისტემაზე
ზემოქმედების გზით; მოწამვლა, უგონო მდგომარეობაში ჩაგდება ძლიერმოქმედი ან
ნარკოტიკული ნივთიერების შეყვანით და ა.შ. ყაჩაღობის დროს ხსენებული ნივთიერების
გამოყენება, ანუ შეყვანა დაზარალებულის ორგანიზმში უნდა ხდებოდეს ძალის გამოყენებით და
არა მოტყუებით. თუ მოტყუებით ან ნებაყოფილობით იქნა იგი მიღებული დაზარალებულის მიერ,
ის არ ჩაითვლება ყაჩაღობად.
გ). ადამიანის პირადი თავისუფლების დაკარგვა ან შეზღუდვა. თუ ყაჩაღური
თავდასხმის დროს დაზარალებულს უკანონოდ აღუკვეთეს თავისუფლება (მაგალითად, ჩაამ-
წყვდიეს სარდაფში და ასეთ მდგომარეობაში მიატოვეს), ქმედება ყაჩაღობისა და თავი-სუფლების
უკანონო აღკვეთის შესაბამისი მუხლების ერთობლიობით დაკვალიფიცირდება. ყაჩაღობის დროს
დაზარალებულისათვის გადაადგილების თავისუფლების ისეთი შეზღუდვა, რომელიც საქმის
ფაქტობრივი გარემოების მიხედვით ყაჩაღური თავდასხმისათვის დამახასიათებელი ძალადობის
ელემენტია (აქ იგულისხმება გაკოჭვა-რ. კ.), დამატებით კვალიფიკაციას სისხლის სამართლის
კოდექსის 145-ე მუხლით აღარ საჭიროებს.
ჯანმრთელობისათვის საშიშია ძალადობა, რომელმაც ჯანმრთელობა რეალურად დააზიანა
(სხეულის მძიმე, ნაკლებად მძიმე ან მსუბუქი დაზიანება ჯანმრთელობის თუნდაც ხანმოკლე
მოშლით) ანდა, რასაც, მართალია, არ გამოუწვევია ჯანმრთელობის მოშლა, მაგრამ
განხორციელების პროცესში შექმნა რეალური შესაძლებლობა ჯანმრთელობის დაზიანებისათვის.
სიცოცხლისათვის საშიშია ძალადობა, თუ მან შექმნა სიკვდილის დადგომის საფრთხე ან
ობიექტურად შესაძლებელი გახადა ასეთი შედეგი, ამდენად სიცოცხლისათვის საშიში ძალადობა
ყოველთვის არ გულისხმობს სხეულის მძიმე დაზიანებას ან რაიმე სხვა რეალურ შედეგს.
ყაჩაღური თავდასხმის დროს განხორციელებული სიცოცხლისათვის საშიში ძალადობა
მხოლოდ ყაჩაღობით იმ შემთხვევაში დაკვალიფიცირდება, როცა ძალადობას სიკვდილი არ
მოჰყოლია და ასეთი შესაძლებელი შედეგის მიმართ არაპირდაპირი განზრახვა არსებობდა.
თუ ყაჩაღობისას სასიკვდილო შედეგი დადგა, ანდა, როცა, მართალია, დაზარალებული არ
მომკვდარა, მაგრამ დამნაშავეს ძალადობის განხორციელების დროს არა მარტო შეგნებული ჰქონდა
სიკვდილის დადგომის შესაძლებლობა, არამედ სურდა კიდეც ასეთი შედეგი, ქმედება

118
დანაშაულთა ერთობლიობით დაკვალიფიცირდება ყაჩაღობისა და განზრახ მკვლელობის
შესაბამისი მუხლებით.
რაც შეეხება სხეულის მსუბუქ დაზიანებას, (რომელიც მიყენებულია სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის საშიში ძალადობის გამოყენების გარეშე) რომელსაც არ გამოუწვევია
ჯანმრთელობის შერყევა და რომელსაც არ მოჰყოლია შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო
დაკარგვაც კი, მაშინ მათი მიყენება ან მუქარა მსგავსი ქმედებისა ნივთის დაუფლების მიზნით
თავდასხმისას, არ ქმნის ყაჩაღობის შემადგენლობას, რადგან ეს სახე ძალადობისა არ წარმოქმნის
საშიშროებას დაზარალებულის ჯანმრთელობისათვის და ამიტომ შეადგენს ძალადობრივი
ძარცვის ნიშანს.
ყაჩაღობის სუბიექტურ მხარედ შეიძლება ჩაითვალოს თავდამსხმელის ფსიქიკური
დამოკიდებულება მისი ქმედებისა და შესაძლო შედეგის მიმართ. ყაჩაღობის დროს განზრახვა
მხოლოდ პირდაპირია. ამ დროს ნება მიმართულია მართლსაწინააღმდეგო შედეგისაკენ. იგი, არა
მარტო, ითვალისწინებს, არამედ სურს კიდევ ასეთი შედეგის დადგომა. ამ შედეგის
განხორციელება პირის მიზანს წარმოადგენს. ამიტომ პირდაპირი განზრახვით ჩადენილად უნდა
ჩავთვალოთ ქმედება, მაშინ, როცა პირი ქმედების ჩადენისას ითვალისწინებდა
მართლსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის შესაძლებლობას და სურდა ეს შედეგი, ანდა
ითვალისწინებდა ასეთი შედეგის განხორციელების გარდაუვალობას.
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზანი ნიშნავს იმას, რომ პირს აქვს
მართლსაწინააღმდეგოდ დაუფლებული ნივთის თავის საკუთრებად გადაქცევის მიზანი. ე. ი. მას
სურს მოიპოვოს ნივთის ფლობის, სარგებლობისა და განკარგვის კანონიერი უფლება. ფაქტიურად
თავდამსხმელს უნდა, რომ დანაშაულებრივი გზით მოპოვებულ ქონებას კანონიერი სახე მისცეს,
რაც თავის მხრივ გულისხმობს ამ ქონების უკანონო წარმოშობის დაფარვის მიზანსაც.

