Tiết 7 + 8: CHỦ ĐỀ: GƯƠNG CẦU (2 tiết)

I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Nêu được những đặc điểm của ảnh ảo của một vật tạo bởi gương cầu lồi và tạo bởi
gương cầu lõm.
- Nhận biết được vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn của gương phẳng và
vùng nhìn thấy của gương cầu lõm nhỏ hơn gương phẳng có cùng kích thước.
- Nêu được ứng dụng chính của gương cầu lồi là tạo ra vùng nhìn thấy rộng và ứng
dụng chính của gương cầu lõm là có thể biến đổi một chùm tia tới song song thành
chùm tia phản xạ tập trung vào một điểm, hoặc có thể biến đổi một chùm tia tới phân
kì thích hợp thành một chùm tia phản xạ song song.
2. Kĩ năng
- Giải thích được ứng dụng của gương cầu lồi, gương cầu lõm.
- Biết cách bố trí TN để quan sát ảnh ảo của một vật tạo bởi gương cầu lồi, gương cầu
lõm.
3. Thái độ
- Yêu thích khoa học, ham tìm tòi học hỏi.
- Hứng thú với môn học.
4. Định hướng phát triển năng lực, phẩm chất
- Trình bày được kiến thức về các hiện tượng, đại lượng, định luật, nguyên lí vật lí cơ
bản, các phép đo, các hằng số vật lí
- Sử dụng được kiến thức vật lí để thực hiện các nhiệm vụ học tập
- Xác định mục đích, đề xuất phương án, lắp ráp, tiến hành xử lí kết quả thí nghiệm và
rút ra nhận xét
- Vận dụng kiến thức vật lí vào các tình huống thực tiễn
- Ghi lại được các kết quả từ các hoạt động học tập vật lí của mình.
II. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên : Chuẩn bị cho mỗi nhóm học sinh:
- Gương cầu lõm, gương cầu lồi có giá đỡ thẳng đứng.
- Gương phẳng có bề ngang bằng đường kính của gương cầu lõm.
- Cây nến (Quả pin tiểu)
- Màn chắn sáng có thể di chuyển được.
- Đèn pin để tạo chùm sáng phân kỳ và chùm sáng song song.
2. Học sinh: Ôn lại tính chất của ảnh tạo bởi gương phẳng
III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Hoạt động nhóm
- Luyện tập
IV. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
1. Tổ chức

Ngày dạy Sĩ số HS vắng

Lớp dạy
Tiết 1 Tiết 2 Tiết 1 Tiết 2 Tiết 1 Tiết 2
 7A
7B
2. Kiểm tra bài cũ
? Nêu nội dung định luật phản xạ ánh sáng?
? Ảnh của một vật tạo bởi gương phẳng có những đặc điểm gì?
3. Bài mới
Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG
Gv phát cho từng nhóm học sinh 3
chiếc gương (phẳng, cầu lồi , cầu lõm).
Yêu cầu học sinh tìm ra gương phẳng.
- HS tiến hành theo hướng dẫn
GV: Em có nhận xét gì về hình dạng
của các gương còn lại?
- HS nhận xét
GV: Hai gương đó gọi là gương cầu.
Vậy gương cầu là gì, có đặc điểm gì,
ảnh của vật tạo bởi gương cầu có tính
chất gì, gương cầu được ứng dụng như
thế nào trong thực tiễn… các vấn đề
đó sẽ được chúng ta tìm hiểu trong chủ
đề: Gương cầu.
HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Chuyển giao nhiệm vụ học tập I. Gương cầu
Giáo viên yêu cầu học sinh quan sát và Gương cầu lồi: Có mặt phản xạ là một
nhận xét lại hình dạng của 2 gương (bề phần mặt ngoài của hình cầu.
mặt phản xạ) Gương cầu lõm: có bề mặt phản xạ là
Thực hiện nhiệm vụ học tập một phần mặt trong của mặt cầu.
Học sinh quan sát và ghi kết quả
Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ
học tập
HS nhận xét về hình dạng của 2 gương
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
học tập
Giáo viên nhận xét kết quả báo cáo
của các nhóm và giới thiệu về 2 loại
gương cầu GC lồi GC lõm

