BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL,

KEMENTERIAN KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA,

PENDIDIKAN ARAS 5&6, BLOK E14, PARCEL E,
MALAYSIA PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN,
62604 PUTRAJAYA.

KERTAS PENERANGAN
SEMESTER SEMESTER 2 DVM SESI 2/2018

JABATAN JABATAN TEKNOLOGI MEKANIKAL & PEMBUATAN

PROGRAM TEKNOLOGI PEMESINAN INDUSTRI / DVM

KOD / KURSUS DMA 2122 FUNDAMENTAL OF ELECTRICAL AND ELECTRONIC

KOMPETENSI CHAPTER 2 : BASIC OF ELECTRICAL QUANTITY

2.1 Branches, nodes, loops and mesh
2.2 Kirchhoff Voltage Law (KVL) and Kirchhoff Current Law (KCL),
2.3 Series, parallel and series-parallel dc circuit,
2.4 Voltage divider circuit, current divider circuit, source transformation.

CLO1 Describe the basic concept of electrical and electronics in machining operation.
(C2,PLO1)
CLO2 Practice their knowledge in basic concept of electrical and electronic during
HASIL PEMBELAJARAN
practical activities. (P3,PLO2)
CLO3 Discuss within group on application of electrical and electronic in machining
operation. (A2,PLO5)

TARIKH BIL MUKASURAT 1 DARPADA 9

DMA 2122/K 02/KP- 02

NO KOD
EDISI MAC/2018

KOD JPK
MAKLUMAT CALON

NAMA

ANGKA
NO. KAD PENGENALAN
GILIRAN

DISEDIAKAN OLEH: DISAHKAN OLEH: KEPUTUSAN PENILAIAN

KOMPETEN

………………………………… …………………………………
BELUM KOMPETEN
(PENTAKSIR) (KETUA JABATAN/KETUA
(SILA TANDAKAN √ PADA RUANGAN
PROGRAM/PENYELARAS KURSUS)
YANG DISEDIAKAN)
TARIKH:
TARIKH:
NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 2 DARIPADA 9
2.1 BRANCHES, NODES, LOOP AND MESH
Branch: Satu elemen dengan terminalnya biasanya dipanggil branches. Contohnya sumber voltan atau perintang ialah
branches.

Node: Apabila dua atau lebih cabang disambungkan pada suatu titik maka titik itu dipanggil nod.
Loop: Laluan tertutup dalam litar.

Mesh: Mesh adalah sejenis gelung yang tidak mempunyai gelung di dalamnya. Tetapi anda perlu ingat bahawa
semua mesh juga loop. Tetapi semua loop bukan mesh.

Sebagai contoh mari kita lihat pada angka berikut:

2.1 HUKUM KIRCHOFF

Untuk menyelesaikan masalah litar elektrik yang lebih rumit. Contohnya, bagi litar yang mempunyai bekalan
kuasa lebih dari satu. Terdiri daripada dua (2) hukum, iaitu;

a) Hukum Kirchoff Voltan

b) Hukum Kirchoff Arus

2.1.1 Hukum Kirchoff Voltan

Ia juga dikenali sebagai Hukum Kirchoff Kedua. Hukum Kirchoff Voltan menyatakann bahawa di dalam satu
litar tertutup, hasil tambah nilai kenaikan voltan dan kejatuhan voltan adalah sifar atau d alam sebarang litar
elektrik yang lengkap, jumlah algebra bagi kenaikan voltan mestilah sama dengan jumlah kejatuhan voltan.
Secara matematik ia boleh diungkapakan dalam bentuk persamaan (2.12),

(2.1)