დანაშაულთა ერთობლიობის დროს კვალიფიკაციისას საჭიროა შემდეგი გარემოებების

გათვალისწინება:
ა). ცეცხლსასროლი იარაღით შეიარაღებული პირის მიერ ყაჩაღობის ჩადენისას
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლს დაემატება სისხლის სამართლის
კოდექსის 236-ე მუხლის პირველი და მეორე ნაწილები (იარაღის უკანონო ტარება).
ბ). საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 236-ე მუხლი არ ითვალისწინებს ისეთი
იარაღის შეძენასა და ტარებას, როგორიცაა გლუვლულიანი სანადირო თოფი, ამიტომ,
ზემოხსენებული იარაღის გამოყენების შემთხვევაში არ გვექნება სისხლის სამართლის კოდექსის
236-ე მუხლის გამოყენების საფუძველი. ამ შემთხვევაში ქმედება დაკვალიფიცირდება მხოლოდ
სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლი.
გ). იარაღის ტარება და იარაღის გამოყენება არ არის იდენტური ცნებები.
დ). ცეცხლსასროლი იარაღის ტარების უფლების მქონე პირის მიერ ყაჩაღობის ჩადენის
შემთხვევაში სისხლის სამართლის კოდექსის 236-ე მუხლის გამოყენება არ შეიძლება. ქმედება
დაკვალიფიცირდება მხოლოდ სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლი.
ე). კანონმდებელი იარაღის ან იარაღად სხვა საგნის გამოყენებას ყაჩაღობისას
განსაკუთრებულად არ სჯის.
ყაჩაღობისას ჯანმრთელობის დაზიანების კვალიფიკაციისას გასათვალისწინებელია
შემდეგი გარემოებები:

119
 ა). ყაჩაღობის დისპოზიციაში მითითებული ჯანმრთელობისა და სიცოცხლისათვის საშიში
ძალადობის გამოყენება ყოველთვის არ იწვევს სხეულის მსუბუქ, ნაკლებად მძიმე და მძიმე
დაზიანებას, რადგან სიცოცხლისათვის საშიში ძალადობა არის მოქმედება, ხოლო სხეულის
(ჯანმრთელობის) მძიმე დაზიანება კი მოქმედების (ძალადობის) შედეგი.
ბ). სიცოცხლისათვის საშიში ძალადობა და ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება არ არის
იდენტური ცნებები.
გ). ყაჩაღობის დისპოზიცია კვალიფიკაციისათვის არ მოითხოვს ჯანმრთელობის
დაზიანების, როგორც მატერიალური შედეგის არსებობას, აქ მხოლოდ საუბარია სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობისათვის საფრთხის შემქმნელი დელიქტების მსგავს ნიშნებზე.
დ). თუ ყაჩაღობის დროს ადგილი ექნება ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე დაზიანებას, მაშინ
ყაჩაღობასთან ერთად გვექნება სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე მუხლის შესაბამისი
ნაწილებითა და პუნქტებით გათვალისწინებული ქმედების შემადგენლობა.
ე). თუ პირმა სხვისი მოძრავი ნივთის მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების მიზნით
თავდასხმისას, დაზარალებულს მიაყენა ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე, განზრახ ნაკლებად მძიმე
ან განზრახ მსუბუქი დაზიანება, პირის ქმედება დაკვალიფიცირდება როგორც სისხლის
სამართლის კოდექსის 179-ე, ასევე სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე, 118-ე ან 120-ე მუხლით.
ვ). თუ სხეულის დაზიანებას სიკვდილი მოჰყვა მაშინ ყაჩაღობას დაემატება შესაბამისი
მუხლი (სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე მუხლის შესაბამისი ნაწილებით. მაგ:, თუ პირს
ჰქონდა მიზანი ყაჩაღობის ჩადენის და ამ დროს ძალადობის გამოყენებით დაზიანება მიაყენა
დაზარალებულს, მაგრამ შემდგომ სიტუაცია ისე განვითარდა, რომ დაზიანება სიკვდილში
გადაიზარდა. ყაჩაღობასთან ერთად სახეზე იქნება სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე მუხლის
მე-2, მე-4 და მე-8 ნაწილებით გათვალისწინებული დანაშაული (ჯანმრთელობის დაზიანება
სასიკვდილო შედეგით).
ზ). ძარცვისას გამოყენებულმა ძალადობამ არ უნდა გამოიწვიოს ჯანმრთელობის მძიმე,
ნაკლებად მძიმე დაზიანება.
თ). ნივთის დაუფლების მიზნით სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის საშიში
ძალადობის გამოყენების გარეშე სხეულის მსუბუქი დაზიანება, რომელსაც არ გამოუწვევია
ჯანმრთელობის შერყევა და არ მოჰყოლია შრომისუნარიანობის უმნიშვნელო დაკარგვაც კი, ქმნის
ძალადობრივი ძარცვის ნიშნებს. ამდენად, მსუბუქი დაზიანება შეიძლება ჩაითვალოს
ძალადობრივი ძარცვის ნიშნად.
ყაჩაღური თავდასხმის დროს ჩადენილი მკვლელობის კვალიფიკაციისას
გასათვალისწინებელია შემდეგი:
ა). დამნაშავე ეუფლება სხვის ქონებას, მაგრამ თუ მკვლელს მკვლელობამდე ან
მკვლელობის პორცესში არ ჰქონია მსხვერპლის ქონების დაუფლების მიზანი, მაშინ ქმედება
დაკვალიფიცირდება მკვლელობისა და ქურდობის რეალური ერთობლიობთ.
ბ). ანგარებითი მკვლელობა ნიშნავს იმას, რომ პირს ქონების დაუფლების მიზანი
მკვლელობამდე აღმოუცენდება და სწორედ მკვლელობა ხდება მიზნის მიღწევის საშუალება.
გ). ქმედების ანგარებით მკვლელობად დაკვალიფიცირებისას მნიშვნელობა არა აქვს იმას,
პირმა მიაღწია თუ არა მიზანს (ნივთის დაუფლება), რისთვისაც ჩაიდინა დანაშაული (მკვლელობა).
მთავარია, დადგინდეს, რომ მკვლელობა ჩადენილია რაიმე მატერიალური გამორჩენის მიზნით.