II. Tính chất của ảnh tạo bởi gương

Chuyển giao nhiệm vụ học tập cầu lồi, gương cầu lõm.
-Yêu cầu HS đưa ra dự đoán: 1.Ảnh của vật có hứng được trên
 Ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi, màn chắn không?
gương cầu lõm có hứng được trên màn + Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu
chắn không? lồi không hứng được trên màn chắn gọi
-Yêu cầu HS làm TN kiểm tra và rút ra là ảnh ảo.
kết luận + Khi vật đặt sát gương cầu lõm, ảnh
Thực hiện nhiệm vụ học tập của vật là ảnh ảo
-HS làm việc theo nhóm
-HS đưa ra dự đoán
-HS làm TN kiểm tra và rút ra kết luận
Báo cáo kết quả và thảo luận
(nhóm trưởng các nhóm báo cáo kết
quả)
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
học tập
Giáo viên nhận xét kết quả học tập
của các nhóm 2. Độ lớn của ảnh có bằng độ lớn của
Chuyển giao nhiệm vụ học tập vật không?
- Yêu cầu HS dự đoán độ lớn ảnh của + Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lồi nhỏ
vật so với độ lớn của vật. hơn vật.
- GV: để kiểm tra dự đoán ta phải làm + Ảnh ảo tạo bởi gương cầu lõm lớn
gì? hơn vật.
- Yêu cầu HS nêu phương án làm TN
so sánh độ lớn của ảnh so với độ lớn
của vật
- Yêu cầu HS bố trí TN quan sát, nhận
xét, thảo luận kết quả để rút ra kết luận
Thực hiện nhiệm vụ học tập
-HS dự đoán độ lớn ảnh của quả ảnh
qua 2 loại gương cầu, so với độ lớn
của vật
-HS làm TN theo nhóm,quan sát và rút
ra kết luận
Báo cáo kết quả và thảo luận
Đại diện các nhóm báo cáo kết quả
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
học tập
Giáo viên nhận xét kết quả học tập
của các nhóm III. Sự phản xạ ánh sáng trên gương
Chuyển giao nhiệm vụ học tập cầu và ứng dụng
- Yêu cầu HS thảo luận phương án xác 1. So sánh vùng nhìn thấy của gương
định vùng nhìn thấy của gương cầu. cầu lồi, gương phẳng và gương cầu
- GV gợi ý phương án nếu HS khó lõm.
 khăn: Để gương phẳng ở trước mặt, C2: Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi
cao hơn đầu, quan sát các bạn trong rộng hơn vùng nhìn thấy của gương
gương (đếm số bạn). Tại vị trí đó đặt phẳng có cùng kích thước. Vùng nhìn
gương cầu lồi, đếm số bạn quan sát, thấy của gương cầu lõm hẹp hơn vùng
tương tự đối với gương cầu lõm được nhìn thấy của gương phẳng có cùng
rồi so sánh. kích thước
Thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS nêu phương án xác định vùng
nhìn thấy của gương cầu lồi, gương
cầu lõm (như ở gương phẳng )
- HS tiến hành TN, quan sát, từ đó rút
ra nhận xét và trả lời câu C2
Báo cáo kết quả và thảo luận
Đại diện các nhóm báo cáo kết quả
Từ đặc điểm của vùng nhìn thấy của
gương cầu lồi, yêu cầu HS thảo luận về
ứng dụng của nó trong thực tế.
- HS thảo luận tìm ra những ứng dụng
của Gương cầu lồi.
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
học tập
Giáo viên nhận xét kết quả thực hiện
của các nhóm.
Giáo viên có thể đưa ra thêm một số
ứng dụng của gương cầu lồi: Trong
giao thông GC lồi lắp ở đoạn đường
cua bị che khuất tầm nhì, giúp các lái
xe quan sát được phía trước. Lắp trên
gương chiếu hậu ôtô, xe máy giúp
