Professional Documents
Culture Documents
1- Aurelie Agustini
-Me pikëpamjet e tij ka bere një shpjegim tjetër për boten dhe jetën, për
shoqërinë, për mënyrën e organizimit te saj dhe për relacionet ne mes te
jetës reale dhe Zotit duke i dhënë përparësi zotit ,si ne krijimin e botes ashtu
edhe ne organizimin e saj.
-Sipas Agustinit ne mes botes dhe zotit ekziston nje lidhje dinamike sepse
bota eshte krijuar si rezultat i deshires se zotit dhe qendron sipas vullnetit te
zotit ,ne moment kur fuqia e zotit mungon bota kthehet mbrapa dhe
shkatërrohet, qe bota te ekzistoj duhet te jete ne proces te krijimit te
përhershëm ku përherë duhet te jete e pranishme fuqia e zotit .
-Aureli Agustini kur flet per ligjin dhe drejtësinë për organizimin shoqëror
ne librin e tij ”Rrefimet “ dallon tri lloje te ligjeve:
- ligjin hyjnor,
- ligjin natyror dhe
- ligjin historik pozitiv, i njohur si ‘’lex temporalis’’
-Ligji hyjnor është i përhershëm , i pandryshueshëm, i pavdekshëm sikurse
vet zoti
-Ligji natyral eshte figur apo nje form e ligjit hyjnor te zotit brenda
vetedijes se njeriut. Ligji natyror dallon nga ligji hyjnor ashtu si dallon
shenja e vules se unazes ne enen prej dylli me shenjen e vules ne unazë.
Ligji natyror paraqet nje form te besushme te ligjit hyjnor ne vedijen e
njeriut ose ne shpirtin e tij, ligji natyror eshte ligj per njerzit si rend I
percaktuar (mendohet nga zoti B.S)
-Ligji historik pozitiv i njohur si ‘’lex temporalis’’, eshte niveli me i ulet i
ligjeve sipas Augustinit ne baze te cilit ligjdhënësi përcakton se qka eshte
e lejuar dhe qka nuk eshte e lejuar ne nje periudh kohore. Ligji historik
pozitiv i ka dy trajta te temporalitetit apo kohës: trajtën tokësore ( kohesia
tokesore) dhe trajtën hyjnore ( kohesija hyjnore).
Trajta tokesore ligji qe sherben per rregullimin e marrëdhënieve ne mes te
njerëzve ka per detyre te iu kundërvihet te gjitha veprimeve qe nuk janë
normale dhe qe u kundërvihen zakoneve njerëzore.
Kohesia Hyjnore apo ligji hyjnor i cili e cilëson aspiratën e njeriut nga
hyjnia e përhershme ky ligj përcakton drejtësinë e vërtete.
2- Toma Akuini
Pikëpamjet e tij mbi shtetin i përzien (i ndikohen) me ato te Aristotelit dhe te
Augustinit, ku iu jep ngjyrime fetare ideve te tije.
Koncepcioni i Toma Akuinit për shtetin- Shteti sipas tij nuk bazohet ne
natyrën e njeriut por është bashkësia me e larte dhe me e persosur, e ndertuar
ne baze te arsyes se njeriut dhe shërben si institucion për zbatimin e jetës
morale.
Mendimin e Aristotelit se njeriu eshte kafshe politike Toma Akuin e zgjeroi
duke shkruar se njeriu eshte “kafshe shoqerore dhe politike” e perveq kesaj
ndryshe nga kafshet e tjera ka edhe arsye. Zoti i krijoj te gjithe njerzit te
njejte e te barabarte. Skllaveria nuk buron nga natyra por eshte rezultat i
zhvillimit te mëvonshëm si denim per mekatin e pare.
Ligji, thotë Akuini, ka të bëjë në radhë të patë me arsyen. Drejtuese dhe
matëse e veprimit është arsyeja, sepse i takon arsyes të drejtojë të gjithë
aktivitetin e njeriut drejt qëllimit të tij. Ligji natyror është i diktuar nga
arsyeja.
