SABİT İVMELİ DOĞRUSAL HAREKET

AD SOYAD : MUSAB ENES

SOYAD : PAMPUROĞULLARI

Amaç:
1) Sabit ivmeli doğrusal hareket eden bir cismin hareketinin incelenmesi ve
yörünge denkleminin belirlenmesi.
Teorisi :
Sabit ivme ivmenin zamandan bağımsız olmasıdır. Başka bir deyişle ivme zamana
bağlı olarak değişmez. Dünya yüzeyindeki yer çekimi ivmesi buna bir örnektir. Eğer
nesnede ivme var ise ve X düzlemine doğru hareket ediyorsa, aşağıda verilen sabit
kinematik denklemle gösterilir.

Vf = V0 + at

Burada Vf ve V₀ nesnenin son ve ilk hızları, X ve Xo nesnenin son ve ilk

pozisyonları,“a“ objenin ivmesi ve “t”de geçen zamandır. Bu deneyde kullanılan
aparatlar air track ( hava rayı), air supply (hava pompası), glider(planör), tahta
blok, photogate timer (zaman ölçer). Sabit ivmeli bir boyutta doğrusal hareket
analiz edilecektir ve eğimli hava rayı üzerinde hareket eden planörün ivmesi
bulunacaktır.

Araçlar :
1) Hava masası 2) Disk fırlatıcı 3) Tahta bloklar ( hava masasını istenen eğim
açısında yatırmak için) 4) Milimetre Taksimatlı cetvel 5) Milimetrik grafik kâğıdı.
Deneyin yapılışı :

Bu deney iki bölümden oluşur ve eğik durumdaki hava masası kullanılarak

yapılacaktır. İlk olarak hava masasını hazırlayın ve daha sonra tahta blokları
kullanarak masayı eğik konuma getirin. Eğim açısının sinüs değerini hava
masasının tahta blok konulan kenarının deney masasından yüksekliğini ve deney
masasına değen karşı kenara uzalığını cetvel kullanarak ölçerek hesaplayın.
Disklerden birini hava masasının sağ alt köşesinde karbon kâğıdının üstüne koyup
sabit olarak tutun. Her iki deneyde de sadece tek bir disk kullanılacaktır.

Bölüm I:

Sabit İvme İle düzgün Doğrusal Hareket

1. Diski eğik durumdaki hava masasın tepesine koyun. Sadece (P) anahtarını
çalıştırın. Diskin düzlemden serbest olarak aşağıya doğru kaydığını kontrol edin.

2. Sparktimer’ın frekansını 10Hz’e ayarlayın. Diski eğik düzlemin üst noktasına

koyun. (P) ve (S) anahtarlarını en üst seviyesine gelince anahtarların üstünden
ayağınızı kaldırın.

3. Hava masasındaki veri kâğıdını alın ve üzerinde oluşan noktaları kontrol edin.
Diskin kat ettiği yolu pozitif x-ekseni olarak alın. Veri noktalarını; ilk noktadan
başlayarak 0, 1, 2, ...5 şeklinde numaralandırın. İlk noktayı x = 0 ve t = 0 alarak
diğer noktaların 0 noktasından uzaklıklarını ölçün. Bir de bu noktaların t
zamanlarını belirleyin.

4. Bulduğunuz verileri t2 kullanarak ’ye karşı x’in grafiğini çizin. En iyi ve en kötü
doğrusal eğrileri çizin ve diskin ivmesini bulun.
Bölüm II: Yatay Atış
1. Bu bölümde veri kâğıdının diğer tarafını kullanın.

2. Disklerden bir tanesini eğik durumdaki hava masasının sağ alt köşesine
katlanmış bir parça kâğıt koyarak sabitleyin.

3. Eğik düzlem hava masasının sol tarafına (üst kenarından yaklaşık 10 cm) atıcıyı
yerleştirin ve fırlatma açısını sıfır dereceye ayarlayın (Şekil 2.4’de görüldüğü gibi).

4. Diski ayarlanmış atıcıya yerleştirin ve yalnız P anahtarını çalıştırarak atıcının

uygun bir yol güzergâhı verebilmesi için lastikteki gerilimi ayarlayan birkaç test
atışı yapın.