người lái cải thiện tầm nhìn phía sau…
Trong quản lí siêu thị, gương cầu lồi
kết hợp với camera sẽ quan sát được
rộng hơn…
- Y/C HS tìm hiểu thêm một số ứng
dụng của gương cầu lồi. 2. Sự phản xạ ánh sáng trên gương
cầu lõm
Chuyển giao nhiệm vụ học tập + Chiếu một chùm tia tới song song lên
- GV hướng dẫn HS làm thí nghiệm một gương cầu lõm, ta thu được một
với hai trường hợp : Chùm tia tới song chùm tia phản xạ hội tụ tại một điểm ở
song và chùm tia tới phân kì trước gương.
- Hướng dẫn HS cách làm TN tạo ra + Một nguồn sáng nhỏ đặt trước gương
chùm sáng song song và chùm sáng cầu lõm ở một vị trí thích hợp, có thể
phân kì (điều chỉnh đèn) cho một chùm tia phản xạ song song.
Thực hiện nhiệm vụ học tập
-HS tiến hành thí nghiệm, quan sát và
trả lời các câu C3 & C5.
-Thảo luận để rút ra kết luận
Báo cáo kết quả và thảo luận
Đại diện các nhóm báo cáo kết quả
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
học tập
- GV đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ
và kết quả báo cáo của các nhóm.
- GV lưu ý HS: Không phải nguồn
sáng nhỏ nào đặt trước gương cầu lõm
đều cho chùm phản xạ song song mà
chỉ có một vị trí thích hợp mới cho
chùm tia phản xạ song song.
- Hướng dẫn HS quan sát H8.3, giới
thiệu thiết bị hứng ánh sáng mặt trời để
làm nóng vật. Yêu cầu HS giải thích.
Giáo viên giới thiệu thêm một vài ứng
dụng thực tế của gương cầu lõm. Yêu
cầu HS trả lời C6 (Tr 24)
HS tình hiểu trả lời C6
Tích hợp BVMT:
- Tại vùng núi cao, đường hẹp và uốn
lượn, tại các khúc quanh người ta
thường đặt các gương cầu lồi nhằm
làm cho lái xe dễ dàng quan sát đường
và các phương tiện khác cũng như
người và các súc vật đi qua. Việc làm
này đã làm giảm thiểu số vụ tai nạn
giao thông, bảo vệ tính mạng con
người và các sinh vật.
- Mặt Trời là một nguồn năng lượng.
Sử dụng năng lượng Mặt Trời là một
yêu cầu cấp thiết nhằm giảm thiểu việc
sử dụng năng lượng hóa thạch (tiết
kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường).
- Một cách sử dụng năng lượng Mặt
Trời đó là: Sử dụng gương cầu lõm có
kích thước lớn tập trung ánh sáng Mặt
Trời vào một điểm (để đun nước, nấu
chảy kim loại, ...)
HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP
1. Nêu cách phân biệt ba loại gương ?
(Theo hình dạng, theo đặc điểm của
ảnh, theo đặc điểm chùm sáng tới
gương)
2. Đặt một vật ở sát ba gương (gương
phẳng, gương cầu lồi, gương cầu lõm).
So sánh ảnh của vật qua ba gương.
(Giống nhau, khác nhau)
HS thực hiện các câu hỏi của GV
HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG
3. Đặt một vật trước gương quan sát
thấy ảnh của vật trong gương cùng
chiều và nhỏ hơn vật. Hỏi gương đang
dùng là gương gì ?
4. Trên ô tô, xe máy người ta thường
lắp một gương cầu lồi ở phía trước
người lái xe để quan sát ở phía sau mà
không lắp một gương phẳng. Làm thế
có lợi gì ?
5. Chiếu một chùm sáng phân kì vào
mặt gương ta thu được chùm sáng
phản xạ có kích thước không thay đổi.
Hỏi gương đó là gương gì ?
HS thực hiện nhiệm vụ, vận dụng các
kiến thức để giải thích các hiện tượng