Sipas Toma Akuinit “ ligji është një norme dhe mase e veprimeve
nëpërmjet te cilit njeriu bindet ose pengohet te veproj ..... sepse ligji e
detyron njeriun te veproj”
Akuini argumenton se përderisa Zoti krijoi të gjitha sendet, natyra njerëzore
dhe ligji natyror kuptohen më mirë si produkte të urtësisë ose të arsyes së
Zotit. Nga kjo pikëpamje Akuini dalloi katër lloje të ligjit:
Ligji i përjetshëm – Ky ligj i referohet faktit se “i gjithë universi drejtohet
nga Arsyeja hyjnore. Konceptet e Arsyes Hyjnore për sendet nuk ndryshojnë
në kohë, por janë të përjetshme…atëherë këto ligje do të quhen të
përjetshme”, ligji i përjetësohem eshte shprehje e vullnetit te Zotit.
Ligji natyror – Ky ligj eshte produkt i vullnetit hyjnor i cili ka të bëjë me
atë pjesë të ligjit të përjetshëm, të amshuar, që i përket në mënyrë të veçantë
njeriut. Ky ligj ne njeren ane përfaqëson ligjin e perjeteshem kurse ne anën
tjetër e shpreh fuqin natyrore ne arsyeshmerine e mendjes se njeriut.
Akuini thotë se “Pjesmarrja e arsyes njerezore ne ligjin e përjetshëm quhet
ligj natyror” dhe se “ligji natyror nuk është gjë tjetër veçse pjesëmarrja e
krijesave racionale në ligjin e përjetshëm”.
Ky ligj permban ne vete parimet themelore te pegjitheshme si: Bere ate qe
eshte e mire, largohu nga ajo qe eshte e keqe, sillu ne menyre te
arsyeshme.
Ligji njerëzor – Këto ligje njerëzore rrjedhin nga parimet e përgjithshme të
ligjit natyror. Ky ligj eshte krijes e arsyes se njeriut dhe shërben “per
drejtimin e veprimeve njerëzore”, ky ligj per te qene i drejt sipas
Akuinit duhet te perputhet me ligjin natyror dhe hyjnor per ndryshe ky
ligj nuk do ta fitonte besimin as nuk do te ndihmonte ne disipline”
Akuini argumenton se ajo që i jep një rregullsi karakterit të ligjit është
dimensioni moral; është përputhja e tij me parimet e ligjit natyror; është
pajtueshmëria e tij me ligjin moral. Akuini thotë se “çdo ligj njerëzor ka aq
drejtësi nga ligji natyror sa ai rrjedh prej ligjit natyror”.
Ligji hyjnor – Ky ligj vjen nga autoriteti hyjnor i cili eshte i nevojshëm per
njeriun sepse përmes këtij ligji njeriu përmbush qëllimin mbi natyror te
botes tjeter si dhe nuk e lejon njeriun te gaboj ne qëndrimet e tij.
Ligji hyjnor është shkalla me e larte e te menduarit dhe mënyra me e drejte e
te konceptuarit te cilit gjithmonë duhet ti përmbahemi.
Arsyeja hyjnore eshte e sakte dhe per ate edhe njohuritë e saj janë te vërteta,
te Toma Akuin kemi pikpamjen demokratike ku udhëheqësi sipas tij duhet te
jete i kufizuar dhe mbreti mund te shkarkohet nga populli.
3- PLATONI
Platoni dhe pikepamjet e tij per te drejten dhe ndikim e saj ne organizimin e
jetes shoqerore
-Platoni kerkonte nje menyr tjeter te organizmit te shtetit per te dal nga keto
korniza te ngurta shoqërore.
-Ai modeloi shtetin ideal duke i perdorur dhe shfrytëzuar njohurit e tij te
shumta qe i kishte per rregullimet shtetrore te Athines, Spartes dhe sirakuzes
Platoni edhe pse mbeshtetej ne njohurite e organizimit te shteteve reale ai
shtetin ideal e mbeshtet ne pikpamjet filozofike e sidomos ne filozofin e
idealizmit objektiv ku boten njerzore e barti ne boten e ideve
-Platoni e kundershtoj demokracin "shteti ideal i tij ishte aristokracia ,ku
elementi racional, i mishëruar me mbretin filozof , ishte suprem dhe ku
arsyja e personit kontrollonte deshiren e tij.
-Interesimi i Platonit per nje form te re te organizimit te shtetit shihet sepse
veprat e tij me te rëndësishme kane te bejne me shtetin, me ligjin dhe format
e organizimit e te qeverisjes , ku ai shpreh pakënaqësinë me gjendjen reale,
konkrete, shoqërore -politike te kohes se tij
-Shteti i se drejtes sipas Platonit "do te jete ai ne te cilin do te kënaq
interesat e te gjithve e jo vetem te nje pjese shoqerore”
“Drejtësia nuk mund te kuptohet mire nëse mbetet ne rrafshin e cilësive
individuale te njeriut nëse nuk e vendosim ate brenda marrëdhënieve
shoqërore”
-Platoni gjithashtu ndrron mendimin per bashkesin e grave (grate e
perbashkta) dhe femijet e perbashket, per ta punuar token bashkerisht dhe
per te udhhequr te gjithe se bashku, per grat thotë se duhet te lirohen prej
disa punëve ,dhe te jetojn jeten ne mënyrë aktive, te mos nënçmohen.
-Platoni duke folur per te drejtën polemizon edhe me Sofistet te cilët
drejtësinë e konsiderojnë “ dobi e me te fortëve” apo si “interes i
sunduesve”.
Origjinën e te drejtës Platoni e gjen ne relacionet ne mes te mirës e te keqes.
Veprat e Platonit: “SHTETI”, “KRITON” dhe “LIGJET”.
4 - ARISTOTELI
Aristoteli për organizimin shoqëror dhe te drejtën
-Aristoteli te njeten gje e kerkon edhe per shtetin ku thot se shteti nuk duhet
te jete as i madhe as i i vogel per nga popullesia sepse eshte veshtir ne mos
e pamundur te japesh ligje te mira ne nje qytet shume te populluar por edhe
"qyteti qe ka numër shumë te vogel qytetaresh nuk mjafton ne vetvete”
-Aristotelin mund ta kuptojm se ai ishte adhurues i mesit si per virtytet per
te cilat flet siç jane: fisnikeria, bujaria, krenaria, drejtesia, shkathesit po
ashtu mesin e don edhe te shteti , ekonomia , shtimi i popullsisë.
5 - EKSPERIMENTI NE SOCIOLOGJI
Experimenti ne sociologji- Me eksperimentin ne sociologji kuptohet krijimi
artificial i situatave te caktuara per te kundruar se si njerezit ne situata te reja
artificiale shprehin sjelljet e tyre. Si mënyrë gjurmuese experimenti ben te
mundshme qe te konstatohen ne menyre ekzakte dhe te plote marredheniet
shkakore te cilat gjurmohen.
6 –TE VREJTURIT
Te vërejturit si metode
Nenet 272 – 277 tarifat (pagat minimale) për nëpunësit dhe tregtarët, dhe
Fjala sociologji rrjedh nga fjala latine socius qe dmth shoqerore dhe prej
fjales greke logos qe dmth shkence, dijeni etj. Kete disipline shkencore
Konti se pari e ka qujtur “fizika sociale” qe ka si lende te veten llojin njerzor
qe duhet te studioje dukurite sociale Sociologjia si shkence e veqante e
mori emrin dhe u inkuadrua ne vitet e 40-ta te shek. XIX. Ogyst Konti. Te
qenet modern do te thote te gjeme veten tone ne nje ambient I cili na
premton avanture, fuqi, kenaqesi, rritje, transformim te vetvetes dhe botes
dhe ne te njejten kohe kercenon per te shkaterruar qdo gje qe kemi, qe
dijme dhe qdo gje qe jemi.