Kaynak Dokumantasyonu PDF

KAYNAKLI İMALATLARDA
KAYNAK PROSESİ
VE
EN VE ASME NORMLARINA
GÖRE DOKÜMANTASYONU
T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 1

PROSESİ VE DOKÜMANTASYONU
KAYNAK NEDİR?

KAYNAK NEDİR?
Günümüzün gelişen teknolojik

gereksinim ve olanakları doğrultusunda
çok karmaşık şekilli konstrüksiyonlar imal
edilmektedir. Bu konstrüksiyonların
yekpare halde imali ekonomik ve
çoğunlukla da mümkün olmayacağından,
imalatı gerçekleştirebilmek için kaynak
prosesine başvurmak kaçınılmazdır.

KAYNAK NEDİR?
Teknik anlamıyla kaynak işlemi,

farklı malzemelerin ısı enerjisi ve /
veya basınç ile, birleştirilen
malzemelerin minimum özelliklerini
sağlayacak ve sürekli bir iç yapıya
sahip olacak şekilde birleştirilmesidir.

KAYNAKLI İMALATTA
KULLANILABİLEN
MALZEMELERE GENEL BAKIŞ

KAYNAKLI İMALATTA KULLANILABİLEN
KAYNAĞA UYGUNLUK:
Bir malzemenin kaynağa uygun olup

olmadığı, o malzemenin özelliklerinin kaynak
işlemi esnasında sergilediği değişikliklere
bakılarak belirlenir. İmalatı tamamlanan bir
yapı elemanında, kaynak dikişi ve HAZ’ın
özelikleri yapı elemanında aranılan minimum
şartları karşılıyorsa, malzemenin kaynağa
uygunluğu yeterli düzeydedir.

Günümüzde (belirli kısıtlamaları olmakla birlikte)

aşağıdaki malzeme gruplarına ait malzemelere kaynak
işlemi uygulanabilmektedir.
Karbon çelikleri
Düşük alaşımlı çelikler
Paslanmaz çelikler
Dökme demirler
Alüminyum alaşımları
Nikel alaşımları
Bakır alaşımları
Magnezyum alaşımları
Titanyum alaşımları
Zirkonyum alaşımları
Ve çeşitli plastik malzemeler
KAYNAKLI BİRLEŞTİRMENİN
İÇ YAPISI

KAYNAKLI BİRLEŞTİRMENİN İÇ YAPISI
Bir kaynaklı birleştirmeye ait özellikler, dikiş

kenarlarının ısıdan etkilenme yüzeyi ve kaynak
metalinin kristalleşme türü ile belirlenmektedir.

1: Kaynak metali (tek pasolu/çok pasolu)

2: Erime çizgisi (kaynak metali ve ana malzeme arasındaki
birleşme yüzeyi)
3: Isıdan etkilenmiş bölge (HAZ) (Kaynak dikişinin yan
tarafında kaynak ısısı sebebiyle değişikliğe uğrayan ana
malzeme bölgesi)

Eritme kaynağı, ilave malzemenin eritilerek kaynak

metaline geçişi- ana malzemenin eritilmesi- kaynak
metalinin kısa sürede ana malzemeyle birleşmesi gibi
aynı anda meydana gelen kısmi süreçleri kapsar.
Eritme kaynağında, ark içerisindeki kaynak damlası

fiziksel ve kimyasal yönden etkilenir. (örneğin alaşımın
yanması, hidrojen soğurulması)

Kaynak metalinde (sıvı kat ) ve erime çizgisinde

(kat sıvı kat ) hal de i iklikleri meydana gelir.
Kaynak metalinde ve ana malzemedeki erime bölgesi ile

s dan etkilenmi bölgede (dü ük/yüksek so uma h z )
farkl iç yap dönü ümleri meydana gelir.

Elle ark kaynak yönteminde sıcaklıklar:
1. Elektrot: yaklaşık 20..1600 C

2. Ark: yakla k 5600 C
3. Damlac k: yakla k 2200 C
4. Kaynak banyosu: yakla k 1700 C
5. Kaynak metali: yakla k 1600 C ila oda veya ön s tma
s cakl
6. Ana malzeme: oda s cakl veya ön s tma s cakl

Görüldüğü gibi, kaynak sırasında erişilen

sıcaklık değerleri çok yüksek olabilmektedir.
Malzeme bu sıcaklıklara kontrolsüz bir şekilde
maruz kalırsa iç yapısında istenmeyen
metalurjik gelişmeler görülür. Bu da kaynaklı
birleştirmenin beklenen fonksiyonunu kısa veya
uzun vadede yerine getirememesine ve yapının
beklenmeyen kazalara sebep olmasına yol açar.

KAYNAK PROSESLERİ

KAYNAK PROSESLERİ
Günümüzde, yaklaşık 20 çeşit eritme kaynak

yöntemi kullanılmaktadır. Ancak çelik konstrüksiyon
alanında genellikle kullanılan kaynak yöntemleri
şunlardır:
Elle ark kaynağı (SMAW)

Gaz altı (masif tel= GMAW /özlü tel=FCAW) kaynağı
Toz altı ark kaynağı (SAW)
Argon kaynağı (GTAW)
Saplama kaynağı (Stud welding)

ASME SECTION IX
VE
EN 288’ E GÖRE
KAYNAK POZİSYONLARI

ASME SECT. IX VE EN 288’E GÖRE KAYNAK
POZİSYONLARI
1-Yatay düzlemsel (Flat),

PB
PA PB
PA

POZİSYONLARI
2-Yanal (Horizontal),
PB PC
PB
PC
PB

POZİSYONLARI
3-Dik, aşağıdan yukarıya (Vertical upward),
PF PF
PF

POZİSYONLARI
4-Dik, yukarıdan aşağıya (Vertical

downward),
PG PG
PG PB

POZİSYONLARI
5-Tavan (Overhead)
PD
PE
PD
PD

POZİSYONLARI
6- Eğik
J-L045
H-L045

BİRLEŞTİRME ŞEKİLLERİ
KAYNAK AĞZI DETAYLARI

BİRLEŞTİRME ŞEKİLLERİ, KAYNAK AĞZI
DETAYLARI
BAZI ALIN BİRLEŞTİRME ŞEKİLLERİ
Dik kenarlı aralıklı alın Dik kenarlı bitişik alın
V alın Yarım V alın

DETAYLARI
Çift V (X) alın Çift yarım V (K) alın
Y alın
Çift J alın

DETAYLARI
BAZI KÖŞE BİRLEŞTİRME ÇEŞİTLERİ
Bindirme
T birleşme
Dış köşe Haç birleştirme

KAYNAK KALİTESİNE ETKİ
EDEN PARAMETRELER

KAYNAK KALİTESİNE ETKİ EDEN PARAMETRELER
Fonksiyonunu hakkıyla yerine getiren bir

kaynak (sound weld), birleştirdiği
malzemelerden zayıf olanının minimum
metalurjik ve mekanik özelliklerini taşımalıdır.
Bu özellikleri etkileyen parametreler de
ilerleyen bölümlerde bahsedilecek olan WPS,
PQR ve WPQ dokümanları içinde belirtilir.

1. KAYNAKÇI KALİFİKASYONU
Kaynağı yapacak kaynakçının gerekli el

becerisine sahip olmasının yanı sıra görme
yeteneği de 30- 35 cm mesafeden 0.8 mm
uzunluğunda ve 0.1 mm kalınlığındaki
harflerden oluşan bir metni okuyabilecek
düzeyde olmalıdır.

2. KAYNAK AĞZI HAZIRLIĞI, YÜZEY TEMİZLİĞİ
Kaynak ağzının kaynak yapmaya engel teşkil

etmeyecek bir geometride (uygun ağız açısı, uygun
alın yüksekliği) hazırlanması ve yüzeyinin de
kaynak banyosuna çeşitli inklüzyonların girmemesi
açısından yağdan (hidrojen çatlağı riski!!) kirden,
tufal ve pastan arındırılmış olması gerekmektedir.

