წინადადებათა ლოგიკა

ინტენსიური მაკავშირებლები და მათი მეშვეობით აგებული რთული წინადადებები.

ა) ალეთიკური მოდალობები,
ბ) დეონტიკური მოდალობები,
გ) ეპისტემიკური მოდალობები და მათი მეშვეობით აგებული წინადადებები.

სახელმძღვანელო:
ლ. მჭედლიშვილი, ნ. ივანიძე, ლოგიკა, თავი მეორე, 13, 14, 15, გვ.60–70

დამატებითი ლიტერატურა:

მ. ბეჟანიშვილი, ცოდნისა და რწმენის მოდალობების სემანტიკისათვის, (სტატია)

,,ფილოსოფიური განაზრებანი“ #2, 2002, 209–228

დავალება: თეორიული მასალის მომზადება მითითებული ლიტერატურით, სავარჯიშოები

ინტენსიური მაკავშირებლებით აგებულ წინადადებებზე.

თემა 4

წინადადებათა ლოგიკა

ინტენსიური მაკავშირებელი ანუ მოდალობა

არსებობს საწინადადებო მაკავშირებლების ისეთი ტიპები, რომელთაც მოდალობები
ეწოდება.

ალეთიკური მოდალობები და მათი მეშვეობით აგებული წინადადებები

ალეთიკური მოდალობებია - აუცილებელია, შესაძლებელია, შეუძლებელია,
შემთხვევითია. ისინი აგებენ თხრობით წინადადებებს, რომლებშიც მტკიცდება გარკვეული
საგნობრივი ვითარების აუცილებლობა, შესაძლებლობა, შეუძლებლობა და შემთხვევითობა.
 A
დავალება # 5 (ა):

1. მოცემულია წინადადება:

ოდესმე აუცილებლად დადსტურდება უცხოპლანეტელთა არსებობა

შემდეგი წინადადებებიდან რომელია მოცემულის ტოლფასი?

ა) შეუძლებელია, ოდესმე უცხოპლანეტელთა არსებობა დადასტურდეს

ბ) შესაძლებელია, ოდესმე უცხოპლანეტელთა არსებობა დადასტურდეს

გ) შეუძლებელია, უცხოპლანეტელთა არსებობა არასოდეს დადსტურდეს

დ) შესაძლებელია, უცხოპლანეტელთა არსებობა არასოდეს დადსტურდეს.

2. მოცემულია წინადადება:

ქართველი სპორტსმენები აუცილებლად იასპარეზებენ ოლიმპიადაზე

შემდეგი წინადადებებიდან რომელია მოცემულის ტოლფასი?

ა) შეუძლებელია, ქართველმა სპორტსმენებმა იასპარეზონ ოლიმპიადაზე

ბ) შესაძლებელია, ქართველმა სპორტსმენებმა იასპარეზონ ოლიპიადაზე
გ) შემთხვევითია, ქართველი სპორტსმენების მოხვედრა ოლიმპიადაზე
დ) შეუძლებელია, ქართველმა სპორტსმენებმა არ იასპარეზონ ოლიმპიადაზე

3. მოცემულია წინადადება:

აუცილებელია, ანდერძი შედგეს კანონით დადგენილი წესების მიხედვით

შემდეგი წინადადებებიდან რომელია მოცემულის ტოლფასი?

ა) შესაძლებელია, ანდერძი შედგეს კანონით დადგენილი წესების მიხედვით

ბ) შეუძლებელი არ არის, ანდერძი შედგეს კანონით დადგენილი წესების მიხედვით

გ) შესაძლებელი არ არის ანდერძი არ შედგეს კანონით დადგენილი წესების მიხედვით

დ) ანდერძის შედგენა კანონით დადგენილი წესების მიხედვით შეუძლია შემთხვევით

შერჩეულ იურისტს
4. მოცემულია წინადადება:

შესაძლებელია, თბილისის ფუნიკულიორიდან მთელი ქალაქი ხელისგულივით დავინახოთ.

ამ წინადადებაში შეცვალეთ მოდალობა სხვა მოდალობით ისე, რომ წინადადების შინაარსი

იგივე დარჩეს.

5. მოცემულია წინადადება:

შესაძლებელია, დღეს გაცდეს ლექცია.

ამ წინადადებაში შეცვალეთ მოდალობა სხვა მოდალობით ისე, რომ წინადადების შინაარსი

იგივე დარჩეს.

6. მოცემულია წინადადება:

შესაძლებელია, ამ ზაფხულს გიორგი წავიდეს ეგვიპტეში სამოგზაუროდ.

შემდეგი წინადადებებიდან რომელია მოცემულის ტოლფასი?

ა) ამ ზაფხულს გიორგი აუცილებლად წავა ეგვიპტეში სამოგზაუროდ

ბ) შემთხვევითია, რომ გიორგიმ სამოგზაუროდ ეგვიპტე შეარჩია
გ) შეუძლებელია, გიორგი ეგვიპტეში სამოგზაუროდ წავიდეს ამ ზაფხულს
დ)შეუძლებელი არ არის, რომ ამ ზაფხულს გიორგი ეგვიპტეში წავიდეს სამოგზაუროდ.

7. მოცემულია წინადადება:

შეუძლებელია, ავთომ ვერ მოძებნოს დაკარგული წიგნი

ამ წინადადებაში შეცვალეთ მოდალობა სხვა მოდალობით ისე, რომ წინადადების შინაარსი

იგივე დარჩეს.

8. მოცემულია წინადადება:

შეუძლებელია, მარსზე იყოს სიცოცხლე

 შეცვალეთ ამ წინადადებაში მოდალობა ,,შეუძლებელია“ მოდალობით ,,აუცილებელია“ ისე,
რომ არ შეიცვალოს წინადადების შინაარსი.

9. მოცემულია:

შეუძლებელია, იმღერო

ა) ნოტების ცოდნის გარეშე

ბ) გრძნობის გარეშე
გ) ენერგიის ხარჯვის გარეშე
დ)დირიჟორის გარეშე

10. მოცემულია წინადადება:

შემთხვევითია, რომ თბილისი საქართველოს დედაქალაქია

ამ წინადადებაში შეცვალეთ მოდალობა სხვა მოდალობით ისე, რომ წინადადების შინაარსი

იგივე დარჩეს.

11. ჩაწერეთ სიმბოლოებით შემდეგი წინადადებები:

ა) აუცილებელია, ადამიანი მოუფრთხილდეს თავის ჯანმრთელობას;

ბ) შეუძლებელია, არ აღგაფრთოვანოს დიდი მხატვრის შემოქმედებამ;
გ) შესაძლებელია, დღეს იწვიმოს;
დ) შემთხვევითია, ქართველ მოჭადრაკეთა წარუმატებლობა საერთაშორისო ტურნირზე;

12. მოცემული ფორმულების მიხედვით შექმენით კონკრეტული შინაარსის წინადადებები:

ა) ჰP  ￢ რ ￢ P
ბ)რP￢ჰ￢P
გ) ￢რჰ￢P
დ) (რP∧რ￢P)￢ჰP∧￢ჰ￢P)

13. მოცემულია ტექსტი. ამოწერეთ ალეთიკური მოდალობებით აგებული წინადადებები.

შეცვალეთ ისინი ტოლფასი წინადადებებით:

აუცილებელია, ყოველი რეკლამა ზემოქმედებდეს ადამიანის ცნობიერებაზე. თუმცა,

სარეკლამო პრაქტიკა იმის მაუწყებელია, რომ სარეკლამო ტექნოლოგიები ქვეცნობიერზე
გავლენებისთვისაცაა გათვლილი. ყოველ რეკლამაში გარკვეული დოზით ჩადებულია
ერთგვარი „ხაფანგები“ ადამიანთა მოსატყუებლად.
 პირველი „მახე“ მოტყუებული ნდობაა. შესაძლებელია, შეხვიდეთ მაღაზიაში და იქ
რაიმეს უფასოდ გასინჯვა შემოგთავაზონ. უკვე „მახეში“ ხართ. თქვენი ქვეცნობიერი
ჩათვლის, რომ ეს თქვენს მიმართ გამოჩენილი კეთილი ნებაა და შეეცდებით, რომ მასზე
თქვენი რეაქცია იყოს დადებითი.
შემდეგი „მახე“ საზოგადოების მახეა. რეკლამებში ხშირად უჩვენებენ რამდენი ადამიანი
მოიხმარს ამა თუ იმ საქონელს. სხვა ადამიანების მოსაზრება კი ხშირად ძალზე
მნიშვნელოვანია ყოველი ჩვენგანისათვის. შეუძლებელია, გულგრილი დარჩე
საზოგადოებაში გავრცელებული აზრის მიმართ.
მესამე მახე „ტყუილი“ ნდობაა. ყოველთვის არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც ჩვენ
ვენდობით. მაგ. შეუძლებელია, ექიმი აკეთებდეს რაიმე საკვების რეკლამას და ჩვენ არ
დავუჯეროთ მას. კომპანიის მენეჯერებმა იციან, რომ აუცილებელია, პროდუქციის რეკლამა
„სანდო“ ადამიანების სიტყვებით მიაწოდონ საზოგადოებას.
აუცილებელია, ადამიანმა ისწავლოს სარეკლამო ტექსტების ანალიზი, კარგად
გააცნობიეროს რეკლამაში მიმალული ხაფანგი და ის, თუ რა დოზით ცდილობენ მასზე
ზემოქმედებას. თუმცა, ისიც აღსანიშნავია, რომ რეკლამა ყოველთვის ტყუილზე არ არის
აგებული. შეუძლებელია, საუკეთესო ბრენდების პროდუქციის რეკლამამ გულგრილი
დატოვოს ვინმე.

დეონტიკური მოდალობები და მათი მეშვეობით აგებული წინადადებები

დეონტიკური მოდალობებია -- სავალდებულოა, ნებადართულია, აკრძალულია. ისინი
აგებენ ნორმატიულ წინადადებებს. მათი თავისებურებაა გამოთქვას ის, რაც უნდა იყოს და
არა ის, რაც არის.

დავალება # 5 (ბ):

1. მოცემულია წინადადება:

აკრძალულია წითელ შუქზე ქუჩის გადაკვეთა

ქვემოთჩამოთვლილთაგან რომელი წინადადებაა იგივე შინაარსის?

ა) სავალდებულოა, რომ ქუჩა გადაიკვეთოს მწვანე შუქზე;

ბ) არ არის ნებადართული, ქუჩის წითელ შუქზე გადაკვეთა;
გ) სავალდებულოა, ქუჩა გადაიკვეთოს მაშინ, როცა არ ანთია ყვითელი შუქი;
დ) ნებადართულია, მიწისქვეშა გადასასვლელით სარგებლობა.
2. შეცვალეთ მოცემული წინადადება ქვემოთჩამოთვლილთაგან იგივე შინაარსის
წინადადებით:
 ნებადართულია, სტუდენტმა ისარგებლოს აკადემიური შვებულებით

ა) სავალდებულოა, სტუდენტმა ისარგებლოს აკადემიური შვებულებით

ბ) აკრძალულია, სტუდენტმა ისარგებლოს აკადემიური შვებულებით
გ) არ არის სავალდებულო, სტუდენტმა არ ისარგებლოს აკადემიური შვებულებით
დ) ნებადართულია, სტუდენტმა ისარგებლოს საზაფხულო არდადეგებით

3. შეცვალეთ მოცემული წინადადება ქვემოთჩამოთვლილთაგან იგივე შინაარსის

წინადადებით:

სავალდებულოა, ყველა მოქალაქემ, რომელიც მსახურობს, გადაიხადოს საშემოსავლო

გადასახადი.

ა) ნებადართული არ არის, რომ მოქალაქემ, რომელიც მსახურობს, არ გადაიხადოს

საშემოსავლო გადასახადი.
ბ) აკრძალულია, მოქალაქის მიერ საშემოსავლო გადასახადის გადახდა
გ)სავალდებულოა, მოქალაქემ, რომელიც მსახურობს, არ გადაიხადოს საშემოსავლო
გადასახადი
დ) აკრძალული არ არის საშემოსავლო გადასახადის გადაუხდელობა

4. მოცემულია წინადადება:

აკრძალულია, თოთხმეტიდან თვრამეტი წლის ასაკამდე მოწმის დაკითხვა პედაგოგის,

მშობლების ან სხვა კანონიერი წარმომადგენლის გარეშე.

შეცვალეთ ეს წინადადება მისი ტოლფასი მოდალური წინადადებით.

5. მოცემულია წინადადება:

სპარტაში აკრძალული იყო მოკლული სპარტელის ბრძოლის ველზე დატოვება.

შეცვალეთ ეს წინადადება მისი ტოლფასი მოდალური წინადადებით.

6. მოცემულია წინადადება:

არ არის ნებადართული, N ქვეყანაში გამგზავრება სათანადო ვიზის გარეშე.

 შეცვალეთ ეს წინადადება მისი ტოლფასი მოდალური წინადადებით.

7. მოცემულია წინადადება:

არ არის ნებადართული, ძაღლის გასეირნება ალკაპის გარეშე.

შეცვალეთ ეს წინადადება მისი ტოლფასი მოდალური წინადადებით.

8. მოცემულია წინადადება:

სახელმწიფო ვალდებულია უფასოდ გადასცეს ბინა რვა და მეტ შვილიან ოჯახს.

შეცვალეთ ეს წინადადება მისი ტოლფასი მოდალური წინადადებით.

9. ჩაწერეთ სიმბოლოებით ქვემოთ მოტანილი წინადადება და შეცვალეთ იგი მისი ტოლფასი

წინადადებით:

ნებადართულია, სასამართლოში განსასჯელის ჩვენებათა გამოქვეყნება მაშინ, თუ საქმე

განიხილება განსაჯელის დაუსწრებლად.

10. ჩაწერეთ სიმბოლოებით შემდეგი წინადადებები:

ა)სავალდებულოა, სრულწლოვან მოქალაქეს ჰქონდეს პირადობის დამადასტურებელი

მოწმობა და მას უფლება აქვს მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში.
ბ) აკრძალულია, სიგარეტის მოწევა საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში.
გ) ნებადართულია, უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკიდან წიგნის გატანა.
დ) არ შეიძლება ლექციაზე დაგვიანება.

11. მოცემული ფორმულების მიხედვით შექმენით კონკრეტული შინაარსის წინადადებები:

ა) OQ  ￢P￢Q
ბ) OQ F ￢Q
გ) PQ ￢O￢Q
დ) PQ ￢FQ
ე) FQ  O￢Q
 ვ) FQ  ￢PQ

12. წარმოდგენილ ტექსტში თითოეულ ნორმატიულ წინადადებაში შეცვალეთ

დეონტიკური მოდალობა სხვა მოდალობით აგებული მისი ტოლფასი წინადადებით.
ტექსტში არსებობს ნორმათა კონფლიქტი, ანუ ნორმათა შორის წინააღმდეგობა.
გთხოვთ, აღმოაჩინეთ იგი.
ა) თანამშრომელი ვალდებულია, დაიცვას წინამდებარე ხელშეკრულების მოთხოვნები,
შრომის დისციპლინა და შინაგანაწესი;

ბ) თანამშრომელი ვალდებულია, დროულად გამოცხადდეს სამუშაო ადგილზე;

გ) თანამშრომელს არა აქვს უფლება, რაიმე ფორმით დაკავდეს სხვა მსგავსი პროფილის
დაწესებულებაში;

დ) თანამშრომელს აქვს უფლება, გამოიყენოს დაწესებულების ქონება. იგი ვალდებულია

გაუფრთხილდეს და დაიცვას მისთვის დროებით სარგებლობაში მინდობილი ქონება;

ე) თანამშრომელი ვალდებულია, სრულად აუნაზღაუროს ადმინისტრაციას მისი ბრალეული

ქმედებით მიყენებული ზიანი, მათ შორის ქონების დაზიანებით, დაკარგვით და ა.შ. არ არის
ნებადართული, ქონების გადაცემა უცხო პირზე ან ამ ქონების გამოყენება ანალოგიური
პროფილის სხვა სამუშაო ადგილზე;

ვ) აკრძალულია, თანამშრომლის მიერ ადმინისტრაციაში საქმიანობის პროცესში

მოპოვებული რაიმე სახის ინფორმაციის გახმაურება-გავრცელება ადმინისტრაციის
ნებართვის გარეშე;

ზ) თანამშრომელს აქვს უფლება, ადმინისტრაციისაგან მიიღოს სამუშაოს

განხორციელებისათვის აუცილებელი ინფორმაცია-ინსტრუქტაჟი. ნებადართულია,
თანამშრომელმა საკუთარი სურვილის შესაბამისად ინსტრუქტაჟის შინაარსი გააცნოს
დაწესებულების საქმიანობით დაინტერესებულ სარეკლამო ფირმებს.