ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent

Educatieve bachelor lager onderwijs

Naam student: Grethel Deweer Leergroep OLO2B2

Naam mentor: Greet Benoot Klas 6a Aantal lln.: 19
School: KBO Bevere

6e DAG 14/12/2020 Handtekening mentor + datum: 11/12/2020 Greet Benoot

Van 13u30 tot 15u10

Leergebied(onderdeel): De wereld waarnemen (techniek)
Lesonderwerp: Overbrengingen: hefbomen

Leerplandoelen: Leerplan: ZILL – OVSG – GO! – andere

SErv1 Zich engageren in relaties, daar deugd aan beleven en zich daarover
uitdrukken
• 6-12j Ervaren hoe mensen in een groep elkaar nodig hebben - ontdekken hoe
men zelf en anderen deel uitmaken van verschillende groepen - ervaren hoe men,
afhankelijk van de groep, verschillende rollen opneemt - informele (speel)groepen
vormen rond gebeurtenissen van het moment
SErv3 Samenwerken met anderen en zo bijdragen aan het realiseren van een
gemeenschappelijk doel
• 5-12j Gericht samenwerken in duo of kleine groep - iets aan elkaar kunnen
uitleggen - voorstellen formuleren om tot een gezamenlijk antwoord te komen bij
vragen
• 9-12j Zich samen verantwoordelijk voelen voor iets - gezamenlijke doelen
bepalen en nastreven - groep vormen en blijven, ook bij eventuele strubbelingen -
bij de samenwerking gedrag en taal op elkaar afstemmen
SErv4 Bewust sociale rollen opnemen die zowel het individueel als het
groepsbelang ten goede komen in diverse situaties en contexten
• Hulp bieden
• Hulp bieden > 10-12j De nood aanvoelen van een groep - zien welke zorg
iemand nodig heeft - zorgen voor een goede sfeer in de groep - zich belangeloos
voor een ander inzetten - hulp bieden ongeacht of men diegene die hulp nodig
heeft aardig of minder aardig vindt - verantwoordelijkheid opnemen voor een
goede groepsfunctionering
• Hulp vragen en aanvaarden
• Hulp vragen en aanvaarden > 8-10j Wanneer iets te moeilijk is of niet goed lukt,
weten op wie je beroep kan doen om te helpen - anderen die je willen helpen
vertrouwen
• Hulp vragen en aanvaarden > 10-12j Geloven in ‘samen sterk’ - de handen in
elkaar slaan om een moeilijke of complexe taak of opdracht tot een goed einde te
brengen - afhankelijk van een ander durven en kunnen zijn
OWte2 Onderzoeken en illustreren volgens welke technische principes en
natuurlijke verschijnselen eenvoudige technische systemen
gemaakt zijn
• 7-12j Ervaren, onderzoeken en vaststellen hoe de (technische) mogelijkheden
van het lichaam aan de basis liggen van de ontwikkeling van technische systemen

1
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

- ervaren, onderzoeken en vaststellen hoe voorwerpen een aanvulling of

verbetering kunnen zijn van menselijk handelen
• 10-12j Voorwerpen uit de eigen omgeving herkennen als een toepassing van
hefbomen, katrollen, lenzen, tandwielen, scharnieren, …
OWna8 Natuurlijke verschijnselen en gangbare materialen waarnemen,
onderzoeken en herkennen in de omgeving
• 2.5-7j Veel voorkomende materialen herkennen en sorteren volgens
gemeenschappelijke kenmerken
• 7-10j In een beperkte verzameling van gangbare materialen en stoffen onder
begeleiding gelijkenissen en verschillen onderzoeken en vaststellen - op basis van
minstens één criterium een eigen ordening aanbrengen en deze verantwoorden
• 10-12j In gebruiksvoorwerpen zoals zuignappen, hefbomen, verbonden vaten,
gesloten stroomkringen, spiegels, barometers, thermometers en bliksemafleiders
de toepassing herkennen van natuurlijke verschijnselen
MEmw1 Media enthousiast en positief aanwenden
• 2.5-12j Nieuwsgierig zijn naar media en genieten om ermee bezig te zijn - de
wereld van de media met een open houding exploreren
MEva3 Digitale informatievaardigheden ontwikkelen
• 8-12j Een website-adres (URL) invoeren - in een voor hen bestemde omgeving
(op het internet zoeken) via een zoekrobot en daarbij aangepaste en/of
zelfgekozen zoektermen gebruiken - kritisch waarderen van URL's
• 10-12j Een geschikte applicatie selecteren en gebruiken voor het zoeken van de
gewenste informatie -favoriete websites bewaren.