3. KAYNAK YÖNTEMİ
Kaynak yönteminin kaynak kalitesine etkisi

bir çok başlık altında incelenebilir. Yöntem
değiştiğinde amper, voltaj, kaynak hızı, sarf
malzemeleri (elektrot, gaz veya toz) ve
bunlara bağlı olarak ta ısı girdisi değişecektir.

4. KAYNAK POZİSYONU
Kaynak pozisyonunun değişmesi ısı

girdisini etkiler. Örneğin yatay oluk
pozisyonunda (PA veya 1G) parçaya etkiyen
ısı girdisi miktarı aşağıdan yukarıya dikey
kaynakta (PF veya 3G) parçaya etkiyen ısı
girdisine kıyasla daha azdır.

5. SOĞUMA HIZI
Kalın parçalardaki ısı iletimi, ince parçalardaki ısı iletimine

göre daha hızlıdır. Yani 50 mm kalınlığındaki bir plakaya ön
ısıtma uygulamadan kaynak yapmaya kalktığımızda, gerek
kaynak pasoları arasında, gerekse kaynak metali ile ana
malzeme arasında yapışmama hatası ve kabul edilemez
sertlik değerleri ile karşılaşmak kaçınılmazdır. Bu sebeple yine
kaynak yöntemine bağlı olmak koşuluyla, belirli kalınlık
sınırlarının üzerindeki kalınlıklarda malzemeleri kaynak
öncesinde ısıtmak ve yine kalınlık sebebiyle kaynaktan sonra
(hem sertleşmeyi engellemesi hem de malzeme üzerindeki
kaynak sonrasında meydana gelen gerilimleri gidermesi
açısından) ısıl işleme tabi tutmak (PWHT) gerekmektedir.

6. KAYNAK SARF MALZEMELERİ
Aşağıda yöntemlere göre kullanılan sarf malzemeleri belirtilmiştir.
SMAW – Elektrod
GTAW – Dolgu teli, koruyucu gaz
GMAW / FCAW – Dolgu teli, koruyucu gaz
SAW – Dolgu teli, koruyucu toz
Bu sarf malzemelerinin kaynak dolgusunu oluşturmanın dışında,

içerdikleri alaşım elementleri vasıtasıyla kaynak metalinin mekanik
ve metalurjik özellikleri üzerinde doğrudan etkisi vardır. Ayrıca arkı
korumak, kaynak metalinin kaynak banyosuna geçiş şeklini
etkilemek, kaynak dikişinin güzel görünmesini sağlamak vs. gibi
görevleri vardır.

7. AKIM ŞİDDETİ (A)
Akım şiddetinin büyüklüğü nüfuziyet derinliğini, dolgu

metalinin eritme verimini ve dikiş yüksekliğini belirler.
Akım şiddeti

8. KAYNAK GERİLİMİ
Kaynak gerilimi genellikle dikiş genişliğini etkiler.

Nüfuziyet üzerindeki etki az olmakla birlikte kaynak akım
şiddetinin tam tersi bir etki söz konusudur. Gerilimin
yükselmesiyle gözenek oluşumuna meyil de artar. Çok
yüksek bir kaynak gerilimi köşe kaynak dikişlerinde içe olan
kavisi arttırır ve yanma oluklarına (undercut) neden olur.
Gerilim çok düşük olduğunda köşe ve alın kaynak
dikişlerindeki dış bükeylik artar, kaba görünüşlü bir dikiş
oluşur ve cürufun temizlenmesi zorlaşır.

9. KAYNAK HIZI
Kaynak hızı dikişin oluşum şeklini, ısı girdisini, yanma

oluklarını, çatlak ve gözenek oluşumunu etkiler.
Nüfuziyet derinliğinde aşağıdaki diyagram geçerlidir.

10. ISI GİRDİSİ
Isı girdisi, kaynak metali ile ana malzeme arasındaki ısıdan

etkilenen bölge(HAZ)’nin metalurjik özelliklerini etkileyen
önemli bir parametredir.

BAŞLICA KAYNAK
HATALARI

BAŞLICA KAYNAK HATALARI
1. Çatlaklar
a) Boyuna çatlaklar

2. Gaz boşlukları (gözenekler)

3. Kalıntılar
a) Curuf kalıntıları
-iç curuf kalıntıları
- Dış curuf kalıntıları

b) Dekapan ve kaynak tozu/teli kalıntıları

c) Oksit kalıntıları
d) Ağır metal kalıntıları
4. Yetersiz erime ve nufuziyet

azlığı
a) Yetersiz erime (yapışmama)

b) Nüfuziyet azlığı
5. Dış yüzey hataları

a) Yanma olukları

b) Aşırı metal yığma

c) Aşırı dış bükey köşe kaynağı
d) Aşırı iç bükey köşe kaynağı
e) Aşırı sarkmış kök

f) Kaynak metalinin ana metal üzerine yapışmadan taşması
g) Eksen kayması
h) Açısal çarpılma

ı) Yetersiz doldurma

i) Kökün iç bükeyliği

j) Yüzey düzgünsüzlüğü

k) Yüzeyde ark çarpması

TEST PARÇALARINA
UYGULANAN
TAHRİBATLI TESTLER

TEST PARÇALARINA UYGULANAN TAHRİBATLI
TESTLER
1. Çekme Testi:

TESTLER
2. Bükme (Eğme) Testi:

TESTLER
3. Sertlik Testi
a) Brinell Sertlik Testi :

TESTLER
b) Vickers Sertlik Testi:

TESTLER
c) Rockwell C Sertlik Testi:

pWPS, PQR (WPAR), WPS
VE WPQ NEDİR?

pWPS, PQR (WPAR), WPS, WPQ NEDİR?
pWPS (Preliminary Welding Procedure

Specification) NEDİR?
Yöntem testine başlamadan önce, testte

kullanılacak değişkenlerin, (ana malzeme, kaynak
ağzı, pozisyon, kaynak yöntemi, elektriksel değerler,
kaynak hızı...vb. gibi) yaklaşık olarak dokümante
edildiği taslak haldeki WPAR’dır. Kaynak sonrası test
parçasının mekanik ve metalurjik yapısının uygun
olduğu belirlendikten sonra, pWPS test raporları da
eklenerek WPAR’a dönüştürülür.

pWPS, PQR (WPAR), WPS, WPQ NEDİR?
PQR (Procedure Qualification Record) /

WPAR(Welding Procedure Approval Record)
NEDİR?
Kaynağın yapılışı öncesinde ve sırasında var olan ve

kaynağın mekanik/metalurjik özelliklerini etkileyen
(bunlar ilgili standartlar tarafından belirlenmiştir) tüm
parametreler ile, kaynağın bitirilmesinden sonra yapılan
mekanik, metalurjik ve tahribatsız testlerin ortam
bilgileriyle birlikte sonuçlarının da kaydedildiği bir
dokümandır.

WPS, PQR (WPAR), WPQ NEDİR?
WPS (Welding Procedure Specification) NEDİR?
Yapılacak kaynakta kullanılması gereken nesnel nitelik ve

parametrelerin gösterildiği bir nevi reçete mahiyetindeki
dokümandır. Bu dokümanda belirtilen aralık (range) içinde
kalınması halinde referans PQR’daki mekanik ve metalurjik
özellikler elde edilir, kalınamaması halinde PQR’daki mekanik
ve metalurjik özelliklerden biri veya ikisi birden elde edilemez.
Bu durumda kaynağa devam edilmemeli veya risk alınarak
kaynak bitirilmeli, kaynağın final kabulü için bu parametrelerle
yapılacak PQR’ın sonucu beklenmelidir.

WPS, PQR (WPAR), WPQ NEDİR?
WPQ (Welder Performance

Qualification) NEDİR?
Yöntemi doğrulanmış prosedürlere göre

kaynakçıların kaynak yapabilme becerilerinin
kontrol edilip onaylandığı, “kaynakçı sertifikası”
olarak adlandırılan bir dokümandır.