+ V1 -

+
Vj V2
-
+ V3 -

Rajah 2.6

NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 3 DARIPADA 9

2.1.2 Hukum Kirchoff Arus
Hukum Kirchoff Arus juga dikenali sebagai Hukum Kirchoff Pertama. Ia menyatakan bahawa jumlah arus
yang menuju pada satu titik adalah sama dengan jumlah arus yang meninggalkan titik tersebut , atau pada
sebarang titik persimpangan di dalam litar, jumlah algebra arus yang memasuki titik tersebut adalah sama
dengan jumlah arus yang keluar.
Ia boleh dihubungkan dalam persamaan matematik seperti persamaan (2.11)

(2.11)

i1 i2

i3

Rajah 2.5

Contoh 2.4: A

R1 = 1Ω R2 = 6Ω R3 = 2Ω

5V 10V

Rajah C2.4

Kirakan nilai arus yang mengalir pada setiap cabang menggunakan Hukum Kirchoff bagi Rajah C2.4 di atas..

Penyelesaian :

Hukum Kirchoff Arus :

1. Dapatkan persamaan yang menghubungkan semua arus dalam litar pada titik (nod) A

I2 = - (I3 + I1 ) ……………………(1)

NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 4 DARIPADA 9

Hukum Kirchoff Voltan :
1. Binakan gegelung anggapan pada setiap gelung ,
I1 A I2

I3
R1 = 1Ω R2 = 6Ω R3 = 2Ω
I II
5V 10V

2. Dapatkan satu persamaan daripada setiap gelung .

Gelung I :

(2)

Gelung II :

(3)
masukkan (1) ke dalam (3) :

(4)

3. Selesaikan dengan menggunakan Petua Cramer bagi persamaan (2) dan (4).

i) Bentukkan persamaan matriks bagi persamaan (2) dan (4)

ii) Dapatkan nilai penentu, katakan

iii). Dapatkan nilai penentu bagi setiap arus,

NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 5 DARIPADA 9

 daripada persamaan (1);

Nilai negative (-ve) pada

arus EMBED
Equation.3
menunjukkan arah arus
yang sebenarnya ialah
menuju ke perintang
EMBED Equation.3 .

2.3 LITAR SESIRI, SELARI DAN LITAR SIRI SELARI DC

2.3.1 LITAR SESIRI
Ia dinamakan litar siri kerana cara sambungan perintang di dalam litar tersebut. Sambungan sesiri adalah
sambungan terhadap perintang yang disambungkan sederet dari hujung ke hujung seperti yang di tunjukkan
dalam Rajah 2.1.

R1 R2 R3
Ij

+ V1 - + V2 - + V3 -
Vj +
Vn Rn
-

Rajah 2.1 Sambungan Litar Sesiri

Kita boleh menerbitkan beberapa formula- formula matematik daripada Rajah 2.1 yang melibatkan rintangan
jumlah, arus litar dan voltan jumlah.

2.3.1.1 Rintangan Jumlah,

Jumlah rintangan adalah hasil tambah semua rintangan yang ada di dalam litar seperti persamaan (2.1).

EMBED Equation.3
(2.1)

2.3.1.2 Arus Jumlah,

Arus yang melalui setiap perintang adalah sama dengan arus jumlah atau arus litar dan ditunjukkan dalam
persamaan (2.2).

EMBED Equation.3
EMBED Equation.3
 NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 6 DARIPADA 9
2.3.2 LITAR SELARI

Sambungan selari adalah sambungan terhadap perintang yang disambung bertentangan di antara satu sama
lain seperti Rajah 2.2 di bawah.

Ij I1 I2 I3
+ + +
Vj R1 V1 R2 V2 R3 V3
- - -

Rajah 2.2 : Litar Selari

Formula- formula matematik yang boleh diterbitkan daripada litar di atas adalah seperti persamaan –
persamaan di bawah ;

2.3.2.1 Voltan Jumlah, Vj

Voltan yang melintangi setiap cabang adalah sama dengan voltan bekalan yang
diberikan seperti persamaan (2.7);

EMBED Equation.3 (2.7)

EMBED Equation.3

2.3.2.2 Arus Jumlah, Ij

Jumlah arus setiap cabang adalah sama dengan arus bekalan litar seperti
persamaan (2.8);

