Professional Documents
Culture Documents
2ND YEAR
FILIPINO 107
UGNAYAN NG WIKA, KULTURA AT LIPUNAN
MODYUL- 1
1. KATANGIAN NG WIKA
Halimbawa:
Ang salitang bomba ay nangangahulugan na:
- pampasabog
- igiban ng tubig mula sa lupa
- sikreto o baho ng mga kilalang tao
Mga Katangian Ng Wika
Ang sumusunod ay ang mga katangian ng wika. Sa pag-aaral ng mga ito, malalaman na ang wika ay
nabuo sa sistematikong pamamaraan at patuloy na umuunlad sa paglipas ng mga panahon.
OJESIRZAL
Maaaring buuin bilang JOSE RIZAL ayon sa mga titik
Maganda Marian artista paborito
Maaaring makabuo ng pangungusap na “Maganda ang paborito kong artista na si Marian.”
Maliban sa pasulat na paraan, ang wika ay sinasalita rin. At kapag sinasalita, mayroong tunog na
nabubuo. Sa pamamagitan ng pagbuo ng tunog, nalalaman ang emosyon at kahulugan ng salita. Sa
intonasyon nababatid ang dagdag na kahulugan ng tao sa isang salita.
Ang tunog ay nalilikha sa pamamagitan ng ating baga na naglalabas ng hangin at dumaraan sa voice
box (artikulador) at pagkatapos ay sa ilong at bibig kung saan ito binabago para sa emosyon
(resonador).
Halimbawa:
Dahil pagbabago lamang ang permanenteng bagay sa daigdig, maging ang wika ay nakararanas ng
pagbabago. Sa paglipas ng panahon at mga henerasyon, nabibigyang daan nito ang pag-unlad at
pagbabago ng wika. Isang patunay nito ang konsepto ng makaluma at makabagong pag-uusap. Sa
kulturang Pilipino, mas matalinghaga at mas kagalang-galang pakinggan ang makaluma o tradisyonal
na uri ng pagsasalita. Sa pag-unlad ng teknolohiya, unti-unting naging makabago ang paraan ng
pakikipag-usap na tinatawag na komunikasyon sa kontemporaryong panahon. Bunga nito ang
pagbabago ng kahulugan ng isang salita. Mas lumalawak ang bokabularyo ng mga tao dahil sa mga
bagong ideyang nabubuksan at natutuklasan sa pagbabago ng henerasyon.
Dahil ginagamit ang wika sa komunikasyon, hindi maiiwasang magkaroon ng palitan o hiraman ng
mga salita. Mayroong mga salitang walang katumbas sa wika ng isang bansa o pamayanan, kaya
naman ang nagiging solusyon dito ay ang panghihiram. Likas namang katangian ito ng lahat ng wika.
Ito rin ang dahilan kung bakit ang wika ay dinamiko at umuunlad. Sa panghihiram din mas nagiging
bukas sa pagtuklas ng kultura at tradisyon ang isang mamamayan o nasyon.
Ang wikang Filipino ay salamin ng wikang nanghihiram. Magkakahalo ang mga salitang Kastila,
English, Arabe, at iba pang Austronesian na salita. Siyempre kabilang dito ang mga likas na wika
tulad ng Tagalog, Waray, at ibang lokal na wika.
Halimbawa:
Ginagamit din ang wika sa pagpapaunlad ng kultura ng isang bansa o pamayanan. Sa pamamagitan ng
wika ay mababatid ang makulay na kultura, tradisyon, at pamumuhay ng mga tao. Sa katunayan, para
sa mga dayuhan sa isang bayan, ang mga salitang may kaugnayan sa mga pista, pagdiriwang, pagkain,
at iba pang mahahalagang kagamitan ang nagsisilbing tanda nila sa isang lugar. Iniuugnay nila ang
mga salita sa kultura sa mga tao at lugar para manatili ito sa kanilang isip, na kalaunan ay tuluyang
nagiging pagkakakilanlan ng nito para sa nakararami.
Halimbawa:
Kung naisasalita ang wika, kailangan ay naisusulat din ito. Kadikit ng mabisa at malinaw na anyo ng
impormasyon ay ang katangian nitong maisulat at mabigkas. Hindi naman kasi maaaring lahat ng
nangyayari ay pasalita lamang at tatandaan ng utak. Mas nagiging mahalaga ang isang pangyayari o
kaganapan kung maidodokumento ito. Sa pagsusulat din ng mahahalagang ganap gamit ang wika, mas
napapanatili nito ang saysay ng wika at salita mula sa isang bansa, bayan, o maliliit na yunit ng
pamayanan.
Makapangyarihan ang salita at wika. Kung nagagamit ito sa pakikipag-usap sa kapuwa, kaya rin
nitong tuligsain ang isang masamang gawi. Sa pamamagitan ng pasulat o pasalitang paraan ay
maaaring maiparating ang pagsalungat sa hindi wastong pamamamahala o pagturing sa isang tao.
Halimbawa nito ay ang mga ginagawang protesta ng mga militanteng grupo na hindi lamang umaasa
sa mga isinisigaw nila, kung hindi mayroon pang bitbit na mga plaka at karatula. Ang iba naman ay
sumsulat ng editoryal sa mga pahayagan o di kaya naman ay nagbubulalas ng kanilang mga
komentaryo sa mga programa sa telebisyon o radyo.
2. KAHALAGAHAN NG WIKA
Ngunit bago dumako sa pagtuklas sa katangian ng wika, marapat lamang na malaman ang
kahalagahan ng wika. Sa pag-alam ng kahalagahan nito, magkakaroon ng kabatiran na dapat
pagyamanin ang wika upang manatili itong bahagi ng ating araw-araw na pamumuhay.
Ang pagpreserba sa pagkakakilanlan ng bawat pangkat o grupo ay mahalaga dahil ang mga ito
ang nagbibigay kulay sa yamang kultural ng isang bansa. Natatangi o bukod-tangi ito sa ibang mga
bansa. Kadalasan, isa ito sa mga rason kung bakit dinadayo ang isang bansa. At ang ganitong mga
pangyayari ay lubos na nakakatulong sa ekonomiya ng isang bansa.
Kaya, nararapat lamang na bigyan ng importansya ang kultura sapagkat ang mga ito ay sumasalamin
sa kayamanan meron ang isang pangkat o grupo. Kayamanan na hindi lamang materyal kung hindi ay
maging ang mga kaugalian, tradisyon na patuloy parin na pinapakita at ginagawa hanggang ngayon.
PAUNANG PAGSUBOK
1. C
2. C
3. D
4. B
5. A
MGA GAWAIN
1. Wika ang ginagamit natins sa pakikipagtalastasan, dahil ditto ay napaparating natin o
nailalahad natin an gating saloobin at naiisi. Sa pamamagitan din nito ay madali nating
nalalaman ang gusto iparating n gating kapwa. Nagkakaunawan atayo sa pamamagitan ng
WikaMahalaga ito sapagkad ito ang nag bubuklod sa bawat tao di lang sa ating bansa, gayun
din sa ibaIto ang kaluluwa ng bansa at sumasalamin sa ating lipunan at siyang sunmasagisag
sa ating bansa at siyang nagiging susis a pagkabuklod buklod ng mfa mamamayan
2. wlaang wika kung walang bansa, at walang bansa kung walang wika, dahil hindi matatawag
na bansa ang isang lugar kung wlang wika at hindi matatawag na wika ang wika kung kung
hindi galing sa isang bansa
3. Dahil ang wika at kultura ang siyang tumutulong sa atin upang malaman ng ibang lahi o
bansa ang ating kasaysayan at ang ating pagiging malikhain pag dating sa mga bagay bagay.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
PAGPAPAHALAGA
1 Ang wikang Filipino, tulad ng alinmang wika sa daigdig, ay may sinilangang lugar. Sa
lugar na ito, gumamit ang mga tao ng wikang magbubuklod sa kanila. Sa wikang ito
naipahayag ang nabuo nilang karunungan, paniniwala, sining, batas, kaugalian,
pagpapahalaga
1. Oo, sapagkat kung alam natin ang ugnayan ng wika at kultura, ay hindi mawawala sa ating isip
na tayoy mga Pilipino saan man tayo mapadpad, sa pamamgitan din nito ay mapapaunlad natin
an gating wika at kultura na siyang sumasalamin sa ating bansa
MODYUL-2
1. Hunting-Gathering societies
2. Horticultural societies
*Semi-nomadic
3. Agrarian societies
*Lipunan na Multiethnic
4. Industrial societies
5. Post-industrial societies- ang yugto ng pag-unlad ng lipunan kapag ang sektor ng serbisyo ay
lumilikha ng higit na kayamanan kaysa sa sektor ng pagmamanupaktura ng ekonomiya.
1. Kapitalismo – Ito ay sistemang pangkabuhayan kung saan mas makapangyarihan ang mga
pribadong mangangalakal kaysa pamahalaan sa pagpapatakbo ng ekonomiya ng isang bansa.
2. Monarkiya – Isang pamahalaan kung saan ang kapangyarihan ay nasa iisang tao lamang. Sa
pamahalaang ito, hari o reyna ang namumuno.
3. Demokrasya – Sa ideolohiyang ito, ang kapangyarihan ay nasa kamay ng mga mamamayan.
Ang mga nasasakupan ay may karapatang magsalita laban sa gobyerno at magtalaga ng bagong
mamumuno sa pamamagitan ng botohan.
4. Totalitaryanismo – Ang pamahalaan ay pinamumunuan ng isang diktador o grupo ng mga
taong makapangyarihan. Ang lahat ng desisyon, usapan at kilos ng tao sa isang bansa ay hawak ng
pamahalaan.