KAYNAK DOKÜMANLARININ
HAZIRLANMASINDA
BAŞVURULAN
STANDARTLAR

KAYNAK DOKÜMANLARININ HAZIRLANMASINDA
BAŞVURULAN STANDARTLAR
WPS, PQR (WPAR) ve WPQ

dokümanlarının hazırlanmasında ASME
(American Society of Mechanical
Engineers) ve EN (European Norm)
uluslararası standartları referans kabul
edilir.

İLGİLİ ASME VE EN STANDARTLARI
ASME Section IX :Qualification Standard for Welding and Brazing

Procedures, Welders,Brazers, and Welding and Brazing Operators
ASME Section II Part C :Specifications of Welding Rods, Electrodes and

Filler Metals
EN 288 - 1 : General Rules For Fusion Welding
EN 288 - 2 : Specification and Approval of Welding Procedures

for Metallic Materials
EN 288 - 3 : Welding Procedure Tests For The Arc Welding Of

Steel.
EN 288 - 4 : Welding Procedure Tests For The Arc Welding Of

Aluminium and Its Alloys.
EN 288 - 5 : Approval By The Use Of Approved Consumables.

EN 288 - 6 :
EN 288 - 7 :
EN 288 - 8 :
EN 287 – 1 :
EN 287 – 2 :
EN 1418 :

EN 288 – 1 Birleştirme kaynağı için genel kurallar : Bu

kısım EN 288 standartlar serisini tanıtır, diğer kısımların kısa bir
tanımını içerir.
EN 288-2 Metalik malzemeler için Kaynak prosedürlerinin

belirlenmesi ve onayı : Standartın bu kısmı bir WPS içerisinde
belirtilmesi gereken bilgileri bir liste şeklinde belirtir.
EN 288-3: Çeliklerin ark kaynağı için kaynak yöntem

testleri : Bu, kaynak prosedürlerini kalifiye etmede kullanılan
en tanıdık ve en geniş kullanım alanına sahip metottur. Tüm
gerekli özellikleri ile üretim kaynağını temsil eden bir test
parçasının kaynağının nasıl yapılacağını belirtir. Test kaynağının
tamamlanmasının ardından parça, zorlu uygulamalarda
kaynağın kabul edilebilmesini garanti edecek bir dizi spesifik
testlere tabi tutulur.

EN 288 – 4 Alüminyum ve alaşımlarının ark kaynağı için

kaynak yöntem testleri: EN 288-3 ün alüminyum versiyonudur.
EN 288 – 5 Onaylanmış dolgu malzemeleri ile onaylama :

Bazı malzemelerde ısıdan etkilenmiş bölge, ısı girdisinin verilen
sınır değerler içinde kaldığı durumlarda, kesin olarak zedelenmez.
Bu çeşit malzemeler için, kaynak dolgularının onaylanması ve tüm
büyük etkenlerin geçerlilik alanı içerisinde olması koşuluyla, bir
WPS onaylanır.
Kaynak dolgularının kullanımıyla onaylama, dolgu malzemesi
kullanılan ark kaynakları ile sınırlıdır.
İlgili tüm test parçalarının kaynağı, muayenesi ve kontrol işleri
bağımsız bir kontrolörün veya kontrol makamının
sorumluluğundadır. Bu kontrolör veya kontrol makamı, tanınan
kaynak dolguları için başlıca etkenlerin büyüklüğünü gözönüne
alarak, kabul edilebilir geçerlilik alanını belirler.

EN 288-6 Mevcut kaynak tecrübesiyle onaylama : Eğer

aynı kaynak sistemi yıllardır başarılı bir biçimde kaynaklı
imalatta kullanılıyorsa, bu şekilde yapılan kaynakların kabul
edilebilir olduğu farzedilebilir. Maalesef ki, lineer elastik
kırılma mekaniği bilgimiz bize kabul edilebilir bir servis
ömrüne sahip kusurlu bir kaynak ile ciddi bir hataya sebep
olan arasında sıklıkla çok ince bir çizgi olduğunu söyler. Bu
sebeple bu metod büyük bir dikkat ile uygulanmalıdır.
EN 288-7 Standart bir kaynak prosedürü ile onaylama :

Karbon çeliği ve paslanmaz çelik gibi kaynaklanması göreceli
olarak kolay olan malzemeleri birleştirmek için gerekli olan
dokümanlar saygın kuruluşlardan satın alınabilir. Bu yöntem
kendi prosedürlerini kalifiye etmekle uğraşak istemeyen
kuruluşlar için kullanışlı olacaktır.

EN 288-8 Üretim öncesi kaynak testi ile onaylama :

Belirli bir birleşim geometrisi, boyutları ve test gereksinimleri
dolayısıyla EN 288-3 veya 4’ün tüm gerekliliklerini
karşılayamıyorsa, birleşimi tüm yönlerden temsil edecek ve
EN 288-3 ya da 4 tarafından istenen testlere tabi tutulacak
benzer bir birleşim türünde özel bir test yapılabiir.
Böyle durumlarda bir veya daha çok miktarda özel test

parçası üretilir. Burada amaçlanan, gerekli üretim kaynak
birleştirmelerinin benzerlerini (örneğin ölçü, çarpılma,
soğuma) bütün başlıca noktalarda elde etmektir. Test, üretim
başlamadan önce ve üretim koşullarında uygulanır. Test
parçasının denetimi ve muayenesi, bu standartın koşulları
sağlandığı sürece (288-3 ve 4) mümkündür. Bu test,
gerektiğinde istenilen kaynaklı birleştirmeye uygun özel
testlerle genişletilebilir veya değiştirilebilir ve kontrolör veya
kontrol makamı tarafından onaylanmalıdır.
KAYNAK PROSEDÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI
EN 288-3
EN 288’e göre kaynak prosedürünün aşamalarını aşağıdaki

gibi özetleyebiliriz.
Tasarım yada proje bölümleri tarafından hazırlanan

imalat resimleri ve detay resimler, kaynaklı imalat
düşünülerek gözden geçirilmeli, kullanılacak kaynak
yöntemleri, kaynak makinaları, kaynakçılar
kalifikasyonları ve yeterlilikleri açısından
değerlendirilmelidir.
Eldeki imkanlar ve kalifikasyonlar ile gereksinim duyulan
ihtiyaçlar, standartlar ve kabiliyetler gözden geçirilerek
listelenir. Tüm bu çalışmalardan sonra yapılacak herbir
kaynak için elde onaylanmış gerekli WPS ve WPAR’lar ve
bu kaynaklı imalatı yapabilecek sertifikalı kaynakçılar
varsa, imalata başlanılabilir. Eğer bu gereksinimlerden
biri eksik ise çalışma devam etmelidr.
EN 288-3
İmalat resimleri detaylı olarak incelenir. Resimde

gözüken ve gözükmeyen tüm kaynaklar
numaralandırılır. Daha sonra “kaynak planı” olarak
adlandırılacak olan bir dokümana her bir kaynak
numarasına karşılık gelen kaynağın hangi iki malzemeyi
birleştirdiği, birleşim şekli, kaynak pozisyonu,
birleştirilecek malzemelerin kalınlıkları, malzeme
özelliğine ve kalınlığına bağlı olarak ön ısıtma yapılıp
yapılmayacağı, pasolar arası sıcaklık kontrolü, kaynak
sonrası ısıl işlem gerekliliği ve bu kaynağın
gerçekleştirilmesi için seçilen kaynak yöntemi gibi
bilgiler girilir.
EN 288-3
Elimizdeki bu kaynak planının bize sağladığı bilgiler

ışığında kaynak dokümanlarının hazırlanmasında bir
aşama daha ileri gidilerek ihtiyaç duyulacak minimum
WPAR adedi belirlenmelidir. Bunun için kaynak
planındaki bilgiler gruplandırılır. Aynı gruba dahil olan
malzemeler belirlenir. Mümkün olan en zor şartlar
altında (ör: tek taraflı kaynaklanmış bir birleşim ile
hazırlanmış bir WPAR, çift taraflı kaynağa göre bize
daha fazla avantaj sağlar) test parçalarının kalınlıkları,
malzemeleri, kaynak ağzı dizaynları vb. parametreler
belirlenir.

EN 288-3
Test parçalarının kaynatılmasından önce pWPS denilen taslak WPS

dokümanı hazırlanır. Bu dokümanda:
Kaynak metodu
Birleştirmenin gösterimi
Kaynak pozisyonu
Kullanılacak sarf malzemelerinin tipi ve boyutları
Kaynak banyosu koruması
Sarf malzemelerine uygulanacak ön işlemler
Kökte oluk açma, kaynak altlığı kullanma gibi ek işlemlerin
varlığı
Salınımlı ya da çizgisel paso tekniği
Elektriksel kaynak parametreleri (amper, voltaj)
Ön ısıtma sıcaklığı
Pasolar arası sıcaklık limitleri
Kaynak sonrası ısıl işlem gibi bilgiler bulunmalıdır.
EN 288-3
İmalata verilen bu bilgiler ışığında yapılan

kaynaklardan mekanik ve metalurjik test
numuneleri alınır. EN 288-3’e göre test parçalarına
uygulanacak testlere ait tablo aşağıdadır.

EN 288-3
Gerekli testler yapılarak kaynak

parametrelerinin doğruluğu belgelendikten
sonra, hazırlanan pWPS, test raporları da
eklenerek, onaylı bir WPAR’a dönüştürülür.
Onaylı WPAR kullanılarak standardın müsaade

ettiği aralıklarda onaylı WPS’ler hazırlanır.

EN 288-3
Table 2: Grouping system for steel
Group Type of steel1)
Steel with a minimum yield strength, ReH, up to 360 N/mm2 and with contents, as
1 percentages, not exceeding the following values:
C 0,24 (0,25 for castings) S 0,045
Si 0,60 P 0,045
Mn 1,70 Any other single element: 0,3 (0,4 for castings)
Mo 0,70 All other elements: total 0,8 (1,0 for castings)
2 Normalized or thermomechanically treated fine grain steels and cast steels with a specified
minimum yield strength, ReH, above 360 N/mm2
3 Quenched and tempered steels and precipitation hardened steels except stainless steels
4 Steels with Cr max. 0,75 %, Mo max. 0,6 % and V max. 0,3 %
5 Steels with Cr max. 10 % and Mo max. 1,2 %
6 Cr Mo V steels with Cr max. 12,2 %, Mo max. 1,2 % and V max. 0,5 %
7 Nickel alloy steels with Ni max. 10 %
8 Ferritic or martensiiic stainless steels with 10,5 % < Cr < 30 %
9 Austenitic steels
10 Austenitic ferritic stainless steels (duplex)
11 Steels not covered by groups 1 to 10 and with 0,25 % < C < 0,5 %
1) T.ÖZHAN / 2005
in accordance KAYNAKLI
with the definition in İMALATLARDA
the material standard,KAYNAK
ReH can be used instead of R 80
r
EN 288-3
Table 3: Range of approval for dissimilar

metal joints
Existing approved welding procedure test for

group of steel or dissimilar metal joints Range of approval
2 2 welded to 1
3 3 welded to 1 3 welded to 2
8 welded to 2 8 welded to 1 8 welded to 2
8 welded to 3 8 welded to 1 8 welded to 2 8 welded to 3
9 welded to 2 9 welded to 1 9 welded to 2
9 welded to 3 9 welded to 1 9 welded to 2 9 welded to 3
NOTE: For dissimilar metal joints, the yield or alloying element criteria given in 8.3.1.1 shall
be applied to each material group.

EN 288-3
Table 4: Range of approval for

thickness
RANGE OF APPROVAL 2)
Thickness of the
test piece, t 1) Butt, T-butt and branch Butt, T-butt and branch
connections for single run or connections for welding and
single run from both sides all fillet welds
t< 3 0,8 to 1,1 t to 2 t
3 <t< 12 0,8 to 1,1 3 to 2t
12< t < 100 0,8 to 1,1 0,5 t to 2t (max. 150)
t > 100 0,8 to 1,1 0,5 t to 1,5 t
1) For multi-run procedures, the recorded thickness contribution of each process
may be used as a basis for the range of approval for the individual welding
process.
2) For grades where impact testing is required, when the test Is carried out on a
test piece of thickness less than 12 mm, approval is for less than 12 mm
without impact testing.

EN 288-3
Table 5: Range of approval for pipe and branch

connection
Diameter of test piece, D1)2),

in mm Range of approval
D < 168,3 0,5 D to 2 D

D> 168,3 >0,5 D and plate 3)
1
) D is the outside diameter of the pipe or outside diameter of the
branch pipe.
2
) Approval given for plates also covers pipes when the outside
diameter is greater than 500 mm.
3
) See also 8.4.2.

EN 288-3

EN 288-3’E GÖRE WPAR
TEST PARÇALARININ
HAZIRLANMASI

EN 288-3’ E GÖRE WPAR TEST PARÇALARININ
HAZIRLANMASI
WPAR TEST PARÇALARININ HAZIRLANMASI

EN 288-3’ E GÖRE WPAR VE WPQ TEST
PARÇALARININ HAZIRLANMASI
WPAR TEST PARÇALARININ HAZIRLANMASI

Test parçalarının boyutlarının belirlenmesinde aşağıdaki
standartlara başvurulur.
EN 875 :Destructive tests on welds in metallic materials -

İmpact tests - Test specimen location, notch orientation and
examination
EN 895 :Destructive tests on welds in metallic materials-

Transverse tensile test
prEN 910 :Welding-Welded butt joints in metallic materials-Bend

tests
prEN 1043-1 :Destructive test on welds in metallic materials-

Hardness testing-Part 1: Hardness test on arc welded joints

EN 287-1 E GÖRE KAYNAKÇI
KALİFİKASYONU

EN 287-1’E GÖRE KAYNAKÇI KALİFİKASYONU
Kaynakçı kalifikasyon testi, bir kaynakçının,

onaylı bir WPS de belirtilen koşullar ile, kaynak
yapabilme becerisinin sınanmasıdır.
Genel bir kural olarak, test parçası kaynakçıyı

sadece test sırasındaki koşullarda değil, aynı
zamanda kaynaklanması daha kolay olarak kabul
edilen birleştirmelerde de kalifiye eder.

EN 287’de, onay sertifikası verme yetkisi

kontrolör ya da kontrol kurumunun
sorumluluğundadır. Kaynakçı sertifikası, uygulama
standartının gereklilikleri sağlandığı sürece
geçerlidir. EN 287’ye göre, kaynakçı benzer
birleştirmeleri başarıyla kaynaklıyorsa, sertifika
işveren tarafından 6 aylık aralıklarla 2 yıla kadar
uzatılabilir.

İki yıldan sonra, kaynakçı sertifikasının uzatılması için

kaynakçının yaptığı kaynakların başarılı olduğunu
kanıtlayan test raporlarının Kontrol kurumu tarafından
onaylanması gerekmektedir.
Bunun yanında, EN 287’ye göre 6 aylık döneme ait X-

ray, ultrasonik test ya da kırılma testi raporlarının kaynakçı
sertifikasıyla birlikte “Kaynakçı Geçmişi Listesi” şeklinde
dokümante edilmesi ve saklanması gerektiği (kaynakçının
kaynakladığı WPAR testlerine ait raporlar yeterli olacaktır)
dikkate alınmalıdır.