V. KẾT THÚC CHỦ ĐỀ

1. Củng cố
- Yêu cầu HS tóm lược lại nội dung chính của chủ đề.
- Giáo viên tổng hợp các nội dung chính của chủ đề.
2. Hướng dẫn về nhà
- Yêu cầu HS về nhà ôn lại các kiến thức cũ.
- Chuẩn bị nội dung cho bài 9: tổng kết chương I: Quang học
3. Rút kinh nghiệm
 CÁC BƯỚC XÂY DỰNG CHỦ ĐỀ

Bước 1: Xác định tên chủ đề

Lý do chọn chủ đề:
Trong trương chình vật lí 7, tôi nhận thấy có sự lien quan, sự tương đồng kiến
thức ở bài 7: Gương cầu lồi và bài 8: Gương cầu lõm. Hai gương cầu này có nhiều
tính chất có ứng dụng trong thực tế. Tuy nhiên trong quá trình giảng dạy thì phần câu
hỏi và bài tập vận dụng trong SGK, chưa thực sự phong phú nên chúng tôi chọn chủ
đề: Gương cầu giúp HS nắm và vận dụng kiến thức một cách linh hoạt.
Bước 2: Xác định mục tiêu của chuyên đề
1. Kiến thức
- Nêu được những đặc điểm của ảnh ảo của một vật tạo bởi gương cầu lồi và tạo bởi
gương cầu lõm.
- Nhận biết được vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn của gương phẳng và
vùng nhìn thấy của gương cầu lõm nhỏ hơn gương phẳng có cùng kích thước.
- Nêu được ứng dụng chính của gương cầu lồi là tạo ra vùng nhìn thấy rộng và ứng
dụng chính của gương cầu lõm là có thể biến đổi một chùm tia tới song song thành
chùm tia phản xạ tập trung vào một điểm, hoặc có thể biến đổi một chùm tia tới phân
kì thích hợp thành một chùm tia phản xạ song song.
2. Kĩ năng
- Giải thích được ứng dụng của gương cầu lồi, gương cầu lõm.
- Biết cách bố trí TN để quan sát ảnh ảo của một vật tạo bởi gương cầu lồi, gương cầu
lõm.
3. Thái độ
- Yêu thích khoa học, ham tìm tòi học hỏi.
- Hứng thú với môn học.
4. Định hướng phát triển năng lực, phẩm chất
- Trình bày được kiến thức về các hiện tượng, đại lượng, định luật, nguyên lí vật lí cơ
bản, các phép đo, các hằng số vật lí
- Sử dụng được kiến thức vật lí để thực hiện các nhiệm vụ học tập
- Xác định mục đích, đề xuất phương án, lắp ráp, tiến hành xử lí kết quả thí nghiệm và
rút ra nhận xét
- Vận dụng kiến thức vật lí vào các tình huống thực tiễn
- Ghi lại được các kết quả từ các hoạt động học tập vật lí của mình.
Bước 3: Xây dựng nội dung chuyên đề
Nội dung 1: Gương cầu
Nội dung 2: Tính chất của ảnh tạo bởi gương cầu lồi, gương cầu lõm
Nội dung 3: Sự phản xạ ánh sáng trên gương cầu và ứng dụng
Bước 4: Xây dựng bảng mô tả các cấp độ tư duy
Vận dụng
Nhận biết Vận dụng thấp
Nội Thông hiểu cao
(Mô tả yêu (Mô tả yêu cầu
dung (Mô tả yêu cầu cần đạt) (Mô tả yêu
cầu cần đạt) cần đạt)
cầu cần đạt)
Nhận biết
Mô tả được gương cầu
được hai loại
lồi có mặt phản xạ là một
gương cầu:
Gương phần mặt ngoài của mặt
Gương cầu
cầu cầu và gương cầu lõm có
lồi và gương
mặt phản xạ là một phần
cầu lõm
mặt trong của mặt cầu