120
 დ). თუ თავდასხმას (ყაჩაღურ თავდასხმაში ჩვენ ვგულისხმობთ უეცრად, მოულოდნელად
უშუალოდ წაყენებულ მოთხოვნას ქონების (ნივთის) დაუყონებლივ გადაცემის შესახებ) წინ
უსწრებდა მკვლელობა, ბუნებრივია, ამ შემთხვევაში ყაჩაღობაზე ლაპარაკი ზედმეტია.
ე). ანგარებით მკვლელობა შეიძლება ჩადენილ იქნეს, როგორც ღიად ისე ფარულად (მაგ:,
ტყვიის სროლა სამალავიდან, მოწამვლა და სხვა), ხოლო ყაჩაღობა ყოველთვის აშკარად
განხორციელებულ თავდასხმაში გამოიხატება.
ვ). მთვრალ მდგომარეობაში მყოფი პირის (რომელსაც არა აქვს უნარი აღიქვას მასზე
განხორციელებული თავდასხმის შინაარსი) მკვლელობა მისი ქონების უმალვე დაუფლების
მიზნით, მოიცავს არა ყაჩაღობის, არამედ ანგარებითი მკვლელობის ნიშნებს.
ზ). არის მკვლელობის ისეთი შემადგენლობები, როცა, მართალია, მკვლელობა ანუ
სიკვდილის დადგომა ვერ ხდის პირს ქონების მფლობელად, მაგრამ ის მაინც უნდა განვიხილოთ,
როგორც ანგარებით ჩადენილი მკვლელობა, რადგან ანგარება – ეს ქონების დაუფლების მიზანია
და არ გამორიცხავს ნივთის უმალვე დაუფლებასაც.
თ). ყაჩაღური თავდასხმისას ჩადენილი მკვლელობის დროს ქმედება უნდა
დაკვალიფიცირდეს, როგორც ყაჩაღობა და მკვლელობა ანგარებით, რადგან თუ ყაჩაღური
თავდასხმის დროს მკვლელობა ნივთის დაუფლების მიზნითაა ჩადენილი, მაშინ მკვლელობის
განხილვა, როგორც ყაჩაღობის ჩადენის გაადვილების მიზნით განხორციელებული მკვლელობისა
არ შეიძლება.
ი). ყაჩაღობის შემადგენლობა არ მოიცავს ნივთის დაუფლების მიზნით დაზარალებულის
განზრახ მკვლელობას.
კ). ყაჩაღობა, გაერთიანებული დაზარალებულის მკვლელობასთან, უნდა განიხილებოდეს
არა როგორც ანგარებით მკვლელობა ან როგორც მხოლოდ ყაჩაღობა, არამედ, როგორც ამ
დანაშაულების ერთობლიობა.
ლ). ყაჩაღური თავდასხმისაგან განსხვავებით, რომელიც ყოველთვის მიმართულია მოძრავი
ნივთის დაუფლებისაკენ, ანგარებით მკვლელობა შეიძლება იყოს მიმართული ე. წ. უძრავი ქონების
(საცხოვრებელი სახლი, აგარაკი და სხვ.) არაკანონიერი დაუფლებისაკენ.
მ). მკვლელობასთან გაერთიანებული ყაჩაღური თავდასხმის თავისებურება, არის ის, რომ
განზრახვა დაზარალებულის ქონების მითვისებისა დამნაშავეს უჩნდება თავდასხმამდე და
ძალადობის გამოყენებამდე.
ნ). თუ დამნაშავეს ქონების მითვისების სურვილი გაუჩნდა მკვლელობის ჩადენის შემდეგ,
მაშინ ყაჩაღობის შემადგენლობა ასეთ ქმედებაში არ არის.
თუ ყაჩაღობა ჩადენილია ჯგუფის მიერ წინასწარი შეთანხმებით, არ არის აუცილებელი,
რომ ყველა თანაამსრულებელი შევიდეს ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში. საკმარისია, რომ მათგან
თუნდაც ერთი შევიდეს შიგნით და ეს ფაქტი სხვა თანამონაწილეთა განზრახვითაც იყოს მოცული,
წინააღმდეგ შემთხვევაში სახეზე იქნება ამსრულებლის ექსცესი.
თუ ყაჩაღობისას ნივთის დაუფლების მიზანი პირს ბინაში, სადგომში ან სხვა საცავში
ყოფნისას წარმოეშვა, ეს მაკვალიფიცირებელი ნიშანი არ გამოიყენება. ჯგუფურად ჩადენილი
ყაჩაღობის კვალიფიკაციისას მნიშვნელოვანია რამდენიმე გარემოების გათვალისწინება: ა). თუ
ყაჩაღობა ჩადენილია ორი პირის მიერ, რომელთაგანაც მხოლოდ ერთია შერაცხადი, მაშინ
შეუძლებელია ამ უკანასკნელმა პასუხი აგოს ყაჩაღობის ჯგუფურად ჩადენისათვის, რადგან ასეთია
სისხლის სამართლის კოდექსის 23-ე მუხლის მოთხოვნა.

121
 ყაჩაღობა ჩადენილი დიდი ოდენობით ნივთის დაუფლების მიზნით. ყაჩაღობის დროს
თავდამსხმელს შეიძლება ჰქონდეს დიდი ოდენობით ნივთის დაუფლების მიზანი. იგი წაიღებს
თუ არა დიდ ოდენობას ამას კვალიფიკაციისათვის მნიშვნელობა არა აქვს. ე. ი. პროცესუალური
მოქმედებით უნდა დადგინდეს ნივთის დიდი ოდენობით მისაკუთრების განზრახვა. პირთა
ჯგუფის მიერ ჩადენილი ყაჩაღობის დროს გასარკვევია დიდი ოდენობით ნივთის მისაკუთრება
ყველას განზრახვას მოიცავდა თუ არა. თუ არ მოიცავდა ყველას განზრახვას და მხოლოდ ერთმა
მოითხოვა დიდი ოდენობით ნივთი, მაშინ ადგილი ექნება ამსრულებლის ექსცესს. საკუთრების
წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულთა თავში დიდ ოდენობად ითვლება, ნივთის ღირებულება ათი
ათასი ლარის ზევით. ის, ვინც ორჯერ ან მეტჯერ ნასამართლევია ქურდობის, ძარცვისა და
ყაჩაღობისათვის იწოდება ორჯერ ან მეტჯერ ნასამართლევად სხვისი ნივთის
მართლსაწინააღმდეგო მისაკუთრების ან გამოძალვისათვის. ამის შემდეგ, თუ ის ჩაიდენს
ყაჩაღობას, მისი ქმედება დაკვალიფიცირდება სისხლის სამართლის კოდექსის 179-ე მუხლის IV
ნაწილის „ბ” პუნქტით.