Leerinhoud:
• Hefboom = Een voorwerp waarmee je een kracht groter of kleiner kan maken.
• Macht = De plaats op het voorwerp waar je jouw handen zet, macht zet.
• Last = De plaats waar de last zich bevind. (Vb het karton bij een schaar)
• Steunpunt of draaipunt = 1 bepaald punt van het voorwerp dat zorgt voor een draaiing.
• Machtarm = De plaats tussen de macht en een ander deel (dit wordt vermeld, maar geen
expliciete leerstof)
• Lastarm = De plaats tussen de last en een ander deel (Wordt vermeld, maar geen expliciete
leerstof)
• Primaire hefboom = Hier zit jouw steunpunt of draaipunt tussen de macht en de last (schaar)
• Secundaire hefboom = Hier zit jouw last tussen de macht en het steunpunt. (Kruiwagen)
• Tertiaire hefboom = Hier zit jouw macht tussen jouw steunpunt en de last (pincet)
➔ Je kijkt naar het midden om te bepalen welke soort hefboom het is.
• Besluit: Wat je wint aan kracht, verlies je aan afstand en omgekeerd.

Lesdoelen:
1. Leerlingen verwoorden de nieuwe begrippen. (OWte2, OWna8)
2. Leerlingen werken samen door naar elkaar te luisteren, help te bieden en te aanvaarden…
(SErv1, SErv3, SErv4)
3. Leerlingen verwoorden hoe ze iets opzoeken en gebruiken op de media. (MEmw1, MEva3)
4. Leerlingen trekken een besluit volgens de onderzoekscyclus. (OWte2, OWna8)

Beginsituatie specifiek voor deze les:

2
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

Situering in het leerproces: aanbrengen inoefenen

Waarop bouwt deze les verder?
• Deze les bouwt op niets verder.
• Dit is volledig nieuwe leerstof voor iedereen.
Leerling specifieke gegevens + acties:
• Zijn hier bepaalde leerlingen met voorkennis van hefbomen? Iemand zijn mama of papa die in
een bedrijf werkt waar ze hefbomen maken? Niet dat ik weet.

Bronnen: volgens de APA-normen

• Niet van toepassing

Bijlagen: bordschema, ingevulde werkbladen, teksten …

• Bijlage 1: Samenvatting van de les
• Bijlage 2: Bordschema
➔ Powerpoint en verwerkingsopdracht via mijn website zijn volop in de maak. Dit mag je ten
laatste tegen donderdagavond 16 uur verwachten via mail.

Materiaal / locatiewijziging:
• Ppt (ten laatste donderdagavond)
• Theorieblad voor de leerlingen (zie bijlage 1)
• Vier scharen en vier kartonnen (Schaar op school, karton neem ik mee.)
• Pincet
• Speelgoed kruiwagen → Dit is nog zoek, heb ik niet ter beschikking.
• Blikje
• Kurkentrekker
• Perforator → Van school gebruiken? ja
• Wip (een cilinder met een plank op)
• Notenkraker → Nog zoek, niet ter beschikking
• Blikopener
• Tang (voor in de keuken)
• Slagboom (van playmobil)
• remmen van een fiets → Wie van de klas gaat met de fiets naar school + kunnen we gebruiken
om te demonstreren? Nathan
• moersleutel.
• Keukenwekker (om de tijd te bewaken)