SINAV PARÇALARININ SEÇİLMESİ
Kaynakçı tarafından kaynaklanacak sınav parçaları,

üretimdeki kaynak işine (Atölyede, şantiyede) göre seçilir. Zor
olan kaynak koşulları, yapılışı daha kolay olan kaynak işlerini
kapsar.
1.Kaynak yöntemi
2.Yarı mamul, parçanın şekli
3.Kaynak dikişinin çeşidi
4.Çeliğin türü
5.Kaynak dolgu malzemesi
6.Sınav parçasının kalınlığı (plaka, boru)
7.Sınav parçasının çapı (boru)
8.Kaynak pozisyonu
9.Kaynak detayları
KAYNAKÇI SINAVININ KISA GÖSTERİMİ
ÖR: EN 287-1 111 P BW 1.1 B t10 PF ss nb
EN 287-1 Standart numarası

111 kaynak yöntemi Elle ark kaynağı
P yan mamul Plaka
BW dikiş çeşidi Alın dikişi
1.1 çelik türü Kaynağa uygunluğu iyi
olan yapı çeliği
B dolgu malzemesi Bazik örtülü çubuk
elektrod
t10 sınav parçası kalınlığı Plaka kalınlığı 10 mm
PF kaynak pozisyonu Dik aşağı
SS kaynağın yapılışı Tek tarafı kaynak
nb kaynağın yapılışı Kaynak altlığı yok

1.KAYNAK YÖNTEMLERİ
111 Elle ark kaynağı

114 Metal ark kaynağı, özlü tel, koruyucu gaz yok
121 Tel elektrotla tozaltı kaynağı
125 Özlü tel ile tozaltı kaynağı
131 Metal ark asal gaz kaynağı (MIG)
135 Metal aktif gaz kaynağı (MAG)
136 Metal aktif gaz kaynağı, özlü tel, koruyucu aktif
gaz var
141 Tungsten asal gaz kaynağı (TIG)
15 Plazma kaynağı
311 Oksiasetilen gaz kaynağı

2.YARI MAMUL, PARÇANIN ŞEKLİ
P Plaka
T Boru
3.KAYNAK DİKİŞİ ÇEŞİDİ
FW köşe kaynağı
BW alın kaynağı

4. ÇELİĞİN TÜRÜ
Syf.1

4. ÇELİĞİN TÜRÜ
Syf.2


5. KAYNAK DOLGU MALZEMESİ
nm dolgu malzemesi yok

A Çubuk elektrod, asidik örtülü
B Çubuk elektrod, bazik örtülü
C Çubuk elektrod, selülozik örtülü
M Çubuk elektrod, metal tozlu
P Çubuk elektrod, rutil, hızlı katılaşan cüruf
S Çubuk elektrod, solid
RA Çubuk elektrod, rutil asidik örtülü
R Çubuk elektrod, rutil örtülü
RC Çubuk elektrod, rutil-selüloz örtülü
RR Çubuk elektrod, kalın rutil örtülü
V Çubuk elektrod, rutil ya da bazik/florid
W Çubuk elektrod, Bazik/florid, yavaş katılaşan cüruf
Y Çubuk elektrod, bazik/florid, hızlı katılaşan cüruf
Z Çubuk elektrod, diğer tipler


6. SINAV PARÇASI KALINLIĞI (PLAKA, BORU)

8. KAYNAK POZİSYONU

9. KAYNAK DETAYLARI
ss tek taraflı kaynak

bs çift taraflı kaynak
lw sola doğru kaynak
rw sağa doğru kaynak
sl tek paso
ml çok paso
mb kaynak altlığı var
nb kaynak altlığı yok

Kaynak altlığı çeşitleri:

1. Kaynak ağzının altına yerleştirilen ek parça (çıkarılabilir veya
sabit olabilir.)
2.Çift taraftan kaynak yapıldığında, kaynak metali

Kaynak altlığı çeşitleri:

3.Köşe kaynağında ana malzemenin kendisi
4.Kısmi nüfuziyetli kaynaklar ya da kaplama kaynağı


KAYNAKÇI SINAVI PARÇALARININ HAZIRLANMASI

NUMUNE TEST METODLARI

ASME SECTION IX’A GÖRE
KAYNAK DOKÜMANTASYONU

ASME SECT. IX’A GÖRE KAYNAK
DOKÜMANTASYONU
ASME Section IX kaynak & kaynakçı ve sert

lehim (brazing)& lehimci kalifikasyon ve
sertifikasyonuna ait kuralları tarifleyen bir
referanstır.
ASME’nin kazan, basınçlı kap, borulama gibi

imalat alanlarına yönelik kodlarına göre yapılacak
imalatlarda kullanılacak kaynak ve lehim
bağlantılarının nasıl yapılacağını ve personelin
nasıl kalifiye edileceğini & sertifikalandırılacağını
tarifler.

ASME SECTION IX
TEMEL KAVRAMLARI

ASME SECTION IX TEMEL KAVRAMLARI
Kaynak uygulaması WPS PQR WPQ
Belirler: Kaydeder: Kaydeder: Belirler:

Kalifiye edilen
De i ken aral klar n Gerçek de erleri Test edilen de er aral k

Gerekli de i kenleri Gerekli de i kenleri

Gerekli olmayan de i kenleri Testleri ve sonuçlar Testleri ve sonuçlar kaydeder.

ARTICLE I ÖZETİ
Di er yönlendirmeler Di er bilgileri
QW-100 Genel - Section IX kaynakç kalifikasyonlar ve ASME kodlar na göre kulland klar prosedürleri (WPS) anlat r.

(QW-100 tüm dört kolono da uygulan r.)

QW-100.1 WPS nin amac n QW-100.1 PQR' n amac n QW-100.2 WPQ'nun amac n anlat r.

anlat r. anlat r.

QW-100.3 1962 ya da daha sonraki bas mlar n gerekliliklerini yerine getiren dokümanlar, sonraki

versiyonlardaki gerekliliklere göre güncellenmeseler bile ASME kodlar na göre imal edilen yap larda

kullan labilirler.

Dikkat : mal kodlar n n s n rlamalar olabilir.

QW-103.1 malatç QW-103.1 malatç WPS'yi QW-103 malatç testleri gerçekle tirecek ve PQR ve WPQ'lar için

sorumludur. kalifiye edecektir. gereken kay tlar tutacakt r.

QW-110 Kaynak pozisyonu QW-461.1 QW-120 Test pozisyonu, QW-461.3
QW-140 Testlerin tipi, amaçlar ve incelemeler

QW-150 Çekme testi QW-142 Radyografik Test (RT)
numuneleri, prosedür, QW-144 Görsel muayene(VT)
kabul
QW-160 E me Testi QW-160 E me testi (sa laml k)

(süneklik)
QW-161 Kep, kök, yan e meler; QW-162 Prosedür; QW-163
Kabul
QW-170 Çentik-darbe
testleri
QW-181.1 PQR kö e QW-181.2 WPQ kö e kaynak testleri

kaynak testleri
QW-194 Görsel muayene
QW-191 Radyografi
QW-195 PQR ve WPQ S v penetrant testi

QW-196 Direnç kayna testi (ekipman ve operatör)



Test edilen Kalifiye edilen
De i ken aral klar n Gerçek de erleri de er aral k


Gerekli olmayan
ARTICLE II ÖZETİ
de i kenleri Testleri ve sonuçlar Testleri ve sonuçlar kaydeder.


QW-200.1 WPS için QW-200.2 PQR için içerik,

içerik, de i iklikler, elde de i iklikler, elde edilebilirlik

edilebilirlik kurallar kurallar
QW-200.3 P-Numaralar , Grup Numaralar , S-Numaralar
QW-200.4 WPS ve PQR kombinasyonlar
QW-201 Kod kullan c s n n sorumlulular
QW-202 QW-451 uyar nca

test tipleri ve say lar
QW-202.2 Al n ve kö e

kaynaklar
QW-203 Pozisyonlar n
limitleri
QW-210 Ana ve dolgu test
kuponu, tip ve boyutlar
QW-213'ten 218'e Özel
prosesler
QW-250 Gerekli ve
QW-250 PQR için gerekli
gerekli olmayan

de i kenler

de i kenler

QW-253 SMAW için de i kenler

QW-283 Buttering tekni i
QW-284 RW QW-284 Ekipman

ekipmanlar kalifikasyonu

De i ken aral klar n Gerçek de erleri Test edilen de er Kalifiye edilen aral k



ARTICLE III ÖZETİ
QW-300.1 WPQ de i kenlerinin genel tan m

QW-300.2 Kod kullan c s kaynakç lar

QW-300.2 Sorumluluk kalifiye etmek için test yapmal d r.

QW-300.3 Kod QW-300.3 Grup kaynakç kalifikasyonu

kullan c lar n n gruplar

QW-301.2 WPQ test kuponlar n n tan m

QW-301.2 Kaynakç lar QW-301.2 WPS nin izlenmesi

kalifiye edecekler zorunlu de i kenleri

QW-301.3 Kaynakç kimli i

QW-301.4 Test kay tlar

QW-302.1 Mekanik testler
QW-302.2 Radyografi
QW-302.3 Boru test kuponlar

QW-302.4 Görsel muayene
QW-303 Pozisyonlar & çaplar
QW-304 Kaynakç lar n radyografileri

QW-305 Kaynak operatörleri radyografi ve
s n rlamalar

QW-306 Proses kombinasyonlar

QW-310 Test kuponlar , plaka, boru ve

kaynak altl

QW-320 Yenilenen testler ve
kalifikasyonlar n yenilenmesi

QW-322 Sürenin dolmas ve kalifikasyonun

yenilenmesi
QW-350 Kaynakç lar için de i kenler

QW-360 Operatörler için de i kenler

Kaynak
uygulam WPS PQR WPQ
ası

De i ken aral klar n Gerçek de erleri Test edilen de er Kalifiye edilen aral k



ARTICLE IV ÖZETİ


QW-401 De i kenlerin genel tan m

QW-401.2 WPQ için gerekli de i kenleri

QW-401.1 WPS ve PQR için gerekli de i kenleri belirler

belirler.
QW-401.3 WPS ve PQR için ek olarak gereken parametreleri belirler.
QW-401.4 WPS için gerekli

olmayan de i kenleri

belirler.

QW-402 ile 410 aras WPS, PQR ve WPQ için refere edildi inde gerekli, ek olarak gerekli ve gerekli olmayan de i kenler

QW-420.1 P-Numaralar n belirler, QW-420.2 S-Numaralar n belirler. Bu bölüm ayr ca çentik darbe toklu u için Grup
Numaralar n da belirler.
QW/QB-422 P-Numaralar n , Grup Numaralar n ve S-Numaralar n spesfikasyon , tip, grade, UNS No., min çekme kuvveti,
kompozisyon ve ürün formu aç s ndan listeler.
QW-431 F-Numaralar n ve dolgu malzemelerini gruplama kurallar n belirler
QW-432 F-Numaralar n ASME Spesifikasyonu ve AWS s n fland rmas ile çelik, bak r, nikel vb tipleri aç s ndan belirler.
QW-441 QW-404.5 'te verilen demir ihtiva eden (ferrous) kaynak metali
A-Numaras analizinin tan mlanmas
QW-422 A-numaralar n dolgu tipi ile listeler.
QW-451 testlerin tipi & say s n ve ana ve kaynak metali kal nl klar n n QW-452 Testlerin tipi ve say s n ve kaynak

aral klar n listeler. metali kal nl n n aral klar n
listeler

QW-461.1 WPS de belirtildi i gibi ve üretim uygulamalar QW-461.3 ile QW-471.8 aras test QW-461.9 Kullan lan kaynak tipini, test
için kaynak pozisyonlar n düz(F), yatay (H), pozisyonlar n 2G, 3F gibi pozisyonunu ve çap ve pozisyon
dikey (V), tavan (OH) olarak belirler gösterir. limitlerini listeler.
QW-462 Test numunelerinin boyutlar n ve s n rlar n çizimlerle gösterir.
QW-463 Test parças ndan al nacak numunelerin kesilme düzenlerini gösterir.
QW-466 Test çenelerinin boyutlar n ve her malzeme tipi için kurallar çizimle gösterir.

QW-470 Da lama proseslerini ve çe itli malzemeler için da lama s v lar n belirler.

QW-492 Kaynak uygulamalar na uygulanacak tan mlamalar kapsar. Section IX için oldukça kullan l referanslard r. Bu tan mlamalar AWS

tan mlamalar ndan az da olsa farkl olabilirler.

ASME’nin kaynak dokümanlarının geçerlilik alanlarına

yaklaşımı EN’den oldukça farklıdır.
ASME’de değişkenler kaynak yöntemlerine göre farklılık

gösteren :
• Gerekli değişkenler (essential variables)

• Ek olarak gerekli değişkenler (supplementary essential
variables)
• Gerekli olmayan değişkenler (non-essential variables)
şeklinde sınıflandırılır.

• Gerekli değişkenler (Essential variables)
a.Yöntem açısından: Değiştiğinde kaynağın çentik tokluğu dışındaki

mekanik özelliklerini etkileyecek olan kaynak parametreleridir;
Ör: P-No, kaynak prosesi, dolgu metali, elektrod, ön veya son ısıtma.. vb.
b. Kaynakçı performansı açısından: Değiştiğinde kaynakçının sağlam

bir kaynak yapma yeteneğini etkileyecek olan parametreleridir;
Ör: kaynak prosesi, kaynak altlığının yokluğu, elektrod, F-numarası,
kaynak tekniği.. vb.
Gerekli değişkenlerin tümünün gerçek değerleri PQR üzerinde kayıtlı olmalı

ve hepsinin kapsama aralıkları WPS üzerinde belirtilmelidir.
Gerekli değişkenlerden biri değiştiğinde, yeni değişkenin PQR tarafından

kapsanması durumunda yeni bir WPS yayınlanmalı, PQR’ın kapsama
aralığı dışında kalması durumunda ise yeni bir PQR hazırlanmalı ve
buna uygun yeni bir WPS yayınlanmalıdır.
2. Ek olarak gerekli değişkenler (Supplementary essential

variables)
Değiştiğinde kaynağın çentik tokluğu özelliğini değiştiren

kaynak parametreleridir;
Ör: kaynak metodu, yukarı veya aşağı kaynak pozisyonu, ısı
girdisi, ön ısıtma ve / veya son ısıtma, vb..
Bu değişkenler, sadece konstrüksiyon kodu tarafından

çentik darbe testi gerektiğinde gözönüne alınır.
Bu değişkenlerin tümünün gerçek değerleri PQR üzerinde

kayıtlı olmalı ve hepsinin kapsama aralıkları WPS üzerinde
belirtilmelidir.

3. Gerekli olmayan değişkenler (Nonessential variables)
Değiştiğinde kaynağın mekanik özelliklerini etkilemeyecek

olan kaynak parametreleri
Ör: birleştirme dizaynı, oluk açma ya da temizleme metodu vb..
Gerekli olmayan değişkenlerden biri ya da daha fazlası

değiştiğinde WPS ve/veya PQR’ın değişmesi gerekli değildir.
Gerekli olmayan değişkenlerin tümünün kapsama aralıkları

WPS üzerinde belirtilmelidir.

P-NUMARALARI
Ana malzemeler kalifikasyon amacıyla P-Numaraları

altında gruplandırılmışlardır. P-Numaralarının tam listesi
QW/QB-422 de bulunabilir. Bu tabloda kaynak ve sert lehim
için kullanılan malzemelerin bir arada bulunduğu
unutulmamalıdır. QW/QB-422 her bir ana malzemeyi ASTM
malzeme spesifikasyon numaralarına göre listeler. ASME
kodları bir ASTM malzeme spesifikasyonunu benimsediğinde
(söz gelimi bir A-XXX malzemesi), bunu malzemenin ASTM
tanımının başına bir S ekleyerek belirtir.(SA-XXX gibi..)
SA işareti malzemenin ASTM A-XXX ile özdeş olabilen,

ASME SA-XXX’e uygun olarak üretildiğini belirtir. Ancak, ASME
SA-XXX spesifikasyonunun ASTM spesifikasyonundan farklı
yönlerinin olabileceği unutulmamalıdır.
GRUP NUMARALARI
Belirli darbe testi gerekliliği olan demir bazlı metallerin P-

numaralarına Grup numaraları da ilişkilendirilmiştir.
Grup numaraları, imalat kodu tarafından darbe testi

istendiğinde PQR üzerinde belirtilmesi gereken ek olarak
gerekli değişkenlerdir .

S- NUMARALARI
QW-420.2, S-Numaraları kod kullanıcısının lehine Sect.

IX’ın zorunlu olmayan bir ekidir. S-Numaraları ASME B31
basınçlı borulama ya da seçilen kazan veya basıçlı kap kodu
tarafından kullanım için uygun olan ancak, ASME Sect. II
içerisinde değinilmeyen malzemelerin listesidir.
S-Numaralarının kullanılması için bir zorunluluk yoktur. Bu

malzemeler QW-420.1’deki P-numaralarının
gruplandırmalarına benzer olarak S-numarası ya da S-
numarası artı Grup numarası olarak gruplandırılmıştır.

F-NUMARALARI
Dolgu metallerinin sınıflandırılmasında kullanılır. QW-432
her bir F-numarasının limitlerini belirler.

A- NUMARALARI
Kaynak dolgusunun kimyasal kompozisyonundaki

elementlerin oranlarının QW-442 uyarınca sınıflandırılması ile
belirlenir. Sadece demir bazlı metallere uygulanırlar ve sadece
WPS’nin kalifikasyonu için kullanılabilirler. Belirlenme
yöntemleri QW-404.5’te açıklanmaktadır.

MALZEME TANIMLAMA HARFLERİNİN ÖZETİ
Malzeme Açıklama Malzeme tanımlamasının temeli

tanımlama
P Ana malzemelerin ASME P-numarası ASME SA-XXX

gruplandırması spesifikasyonlarına dayanır.
SA ASME ana malzeme SA ASME’nin ASTM A-XXX spesifikasyonunu

spesifikasyonu benimsediğini belirtir.
S Diğer ana malzemelerin S-numarası, ASME B31, kod durumu ve

sınıflandırılması diğer ana malzemelere dayanır.
F Dolgu metallerinin ASME F-numarası AWS

gruplandırması spesifikasyonu/sınıflandırmasına dayanır.
A Kaynak metalinin ASME A-numarası kaynak metali analizine dayanır.

gruplandırması
SFA ASME dolgu malzemesi SFA, ASME’nin AWS A-XXX dolgu metali
spesifikasyonları spesifikasyonlarını benimsediğini belirtir.

KAYNAK PROSEDÜRÜNÜN
OLUŞTURULMASI – ASME Sect. IX

ASME Sect. IX
ASME’ye göre kaynak prosedürünün oluşturulma

basamakları EN ile aynı temele dayanır. Yani imalat çizimlerinden
kaynak planı oluşturma, kaynak planındaki kalınlık, birleşim şekli,
kaynak yöntemi gruplarından gerekli olan WPS aralıklarını
belirleyerek, bu WPS’leri oluşturmamızı sağlayacak PQR parçası
özelliklerini saptama ve tabii ki, imalatı gerçekleştirecek kaynak
personelini kalifikasyonlarına göre görevlendirme aşamaları, ASME
için de geçerlidir.
Burada farklılığı yaratan WPS değişkenleridir. İmalatta
kullanılacak kaynak yöntemi saptandıktan sonra, QW-250 ile
başlayan tablolardan uygun olan tablodaki değişkenler, ve
bunların Article IV içindeki açıklamaları gözönünde bulundurularak
uygun WPS ve PQR dokümanları hazırlanır.

ASME Sect. IX
WPS VE PQR İÇİN ANA MALZEME KALINLIĞI “T” VE

KAYNAK METALİ KALINLIĞI “t”
(Tc) PQR test parçasının gerçek kalınlığıdır WPS üzerinde belirtilebilen Tb (ana malzeme) ve td (kaynak metali) değişkenlerinin aralıkları
Kolon 1 Kolon 2 Kolon 3

Test parçasının kalınlığı (Tc) , Kalifiye edilen ana malzemenin kalınlığı (Tb), Kalifiye edilen kaynak metalinin kalınlığı (td),
in. (mm) in, (mm) [Not (1) ve (2)] in (mm) [Not (1) ve (2)]
Min. Max. Max.
Tc <1/16 (1.6) Tc 2Tc 2tc
1/16 (1.5) <Tc < 3/8 (10) 1/16 (1.5) 2Tc 2tc
3/8 (10)< Tc< 3/4 (19) 3/16 (5) 2Tc 2tc
3/4 (19) <Tc< 1 1/2 (38) 3/16 (5) 2Tc tc<3/4(19) olduğunda 2tc
3/4 (19) < Tc< 1 1/2 (38) 3/16 (5) 2Tc tc<3/4(19) olduğunda 2Tc
1 1/2 (38) < Tc 3/16 (5) 8 (200) [Not (3)] tc<3/4(19) olduğunda 2tc
1 1/2 (38) < Tc 3/16 (5) 8 (200) [Not (3)] tc > 3/4(19) olduğunda 8 (200)[ Not(5)]
Notlar:
(1) İzleyen değişkenler QW-250'de gözden geçirilmekte olan yöntem için referans gösterildiklerinde bu tabloda gösterilen limitleri kısıtlar : QW-
403.9, QW-403.10, QW-404.32, ve QW-407 .4, ayrıca, QW-202,2, QW-202.3, ve QW-202.4 bu tablodaki limitlerin yerine geçen ayrıcalıklar sunar.
(2) Kaynak prosedürlerinin kombinasyonu için, bkz QW-200.4

(3) Sadece QW-403.7 deki kaynak prosedürleri için; aksi takdirde Note (1) veya 2Tc ,ya da 2tc 'den hangisi uygulanabilirse.
(4) Tc 1 inç(25 mm)'den büyük olduğunda çoklu numuneler hakkında detaylı bilgi için bkz. QW-151.1, QW-151.2, ve QW-151.3
(5) Tc 3/8 inch (10 mm) ve üzerinde olduğunda gereken kök ve kep eğme testlerinin yerine dört yan eğme testi yapılabilir.

ASME Sect. IX
ÖRNEK:1
Tb td
Tb = td
SORU: Bir WPS üzerindeki ana malzeme kapsama aralığı
1/16<Tb<5/16 , F-no.4 dolgu malzemesi kapsama aralığı td
max=5/16 ‘tir. Bu durumda PQR’da kullanılması gereken kalınlık
değerleri Tc ve tc yi bulunuz.
ÇÖZÜM:
QW-451.1’e göre Tb max =2Tc ve tdmax=2tc’dir. Bu durumda;
Tc= 5/16 : 2=5/8 in. Ve tc=5/16 : 2= 5/8 in. ‘tir.

ASME Sect. IX
ÖRNEK:2
Tb td
Tb = td
SORU: Bir WPS kullanılarak ¼, 3/8, 5/8, 1 in. kalınlıklarda
parçaların kaynaklanabilmesi istenmektedir.kök ve dolgu
pasolarda kullanılan F-no.4 dolgu malzemesinin kapsadığı max
değer td4 max=1 in. ve kapak pasoda kullanılan F-no.3 dolgu
malzemesinin kapsadığı max değer td3 max=1/4 in. ‘tir. Bu
durumda PQR’da kullanılması gereken test parçasının ve dolgu
malzemesinin kalınlık değerleri Tc ve tc yi bulunuz.

ASME Sect. IX
ÖRNEK:2
ÇÖZÜM:
WPS’de kapsanması gereken ana malzemenin kalınlık aralığı için
¼<Tb<1 in. diyelim.
QW-451.1 uyarınca:
Max Tb=1 in. Tc=Tb:2=1/2 in.
Max td3=1/4 in. tc3=td3:2=1/8 in.
Max td4=1 in. tc4=td4:2=1/2 in. olur.
tc3+tc4=Tc olmalı
1/8 +1/2=5/8 in ≠Tc olduğundan Tc’yi biraz arttırarak Tc=5/8 in.

yapmalıyız.
Bu durumda:
Tbmax= 2 Tc =5/4 in.
Tbmin =3/16 in. (QW-451.1) bulunur.

ASME Sect. IX
KÖŞE KAYNAĞI KALİFİKASYONU (PQR)
QW-202.2(a) ya da QW-202.2(b) deki kurallar

izlendiğinde, alın kaynağı test parçası kullanılarak köşe
kaynağı WPS’leri kalifiye edilebilir. Alternatif olarak, basınca
maruz kalmayan köşe kaynakları, kodun diğer bölümlerinde
belirtildiği üzere, QW-202.2(c) uyarınca bir köşe kaynağı
test parçası kullanılarak da kalifiye edilebilir.
QW-202.2’deki kurallar gereğince herhangi bir alın

kaynağı test parçasının, kullanılan kaynak yönteminin
gerekli değişkenlerinin limitleri dahilinde tüm boyutlarda,
tüm ana malzeme kalınlıklarında, tüm boru çaplarında köşe
kaynaklarını kalifiye etmesine müsaade eden QW-
451.4’deki tablo kullanılabilir.

ASME Sect. IX
KÖŞE KAYNAĞI KALİFİKASYONU (PQR)

ASME Sect. IX
KAYNAKÇI KALİFİKASYONU (WPQ)
ASME’ye göre kaynakçı kalifikasyon prosedürünün

hazırlanma mantığı, diğer kaynak prosedürleri ile aynı
temele dayanır. QW-416 ve diğer yöntemlere bağlı
değişkenleri gösteren tabloların referans gösterdiği
paragraflar uyarınca, hangi değişkenler değiştiğinde yeni
bir WPQ yayınlanmasının gerektiği belirlenir. Kaynakçı
performans testleri radyografik test veya mekanik test
sonuçları ile onaylanabilir. Bunlardan hangisinin seçileceği
üreticinin tercihindedir.
WPQ’nun geçerlilik süresi EN’de olduğu gibi 6 ay’dır. 6
ay veya daha uzun süre boyunca kaynak yapmayan bir
kaynakçının yeniden sertifikalandırılması gerekir.

KAYNAK PROSEDÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI ASME
Sect. IX
WPQ KONTROL LİSTESİ

ASME Sect. IX

ASME Sect. IX

ASME Sect. IX
WPQ İÇİN MALZEME ARALIKLARI

ASME Sect. IX
WPQ İÇİN F-NUMARALARI

ASME Sect. IX
WPQ İÇİN KAYNAK POZİSYONLARI

ASME Sect. IX
WPQ İÇİN KAYNAK METALİ KALINLIĞI “t”
Kaynakçı performansının kalifikasyonu için, kaynak metali

kalınlık aralıklarını belirleyen QW-452.1 (b) uygulanır.
Alın birleştirmeli kaynakçı testi parçaları kullanılarak
kalifiye edilen köşe kaynakları için QW-452.6 tablosu
uygulanır.
Burada dikkat edilmesi gereken, QW-351’de belirtildiği
gibi, kaynakçının her kaynak yönteminde doldurduğu kaynak
metalinin, kep ve kökteki fazlalıkları olmaksızın yaklaşık
kalınlığının test kuponu kalınlığı olarak alınacağıdır. Yani,
kaynakçı testi kapsama aralığı gerçek test parçasının
kalınlığından ziyade yaptığı kaynak metalinin kalınlığına
bağlıdır.
ASME Sect. IX

ASME Sect. IX
Kaynakçıyı bilinen bir (td) kaynak metali kalınlık aralığında

kalifiye etmek için, kaynakçının WPQ test parçasında uygun kalınlıkta
kaynak metali doldurabilmesine izin verecek WPQ test parçası
(Tc)’nın minimum kalınlığı belirlenmelidir.
Maksimum 1 in. kalınlığında, tek çeşit dolgu metali ve

SMAW yöntemi kullanılarak yapılacak bir kaynakçı testinde, test
parçası üzerinde doldurulması gereken kaynak metali kalınlığını(tc)
bulmak için QW-452.1(b) tablosu kullanılacaktır.
Buradan;
td= 1 in. td=2 tc tc=1/2 td tc= ½ in.
WPQ test parças kal nl Tc=tc=1/2 in. olmal d r.
Bu durumda, kaynakç bu ½ in. kal nl ndaki kaynak metalini

minimum 3 katmanda dolduruyorsa, QW-452.1(b) uyar nca
kaynakç n n kaynaklayabilece i kaynak metali kal nl (td) s n rs zd r.
ASME Sect. IX
ÖRNEK WPS
(syf.1)

ASME Sect. IX
ÖRNEK
WPS
(syf.2)

ASME Sect. IX
ÖRNEK WPS
(syf.3)

ASME Sect. IX
ÖRNEK PQR
(syf.1)

ASME Sect. IX
ÖRNEK PQR
(syf.2)

ASME Sect. IX
ÖRNEK WPQ
(syf.1)

ASME SECTION IX’A GÖRE PQR
ve WPQ TEST PARÇALARININ
HAZIRLANMASI

ASME SECTION IX A GÖRE PQR VE WPQ TEST
PQR TEST PARÇALARININ HAZIRLANMASI
Plakalarda numune alım düzeni Borularda numune alım düzeni

ASME SECTION IX A GÖRE PQR VE WPQ TEST
WPQ TEST PARÇALARININ HAZIRLANMASI

ASME SECTION IX A GÖRE PQR TEST PARÇALARININ
HAZIRLANMASI
Çekme, eğme ve çentik numunelerinin hazırlanmasında

SA-270 standartına başvurulur. Bununla birlikte, Section II-A
içindeki malzemenin kendi standartı gereğince, farklı boyut
toleransları ile işleme zorunluluğu söz konusu olabilir. Bu
sebeple, işlemeden önce malzeme hakkında yeterli bilgiye sahip
olunmalıdır.


Kaynak Dokumantasyonu PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kaynak Dokumantasyonu PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAYNAKLI İMALATLARDA

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 1

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 2

Günümüzün gelişen teknolojik

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 3

Teknik anlamıyla kaynak işlemi,

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 4

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 5

Bir malzemenin kaynağa uygun olup

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 7

Günümüzde (belirli kısıtlamaları olmakla birlikte)

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 9

Bir kaynaklı birleştirmeye ait özellikler, dikiş

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 10

1: Kaynak metali (tek pasolu/çok pasolu)

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 11

Eritme kaynağı, ilave malzemenin eritilerek kaynak

Eritme kaynağında, ark içerisindeki kaynak damlası

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 12

Kaynak metalinde (sıvı kat ) ve erime çizgisinde

Kaynak metalinde ve ana malzemedeki erime bölgesi ile

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 13

Elle ark kaynak yönteminde sıcaklıklar:

1. Elektrot: yaklaşık 20..1600 C

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 14

Görüldüğü gibi, kaynak sırasında erişilen

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 15

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 16

Günümüzde, yaklaşık 20 çeşit eritme kaynak

Elle ark kaynağı (SMAW)

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 17

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 18

1-Yatay düzlemsel (Flat),

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 19

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 20

3-Dik, aşağıdan yukarıya (Vertical upward),

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 21

4-Dik, yukarıdan aşağıya (Vertical

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 22

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 23

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 24

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 25

BAZI ALIN BİRLEŞTİRME ŞEKİLLERİ

Dik kenarlı aralıklı alın Dik kenarlı bitişik alın

V alın Yarım V alın

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 26

Çift V (X) alın Çift yarım V (K) alın

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 27

BAZI KÖŞE BİRLEŞTİRME ÇEŞİTLERİ

Dış köşe Haç birleştirme

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 28

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 29

Fonksiyonunu hakkıyla yerine getiren bir

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 30

Kaynağı yapacak kaynakçının gerekli el

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 31

2. KAYNAK AĞZI HAZIRLIĞI, YÜZEY TEMİZLİĞİ

Kaynak ağzının kaynak yapmaya engel teşkil

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 32

Kaynak yönteminin kaynak kalitesine etkisi

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 33

Kaynak pozisyonunun değişmesi ısı

T.ÖZHAN / 2005 KAYNAKLI İMALATLARDA KAYNAK 34