122
 საზოგადოებრივი უშიშროებისა და წესრიგის წინააღმდეგ მიმართულ
ზოგიერთ დანაშაულთა (სსკ 236-ე, 238–ე, 2381–ე, 239–ე მუხლები) და
მმართველობის წესის წინააღმდეგ მიმართულ ზოგიერთ დანაშაულთა (სსკ
353–ე, 3531–ე მუხლები) კვალიფიკაცია

236-ე მუხლი ცეცხლსასროლი იარაღის (გარდა სანადირო გლუვლულიანი ცეცხლსასროლი

იარაღისა (თოფისა)), საბრძოლო მასალის, ფეთქებადი ნივთიერების ან ასაფეთქებელი
მოწყობილობის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა, შენახვა, ტარება, დამზადება, გადაზიდვა,
გადაგზავნა ან გასაღება

1. სანადირო ცეცხლსასროლი იარაღის ან სპორტული ცეცხლსასროლი იარაღის

მართლსაწინააღმდეგო შეძენა ან შენახვა, –
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.
2. ცეცხლსასროლი იარაღის (გარდა ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული
იარაღისა), საბრძოლო მასალის, ფეთქებადი ნივთიერების ან ასაფეთქებელი მოწყობილობის
მართლსაწინააღმდეგო შეძენა ან შენახვა, აგრეთვე ამ მუხლის პირველი ნაწილით
გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი არაერთგზის, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხ წლამდე.
3. ცეცხლსასროლი იარაღის, საბრძოლო მასალის, ფეთქებადი ნივთიერების ან
ასაფეთქებელი მოწყობილობის მართლსაწინააღმდეგო ტარება, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან ექვს წლამდე.
4. ცეცხლსასროლი იარაღის, საბრძოლო მასალის, ფეთქებადი ნივთიერების ან
ასაფეთქებელი მოწყობილობის მართლსაწინააღმდეგო დამზადება, გადაზიდვა, გადაგზავნა ან
გასაღება, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვსიდან ცხრა წლამდე.
5. ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი:
ა) წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ;
ბ) არაერთგზის, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით რვიდან თერთმეტ წლამდე.

შენიშვნა: ის, ვინც ნებაყოფლობით ჩააბარებს ამ მუხლით გათვალისწინებულ საგნებს,

გათავისუფლდება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან, თუ მის ქმედებაში არ არის
სხვა დანაშაულის ნიშნები.

ამ დანაშაულისაგან სისხლისსამართლებრივი დაცვის ობიექტია საზოგადოებრივი

უშიშროება. დანაშაულის საგანია ცეცხლსასროლი იარაღი (გარდა გლუვლულიანი სანადირო
თოფი), საბრძოლო მასალა, ფეთქებადი ნივთიერება ან ასაფეთქებელი მოწყობილობა. ნებისმიერი
ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთი დანაშაულის საგნად ჩაითვლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის
ვარგისია საბრძოლო მოქმედებისათვის, ე.ი. გამოყენებისათვის. ცეცლსასროლი იარაღი არის
იარაღი, რომელშიც ჭურვი ბიძგს იღებს ფეთქებადი ნივთიერების აფეთქების შედეგად
წარმოქმნილი აირის მეშვეობით და რომელიც განკუთვნილია ობიექტის მექანიკური დაზიანებისა
და განადგურებისათვის. ცეცხლსასროლ იარაღს მიეკუთვნება: ტყვიამფრქვევი, ავტომატი,
კარაბინი, პისტოლეტი და სხვა. ეს იარაღი განკუთვნილია ცოცხალი არსების გასანადგურებლად.

123
ცეცხლსასროლ იარაღს არ მიეკუთვნება სასტარტო, სამშენებლო, გაზის პისტოლეტი, რომელიც არ
არის გამიზნული ცოცხალი არსების გასანადგურებლად და არ შეიცავს გამანადგურებელ
ელემენტს. საქართველოს სსკ 236–ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის საგანს არ
წარმოადგენს გლუვლულიანი სანადირო თოფი. საბრძოლო მასალა არის ისეთი საგანი ან
მოწყობილობა, რომელიც კონსტრუქციულად შესაბამისი იარაღიდან გასროლისთვისაა
განკუთვნილი (ტყვია, ხელყუმბარა, ნაღმი და ა.შ). ფეთქებადი ნივთიერება არის ისეთი ნაერთი,
რომელსაც გარკვეული ზემოქმედების შედეგად ახასიათებს სწრაფად გავრცელებადი ქიმიური
გარდაქმნა (აფეთქება), რა დროსაც გამოიყოფა დიდი კინეტიკური ენერგია, გაზი და ტემპერატურა
(ტროტილი, დინამიტი და სხვა). ასაფეთქებელი მოწყობილობა წარმოადგენს ფეთქებადი
ნივთიერებისა და სპეციალური მოწყობილობის კომბინაციას (მაგ. დეტონატორი), რომელიც
განკუთვნილია აფეთქების საწარმოებლად.
ცეცხლსასროლი იარაღის შეძენა იქნება მართლსაწინააღმდეგო, თუ იგი ხორციელდება
,,იარაღის შესახებ~ კანონის მოთხოვნის საწინააღმდეგოდ.
იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შეძენა გულისხმობს კანონის დარღვევით მის ყიდვას, სხვა
ნივთში გაცვლას, ვალში ჩათლას და ა.შ. შეძენა დამთავრებულია, როდესაც პირს მიეცემა ამ
იარაღის განკარგვის შესაძლებლობა.
იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შენახვა გულისხმობს იარაღისათვის ადგილსამყოფელის
მიჩენას იმ პირის მიერ, ვისაც შენახვის კანონიერი უფლება არა აქვს. თუ პირს აქვს იარაღის
შენახვის კანონიერი უფლება, მაგრამ არღვევს მისი შენახვის წესებს, პასუხისმგებლობა დაეკსრება
ადმინისტრაციული წესით. შენახვა შეიძლება განხორციელდეს უმოქმედებითაც, მაგალითად,
პირი, რომელიც კანონიერად ინახავდა იარაღს, გაუქმდა მისი შენახვის ნებართვა, მაგრამ იგი მაინც
არ აბარებს მას სათანადო ორგანოებს.
იარაღის მართლსაწინააღმდეგო ტარება გამოიხატება იარაღთან ერთად გადაადგილებაში,
როდესაც პირს ამის კანონიერი უფლება არ აქვს. ეს შეიძლება განხორციელდეს ტანსაცმლით,
ჩანთით, მანქანით დ ა.შ. იარაღის მართლსაწინააღმდეგო ტარება მომეტებული საშიშროების
შემცველია, ვიდრე მისი მართლსაწინააღმდეგო შეძენა ან შენახვა. ტარების დროს პირს აქვს
ფაქტობრივი შესაძლებლობა დაუყოვნებლივ გამოიყენოს იგი. იარაღის მართლსაწინააღმდეგო
ტარება თავისთავად მოიცავს შენახვასაც და დამატებითი კვალიფიკაცია პირველი ნაწილით
საჭირო არ არის.
იარაღის დამზადება მართლსაწინააღმდეგოა, როცა იგი ხდება კერძო პირის მიერ
კომპეტენტური ორგანოს ნებართვის გარეშე. დამზადება შეიძლება გამოიხატოს მის თავდაპირველ
შექმნაში, უკვე დამზადებული იარაღის გადაკეთებაში (მაგ. გლუვლულიანი სანადირო
თოფისათვის ლულის დამოკლება და გადაკეთება). თუ პირმა ვერ მოახერხა იარაღის დამზადება,
მისი ქმედება დაკვალიფიცირდება იარაღის დამზადების მცდელობით ( 19, 236–ე მუხლი, მე–3
ნაწილი).
იარაღის გადაზიდვა ნიშნავს მის გადატანას სათანადო ნებართვის გარეშე საქართველოს
ერთი დასახლებული პუნქტიდან (ერთი ქალაქიდან) მეორე დასახლებულ პუნქტში (სხვა ქალაქში
ან რაიონში) შენახვისათვის ნებისმიერი სატრანსპორტო საშუალების გამოყენებით თავად
გადამზიდველის ან ადრესატის მონაწილეობით. იარაღის მართლსაწინააღმდეგო გადაზიდვასა და
ტარებას შორის ის განსხვავებაა, რომ ტარების დროს პირის მიზანი არ არის იარაღის განთავსება
საქართველოს სხვა დასახლებულ პუნქტში. მაგ. პირი, იარაღთან ერთად თბილისიდან
მიემგზავრება მცხეთაში და შემდეგ ამ იარაღთან ერთად კვლავ ბრუნდება თბილისში.

