4/12/2012

Universiteti Politeknik i Tiranes

Fakulteti i Inxhinierise Mekanike
Departamenti i Menaxhimit

EKONOMIA
Mikro dhe Makro Ekonomia

09 Prill 2012 Leksion 1 Mag. Ana Buhaljoti

Objektivat:

Perkufizim i Ekonomise

Principet baze te ekonomise

Mikroekonomia dhe makroekonomia

Metodologjia e Ekonomise

1
 4/12/2012

Kur hapni gazetën çfarë lexoni?

-një raport nga “korespodenti për
ekonomi”.

Ju ndiqni lajmet ne television dhe çfarë

shihni?
-një rubrikë rreth gjendjes ekonomike ne
vend dhe në botë.

Kur bisedoni me shokët rreth çmimit të një

produkti,ose nëse keni pasur para të
mjaftueshme për të kryer një aktivitet.

Ekonomia ndikon në jetën tuaj të

perditshme - vazhdimisht ballafaqohemi
me problemet ekonomike dhe vendimet të
cilat i marrim vet.

Kalimin e sistemit ekonomik nga centralist në kapitalist

(ekonomia e tregut) na detyron të pajisemi me njohuri
thelbësore rreth funksionimit të tregut të lirë.

o Të gjitha resurset (burimet) natyrore janë të limituara dhe

secili individ mundohet që të sigurojë një standard më të mirë
jetësorë.
o Për shkak problemit te mungeses, njeriu ja siguron vetes
standardin e dëshiruar vetëm dukë dëmtuar individin tjetër.
Cdo individ është i interesuar të pajiset me njohuri se si t’i
shfrytëzojë burimet monetare që i ka në dispozicion nga paga
ose trashëgimia.

2
 4/12/2012

Pse duhet të studiohet ekonomia:

• Kuptoni botën në të cilën jetoni sot
Pse është aq vështirë të gjesh banesë në Ohër gjatë verës? Pse
ndonjë artist i njohur është i paguar aq shumë për ta luajtur rolin
kryesor në film? Pse standardi jetësor është aq i varfër në shumë
vende afrikane?

• T’ju bëjë pjesëmarrës më të mençur në

ekonomi
Si ecën në jetë, sjell shumë vendime ekonomike. derisa si student,
vendos sa vjet do të studiosh. Pasi të gjesh punë, do të vendosesh
sa nga të ardhurat e tua do t’i shpenzosh, sa do të kursesh dhe si
do t’i investosh kursimet e tua

• T’i kuptoni potencialet dhe kufizimet e

politikës ekonomike
Kur do të vendosish cilën politikë ta mbështetish, mund të gjendesh
në situatë që të pyetesh për çështje të ndryshme për ekonominë.
Cilat janë efektet nga tregtia e lirë me vendet tjera? Si ndikon deficiti
buxhetor i ekonomisë?

Perkufizim i Ekonomise

Fjala ekonomi rrjedh nga fjala greke “per ate qe udheheq me amviseri“

Shkenca sociale e perdorimit te burimeve nen kushtet

e mungeses, me qellim plotesimin e nevojave te
njerezve.

Kerkesat e shoqerise tejkalojne burimet

1.Te mirat jane te pa mjaftueshme
2.Shoqeria duhet te perdore resurset ne menyre efikase

3
 4/12/2012

Want is a growing giant whom the coat of have was

never large enough to cover.
Ralph Waldo Emerson, The conduct of Life,1860

4 Principet baze te ekonomise

Te mendojme si nje ekonomist...