EMBED Equation.3
(2.8)

2.3.2.3 Rintangan jumlah, Rj

Rintangan jumlah di dalam litar selari boleh dikira dengan menggunakan kaedah berikut seperti persamaan
(2.9);

a) Bagi litar yang mempunyai 3 perintang

atau (2.9)
 NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 7 DARIPADA 9
2.2 LITAR GABUNGAN
Kebanyakan litar elektrik yang dibina terdiri daripada litar gabungan siri selari.
Kedua-dua formula bagi litar sesiri dan selari akan digunakan untuk tujuan
pengiraan bagi menentukan nilai arus, voltan dan rintangan jumlah litar. Rajah 2.4 di
bawah menunjukkan contoh sambungan litar gabungan.

R2 I2

R1 R3 I3

V
Rajah 2.4 : Litar Gabungan

Contoh :
Berdasarkan Rajah 3 di atas, jika R1 = 10Ω, R2 = 20Ω , R3 = 15Ω dan bekalan kuasa yang dibekalkan ialah V
= 120 V. Kirakan,
a). Rintangan Jumlah, Rj
b). Arus jumlah, I
c). Arus I2 dan I3

Penyelesaian :
a). Rintangan jumlah, Rj

= 8.57Ω
Rj = R23 + R1 = 8.57 + 10 = 18.57Ω

b). Arus Jumlah , I

I= = = 6.46 A

c). Arus , I2 = = 2.79 A

I3 = I – I2 = (6.46 – 2.79) = 3.67 A
NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 8 DARIPADA 9
2.4 HUKUM PEMBAHAGI VOLTAN, PEMBAHAGI ARUS
2.4.1 Hukum Pembahagi Voltan

Kita juga boleh menggunakan Hukum Pembahagi Voltan bagi menentukan nilai
voltan yang melintangi setiap rintangan di dalam litar sesiri seperti yang ditunjukkan oleh persamaan (2.5)
dan (2.6).

i). Bagi litar yang mempunyai 3 perintang :

(2.5)

ii). Bagi litar yang mempunyai 2 perintang :

(2.6)

Contoh :
Berdasarkan gambar rajah Rajah C2.1 di sebelah tentukan ; R1 = 15Ω
i). Rintangan jumlah, Rj
ii). Arus litar, Ij V = 120 V
R2 =10Ω
iii). Voltan susut bagi setiap perintang.

Penyelesaian :
Rajah C2.1
i). Rintangan jumlah, Rj
Rj = R1 + R2 = (15 + 10) = 25 Ω

ii). Arus litar, Ij

Ij = = = 4.8 A

iii). Voltan susut bagi setiap perintang

VR1 = IjR1 = (4.8)(15) = 72 V
VR2 = IjR2 = (4.8)(10) = 48 V ,

NO. KOD DMA 2122/K 02/KP- 02 BIL MUKASURAT : 9 DARIPADA 9

 2.4.2 Hukum Pembahagi Arus
Kita juga boleh menggunakan Hukum Pembahagi Arus bagi menentukan nilai arus
bagi setiap cabang seperti persamaan (2.10).

i). Bagi litar yang mempunyai 2 perintang seperti Rajah 2.4.

Ij I1 I2
+ +
Vj R1 V1 R2 V2
- -

Rajah 2.4

dan (2.10)

Contoh :
Ij I1 I2
R 1 = 2Ω R2 = 4Ω
V = 240V

Rajah C2.2
Berdasarkan gambar rajah litar C2.2 di atas kirakan;
i). Jumlah rintangan, Rj
ii). Jumlah arus, Ij
iii). Arus I1 dan I2

Penyelesaian :

i). Jumlah rintangan, Rj iii). Arus I1 dan I2 ,

EMBED Equation.3
EMBED Equation.3
Rj = = = 1.333 Ω

ii). Jumlah arus, Ij

= = 180 A