124
 იარაღის მართლსაწინააღმდეგო გადაგზავნა ნიშნავს მის ნებისმიერი საშუალებით
გადაადგილებას საქართველოს ტერიტორიაზე ტვირთის გამგზავნისა ან ადრესატის
დაუსწრებლად.
იარაღის მართლსაწინააღმდეგო გასაღება ნიშნავს მისი ნებისმიერი საშუალებით გასხვისებას
იმ პირის მიერ, რომელსაც ამის კანონიერი უფლება არა აქვს. გასაღება შეიძლება მოხდეს
გაყიდვით, გაჩუქებით, სხვა ნივთში გაცვლით, ვალში გადახდით. გასაღებად უნდა ჩაითვალოს
იარაღის სხვა პირისათვის დროებით სარგებლობაში გადაცემაც (თხოვება).
თუ პირის ქმედებაში ერთდროულად არის რამდენიმე ქმედება (მაგ. შეძენა, შენახვა, ტარება,
დამზადება) ქმედება უნდა დაკვალიფიცირდეს 236–ე მუხლის ყველაზე მძიმე ნაწილით.

მუხლი 2381. ცივი იარაღის ტარება

1. ცივი იარაღის ტარებისათვის განმეორებით ადმინისტრაციულსახდელდადებული,
ნარკოტიკების მოხმარებისათვის ადმინისტრაციულსახდელდადებული ან განზრახი ნაკლებად
მძიმე დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ ცივი იარაღის ტარება, –
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ექვსი თვის ვადით. (12.06.2015 N 3705
ამოქმედდეს გამოქვეყნებიდან მე-15 დღეს)
2. ცივი იარაღის ტარება განზრახი მძიმე ან განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის ანდა
ცივი იარაღის ტარებისათვის ნასამართლევი პირის მიერ, −
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე. (12.06.2015 N 3705
ამოქმედდეს გამოქვეყნებიდან მე-15 დღეს)
შენიშვნა:
1. გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ცივი იარაღის ტარება იწვევს საჯარო წესრიგის
დარღვევას ან ქმნის ამის აშკარა საფრთხეს, ეს მუხლი არ ვრცელდება პირზე, რომელიც ცივ იარაღს
ატარებს:
ა) პირადი ჰიგიენის მოწესრიგების მიზნით;
ბ) თავისი პროფესიული საქმიანობის განხორციელების მიზნით;
გ) ნადირობის, თევზაობის ან/და მცენარეული პროდუქტების შეგროვების მიზნით;
დ) სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობის ან/და მესაქონლეობის განხორციელების მიზნით;
ე) იმ დროს, როდესაც აცვია ეროვნული ტანსაცმელი და ცივი იარაღი (ხანჯალი, ხმალი და
სხვ.) ამ ტანსაცმლის ნაწილია.
2. ამ კოდექსის მიზნებისათვის „ცივი იარაღის ტარება“ გულისხმობს ისეთი გარემოების
არსებობას, როდესაც პირს თან აქვს ცივი იარაღი − უჭირავს ხელში, მიმაგრებული აქვს სხეულზე
ან ინახავს ტანსაცმელში.

239-ე მუხლი ხულიგნობა

ხულიგნობა, ესე იგი ქმედება, რომელიც უხეშად არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს და
გამოხატავს საზოგადოებისადმი აშკარა უპატივცემულობას, ჩადენილი ძალადობით ან
ძალადობის მუქარით,
-ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ას ოციდან ას
ოთხმოც საათამდე ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე ანდა თავისუფლების
აღკვეთით იმავე ვადით.
2. იგივე ქმედება, ჩადენილი:
ა) წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ;
ბ) ხელისუფლების წარმომადგენლის ან ხულიგნობის აღმკვეთი სხვა პირის მიმართ;
გ) ხულიგნობისათვის მსჯავრდებულის მიერ,-

125
 ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ას ოთხმოციდან
ორას საათამდე ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთიდან ორ წლამდე ანდა თავისუფლების
აღკვეთით ვადით ორიდან ხუთ წლამდე.
3. ამ მუხლის პირველი ან მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი
ცეცხლსასროლი იარაღის ან იარაღად სხვა საგნის გამოყენებით,-
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ოთხიდან შვიდ წლამდე.

ხულიგნობისაგან სისხლისსამართლებრივი დაცვის ობიექტია საზოგადოებრივი წესრიგი.