1. Kembimi
embimi (trade-
(trade- off)
2. Kosto oportune
3. Analize Marginale
4. Sjellje Racionale

4
 4/12/2012

1. Njerez
Njerezit
ezit ballafaqohen me kembimin
• Nuk egziston dreke pa te holla” (No free luch)
• Qe te fitojme diçka qe duam, duhet te terhiqemi prej
diçkaje tjeter qe po ashtu e duam
• Shembull : studenti i cili duhet te vendose si do ta
shperndaje burimin e tij - kohen.
• Kur njerezit jane te organizuar ne shoqeri ata
ballafaqohen me lloje te ndryshme kembimi.
(Shembull klasik midis “pushkes dhe gjalpit”)

• Kembimi midis efikasitetit dhe drejtesise.

2. Kosto oportune

“Shpenzim/ kosto oportune eshte ajo (e

mire, sherbim, shfrytezim) nga e cila duhet te terhiqemi
per te fituar diçka tjeter (te mire, sherbim, shfrytezim)”

Psh. Te marrim rastin per marjen e vendimit a te shkohet ne fakultet.

Dobija (fitimi) eshte pasurim intelektual dhe mundesi per te gjetur
vende me te mira te punes. Por ku qendron shpenzimi?
Nese personi zgjedh te vazhdoje shkollen atehere ai dorzon, hedh
tutje zgjedhjen e dyte (punen). Kostoja oportune e te shkuarit ne
shkolle eshe fillimi i nje pune

5
 4/12/2012

3. Analize Marginale
Ekonomistet perdorin termin ndryshime marginale (kufitare)
per te pershkruar aftesite plotesuese te planit ekezistues te
aksionit.
(fitimi marginal prej nje aksioni > shpenzimi marginal)

A duhet te vazhdoj master?

Per ta sjelle vendimin, duhet te dini dobit (fitimet) plotesuese qe
mund te fitoni gjate nje viti te studimeve( te ardhura me te larta
gjate jetes dhe kenaqesi ne mesim ) dhe shpenzimet plotesuese
qe do te paraqiten (shkollimi, dhe mjete te cilat nuk do ti keni
gjersa jeni ne shkollim).
Duke krahasua fitimin e shtuar dhe shpenzimin e shtuar
mund te vleresoni nese do te kryeni masterin.

4. Sjellje Racionale
Njerezit marrin vendime kur bejne krahasim ndermjet fitimit
dhe shpenzimit, ndaj sjellja e tyre mund te ndryshoje
bazuar ne shpenzimet ose fitimet.

Psh. tatimi i naftes i inkurajon njerezit te ngrasin vetura me

te vogela te cilat hrxhojne me pak nafte.
Gjithashtu ai i inkurajon njerezit qe me teper te shfrytezojne
transportin publik si dhe te jetojne me afer vendit te punes.

6
 4/12/2012

Tre pyetjet qendrore ekonomike

Meqenese prodhimetaria e çdo ekonomie eshte e kufizuar prej
resurseve te saj dhe diturive teknologjike ,çdo shoqeri e pasur ose e
varfer duhet te zgjedh se si do ti shperndaj resurset

1) Cilat mallra do te prodhoje dhe ne çfare sasie?

2) Si do te prodhohen te mirat materiale?
3) Per cilin do te prodhohen?

Dilema
ilema ekonomike:
ekonomike:
çka, si dhe per cilin do te prodhohet

1. Ndryshimi i çmimit dhe varferija ne kuptimin

ekonomik
• Rregulli: çmimi i ndonje te mire zmadhohet
, harxhuesit mundohen ta shfrytezojne me pak
, por prodhuesit mundohen ta shesin (prodhojne)
me shume.
• Shembull: Kur çmimi i naftes zmadhohet, çdo
ndermarrje do te mundohet ta zvogeloj
shfrytezimin e produkteve qe permbajne nafte.
• Çmimet me te larta te naftes e detyrojne
ekonomine te prodhoj ne menyre (si ) gjate se
ciles do te perdoret me pak nafte.

7
 4/12/2012

2. Shperndarja e te ardhurave
Si te ardhurat ndahen midis grupeve te
ndryshem ose individeve (ne shtet ose ne bote)
• Prodhimtaria boterore e drejtuar ne prodhime
dhe sherbime qe harxhohen ne vendet e pasura
• Puneteoret ne vendet e varfera jane me pak
produktiv sepse punojne ne kushte jo te
favorshme.

Te ardhurat ndahen ne menyre jo te barabarte

brenda nje vendi njelloj si midis vendeve.

I. Te ardhurat individuale nuk rrjedhin vetem nga

puna por edhe nga pronesia mbi mjetet (
toka, ndertesat, mjetet koorporative )
II. Ekonomia me pronesi private (psaurija dhe
fuqija ne duaret e nje numeri te vogel njerzish)
Ekonomija e prones shteterore ( shperndarje
proporcionale te te ardhurave)

Mikroekonomia dhe Makroekonomia

8
 4/12/2012

Mikroekonomi
Themeluesi : Adam Smithi (Pasurija e popujve 1776)

Dege e ekonomisë e cila vezhgon sjelljen e

njesive, segmenteve ose subjekteve individuale
ekonomike sic jane: tregjet , ndermarrjet dhe familjet.

Makroekonomi
Xhon Majnard Kejnz(Teorija e pergjitheshme per punesim kamaten dhe parat. 1936)

Dege e ekonomisë e cila vezhgon fenomenet e

pergjithshme te shoqerise sic : jane efektet prej huas
nga ana e qeverise , ndryshimet e shkalles se
papunesise, standarti jetesor.

Ekonomia pozitive dhe normative

9
 4/12/2012

Ekonomia pozitive Ekonomia normative

• sqarime objektive se si • udhezime te bazuara mbi

funksionon ekonomia aftesite e gjykimeve
objektive ose subjektive
• forme deskritive qe na • forme propozimi dhe na
meson si eshte bota meson se si duhet te jete
bota
• bazohet ne fakte dhe • bazohet ne gjykimin e
dhe marredheniet shkak- vleres dhe preferenca
pasoje “ cfare eshte” ideologjike „ cfare duhet
te jete“
• P.sh Qiramarrja • P.sh qeveria duhet ta
minimale reflekton rrise qiramarrjen
papunesine minimale

Metodologjia e ekonomise

Metoda Shkencore – zhvillimi objektiv dhe testimi i

teorive për të kuptuar se si funksionon bota
o Vrojtim i botes reale : fakteve, sjelljeve, shqyrtimi i
episodeve nga historia dhe indetifikim i problemit
o Formulimi i hipotezave: shpjegim i mundshem i shkakut
dhe pasojes
o Testimi i hipotezes: duke e krahasuar vazhdimisht me
grupe të ndryshmë të dhënave të cilat nuk e mohojnë, aq
më të sigurtë do të jemi se e kemi gjetur sqarimin e
saktë të sjelljes ekonomike
o Zhvillimi i teorise: shpeh thelbin e fenomenit
o Formulimi i parimeve / ligjeve ekonomike:
teoria e testuar dhe pranuar gjeresisht

10
 4/12/2012

Supozime dhe parimi “ceteris paribus”

Metodat e ekonomise
Supozime: mund ta bëjnë botën të kuptohet më lehtë
Për shembull, që të studiohen efektet nga trgetia ndërkombëtare, mund
të supozojmë se bota përbëhet vetëm nga dy vende dhe se secili vend
prodhon vetëm lloje të mirave

„ceteris paribus” : të ruhen faktoret e tjere te pandryshuar

Shembull : Kërkesa për çdo mall është e kushtëzuar nga : çmimi, të
ardhurat e disponueshme të konsumatorëve, çmimet e supstituteve.
Supozojmë - të ardhurat e konsumatorëve është zvogëluar
“Ceteris paribus“ - do të zvogëlohet kërkesa për mallin

Model
Model Ekonomik

Ligj/ Parim

Teori

Hipoteze

11
 4/12/2012

Çeshtje themelore ekonomike

• Çdo ekonomi ka rezerva të kufizuara të mjeteve, siç janë:

puna, dituritë teknike, fabrikat dhe veglat, toka, energjia etj

• Duhet të zgjedhë mes llojeve të ndryshme të mundshme të

mirave (çka), të zgjedhë mes teknikave të ndryshme
prodhuese (si) dhe në fund të vendos kush i shpenzon të
mirat (për cilin)

• Përgjigjja: secila ekonomi duhet të vendos për shpenzimet

ekonomike (inputet) dhe prodhimet (outputet).

12
 4/12/2012

Inputet dhe outputet në ekonomi

o Inputet (hyrjet) : „faktorë të prodhimit“

mallra dhe shërbime që i shfrytëzojnë ndërmarrjet në
procesin e prodhimit

o Autputet (daljet): „vlera të përdorshme“

mallra dhe shërbime që fitohen në procesin e
prodhimit me kombinim të inputeve

Resurset- faktore te prodhimtarise

Resurset natyrore Toka

Resurset njerëzore Puna dhe sipermarresi
Resurset prodhuese Kapitali

Puna : koha e shpenzuar e njerëzve në prodhimtari

Kapitali : mallra të ndryshme prodhimi ( lende e pare, mjete,
godina)

Toka : resurset natyrore (sipërfaqet e punueshme bujqësore,
toka për ndërtim, resurset energjetike, ujërat, mineralet)

Sipermarresi : pronarë të kapitalit të cilët janë të aftë
të kryejnë zhvendosjen e resurseve drejt pikave më
prouktive; të sjellin inovacione në prodhimtari.

13
 4/12/2012

Model i mundesive prodhuese

Grafik i cili i tregon kombinimet e te mirave (autputit), të
cilat ekonomia mund t’i prodhojë me faktorët prodhues
(inputet) dhe teknologjinë prodhuese që e disponon.
Sasia e
kompjuterave
të prodhuar

3.000 D

C
2.200 Kufiri i
2.000 A mundësive
prodhuese
1.000 B

0 300 600 700 1.000 Sasia e automjeteve

të prodhuara

Rritja Ekonomike
Zhvendosja e lakores së mundësive prodhuese

Sasia e
kompjuterave
të prodhuar
Rritje e sasise se
burime
4.000

3.000

Rritje e cilesise se
2.100 E
2.000
A
burimeve

Perparimet
teknologjike
0 700 750 1.000 Sasia e automjeteve
të prodhuara

14
 4/12/2012

Tabela e mundesive te prodhimit

Alternativat e prodhimit
Lloji i produktit A B C D E

Pizzas 0 1 2 3 4
(ne qindra milion)

Robot Industrial 10 9 7 4 0
(ne milion)

Detyre:
Detyre: Krijoni dhe analizoni grafikun…
grafikun…

1-29

Problemet dhe sfidat bashkëkohore të

ekonomisë
• Nëse resurset janë të rralla si do të caktohet vlera e
tyre?
• Si do ta bëjmë shpërndarjen e të mirave dhe
shërbimeve të limituara?
• Kusha ka të drejtë në shfrytëzimin e tyre dhe pse?
• Cili është roli I shtetit?
• Si të sigurojmë harxhimin efikas të të mirave dhe
shërbimeve të rralla për dallim nga keqpërdorimi I
tyre I mundshëm
• Dhe tani se fundmi : Kriza Globale

15
 4/12/2012

Literatura
1. Economics. McConnell & Brue. 15th Edition. 2002.
McGraw-Hill.
http://www.mhhe.com/economics/mcconnell15e

2. Macro-Economics. McConnell & Brue. 16th Edition.

2005. McGraw-Hill.

3. Mikroekonomia. Hal R. Varian Botimi I trete. Onufri

2000.

4. Makroekonomia. DornBusch & Fischer.

Botim nderkombetar. Dituria 2000.

16