5. Şimdi P anahtarını çalıştırın ve diski ayarlanmış atıcıya yerleştirin, sonra

Sparktimer’ı tetiklenmesi için S anahtarını çalıştırırken aynı anda diski serbest
bırakın. Disk veri kâğıdının en alt noktasına gelene kadar anahtarı açık tutun ve
sonrada ayağınızıkaldırın.

6. Veri kâğıdını kaldırmadan önce diski dışarıya atıcının tam karşısına koyun, P ve S
anahtarlarını aynı anda çalıştırın ve eğik düzlemden diskin serbest olarak
kaymasını sağlayın.

7. Şimdi veri kâğıdını hava masasından alın ve elde ettiğiniz yolları dikkatlice
gözden geçirin. Aşağıdaki Şekil 2.5’de gösterildiği gibi yollar elde etmelisiniz.
Şekilde olduğu gibi iki yolu A ve B diye belirtin. Eğer analiz yapmak için veri
noktalarınız uygun değilse, deneyi yeniden yapın ve yeni verileri alın.

8. Her iki yoldaki verileri birinci noktadan başlayarak daire içine alın ve 0, 1, 2, .....,
gibi numaralandırın.
9. A yolu için x ve y-eksenlerini çizin. Bunu yaparken ilk olarak B yoluna paralel ve
A yolunun birinci noktasından (0 noktası) geçen bir doğru çizilir. Bu doğru y-ekseni
olmalıdır. O zaman x-eksenini elde edebilmek için 0 noktasından başlayan ve bu
doğruya dik olan yatay bir doğru çizilir. Pozitif y yönünü aşağıya doğru alın.

10. Şimdi noktaların x ve y izdüşümlerini elde etmek için A yolundaki her noktadan
x ve y-eksenlerinin normallerini çizin.

11. Uçuş zamanını tf (diskin hareketi süresince geçen toplam zaman) ve atışla
alınan

yolu R (hareket süresince kat edilen yatay uzaklık) ölçün ve kayıt edin. R’yi ve t f ’yi

kullanarak atışın hızı v0x’i bulun.

12. A yolunun 0 noktasından başlayarak 5 veri noktasının bu noktaya olan y

izdüşümleri uzaklıklarını ölçün. Ayrıca bu noktaların her birine karşılık gelen
zamanları da belirleyin.

13. A ve B yolları için 5. noktadan 0. noktaya olan uzaklığı y alıp aA ve bB ivmelerini

bulun. Sonuçları Bölüm I’deki bulduğunuz ivme değeriyle karşılaştırın.

ANALİZ VE YORUMLANMASI :

1) Elde ettiğiniz çizelgelerdeki verilerden yararlanarak, konum-zaman grafiklerini

çiziniz. Konum-zaman grafiğinin farklı noktalarından eğim alarak o noktalardaki

ani hızları bulabilirsiniz. Konum-zaman grafiklerinin farklı noktalardaki

eğimlerinden bulduğunuz ani hızları ve karşılık gelen zaman değerlerini

çizelgelerde toplayınız

2) Verilerden hız-zaman grafiklerini çiziniz. Çizdiğiniz hız zaman grafikleri teorik

formülü ile uyumlu mudur? Açıklayınız.
3) Hız-zaman grafiklerinden ivme değerlerini bulunuz. Bulduğunuz bu ivme
değerlerini kullanarak hava masasının iki farklı eğimi için sürtünme kuvvetinin
büyüklüğünü belirleyiniz.

Veri kâğıdında elde ettiğiniz hareketi açıklayın ve bu verileri kullanarak aşağıdaki

tabloyu doldurun

Noktalar x ± Δx (cm) t ± Δt (sn) t2 ± Δt2(sn2)

0
1
2
3
4
Sabit ivmeli doğrusal hareket

HATA :
Cetvelde 1mm hata payı vardır.

SONUÇ:
A ve B yörüngesi için x t2 grafiği çizilir. Aşağıya doğru ivmeleri aynıdır. B için x
ekseni boyunca yer değiştirme zaman grafiği çizilir ve hız x ekseni boyunca sabittir