3
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

Lesopbouw

1. Oriëntatie van hefbomen: Vrije verkenning (10’)

oriënteren verwerven verwerken afronden
1. Leerlingen verwoorden hoe ze iets opzoeken en gebruiken op de media. (MEmw1,
MEva3)
Organisatie:
- De banken staan op voorhand opgedeeld in eilandjes.
- De groepsverdeling staat op voorhand op het bord.
- Het begrip ‘hefboom’ staat centraal op het midden bord voor de brainstorm.
Verloop:
‘’Hier staan de groepen op het bord, jullie gaan per groep aan een eilandje zitten alsjeblieft. Dan
mogen jullie voor je kijken! Hier staat een woord op het bord, namelijk: hefbomen. Wat komt er bij
jullie op als je het woord hefboom hoort? Goed, ik heb al enkele interessante woorden en begrippen
gehoord. Om dit begrip even verder toe te lichten ga ik jullie een filmpje laten zien. Filmpje van
schooltv-beeldbank: https://schooltv.nl/video/voorbeelden-van-hefbomen-hoe-worden-hefbomen-
in-het-gewone-leven-gebruikt/#q=hefbomen

➔ https://padlet.com/deweergrethel/zw1ygrmfrmxk9sae
➔ Verbetervoorstel: Woordenwolk

Opmerking: (dit kon met pickerweel)

• Groep 1: Anouck, Catho, Imrane, Annaella, Jarne
• Groep 2: Alessandra, Louis, Tine, Laure.
• Groep 3 : Nathan, Rayan, Pjotr en Fran, Gabrielle
• Groep 4: Anne – Sophie, Florian, Belle en Mauro, Kiara

2. Klassikaal een onderzoeksvraag formuleren om van daaruit een practica uit te voeren. (20’)
oriënteren verwerven verwerken afronden
1. Leerlingen verwoorden de nieuwe begrippen. (OWte2, OWna8)

Verloop:
“Oke, na het kijken van dit filmpje kunnen we ons hopelijk aan een beeld stellen van wat een
hefboom is. We hebben enkele voorbeelden gezien zoals? (krukkentrekker, kruiwagen, notenkraker,
ophaalbrug...). We vragen ons nu af ‘’Wat zijn hefbomen?” Waarom gebruiken we hefbomen?
(→ Dit is de onderzoeksvraag voor deze les.)

Definitie van een hefboom aan de hand van een concreet (herkenbaar) voorwerp?
Ik heb een schaar meegebracht, nu is mijn vraag is dit ook een hefboom is en waarom? Ja, dat is ook
een hefboom omdat het een hulpmiddel om een menselijke activiteit makkelijker te maken. OF met
andere woorden: Een hefboom zorgt ervoor dat je een grotere kracht kan uitoefenen op een
voorwerp. Oke, terug naar de schaar: Is dit een hefboom en waarom? Het is een hefboom omdat je
dankzij een schaar, een hulpmiddel, een bepaalde kracht kan uitvoeren op een andere voorwerp.
Oke, ik neem hier een kladblad en ik knip in het blad. Zoals jullie weten gaat dat vlot he?

Proefje 1: Macht, steunpunt, last aanbrengen (klassikaal):

4
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

Nu ligt er bij elk groepje een stuk karton en een schaar.1 iemand van jullie mag eens proberen
knippen in dat karton. Lukt dat? Wat doe je precies?
(→Ik leg op elke eiland 1 stuk karton en 1 schaar, waarbij iemand vrijwillig per groepjes met de
schaar het karton moet doorknippen. Vier scharen en vier stukjes kartonnen lijken mij haalbaar om
mee te nemen.)

Lukt dit goed? Wat doe je spontaan? Inderdaad, ik zie het daar goed. Je gaat je karton zo diep
mogelijk steken op de schaar. Zo ga je onbewust minder moeite hebben, of kracht moeten steken
om het karton door te knippen. Het zal uiteraard nog moeilijk zijn om dit karton door te knippen,
maar in principe is het haalbaar.

Begrippen inductief aanbrengen:

De eerste drie begrippen die we gaan leren zijn: last, steunpunt, macht. Oke, terug naar het
voorbeeld van het karton en de schaar. ‘Macht’ betekent waar je jouw hand moet zetten om kracht
uit te voeren met het voorwerp, in ons geval de schaar. Je kan dit ook aan de lln vragen. Indien ze het
niet weten, geef jij dan de uitleg! Waar op de schaar zet ik mijn hand om een kracht uit te voeren,
om zo het karton te kunnen doorknippen? Inderdaad, aan de oren van de schaar. Dit deel van de
schaar noemen we de macht. Oke, dan hebben we nog de begrippen last en steunpunt. De ‘last’ is
het voorwerp of ding, waar we iets mee willen doen? Wat wou ik doen met de schaar? Het karton
doorknippen. Wat is mijn last? Het karton. Kan je ook weer vragen aan de ll. Tot slot bevat een
hefboom ook altijd een steunpunt of een draaipunt. Een draaipunt of steunpunt (Ik weet niet wat
jullie zeggen?) is 1 bepaald punt op het voorwerp, in ons geval is het steunpunt van de schaar is hier.
Steunpunt. In ons geval zit het steunpunt tussen de macht en de last, maar dat is niet noodzakelijk
altijd zo!
(→ Dat stukje die de twee messen van de schaar met elkaar verbind, dit is een soort draaiing en dus
het in ons geval het steunpunt of het draaipunt.)

Terugblik naar ons klassikaal proefje + besluit:

Je houdt het karton dichter bij het steunpunt, dus jouw afstand wordt korter. Wat gebeurt er met
jouw kracht? Hoe groter de kracht.
Besluit: Wat je wint aan afstand, verlies je aan kracht. Wat je wint aan kracht, verlies je aan afstand.
OF Hoe langer de afstand, hoe kleiner de kracht.
(Klopt deze verwoording? Moet ik het anders formuleren?)
Proefje 2: Dichtduwen van een deur (klassikaal)
Waarneming: Hoe dichter ik mijn hand zet bij het scharnier van de deur, hoe meer kracht ik moet
zetten, maar hoe korter mijn afstand van het steunpunt (= het scharnier). Hoe verder mijn afstand
tegenover het steunpunt, hoe minder kracht ik nodig heb om de deur dicht te doen.
Besluit? Inderdaad, wat ik win aan afstand, verlies ik aan kracht. Wat ik win aan kracht, verlies ik aan
afstand.

Tussentijdse (mondelinge) herhaling:

Wat is een hefboom? Geen een voorbeeld?
➔ Een hefboom is een voorwerp dat krachten groter of kleiner kan maken. Bijvoorbeeld: schaar
Uit welke onderdelen bestaat een hefboom altijd?
➔ Steunpunt of draaipunt, last, macht.
Wat is het besluit?
➔ Wat ik win aan afstand, verlies ik aan kracht. Wat ik win aan kracht, verlies ik aan afstand.
➔ ICT: https://view.genial.ly/5fe1adf06157fe0d691903b5/interactive-image-hefbomen

5
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

3. In groepen per vier de voorwerpen benoemen + steunpunt, last en macht aanduiden. (28’)
oriënteren verwerven verwerken afronden
1. Leerlingen verwoorden de nieuwe begrippen. (OWte2, OWna8)
2. Leerlingen werken samen door naar elkaar te luisteren, help te bieden en te
aanvaarden… (SErv1, SErv3, SErv4)
Verloop:
“Nu mogen jullie zelf aan de slag gaan. Per groepje liggen drie voorwerpen en dat zijn allemaal
hefbomen. Elk groepje krijgt ook een kladblad en daarop moeten jullie het voorwerp noteren, en het
steunpunt, last en macht aanduiden op de figuur en kort noteren per groepje waar dat zich bevind
op het voorwerp. (Ik toon dit voor want verbaal klinkt dit nogal moeilijk.) Zorg dat het net is, dat je
begrijpt wat je schrijft!

Je krijgt hiervoor zeven minuten en dan mag je doorschuiven met je groepje naar een volgende bank.
En daar krijg je weer zeven minuten om de drie punten te bepalen van het voorwerp enzovoort.
Iedereen kan 1 voorwerp doen, en als je klaar bent kan je de rest van de groepsleden helpen. Op zich
is het niet erg, als je niet klaar bent binnen de tijd. Dan schuiven we gewoon door. Ik wil dat dit vlot
verloopt en vanaf de wekker afgaat, verschuif je naar een volgende bank. Zijn er nog vragen? Succces
Opmerking:
- Ik zet de wekker om 14 uur, zodat ik weet dat ik nu moet beginnen aan deze fase.
- De kinderen zitten al per groep aan een eilandje, volgens een groepsindeling.
- In deze fase worden de voorwerpen verdeeld over de vier groepen. (Ik doe dit bewust nu
pas, om te vermijden dat de leerlingen gaan prutsen. Laat ik een leerling deze materialen
uitdelen? Of doen wij dat?) Kies jij maar wat je doet!
- Materialen zitten in een box (elke groep drie voorwerpen): Pincet, speelgoed kruiwagen,
blikje, kurkentrekker, perforator, wip (een cilinder met een plank op), notenkraker,
blikopener, tang (voor in de keuken), slagboom (van playmobil), remmen van een fiets en
moersleutel.
- → Momenteel nog geen speelgoed kruiwagen en een notenkraker. Indien iemand van jouw
leerlingen dit zou hebben of jij zelf? Laure brengt dit mee.
- → Gaat iemand van jouw leerlingen met de fiets naar school? De remmen van een fiets zijn
namelijk ook hefbomen. Ik zou deze fiets dan buiten zetten en leerlingen mogen dan kijken?
- → Mochten er nog voorwerpen zijn die als hefboom dienen, hoor ik het graag.
➔ ICT: https://livecloud.online/nl/analog-timer
➔ Verkeerslicht was ook een optie

4. Klassikaal via een powerpoint de voorwerpen overlopen. (20’)

oriënteren verwerven verwerken afronden
Leerlingen trekken een besluit volgens de onderzoekscyclus. (OWte2, OWna8)
Leerlingen verwoorden de nieuwe begrippen. (OWte2, OWna8)

Organisatie:
“Goed gewerkt allemaal. We gaan eens alle voorwerpen overlopen aan de hand van afbeeldingen. Ik
toon een afbeelding en ik trek een naam. Die persoon moet mij dan het steunpunt, last en macht
vooraan komen aanduiden op de afbeelding. Ik wil dat dat vlot verloopt zodat we kunnen verder

6
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

doen met de les. Is dat duidelijk voor iedereen? = klassikaal bespreken van het groepswerk. Laat de
lln ook verbeteren indien nodig.
➔ Zie powerpoint in mail voor de oplossing.
➔ Terwijl leerlingen aanduiden waar alles zicht bevind op de afbeelding, maak ik een soort
schema (zie bordschema) om zo over te gaan naar de begrippen primair, secundair en
teriaire hefbomen.
Opmerking:
- Via een ppt gaan we de voorwerpen overlopen.
- Ik werk met naamkaartjes.
- Ik wil ten laatste om 14u30 aan deze fase beginnen → Ik zet mijn wekker.
- ICT: powerpoint + weebly H5P

5. Klassikaal de soorten hefbomen aanbrengen. (10’)

oriënteren verwerven verwerken afronden
Leerlingen verwoorden de nieuwe begrippen. (OWte2, OWna8)
Leerlingen werken samen door naar elkaar te luisteren, help te bieden en te aanvaarden…
(SErv1, SErv3, SErv4)
Leerlingen trekken een besluit volgens de onderzoekscyclus. (OWte2, OWna8)
Verloop:
‘’Zoals jullie zien heb ik hier een schema opgesteld terwijl jullie elk om de beurt naar voor kwamen.
(zie bordschema) Daarmee ga ik jullie uitleggen dat er verschillende soorten hefbomen bestaan. Alle
voorwerpen die we gezien hebben zijn hefbomen, maar ze zijn niet allemaal van dezelfde soort.

Ten eerste heb je bijvoorbeeld een schaar. Je hebt macht – steunpunt – last. Dit zijn primaire
hefbomen. Ten tweede heb je bijvoorbeeld een kruiwagen. Daar is het macht – last – steunpunt.
Daar zit je last in het midden en die soort noemen we een secundaire hefboom. Tot slot heb je
bijvoorbeeld een pincet en daar is het last – macht – steunpunt. Daar zit je macht in het midden.
Hoe kan je nu weten welke soort hefboom en voorwerp is? Inderdaad, door te kijken naar welk
onderdeel er in het midden van de hefboom zit.

Besluit soorten hefbomen:

• Een schaar, slagboom.. zijn primaire hefbomen omdat in het midden je steunpunt zit.
• Een kruiwagen is een voorbeeld van een secundaire hefboom, want in het midden zit jouw last.
• Een pincet is een teriaire hefboom want in het midden zit jouw macht.
➔ Je kijkt welk onderdeel er in het midden zit en zo bepaal je de soort van de hefboom.
➔ ICT: Zie weebly H5P

6. Onderzoeksvraag beantwoorden en klassikaal afronden. (10’)

oriënteren verwerven verwerken afronden
Leerlingen verwoorden de nieuwe begrippen. (OWte2, OWna8)
Leerlingen verwoorden hoe ze iets opzoeken en gebruiken op de media. (MEmw1, MEva3)
Leerlingen trekken een besluit volgens de onderzoekscyclus. (OWte2, OWna8)
Verloop:
“Oke, alles wat we vandaag gezien hebben heb ik voor jullie in een mooie samenvatting
neergeschreven. Iedereen krijgt zo een blad en neemt dit eerst mee naar huis, want thuis mogen
jullie via de computer een opdracht maken in verband met deze leerinhouden. Let nu allemaal eens
heel goed op, want het is belangrijk. Jullie surfen naar google en typen in:
www.jufgrethel.weebly.com Normaal kom je dan op de startpagina met welkom op. Vervolgens gaan

7
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

jullie hier bovenaan naar vakken → De wereld waarnemen en jullie doorlopen deze vier stapjes. Tot
slot moeten jullie ook via deze link zeggen hoe jullie de lessen met mij hebben ervaren. Er staan hier
al een aantal stellingen open en die mag je dan liken als je daarmee akkoord gaat. Je mag ook nog
zelf iets toevoegen als je dat wenst. Zorg er gewoon voor dat ik iets ben met de feedback, met
andere woorden: stel je de vraag waarom je dat vind. Het is volledig anoniem, dus ik weet niet wie
wat schrijft en je hoeft niet op te slaan. Dat gaat vanzelf. Zijn er nog vragen?
Let op voor fouten aan de vervoeging van de werkwoorden.
Opmerking
- Ik zet mijn wekker om 15 uur, want nu moet ik ten laatste beginnen aan deze fase.
- De tijd bewaken binnen deze les zal essentieel zijn voor het slagen van deze realisatie!
- Ik maak de site en de ppt ten laatste tegen donderdagavond 10 december om 16 uur in orde.
➔ Ict: Soort leerpad, zie site (met learningapps, filmpje)

Evaluatie: Evalueer hier je eigen pedagogisch, didactisch en/of organisatorisch handelen. Wat deed je goed en
waarom? Wat ging niet goed en waarom? (Denk aan voorbereiding en realisatie.) Doe een verbetervoorstel.

Bijlage 1: Samenvatting voor alle leerlingen

8
ARTEVELDEHOGESCHOOL Campus Brusselsepoortstraat, Brusselsepoortstraat 93 – 9000 Gent
Educatieve bachelor lager onderwijs

Bijlage 2: Bordschema