5. Awtoritaryanismo – Uri ng pamahalaan kung saan ang taong namumuno ay
pinakamakapangyarihan sa lahat. Kalimitang tinatawag din na diktador ang taong namumuno dito.
6. Sosyalismo – Isang sistemang pang-ekonomiya kung saan ang pamahalaan ay hawak ng
iisang grupo ng tao lamang. Ang layunin nito ay magkaroon ng pagkakaisa at magkaroon ng
pantay na distribusyon ng yaman ang mga nasasakupan.
2. Mahalaga ang Ideolohiya Sapagkat nandito ang mga Bagay na pinaniniwalaan mo. Nandito ang
Bagay na pinaglalaban ng bansa na ninanais ng mga Mamamayan nito.
Mahalaga ang pagaaral ng Lipunan dahil Ito ang tumutulong upang mapanatili ang kaunlaran ng
bansa. Kung wala ang pangkat ng tao na gumagawa o kumikilos para sa ikauunlad ng isang bansa ay
wala din ang isang bansa. Mananatili lamang itong lugmok sa kahirapan. Kung wala ang lipunan
maaring hindi din magkakaunawaan ang bawat isa at wala ding magandang ugnayan ang mga tao sa
kapwa nila tao.
2. Hunting-Gathering Societies
Holticultural societies
Agrarian Societies
Industrial Societies
Post-Industrial Societies
3 Kapitalismo
Monarkiya
Demokrasya
otalitaryanismo
Awtoritaryanismo
Sosyalism0
PAUNANG PAGSUBOK
1. 1.A
2. 2.A
3. 3.A
4. 4.B
5. 5.B
MGA DAPAT GAWIN
1. Ang lipunan ay binubuo ng mamamayan at ang lipunan ay tumutukoy sa mga taong sama-
samang naninirahan sa isang komunidad.
2. Isa itong grupo ng mga tao o mamamayan na binibigyan ng katangian o paglalarawan sa
mga huwaranng mga pagkakaugnay ng bawat indibidwal na binabahagian ng iba’t ibang
kultura at mga institusyon
3. Lipunang Katutubo na nahahati sa tatlo ang maharlika, timawa at alipin
4. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa rehiyong Asya sa
mayamang katangian at kakayahan ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan nito at sa
ibat -ibang larangan ng buhay Asyano ( pampulitika, pang-ekonomiya, pampamahalaan, at
uganayan sa
pagitan ng rehiyon ) mula sa sinaunang kabihasnan patungo sa mga kasalukuyanglipunan
bansa tungo sa pagbuo ng pagkakakilanlang Asyano.lipunan at bansa tungo sa pagbuo ng
pagkakakilanlang Asyano
5. Ang Wikang Filipino ay tanda ng matibay na tali na nagbibigkis sa bawat Pilipino. Isang
pintong bukas sa kaunlaran para sa makabagong lipunan. Tunay na sandalan hindi lamang
ng kapuluan kundi ng iba’t ibang larangan na talaga namang makatutulong sa pagsulong ng
bayan. Ang Wikang Filipino sa lipunang makabago ay isang patunay, na ang pamana ng
kahapon ay susi ng kaunlaran ng sa ngayon.
6. Ito ay tumutukoy sa pananaw o pagpapahalaga sa wika na maaaring
mahiwatigan sa iba'tibang kontekstong paggamit sa wika. Rebyung Kaugnay na Pag-aaral.
7. Ang ideolohiyang pang wika ay ang mga ediya o kaisipan. Ito ay sistema ng
mga ediya na naglalayong maipaliwanag ang daigdig at mga pagbabago dito.
Maituturing din itong pamantayan at gabay ng mga pinuno kung paano nila
pamamahalaan ang kanilang nasasakupan.
8. Ito ay may iba’t-ibang ideolohiyang lumaganap sa Pilipinas tinatawang itong
demokrasya, komunismo at sosyalismo.
12. Mahalaga ang lipunan para sa ating mga tao. Ang isa sa kahalagahan ng
lipunan ay nagsisilbi itong tirahan para sa atin. Bilang isang indibidwal,
nagsisilbi itong tirahan sapagkat tayo ay natututong makihalubilo sa iba pang
mga miyembro nito. Sa pamamagitan ng pakikihalubilo sa iba, nahuhubog at
napapaunlad nito ang ating pagkatao.
13. ang isang maunlad na lipunan ay isang komunidad na may kalayaan at may
kakayahan na mamahala sa sarili nito. Ito ang komunidad kung saan
makakamit ng mga tao ang kanilang maga karapatan at pangangailangan.Sa
maunlad na lipunan lahat ng mga tao ay nagtutulong-tulong upang itaguyod
ang kapayapaan at katiwasayan ng pamumuhay.
11.