მისი დამატებითი ობიექტია ადამიანის ხელშეუხებლობა, მისი ჯანმრთელობა და საკუთრების
უფლება.
ობიექტური მხრივ ხულიგნობა არის ქმედება, რომელსაც ახასიათებს შემდეგი ნიშნები: 1.
პირმა უხეშად უნდა დაარღვიოს საზოგადოებრივი წესრიგი. 2. ეს ქმედება უნდა გამოხატავდეს
საზოგადოებისადმი აშკარა უპატივცემულობას. 3. ქმედება ჩადენილი უნდა იყოს ძალადობით ან
ძალადობის მუქარით. ამ ნიშნებიდან ერთ–ერთის არარსებობა გამორიცხავს ხულიგნობის
შემადგენლობას.
ხულიგნობის შემადგენლობის არსებობისათვის საკმარისი არ არის საზოგადოებრივი
წესრიგის დარღვევა, არამედ ეს დარღვევა უნდა იყოს უხეში. ეს შეფასებითი ცნებაა, რისთვისაც
მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ქმედების ჩადენის ადგილი, ვითარება (მაგ. ჩაიშალა
ქორწილი, კრება და ა.შ.). ხულიგნობისათვის დამახასიათებელი მეორე ნიშანია
საზოგადოებისადმი აშკარა უპატივცემულობის გამოხატვა. ხულიგნობის ჩამდენს სურს
დაუპირისპირდეს საზოგადოებას, დაანახოს ყველას, რომ იგი არაფრად აგდებს საზოგადოებაში
გაბატონებულ ზნეობრივ ნორმებს. ხულიგნობის მესამე ნიშანია ქმედების ჩადენა ძალადობით ან
ძალადობის მუქარით. ძალადობაში იგულისხმება ისეთი აგრესიული ქმედება, რომელსაც
შეიძლება მოჰყვეს ჯანმრთელობის მსუბუქი დაზიანება (მაგ. ცემა), თუ ძალადობას მოჰყვა
ჯანმრთელობის ნაკლებად მძიმე დაზანება, ეს სცილდება სსკ 239–ე მუხლის პირველი ნაწილის
ფარგლებს. ძალადობის მუქარა გულისხმობს ყველა სახის მუქარას (მოკვლის, ჯანმრთელობის
დაზიანების, სქესობრივი დანაშაულის ჩადენის და ა.შ). ეს ქმედება უნდა განვასხვავოთ სსკ 151–
ე მუხლისგან – მუქარა. 1. ხულიგნობის დროს ძალადობის მუქარა არის საზოგადოებისადმი
აშკარა უპატივცემულობის გამოხატვის ფორმა, რაც არ ახასიათებს 151–ე მუხლით
გათვალისწინებულ მუქარას. 2. ხულიგნობის დროს ჩადენილ ძალადობის მუქარას შედეგად
მოჰყვება საზოგადოებრივი წესრიგის უხეში დარღვევა, რასაც მოიცავს დამნაშავის განზრახვა. ეს
კი არ ახასიათებს მუქარას (სსკ 151–ე მუხლი). თუ პირის ქმედებას არ მოჰყვა საზოგადოებრივი
წესრიგის უხეში დარღვევა, ხულიგნობის შემადგენლობა არ გვაქვს. ამ შემთხვევაში კვალიფიკაცია
უნდა მოხდეს ადამიანის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულის შესაბამისი მუხლით (სსკ 120–ე,
125–ე, 150–ე და ა.შ).

126
 ნარკოტიკული დანაშაულის კვალიფიკაცია (სსკ-ის 260-ე, 273-ე მუხლი)

მუხლი 260. ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის, პრეკურსორის ან ახალი

ფსიქოაქტიური ნივთიერების უკანონო დამზადება, წარმოება, შეძენა, შენახვა, გადაზიდვა,
გადაგზავნა ან გასაღება
1. ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან პრეკურსორის უკანონო დამზადება,
წარმოება, შეძენა, შენახვა, გადაზიდვა ან გადაგზავნა –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვს წლამდე.
2. ახალი ფსიქოაქტიური ნივთიერების უკანონო დამზადება, წარმოება, შეძენა, შენახვა,
გადაზიდვა ან გადაგზავნა –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთ წლამდე.
3. ამ მუხლის პირველი ან მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი:
ა) დიდი ოდენობით;
ბ) წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ;
გ) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით;
დ) არაერთგზის;
ე) იმის მიერ, ვისაც წინათ ჩადენილი აქვს ამ თავით გათვალისწინებული რომელიმე
დანაშაული, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთიდან რვა წლამდე.
4. ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის, პრეკურსორის ან ახალი ფსიქოაქტიური
ნივთიერების უკანონო გასაღება –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვსიდან თერთმეტ წლამდე.
5. ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი:
ა) დიდი ოდენობით;
ბ) წინასწარი შეთანხმებით ჯგუფის მიერ;
გ) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით;
დ) არაერთგზის;
ე) იმის მიერ, ვისაც წინათ ჩადენილი აქვს ამ თავით გათვალისწინებული რომელიმე
დანაშაული, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან თოთხმეტ წლამდე.
6. ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი:
ა) განსაკუთრებით დიდი ოდენობით;
ბ) ორგანიზებული ჯგუფის მიერ, –
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით რვიდან ოც წლამდე ან უვადო თავისუფლების
აღკვეთით.
შენიშვნა:
1. ამ თავით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობისაგან თავისუფლდება ის, ვინც ნებაყოფლობით ჩააბარებს ნარკოტიკულ
საშუალებას, მის ანალოგს, პრეკურსორს, ახალ ფსიქოაქტიურ ნივთიერებას,
ფსიქოტროპულ ნივთიერებას, მის ანალოგს ან ძლიერმოქმედ ნივთიერებას, თუ მის
ქმედებაში არ არის სხვა დანაშაულის ნიშნები.
2. ამ თავის მიზნებისათვის ნებაყოფლობით ჩაბარებად ჩაითვლება მხოლოდ ისეთი
ქმედება, როდესაც პირი გამოძიების დაწყებამდე წერილობით ან კომუნიკაციის

127
ნებისმიერი ტექნიკური საშუალების გამოყენებით განაცხადებს ნარკოტიკული
საშუალების, მისი ანალოგის, პრეკურსორის, ახალი ფსიქოაქტიური ნივთიერების,
ფსიქოტროპული ნივთიერების, მისი ანალოგის ან ძლიერმოქმედი ნივთიერების
წარმოდგენის თაობაზე და აქტიური ქმედებით ხელს შეუწყობს მის ამოღებას.
3. ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი ისჯება
ლიკვიდაციით ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით და ჯარიმით.
4. ამ მუხლის მე-2 და მე-4 ნაწილები ვრცელდება ახალი ფსიქოაქტიური ნივთიერების
ნებისმიერ ოდენობაზე.
5. ახალ ფსიქოაქტიურ ნივთიერებაზე არ ვრცელდება ამ მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“
ქვეპუნქტით, მე-5 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით და მე-6 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით
გათვალისწინებული დამამძიმებელი გარემოებები.

“ნარკოტიკი” ბერძნული სიტყვაა და ნიშნავს გაშტერებას, გაშეშებას. სხვადასხვა

ნარკოტიკული საშუალება სხვადასხვაგვარად ზემოქმედებს ადამიანის ორგანიზმზე. მოქმედების
მიხედვით გამოარჩევენ სტიმულატორებს (იწვევს სტიმულირებას, აღგზნებას), დეპრესანტებს
(ახდენს დამთრგუნველ ზემოქმედებას ორგანიზმზე), ჰალუცინოგენებს (განაპირობებს
ჰალუცინაციების წარმოშობას).
 ნარკოტიკულ საშუალებაში იგულისხმება სინთეტიკური ან ბუნებრივი ნივთიერება,
პრეპარატი, მცენარე, რომლებიც გაეროს კონვენციის დებულებათა შესაბამისად
შეტანილია საქართველოში სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული
ნივთიერების ჩამონათვალში.
 პრეკურსორი – ესაა ნივთიერება, რომელიც გამოიყენება სპეციალურ კონტროლს
დაქვემდებარებული ნარკოტიკული საშუალების, ან ფსიქოტროპული ნივთიერების
საწარმოებლად, დასამზადებლად, გადასამუშავებლად და გაეროს კონვენციების
დებულებათა შესაბამისად შეტანილია სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული
ნივთიერებების ჩამონათვალში.
ნარკოტიკული საშუალების
 ანალოგებში იგულისხმება საქართველოში ბრუნვისათვის აკრძალული
ნივთიერებები, რომლებიც არ არიან შეტანილი კონტროლს დაქვემდებარებულ
ნივთიერებათა სიაში, მაგრამ მათი ორგანიზმზე მოქმედება მსგავსია კონტროლს
დაქვემდებარებული ნივთიერებების ჩამონათვალში შეტანილი ნარკოტიკული
საშუალების ორგანიზმზე ფსიქოაქტიური მოქმედებისა.
საქართველოს კანონში “ნარკოტიკული საშუალების, ფსიქოტროპული ნივთიერების
პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ” ჩამოთვლილია საქართველოში
კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერების სია:
ა) მოიცავს ნარკოტიკული საშუალებების კრებსით ჩამონათვალს;
ბ) მკაცრად შეზღუდული ნარკოტიკული საშუალებები, რომელთა სამედიცინო
მიზნით გამოყენება აკრძალულია (აცეტილირებული ოპიუმი, ჰაშიში (ანაშა), ჰეროინი, მარიხუანა
და სხვა;
გ) შეზღუდული ნარკოტიკული საშუალებების ჩამონათვალი. ამ საშუალებების გამოყენება
სამედიცინო მიზნით ნებადართულია (მაგ. მორფინის ჯგუფის პრეპარატები);
დ) ფსიქოტროპული ნივთიერებების ჩამონათვალი;

128
 ე) პრეკურსორების ჩამონათვალი.
განსახილველი ნორმის ობიექტური მხარე გამოიხატება შემდეგ ქმედებებში:
 მითითებულ ნივთიერებათა უკანონო დამზადება;
 უკანონო წარმოება;
 უკანონო შეძენა;
 უკანონო შენახვა;
 უკანონო გადაზიდვა;
 უკანონო გადაგზავნა;
 უკანონო გასაღება.
 უკანონო დამზადებაში იგულისხმება განზრახი მოქმედება, როცა პირი, ვისაც ამის
უფლება არა აქვს, ნარკოტიკის შემცველი მცენარისაგან, პრეპარატისაგან
მექანიკური, ფიზიკური თუ ქიმიური მეთოდების გამოყენებით მიიღებს
ნარკოტიკულ საშუალებას, მის ანალოგს ან პრეკურსორს.
უკანონო დამზადებად ჩაითვლება აგრეთვე მოქმედება, რომლის შედეგადაც მოცემულ
ნარკოტიკულ საშუალებაში გაიზარდა ნარკოტიკული ნივთიერების შემცველობა.
უკანონო დამზადება დამთავრებულად ითვლება მაშინ, როცა მიღებული იქნება
გამოყენებისათვის მზა ნივთიერება. თუ ვერ მოხერხდა გამოყენებისათვის მზა ნივთიერების
შექმნა, მაშინ ადგილი ექნება დამზადების მცდელობას.
 უკანონო წარმოების დროს ადგილი აქვს არა ერთი ან რამდენიმე ნარკოტიკული
საშუალების, მისი ანალოგის ან პრეკურსორის მიღებას, არამედ მათ სერიულ
მიღებას, რაც უფრო საშიშია, ვინაიდან მასშტაბურ ხასიათს ატარებს. წარმოება
კანონიერია მაშინ, როცა მას შესაბამისი ლიცენზიის მფლობელი იურიდიული პირი
აწარმოებს.
 უკანონო შეძენა გულისხმობს ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან
პრეკურსორის მოპოვებას უკანონოდ. მაგალითად: ყიდვა, მათი მიღება
გასესხებული ფულის ნაცვლად, სხვისთვის გაწეული შრომის გამო, სხვა ნივთში
გაცვლა, ნაპოვნი ნარკოტიკული საშუალების მითვისება, ველურად ამოსული
მცენარეების შეგროვება.
 უკანონო შენახვაში იგულისხმება ნებისმიერი განზრახი ქმედება, რაც გამოიხატება
უკანონო მფლობელობაში არსებული ნარკოტიკული საშუალების
ადგილსამყოფელის მიჩენაში. მაგ. ბინაში, გარაჟში, მანქანის საბარგულში და ა.შ.
სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერების შენახვის უფლება აქვს
შესაბამისი ლიცენზიის მქონე იურიდიულ პირს, ასევე იურიდიულ მეწარმეს. ამ უკანასკნელს
უფლება აქვს შეინახოს მხოლოდ პრეკურსორი. რაც შეეხება უკანონო ბრუნვიდან ამოღებულ
ნივთიერებებს, მათი შენახვა შეუძლიათ უფლებამოსილ სახელმწიფო დაწესებულებებს. შენახვის
უფლება აქვთ ასევე ფიზიკურ პირებს პირადი მოხმარებისათვის სამკურნალო მიზნით.
 უკანონო გადაზიდვას ადგილი აქვს მაშინ, როცა ხდება სპეციალურ კონტროლს
დაქვემდებარებული ნივთიერების გადაადგილება ერთი ადგილიდან საქართველოს
სხვა ადგილას მისი განთავსების მიზნით, ტვირთის გამგზავნის ან ადრესატის
თანდასწრებით. კანონიერი გადაზიდვის უფლება აქვს იურიდიულ პირებს მათ
გამოყენებაზე სპეციალური ლიცენზიის არსებობისას, პოლიციის დაცვის
თანხლებით. ფიზიკურ პირებს უფლება აქვთ იმ შემთხვევაში, როდესაც აფთიაქები

129
 გასცემენ სპეციალურ დოკუმენტს ამ ნივთიერებათა მიღების კანონიერების
თაობაზე.
უკანონო გადაზიდვაში იგულისხმება კონტროლს დაქვემდებარებული ნივთიერების
საქართველოს ტერიტორიაზე ნებისმიერი საშუალებით გადაადგილება ტვირთის გამგზავნისა და
ადრესატის დაუსწრებლად. ეს დანაშაული დამთავრებულად ჩაითვლება აღნიშნული
ნივთიერების ბარგის სახით ფოსტაში ან სხვა დაწესებულებაში ჩაბარების მომენტიდან მისი სხვა
ადგილას გადაგზავნის მიზნით.
 უკანონო გასაღებაში იგულისხმება ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან
პრეკურსორის სხვა პირისათვის უკანონო გადაცემის ნებისმიერი ხერხის როგორც
საზღაურით, ისე საზღაურის გარეშე. ეს ხერხებია: გაყიდვა, გაჩუქება, გაცვლა,
გასესხება, ვალში გადახდა და ა.შ. უკანონო გასაღებად ითვლება ასევე
ნარკოტიკული საშუალების სხვის ორგანიზმში შეყვანა პირის თანხმობით, მაგრამ
ასეთი ქმედება ვერ დაკვალიფიცირდება უკანონო გასაღებად, თუ ეს ნარკოტიკული
საშუალება ეკუთვნის თვით მომხმარებელს ან იმყოფება მომხმარებლისვე
მართლზომიერ მფლობელობასა და გამგებლობაში.
დანაშაულის ობიექტია მოსახლეობის ჯანმრთელობა და ნარკოტიკული საშუალების, მისი
ანალოგის ან პრეკურსორის ბრუნვის კანონით განსაზღვრული წესი.
სუბიექტური მხარე გამოიხატება განზრახვაში.
სუბიექტი, უმრავლეს შემთხვევაში, არის ნებისმიერი შერაცხადი 14 წელს მიღწეული
ფიზიკური პირი, მაგრამ გვხვდებიან სპეციალური სუბიექტებიც.

273-ე მუხლი პირადი მოხმარებისათვის ნარკოტიკული საშუალების, მისი

ანალოგის ან პრეკურსორის მცირე ოდენობით უკანონო დამზადება, შეძენა, შენახვა ანდა
ექიმის დანიშნულების გარეშე უკანონოდ მოხმარება

პირადი მოხმარებისათვის ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან პრეკურსორის

მცირე ოდენობით უკანონო დამზადება, შეძენა, შენახვა ანდა ექიმის დანიშნულების გარეშე
უკანონოდ მოხმარება, ჩადენილი ასეთი ქმედებისათვის
ადმინისტრაციულსახდელშეფარდებული ან ამ დანაშაულისათვის ნასამართლევი პირის მიერ, –

ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით ას ოციდან ას

ოთხმოც საათამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთ წლამდე.

შენიშვნა: ამ მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა არ უნდა იყოს ამ ქმედებისათვის

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის შესაბამისი მუხლით
განსაზღვრული ჯარიმის ორმაგ ოდენობაზე ნაკლები.

ამ დანაშაულისაგან სისხლისსამართლებრივი დაცვის ობიექტია არა მოსახლეობის (ე.ი.

განუსაზღვრელ პირთა წრის), არამედ კონკრეტული პირის ფიზიკური და ზნეობრივი
ჯანმრთელობა. სსკ 273–ე მუხლის გამოყენებას წინ უნდა უსწრებდეს ადმინისტრაციული
პრეიუდიცია, ან პირის ნასამართლობა სსკ 273–ე მუხლით. დანაშაული დამთავრებულია მაშინ,
როცა პირი მცირე ოდენობით უკანონოდ, სათანადო ნებართვის გარეშე დაამზადებს, შეიძენს ან
შეინახავს სპეციალურ კონტროლს დაქვემდებარებულ ნივთიერებას პირადი მოხმარების მიზნით
(ადმინისტრაციული სახდელის დადების შემდეგ ერთი წლის განმავლობაში). ადმინისტრაციული

130
 9. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა ყაჩაღობისათვის, რ. კვარაცხელია, თბ. 2010 წ.
სახდელის (ჯარიმა) დადებიდან ერთი წლის შემდეგ დგება ისევ ადმინისტრაციული
პასუხისმგებლობა და ქმედება სსკ 273–ე მუხლით არ დაკვალიფიცირდება. ხოლო
ადმინისტრაციული პატიმრობის გამოყენების შემთხვევაში ადმინისტრაციული სახდელის
მოხდიდან 1 წლის შემდეგ დგება ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის განმარტება, ზოგადი ნაწილი, ოთარ

გამყრელიძე, თბილისი, 2005წ.
2. დანაშაულის მოძღვრება. მერაბ ტურავა. თბ. 2011წ.
3. სისხლის სამართლის კერძო ნაწილი (წიგნი I_II), სახელმძღვანელო. ავტორთა კოლექტივი.
გამომცემლობა “მერიდიანი”, თბ. 2011-2012წ;
4. სისხლის სამართლის სასამართლო პრაქტიკის კომენტარი, ეკონომიკური დანაშაული,
საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის სახელმწიფოსა და სამართლის ინსტიტუტი,
ავტორტა კოლექტივი. თბ., 2004წ;
5. სისხლის სამართლის სასამართლო პრაქტიკის კომენტარი, დანაშაული ადამიანის
წინააღმდეგ, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის სახელმწიფოსა და სამართლის
ინსტიტუტი, თბილისი, 2002წ;
6. სისხლის სამართლის სასამართლო პრაქტიკის კომენტარი, დანაშაული ადამიანის
წინააღმდეგ, თინათინ წერეთლის სახელმწიფოსა და სამართლის ინსტიტუტი, თბილისი,
2008წ;
7. სისხლის სამართლის პრობლემები თ.წერეთლის სახელმწიფოსა და სამართლის
ინსტიტუტი,1 ტომი თბილისი 2007წ;
8. სისხლის სამართლის პრობლემები თ.წერეთლის სახელმწიფოსა და სამართლის
ინსტიტუტი,2 ტომი, თბილისი 2007წ;
9. განზრახ მკვლელობისა და სიცოცხლის მოსპობის სხვა შემადგენლობათა კვალიფიკაცია, რ.
კვარაცხელია, თბ. 2008 წ;
10. საქართველოს კანონი არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი.

131