Tính Thiết kế được phương án So sánh được ảnh Tiến hành

chất của Nêu được thí nghiệm kiểm tra ảnh của một vật tạo thí nghiệm
ảnh tạo những đặc của vật tạo bởi hai loại bởi các gương kiểm tra ảnh
bởi điểm của ảnh gương cầu thật tạo bởi
gương ảo của một gương cầu
cầu lồi, vật tạo bởi lõm
gương gương cầu
 lõm và tạo
cầu lõm bởi gương
cầu lồi
Nêu được ứng dụng
chính của gương cầu lồi
là tạo ra vùng nhìn thấy
Sự phản rộng và ứng dụng chính
xạ ánh của gương cầu lõm là có
Vận dụng lí
sáng trên thể biến đổi một chùm tia
thuyết để giải
gương tới song song thành chùm
thích một số câu
cầu và tia phản xạ tập trung vào
hỏi trong thực tế
ứng một điểm, hoặc có thể
dụng biến đổi một chùm tia tới
phân kì thích hợp thành
một chùm tia phản xạ
song song.
Bước 5: Biên soạn hệ thống câu hỏi, bài tập tương ứng
Mức độ nhận biết:
Câu 1: Câu phát biểu nào dưới đây là đúng khi nói về tính chất ảnh của một vật tạo
bởi gương cầu lồi?
A. Không hứng được trên màn, nhỏ hơn vật
B. Không hứng được trên màn, bằng vật
C. Hứng được trên màn, bằng vật
D. Hứng được trên màn nhỏ hơn vật
Câu 2: Ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi là?
A. Ảnh ảo B. Ảnh thật C. Vừa là ảnh ảo vừa là ảnh thật
Câu 3: Ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi có tính chất nào sau đây?
A. Ngược chiều so với vật B. Cùng chiều so với vật
C. Gương to thì ảnh cùng chiều với vật D. Gương nhỏ thì ảnh ngược chiều với vật
Câu 4: Ảnh của vật tạo bởi gương cầu lõm có tính chất nào sau đây?
A. Ngược chiều so với vật B. Cùng chiều so với vật
C. Gương to thì ảnh cùng chiều với vật D. Gương nhỏ thì ảnh ngược chiều với vật
Câu 5: Ảnh ảo của vật tạo bởi gương cầu lõm luôn?
A. Lớn bằng vật B. Nhỏ hơn vật C. Lớn hơn vật
Mức độ thông hiểu:
Câu 6: Người ta dùng gương cầu đặt phía trước xe máy, ô tô có tác dụng
A. Nhìn rõ các vật đằng sau B. Soi hành khách ngồi đằng sau
C. Tạo ra vùng nhìn thấy rộng hơn D. Để cho đẹp
Câu 7: Gương cầu lõm có tác dụng biến đổi một chùm sáng song song thành một
chùm sáng?
A. Song song B. Phân kì C. Hội tụ D. Vừa song song vừa hội tụ
Mức độ vận dụng thấp
Câu 8: Ở những chỗ đường gấp khúc có vật cản che khuất, người ta thường đặt một
gương cầu lồi lớn. Gương đó giúp ích gì cho người lái xe?
Câu 9: So sánh ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi, gương cầu lõm và ảnh tạo bởi
gương phẳng?
Câu 10: Xoay pha đèn đến vị trí thích hợp ta thu được chùm phản xạ song song từ
pha đèn chiếu ra. Giải thích vì sao nhờ có pha đèn mà đèn pin có thể chiếu ánh sánh
đi xa mà vẫn sáng rõ?
Câu 11: Người ta có thể dùng một gương cầu lõm hứng ánh sáng Mặt Trời để nung
nóng vật. Hãy giải thích tại sao?
Mức độ vận dụng cao
Câu 12: Khi nào gương cầu lõm cho ảnh thật? