1)დანაშაულის ჩადენის დრო, ადგილი და საშვალება, იარაღი და ხერხი.

სისხლის სამართლის კოდექსში გათვალისწინებული ზოგიერთი მუხლის დისპოზიციაში

შესაძლებელია გათვალისწინებული იყოს ქმედების შემადგენლობის ობიექტური მხარის
ნიშნები: დანაშაულის ჩადენის დრო, ადგილი და საშვალება, იარაღი, ხერხი და ვითარება.
ქმედების ოობიექტური მხარე მხოლოდ მაშინ იქნება შესრულებული, როდესაც
დისპოზიციაში მითითებული ეს ნიშანი სახეზეა.
დისპოზიცია შეიძლება მიუთითებდეს დანაშაულის ჩადენის კონკრეტულ დროზე. თუ
ქმედება დროის ამ პერიოდში არ იქნა განხორციელებული, დანაშაულიც არ გვექნება.
მაგალითად სსკ 411-ე მუხლი საერთაშორისო ჰუმანიტარული, სამართლის ნორმების
განზრახ დარღვევას ითვალისწინებს შეიარაღებული კონფლიქტის დროს.
თუ დისპოზიცია დანაშაულის ჩადენის კონკრეტულ ადგილს ითვალისწინებს,ქმედების
შემადგენლობა მხოლოდ მაშინ იქნება შესრულებული, თუ აკრძალული ქმედება სწორედ ამ
ტერიტორიაზე განხორციელდა.
დანაშაულის ჩადენის ხერხი ზოგიერთ შემთხვევაში სისხლის სამართლებრივ
პასუხისმგებლობას აფუძნებს. საკუთრების წინააღმდეგ მიმართული დანაშაულები
ერთმანეთისაგან სწორედ ქონებაზე ხელყოფის სხვადასხვა ხერხით განსხვავდებიან.
შესაძლებელია ისიც, რომ დანაშაულის ჩადენის ხერხი დანაშაულის დასამძიმებელი
გარემოება იყო. მაგალითად, ტყის ან ნარგავის დაზიანება ან განადგურება დამამძიმებელი
გარემოებაში მაშინაა ჩადენილი, როდესაც ეს ქმედება ცეცხლის წაკიდებით, აფეთქებით ან
სხვა საყოველთაოდ საშიში საშვალებებით ხორციელდება.
2) სისხლის სამართლის კოდექსის სტრუქტურა, სისხლს სამართლის
ნორმის სტრუქტურა.
სისხლის სამართლის ნორმა არის ქცევის ზოგადი წესი, რომელიც სავალდებულოა
შესასრულებლად. მაგალითად, მარტივი მკვლელობა რომელიც გათვალისწინებულია
საქართველოს სისხლის სამართლის 108-ე მუხლით, რომლის საფუძველზე სასამართლოს
გამოაქვს გამამტყუნებელი განაჩენი, თუ იგი დაამტკიცებს, რომ კონკრეტულმა პირმა
სწორედ ამ სახის მკვლელობა ჩაიდინა. გამამტყუნებელი განაჩენი კი სისხლის სამართლის
ნორმის შეფარდების აქტია, რომელიც მკაცრად პერსონალურია და არა ქცევის ზოგადი წესი.
დავას არ იწვევს ის ფაქტი, რომ სისხლის სამართლის ნორმის ერთ-ერთი ადრესატი არის
სასამართლო, რადგან სასამართლო სასჯელს ნიშნავს სისხლის სამართლის ნორმაში
გამოხატული სანქციის ანუ სასჯელის ზომის შესაბამისად. მაგრამ ჩვენ უკვე ვიცით, რომ
სისხლის სამართლის ნორმა იყოფა ზოგადი ნაწილის და კერძო ნაწილის ნორმებად. სისხლის
სამართლის ზოგადი ნაწილის ნორმაში სანქცია, როგორც სასჯელის ზომა,
გათვალისწინებული არაა, მაგრამ მასშო გამოხატულია მთელი რიგი აკრძალვები და
მოთხოვნები, რომელთა ადრესატი არის როგორც გამოძიების, ისე სასამართლო ორგანო.
ცნობილია, რომ ყოფილ საბჭოთა კავშირში სისხლის სამართლის ნორმას ჰყოფდნენ სამ
ნაწილად: ჰიპოთეზა, დისპოზიცია, და სანქცია. ჰიპოთეზაში იგულისხმებოდა ნორმის
მოქმედების პირობა; დისპოზიციაში - ქცევის წესი; სანქციაში - პასუხისმგებლოის ზომა,
რომელიც ნორმის დარღვევას მოჰყვება. სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის ნორმებს კი,
როგორც წესი ორი სტრუქტურით წარმოადგენენ: დისპოზიციითა და სანქციით. ჰიპოთეზა
ანუ ნორმის მოქმედების პირობა სისხლის სამართალში თითქოს არ არსებობს , თუმცა
ჰიპოთეზა, როგორც ნორმის მოქმედების პირობა, სისხლის სამართლის სფეროშიც არსებობს
ოღონდ საკანონმდებლო ტექნიკიდან გამომდინარე, იგი ნორმის სტრუქტურაში ყოველთვის
ტექსტუალურად არაა გმოხატული. მაგალითად, სხვისი სიცოცხლი მოსპობა დანაშაულად
ჩაითვლება, თუ ამ შემთხვევაში გამორიცხულია ორი პირობა: თუ იგი ჩადენილია არა
აუცილებელი მოგერიების ფარგლებში და ამავე დროს არ იგულისხმება სიკვდილით დასჯის
თაობაზე გამამტყუნებელი განაჩენის აღსრულება. მეორე მხრივ საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის თანახმად სხვისი სიცოცხლის მოსპობა, თუ იგი
ჩადენილია განზრახ, მკვლელობაა, ხოლო გაუფრთხილებლობით მისი ჩადენა მკვლელობად
არ შეიძლება ჩაითვალოს.
სისხის სამართლის კერძო ნაწილის ნორმაში დიპოზიცია ნიშნავს ამა თუ იმ
დანაშაულებრივი ქცევის წესის ამა თუ იმ ხერხით დადგენას. ქცვის წესი არც თუ იშვიათადაა
გადმოცემული აღწერილობითი ხერხით. მაგალითად, საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის 117-ე მუხლის პირველ ნაწილში გადმოცემულია ჯანმრთელობის განზრახ მძიმე
დაზიანების ნიშნები, 121-ე მუხლში ჯანმრთელობის მძიმე ან ნაკლებად მძიმე დაზიანება
აფექტის მდგომარეობაში, 142-ე მუხლში - ადამიანთა თანასწორუფლებიანობის დარღვევა და
სხვა. ერთი სიტყვით, სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის ნორმის დისპოზიციაში ამა თუ
იმ ხერხით დადგენილია ქცევის ის წესი, რომელიც აკრძალულია, თუ საქმე შეეხება
დანაშაულის ჩადენას აქტიური მოქმედებით.
სისხლის სამართლის ნორმის სანქციაში კი გათვალისწინებულია სასჯელის სახეები და
ზომები დისპოზიციაში აღწერილი დანაშაულებრივი ქცევის წესის ხასიათისა და სიმძიმის
შესაბამისად. მაგალითად, მარტივი მკვლელობისათვის გათვალისწინებულია
თავისუფლების აღკვეთა ვადით შვიდიდან თხუთმეტ წლამდე. 109-ე მუხლი, რომელიც
ითვალისწინებს მკვლელობას პასუხისმგებლობის დამამძიმებელ გარემოებაში, გამოსცემს
სასჯელის ზომებს ამ მუხლის შესაბამის ნაწილებში აღწერილი ქცევის წესის ხასიათისა და
სიმძიმის მიხედვით. ასე, რომ კანონმდებელი ცდილობს , ჯერ ერთი, აც შეიძლება ზუსტად
დაახასიათოს ქმედების შემადგენლობა სისხლის სამართლის ნორმის დისპოზიციაში, ხოლო
მეორეც, თითოეული დანასაულის კატეგორიისა და მისი ჩადენის გარემოებათა მიხედვით
აღჭურვოს სისხლის სამართლის ნორმა იმ სანქციით, რომელიც სასამართლომ უნდა
გამოიყენოს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში.
ამრიგად, სისხლის სამართლის ნორმის დისპოზიციაში, ერთ მხრივ, გადმოცემულია
დანაშაულებრივი ქცევის წესი, რომლის შესაბამისად ხდება ქმედების შემადგენლობის
განხორციელება, ხოლო მეორე მხრივ, ამ ამ ქმედების აკრძალვა გათავლისწინებულია
სისხლის სამართლის ნორმის სანქციაში. სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის ნორმის
სანქცია კი ავალდებულებს სისხლის სამართლის სუბიექტს, მოიქცეს მართლზომიერად. თუ
დანაშაული იქნა ჩადენილი, მაშინ ჩადენილი უნდა დაკვალიფიცირდეს სისხლის
სამართლის ნორმის კერძო ნაწილის დისპოზიციაში გამოხატული ქცევის სესაბამისად წესისა
ანუ აქ აღწერილი ქმედების შემადგენლობის ნიშნებისა და ჩადენილი ქმედების ნიშნების
სრული იგივეობის პრინციპით. ხოლო თითოეული დანაშაულისათვის სასჯელი უნდა
დაინიშნოს სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის ნორმის სანქციების შესაბამისად.
3) სისხლის სამართლის კანონის მოქმედება დროში
ნებისმიერი იურიდიული კანონი მოქმედებს დროში,სივრცეში და პირთა წრის
მიმართ.გამონაკლისი ამ მხრივ არც სისხლის სამართლის კანონია. ცხადია, ამ უკანასკნელის
სპეციფიკის შესაბაისად.
სისხლის სამართლის კანონი ძალაში შედის მისი მიღებიდან მეთხუთმეტე დღეს. თუ
კანონში მისი კანონში შესვლის სხვა თარიღი არაა დათქმყლი. სისხლის სამართლის კანონი
როგორც წესი მქმედებს უვადოდ, თუმცა არაა გამორიცხული კანონის მოქმედება დრებითი
მოქმედებისათვის. სისხლის სამართლის კანონის მოქმედების ფარგლების
პრობლემატიკიდან პირველ რიგში შევეხებით სისხლის სამართლის კანონის დროში
მოქმედების პრობლემას. კერძოდ, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-2
მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ქმედების დანაშაულებრიობა და დასჯადობა
განისაზღვრება სისხლის სამართლის კანონით, რომელიც მოქმედებდა ამ ქმედების ჩადენის
დროს. ამდენად ქმედება დანაშაულად დაკვალიფიცირდებასისხლის სამართლის სწორედ იმ
კანონით, რომელიც მოქმედებდა ამ ქმედების ჩაადების დროს
როგორც წესი, გამოიყენება სისხლის სამართლის სწორედ ის კონონი, რომელიც
მოქმედებდა ქმედების ჩადენის დროს. მაგრამ რას ნიშნავს ,,ქმედების ჩადენის დროს“ ?
ქმედებად ამ შემთხვევაში ,,დანაშაული“ იგულისხმება. ამაზე მეტყველებს საქართველოს
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-2 მუხლის მეორე ნაწილი. კერძოდ აქ ნათქვამია რომ
,,დანაშაულის ჩადენის დროა ის დრო, როდესაც მოქმედებდა ამსრულებელი ან
თანამონაწილე ანდა უნდა ემოქმედა მას. შედეგის დადგომის დროს მნიშვნელობა არა აქვს“.
ამდებულებიდან რამდენიმე მნიშველოვანი დასკვნა გამომდინარეობს. დანაშაულის ჩადენის
დრო ითვლება დრო, როცა სუბიექტმა თავისი ნება გამოავლინა, ანუ იმოქმედა, იმის
მიუხედავად დგება თუ არა ამავე დროს დანაშაულებრივი შედეგი. ეგრეთწოდებული
ფორმალური შემადგენლობის განხორციელებისას, როდესაც ქმედება უკვე უდრის
დანაშაულს, პრობლემა ამ მხრივ არ წარმოიშობა. საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის მე-2 მუხლის მეორე ნაწილის თანხმად, დანაშაული ჩადენილად ითვლება თვით
ქმედების ჩადენის დროს. ,,ქმედება“ ამ შემთხვევაში გაიგება ვიწროდ, როგორც სუბიექტის
ნების გამოვლენის მომენტი. მაგალითად,ქმედება ჩადენილ იქნა 2005 წლის 2 მარტს,
როდესაც პირმა დანით დაჭრა დაზარალებული, ხოლო ეს უკანასკნელი გარდაიცვალა ამავე
წლისს 6 აპრილს. მაშასადამე დანაშაული ჩადენილად ითვლება 2005 წლის 2 მარტს, რადგან
სუბიექტის ქმედება დაზარალებულის დაჭრაში გამოვლინდა. იმის მიუხედავად შეიცვალა
თუ არა კანონი ამ დროის განმავლობაში ამას არ აქვს მნიშვნელობა რადგან პირი დაისჯება
კანონით რომელიც მოქმედებდა ქმედების ჩადენის დროს.
დანაშაული შეიძლება ჩადენილ იქნეს თანამონაწილეობის ფორმითაც ამაში იგუისხმება
უშვალოდ ამსრულებელი, რომელმაც საერთო ჩანაფიქრი თვითონ, თავისი გონებითა
დახელებით განახორციელა, დანაშაულში თანამონაწილედ არ ითვლება. საქართელოს
სამოქალაქო კოდექსის მე-2 მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, დანაშაულის ჩადენის დროა
ის დრო, როდესაც მოქმედებდა აღმსრულებელი ან თანამონაწილე ადა უნდა ემოქმედა მას.
მაგრამ თუ ხდება დანაშაულის მომზადება და ვერ მოხდა მისი განხორციელება ამ
შემთხვევაში, დანაშაულის მომზადება ჩადენილად ითვლება დანაშაულის ჩადენის შესახებ
შეთანხმების მომენტიდან და მაშასადამე, როგორც წესი, იმოქმედებს ამ შეთანხმების დროს
მოქმედი კანონი.
სისხლის სამართლის კანონის დროში მოქმედების საკითხი დაკავშირებულია ერთიანი
დანაშაულის ცნბასთან და მისი გამოვლენის ფორმებთან.კერძოდ, დენადი დანაშაული
დამთავრებულად ითვლება იმ მომენტიდან, როდესაც პირმა შეწყვიტა დანაშაულებრივი
მდგომარეობა და გამოაცხადა ბრალის აღიარებით. განგრძობადი დანაშაულის ჩადენის
დროა ის უკანასკნელი აქტი, რომელიც სუბიექტის ერთიანი მიზნისა და განზრახვის
განხორციელების საშვალებას წარმოადგენდა.
 თავისებურია ეგრეთწოდებული ორაქტიანი დანაშაულის ჩადენის დროის საკითხი.
მაგალითდ, ტრეფიკინგი რომელიც ნიშნავს ადამიანთა ყიდვა-გაყიდვა, მაგრამ ზოგჯერ ეს
დანაშაული დამთავრებულია ადამიანის ექსპლუატაციის მიზნით მისი ყიდვის ანდა
ექსპლუატაციის მიზნით მისი დაქირავების მომენტიდან. ასე, რომ ადამიანებით
ტრეფიკინგისათვის საკუთრივ ყიდვა-გაყიდვის აქტი აუცილებელი არაა, თუმცა იგი ამ
უკანასკნელი აქტების ფორმაშიც შეიძლება განხორციელდეს.
4) სისხლის სამართლის კანონის მოქმედება სივრცეში
სისხლის სამართლის კანონი მოქმედეს არა მხოლოდ დროში, არამედ სივრცეშიც. ეს
ნიშნავს, რომ ქმედების შემადგენლობა ხორციელდება განსაზღვრულ ადგილას, რომელიც
მოქმედი კანონმდებლობითაა რეგისტრირებული. ამ შემთხვევაში მხედველობაში მიიღება
არა მარტო დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენის ადგილი, სადაც სუბიექტის ნება
გამოვლინდა, არამედ დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენის ადგილიც. მაგრამ სისხლის
სამართლის კანონის სივრცეში მოქმეედებას მარტოოდენ ტერიტორიულობის პრინციპი
როდი განსაზღვრავს, თუმცა ეს პრინციპი ერთ-ერთია, რომელიც სპეციალურ განხილვას
მოითხოვს. სივრცეში სისხლის სამართლის კანონის მოქმედების პრინციპთაგან
უპირველესია ტერიტორიულობის პრინციპი. ეს პრინციპი გამოხატულია საქართველოს
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-4 მუხლის 1-ლ ნაწილსი, რომლის თანახმად ,,იმას ვინც
დანაშაული ჩაიდინა საქართველოს ტერიტორიაზე, სისხლისსამართლებრივი
პასუხისმგებლობა დაეკისრება ამ კოდექსით“. აქედან გამომდინარე დგას საქართველოს
ტერიტორიის ცნების დადგენის საკითხიც. ამ თვალსაზრისით უნდა ვისარგებლოთ
საქართელოს კანონით ,,საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის შესახებ“.
საქართველოს ტერიტორიად ითვლება, უპირველს ყოვლისა, ამ ტერიტორიის სახმელეთო
ნაწილი, მათ შორის მიწისქვეშა ნაგებობანი, გამოქვაბულები და სხვადასხვა ბუნებრივი
წარმონაქმნი. წყლის ტერიტორიას კი განეკუთვნება ტერიტორიული და შიდა წყლები. შიდა
წყლებ მიეკუთვნება: მდინარეები, წყალსაცავები, ტბები, საქართველოს პორტის წყლები და
ასე შემდეგ.
საქართელოს ტერიტორიულ წყლებს მიეკუთნება შავი ზღვის სანაპირო წყლების ნაწილი 12
მილის ფარგლებში, თუმცა ცალკეულ შემთხვევაში ტერიტორიული ზღვის სიგანე შეიძლება
დადგინდეს საერთაშორისო ხელშეკრულებებით ან შეთანხმებით.
რაც შეეხება საქართველოს საჰაერო სივრცეს უნა ითქვას, რომ საქართველო თავის
იურისდიქციას ახორციელებს სივრცეში მის მიერ გაშვებული ობიექტებსა და ეკიპაჟებზე. ეს
ნიშნავს, რომ საქართველოს საჰაერო სივრცის უკიდურესი ზღვარი ზუსტად დადგენილი არ
არის.
საინტერესოა როგორ ესმის კანონმდებელს ამ ტერიტორიის ფარგლებში ჩადენილი
დანაშაულის ცნება? ამ კითხვაზე პასუხს იძლევა საქართველოს სისხლის სამართლის
კოდექსის მე-4 მუხლის მე-2 ნაწილი. კერძოდ, საქართველოს ტერიტორიაზე ჩადენილად
ითვლება დანაშაული, რომელიც დაიწყო, გრძელდებოდა, შეწყდა ან დამთავრდა
საქართველოს ტერიტორიაზე. ამ დებულებაში გამოხატულია ეგრეთწოდებული
სულყველგნობის პრინციპი, რომლის თანახმად ,,დამნაშავის დასჯის უფლება აქვს არა
მარტო იმ ქვეყანას, რომლის ტერიტორიაზე იმოქმედა დამნაშავემ, არამედ იმასაც, სადაც
შედეგი განხორციელდა“. როგორც ჩანს საკმარისია თუ დანაშაული საქართველოს
ტერიტორიაზე დაიწყო, მის მიმართ საქართვეოს სისხლის სამართლის კანონი გავრცელდეს.
თუ დანაშაული უმოქმედობით იქნა ჩადენილი, მაშინ დანაშაულის ჩადენის ადგილი იქნება
იქ, სადაც შედეგი დადგა ანდა სუბიექტის განზრახვის მიხედვთ შეიძლებოდა დამდგარიყო.
დანშაულში თანამონაწილეობის დროს როგრც თანამონაწილემ, ისე ამსრულებელმა
შეიძლება იმოქმედოს ერთსა და იმავე ადგილას, მაგრამ დანაშაულში თანამონაწილეობის
აქცესორული თეორისს თანახმად, უშუალო ამსრულებლის მიერ დანაშაულის ჩადენის
ადგილი არის თანამონაწილეობს მოქმედების ადგილიც, მიუხედავად იმისა, რომ
თანამონაწილე ფაქტობრივად მოქმედებდა სხვა ადგილას. თუ დანშაული უმოქმედობით
ხდებოდა, მაშინ დანაშაულის ჩადენის ადგილად ითლება იქ, სადაც უნდა ემოქმედა მას ან
მისი წარმოდგენით შედეგი დადგებოდა.
ამრიგად, სივრცეში სისხლის სამართლის ნანონის მოქმედების ტერიტორიული პრინციპის
თანახმად, საქართველოს ტერიტორიაზე ჩადენილი დანაშაულისთვის ყველა პირს, მისი
მოქალაქეობის მიუხედავად, პასუხისმგებლობა დაეკისრება, საქართველოს სისხლის
სამართლის კოდექსით. მაგრამ, თუ ზოგიერთი კატეგორიის პირები სარგებლობენ
ეგრეთწოდებული ექსტრაორდინალურობის პრინციპით, რომლის თანახმად,
დიპლომატიური იმუნიტეტით მოსარგებლენი, თუ ისინი ჩაიდენენ დანაშაულს
საქართველოს ტერიტორიაზე, მათი სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხი
წყდება საერთაშორისო სამართლის ნორმებით გატალისწინებულ წესების შესაბამისად.
საქართველოს თანამდებობის პირებს, კერძოდ საქართველოს პარლამენტის წევრის დაკავება
ან დაპატიმრება, მისი სამუშაო ადგილის, ბინის ან ავტომანქანის ჩხეკა შეიძლება მხოლოდ
პარლამენტის თანხმობით. გარდა იმ შემთვევისა, როცა მას დანაშაულზე წაასწრეს,რაც
დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს საქართველოს პარლამენტს.
5) დანაშაულის შედეგი, მიზეზობრივი კავშირი.
სისხლის სამართალში დამდგარ შედეგად ითვლება როგორც სამართლებრივი სიკეთის
განადგურება ან დაზიანება, ასევე მისიკონკრეტულ საფრთხეში ჩაყენება. კონკრეტული
საფრთხის დელიქტები შედეგიან დანაშაულებს მიეკუთვნება.
პირის მიერ ჩადენილი ქმედების ნებელობითბის დადასტურების შემდეგ შედეგიან
დანაშაულებში აუცილებელია ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის მიზეზობრივი კვშირი
დადგენა. სისხლის სამართალში რამდენიმე მიზეზობრიობის თეორიაა ცნობილი. ესენია
ექვივალენტობის, რელევანტობის, ადეკვატურობის და კანონზომიერი პირობის თეორიები.
ექვივალენტური თეორიის ლათინური ფორმულაა condition sine qua non ქართულად
აუცილებელ პირობას ნიშნავს. ქართული სისხლის სამართლის მე-8 მუხლის მე-2 ნაწილი
მიზეზობრიობის ექვივალენტურ, ანუ პირობათა თეორიას იზიარებს. ექვივალენტობის, ანუ
პირობათა თეორია მიზეზობრივი კავშირის დასადგენად აზრობრივი გამორიცხვის მეთოდს
იყენებს. ამ მეთოდით ქმედებასა და შედეგს შორის მიზეზობრიობა იქნება მხოლოდ მაშინ,
როდესაც ქმედების აზრობრივი გამორიცხვით შედეგიც გამოირიცხება.
ადეკვატურობის თეორიის მიხედვით, მიზეზობრიობას მხოლოდ მაშინ აქვს ადგილი,
როდესაც პირობა შედეგის ადეკვატურია. ეს თეორია ითვალისწინებს როგორც ყველა იმ
გაემოებას, რომელიც ქმედების განხორციელებისას დამნაშავის როლში მყოფ გონიერ
ადამიანს არ გამოეპარებოდა, აგრეთვე ამსრულებლის სპეციალურ ცოდნასაც. ამ თეორიის
სისუსტე მდგომარეობს იმაში, რომ იგი საბუნებისმეტყველო მეცნიერების კატეგორიის
უსაზღვრო მიზეზობრიობას შეფასებითი ელემენტებით ზღუდავს და მიზეზობრიობაში
სუბიექტური ელემენტი - ცოდნის ელემენტი შეაქვს.
რელევანტობის თეორია პირობათა ტეორიის და ადეკვატურობის თეორიის ნაზავია.
რელევანტბის თეორიის სისუსტე მდგომარეობს იმაში, რომ იგი მიზეზობრიობის
შეფასებითი კრიტერიუმით - ქმედების სისხლისსამართლებრივი მნიშვნელობით ზღუდავს.
კანონზომიერების პირობის თეორიის მიხედვით, გადამწყვეტია ის, ქმედება და შედეგი
ჩვენთვის ცნობილი ბუნების კანონების საფუძველზე ერთმანეთს უკავშირდება თუ არა.
პირობა მაშინაა შედეგთან მიზეზობრივ კავშირში, როდესაც იგი კანონზომიერი
ურთიერთობის საფუძველზე კონკრეტუ შედეგში რეალურად განხორციელდა.
კანონზომიერი პირობის თეორიას სისხლის სამართლის თეორიაში შემდეგნაირად
აკრიტიკებენ: ას თეორია ექვივალენტობის თეორიისაგან თითქმის არ განსხვავდება და
მიზეზობრიობას ვერ წყვეტს მაშინ, როდესაც არსებული გამოცდილების მიხედვით
ქმედებასა და შედეგს შორის მიზეზობრიობის დადგენა შეუძლებელია. ამ კრიტიკის
საწინააღმდეგოდ უნდა ითქვას ის, რომ მიზზობრიობის დადგენისად გადაწყვეტილია არა
რომელიმე სამართლებრივი თეორია მიზეზობრიობის შესახებ, არამედ საბუნებისმეტყველო
მეცნიერების მონაცემები ქმედებასა და შედეგს შორის დასაბუთებად კავშირზე.
მიზეზობრიობის ვერც ერთი სამართლებრივი თეორია საბუნებისმეტყველო მეცნიერების
მონაცემების გარეშე სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას ვერ შეძლებს.
6) დანაშაული ბრალის ორი ფორმით.
საქართველოს სისხლის ამართ₾ის კოდექსის მე-11 მუხლის თანახმად, ,,თუ სისხლის
სამართლის კანონი ითვალ;ისწინებს სასჯელის გადიდებას იმ თანამდევი შედეგის დადგოის
გამო, რომელსაც არ მოიცავდა დამნაშავის განზრახვა, მაშინ ასეთი გადიდება შესაძლებელია
მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც პირმა ეს შედეგი გაუფრთხილებლბით განახორციელა.
ასეთი დანაშაული განზრახ დანაშაულად ჩაითვლება.“
დანაშაული ბრალის ორი ფორმით საკმაოდ რთულ პრობლემებს ქმნის. ბრალის
ფსიქოლოგიური თეორიის პოზიციიდან ირკევა, რომ განზრახვა და გაუფრთხილებლობა,
ერთ მხრივ ბრალის სახეებია, თითქოს არსებობს განზრახვა და გაუფრთხილებელი ბრალი; ამ
პოზიციიდან ლოგიკურია ეგრეთწოდებული ,,შერეული, ანუ ბრალის ორმაგი ფორმა.“ მეორე
მხრივ საქმე ეხება განზრახვას და გაუფრთხილებლობას, როგორც ბრალის გამოვლენის
ფორმებს, როცა საქმე ეხება დანაშაულის ბრალის ორი ფორმით. მაშასადამე ბრალის
ფსიქოლოგიურ თეორიაში საქმე ეხება ბრალის სახეებისა და ფორმების აღრევას. ,,ბრალის
სახე“ მართლაც არსებობს მაგალითად, არსებობს მორალური ბრალი, რომლისგანაც
განსხვავდება სისხლის სამართლებრივი ბრალი. თუ მორალური ბრალი განზრახვის
ფორმით ვლინდება, სისხლის სამართლებრივი ბრალი გაუფრთხილებლობის გარეშე
შეუძლებელია.
დანაშაულის ბრალის ორი ფორმით ამჟამადაც აქტიურ პრობლემებს აღძრავს. დანაშაული
ბრალის ორი ფორმით შეუძლებელია არაპირდაპირი განზრახვისა და გაუფრთხლიებობის
შერწყმით, რადგან არაპირდაპი განზრახვისას სუბიექტი არ გამორიცხავს, შეგნებულად
უშვებს, გულგრილად ეკიდება შედეგის დადგომას. მაშასადამე, დანაშაულში ბრალის ორი
ფორმით ბრალის პირველადი სახით იგულისხმება პირდაპირი განზრახვა, როცა სუბიექტი,
იმის მიუხედავად, რომ ითვალისწინებს მართლსაწინააღმდეგო შედეგის გარდაუვალობასაც
კი, ესეიგი ჯანმრთელობის მძიმე ან ნაკლებად მძიმე დაზიანებას გამორიცხავს მსხვერპლის
სიკვდილის შესაძლებლობას. აშკარაა, რომ დანაშაული ბრალის ორიფორმით
შეუთავსებელია ბრალის ეგრეთწოდებულ კომპლექსური ცნების იდეასთან, როცა განზრახვ
და გაუფრთხილებლობა განიხილება არა როგორც ბრალის ფორმებად, არამედ ბრალის
შემადგენელ ელემენტებად.
რაც შეეხება ბრალის ორი ფორმით ჩადენილ ქმედებას, იგი დაკვალიფიცირდება არა
როგორც განზრახი და გაუფრთხილებელი დანსაული, არამედ იგი განეკუთნება განზრხი
დანაშაულის კატეგორიას, ხოლო გაუფრთხილებლობით გამოწვეული უფრო მძიმე შედეგი
სასჯელის დანიშვნის დროს მიიღება მხედველობაში.
7) დენადი დანაშაული, განგრძობადი დანაშაული.
დენადი დანაშაულის განმარტება მოცემულია სისხლის სამართლის კოდექსის მე-13
მუხლში. ამ მუხლის მიხედვით, დენადია ამ კოდექსის ერთ მუხლით ან მუხლის
ნაწილითგატალისწინებული დანაშაული, რომლის ჩადენა იწყება მოქმედებით ან
უმოქმედობით და რომელიც სემდეგ უწყვეტად ხორციელდება.
როგორც კანონის განმარტებიდან ჩანს, დენადი დანაშაულის არსებითი თავისებურება ისაა,
რომ მოქმედებით ან უმოქმედეობით განხორციელებული განსაზღვრული დანაშაულის
შემადგელობა უბრალოდ კი არ გრძლედება დროში, არამედ განუწყვეტლად ხორციელდება.
ეი იმას ნიშნავს, რომ დანაშაულის რეალიზაციის ნებისმიერ მომენტში, დანაშაულებიდან
დამთავრებამდე,სუბიექტი განუწყვეტლივ იმყოფება მისი ჩადენის მდგომარეობაში. იგი
განუწყვეტლივ არღვევს სისხლის სამართლის ნორმას,თანაც განუწყვეტლად ხორციელდება
ერთი და იმავე დანაშაულის შემადგენლობა მთლიანად და არა მისი რომელიმე ერთი
ელემენტი.
დენადი დანაშაულის ობიექტური მხარე უწყვეტობით ხასიათდება, მაგრამ ბრალის ფორმის
ან განზრახვის სახის მიხედვით შესაძლებელია დისკრეტული იყოს, თუმცა არც მისი
უწყვეტობაა გამორიცხული. დენადი დანაშაულის ჩადენის მსვლელობაში შესაძლებელია
ბრალის ფორმა იცვლებოდეს, მაგალითად შესაძლებელია პირდაპირი განზრახვით
დაწყებიული ქმედება პირს აღარ სურდეს, მაგრამ შეგნებულად უშვებდეს ამ ქმედების
მართლსაწინააღმდეგო შედეგს ან გულგრილად ეკიებოდეს მას. ერთი სიტყვით, დენადი
დანაშაულის ჩადების სპეციფიკა მის ობიექტურ მხარეშია.
დენადი დანაშაულის ფორმით შესაძლებელია რეალიზებულ იქნეს დანაშაულის ისეთი
შემადგენლობები, როგორიცაა: თავისუფლების უკანონო აღკვეთა , მძევად ხელში ჩაგდება,
ცეცხსასროლი იარაღის მართლსაწინააღმდეგო შენახვა, ტარება და სხვა.
დენადი დანაშაულის თავისებურება არა მარტო ის არის, რომ იგი მეტ-ნაკლებად
ხანგრძლივი დროის მანძილზე უწყვეტად ხორციელდება, არამედ ისიც, რომ მას ახასიათებს
სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაში მიცემის ხანდაზმულობის ვადების გამოთვლის
სპეციფიკური წესი. სწორედ ეს არის მინიშნებული სისხლის სამარლის კოდექსის მე-13
მუხლის მეორე ნაწილში - დენადი დანაშაული დამთავრებულია ქმედების შეწყვეტის
მომენტიდან.
პირის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაში მიცემის ხანდაზმულობის დავის დინება
გამოანგარისებული უნდა იქნეს პირის დანაშაულებრივი საქმიანობის, ქმედების სრული
შეწყვეტის მომენტიდან, სამი პირობიდან თუნდაც ერთ-ერთი პირობის არსებობისას:
პირველი - როცა დენადი დანაშაული შეწყდა დამნაშავის ნებით; მეორე - დენადი
დანაშაულის შეწყვეტა დამნაშავის ნების საწინააღმდეგოდ და მესამე - მისი ნებისაგან
დამოუკიდებლად. სწორედ სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა აქედან უნდა იქნეს
გამოთვლილი.
1) დენადი დანაშაულის დანაშაულებრიობა და დასჯადობა, სისხლის სამართლის
კოდექსის მე-2 მუხლის თანახმად უნდა განისაზღვროს.
2) დენადი დანაშაულის მიმართ სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობაში მიცემის
ხანდაზმულობის ვადა გამოანგარიშებულიუნდა იქნეს დანაშაულის
განხორციელების ფაქტობრივი შეწყვეტის მომენტიდან.
3) ამნისტია შეიძლება შეეფარდოს მხოლოდ იმ დენად დანაშაულს რომლის
განხორციელება შეწყდა მის გამოცემამდე.
 4) როდესაც დენადი დანაშაულის ჩადენის დროს ადგილი აქვს დანაშაულის
შემადგენლობის განუწყვეტლივ განხორციელებას.
5) დენადი დანაშაული არ გამორიცხავს დანაშაულთა სიმრავლეს.
რაც შეეხება განგრძობად დანაშაულს, განგრძობადი დანაშაულის განსაზღვრებას შეიცავს
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-14 მუხლი. ამ მუხლის მიხედვით,განგრძობადია ამ
კოდექსის ერთი მუხლით ან მუხლის ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაული, რომელიც
მოიცავს ერთიანი მიზნითა და საერთო განზრახვით ჩადენილ ორ ან მეტ ქმედებას.
განგრძობადი დანაშაული დენადი დანაშაულის მსგავსად,ერთიანი დანაშაულის
რეალიზაციის გასაკუთღებული ფორმაა, მისი ობიექტური მხარის სპეციფიკა იმაშია, რომ
მისი შემადგენელი ქმედებები დისკრეტულად ახდენენ სისხლის სამართლის კანონით
გათვალისწინებული ერთი კონკრეტული დანაშაულის რეალიზაციას. განგრძობადი ფორმით
შესაძლებელია დეალიზებულ იქნეს დანაშაულის ისეთი შემადგენლობები, როგორებიცაა:
ქურდობა, მითვისება, საბოტაჟი, გამოძალვა და სხვა. საინტერესოა თუ რა იურიდიული და
პრაქტიკული შედეგენი მოსდევს ამა თუ იმ დანაშაულის განგრძობად დანაშაულად მიჩნევას.
1) განგრძობადი დანაშაული დამთავრებულად ჩაითვლება მაშინ, როცა
განხორციელდება მისი შემადგენელი უკანასკნელი აქტი, ამაზე პირდაპი მიუთითებს
სისხლის სამართლის კოდექსის მე-14 მუხლის მეორე ნაწილი.
2) განგრძობადი დანაშაულისთვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობაში მიცემის
ხანდაზმულობის ვადის დინება იწყება უკანასკნელი ქმედების ჩადენის დღიდან,
3) სუბიექტს ამისიტია შეეფარდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ უკანასკნელი
მოქმედება ჩადენილი იქნება ამინისტიის აქტის გამოცემამდე.
4) განგრძობადი დანაშაულის კვალიფიკაცია მცდელობით შესაძლებელია მხოლოდ აიმ
შემთხვევაში, თუ ის ხორციელდებოდა კონკრეტული განზრახვით.
5) განგრძობად დანაშაულში თანასრულ უფლებიანობა შესაძლებელია მხოლოდ იმ
მოქმედებისათვის, რომელშიც მან მიიღო უშუალო მონაწილეობა და არა
დისკრეციულად ჩადენილი ყველა ქმედებისათვის. იგივე ითქმის
თანამონაწილეობაზეც.
8) დანაშაულის ობიექტური მხარე, ქმედების ცნება.

ქმედების შემადგენლობა ქმედების ონიექტური და ქმედების სუბიექტური მხარისაგან

შედგება. ობიექტური მხარე შემდეგ ნიშნებს მოიცავს:
სისხლის სამართლის სუბიექტის მიერ განხორციელებული ქმედება, ანუ მოქმედება და
უმოქმედობა.
მედებით გამოწვეული შედეგი
მიზეზობრივი კავშირი ქმედებასა და შედეგს შორის და
შედეგის ობიექტური შერაცხვა.
ქმედების გარეშე სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ არსებობს.
სისხლის სამართლისთვის მნიშვნელოვანია მხოლოდ ადამიანის ნებელობითი ქმედება.
სისხლისსამართლებრივად ქმედუნარიანია ფიზიკური პირი, ანუ ქმედების განხორციელება
შეუძლია მხოლოდ ადამიანს, დამოუკიდებლად მისი ასაკისა და სულიერი მდგომარეობისა.
ქმედება მოიცავს როგორც მოქმედებას, ასევე უმოქმედობას, სისხლის სამართლის კოდექსის
მე-7 მულის 1-ლი ნაწილით სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველია
დანაშაულებრივი და ბრალეული ქმედება. ქმედების შესახებ სისხლის სამართალში
რამდენიმე შეხედულება არსებობს. ამათგან მნიშვნელოვანია ქმედების კაუზალური,
ფინალური და სოციალური მოძღვრება.
კაუზუალური მოძღვრების მიხედვით ქმედება ნებელობითი ქცევაა. ნების შესაბამისი უნდა
იყოს არა მოლოდ აქტიური მოქმედება, არამედ უმოქმედობაც.
ქმედების ფინალური მოძღვრება ქმედებად მხოლოდ განსაზღვრული მიზნის მისაღწევად
მიმართულ ქცევას თვლის. ქმედებას სამი საფეხურიაქვს: მიზნის დასახვა, მიზნის
მისაღწევად საშვალების არჩევა და ამ მიწნის მიღწევა რეალურ სამყაროში.
ქმედების სოციალური მოძღვრების წარომადგენლები ქმედების განმარტების სხვადასხვა
ვარიაციას გვთავაზობენ, თუმცა ყველა ამ დეფინიციაში ქმედების არსს მისი
მიზანდასახულობა კი არა, არამედ მისი სოციალური მნიშვნელობა განსაზღვრავს.
სოციალური მოძღვრების სისუსტედ ითვლება ის, რომ ქმედების ეტაპზე აქაც შეფასების
მომენტი, რმედების სოციალური მნიშვნელობაა გასათვალისწინებელი. ამგვარად, ამ
თეორიის მიხედვით, ქმდების სოციალური მნიშვნელობა ფასდება როგორც ქმედების
შემადგენლობის, ასევე მართლწინააღმდეგობისა და ბრალის ეტაპზე. რაც შეეხება
სისხლისსამართლებრივ მნიშვნელობას მოკლებული ქმედებებს:სისხლისსამართლებრივ
მნიშვნელობას მიკებული ქმედებებს მიეკუთვნება:
1. მყესის და სხვა რეფლექსი
2. Via absoluta დაუძლეველი ძალის გავლენით გამოწვეული მოძრაობა
3. კრუნჩრვები
4. მოძრაობა უგონობის მდგომარეობაში
5. მოძრაობა ღრმა ჰიპნოზის დროს
6. სხეულებრივი მოძრაობა ძილში
Via absoluta ლათინურად დაუძლეველ ძალას ნიშნავს, როგორიცაა მაგალითად: სეულებრივი
მოძრაობის იძულება ხელის კვრით ან ხელზე ხელის მოჭერით; უმოქმედობისას კი პირის
გაკოჭვა, რათა მან რაიმე ქმედება არ განახორციელოს. დაუძლეველი ძალის ანუ vis absoluta
ქმედებას და შესაბამისად დამდგარი შედეგისათვის სისხლისსამართლებრივ
პასუხისმგებლობას გამორიცხავს, რადგან ამგვარი მოძრაობის პროცესში თავის ტვინის
მაკონტროლებელი ფუნქციის ჩართვა შეუძლებელის და შესაბამისად
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა გამორიცხულია. დაისჯება მხოლოდ ის, ვინც vis
absoluta განახორციელა.
მოძრაობა ღრმა ჰიპნოზის დროს შეიძლება სისხლისსამართლებრივად ირელევანტური
ქმედებად ჩავთვალოთ და დაჰიპნოზებული პირის დასჯადობა ამგვარად გამოვრიცხოთ. თუ
ჰიპნოზით გამოწვეული ქმედება სისხლის სამართლებრივად უმნიშვნელო, ანუ
ირელევანტურია, იგი მართლსაწინააღმდეგო ხელყოფა არაა და ამიტომაც დაჰიპნოზებულის
წინააღმდეგ აუცილებელი მოგერიების განხორციელება დაუშვებელი იქნება.
დაჰიპნოზებულის მიერ განხორციელებული თავდასხმის მოგერიება და მისი და მისი
დაზიანება აუციელებელი მოგერიების მდგომარეობაში ჩადენილად არ ჩაითვლება,
ამგვარად მომგერიებლის ქმედება დანაშაულებრივი იქმება, რავ არასწორია. თუ ღრმა
ჰიპნოზს ფსიქიკის დროებით აშლილობად ვარიარებთ, დაჰოპნოზებული პირის მიერ
განხორციელებული ხელყოფა მართლსაწინააღმდეგო და არაბლალეული ქმედება იქნება და
მის წინააღმდეგ აუცილებელი მოგერიების განხორციელება დასაშვებია. როგორც ერთი,
ასევე მეორე შეხედულების მიხედვით, ჰიპნოზისას გამოწვეული შედეგისათვის
სისხლისსამართლებრივად პასუხს აგებს არა დაჰიპნოზებული არამედ დამჰიპნოზებელი.
ძილის დროს გამოწვეული შედეგებისათვის პირმა შეიძლება პასუხი აგოს მხოლოდ
გაუფრთხილებლონისათვის, თუ დადასტურდა, რომ მან ძილის წინ წინდახედულობის
ნორმა დაარღვია.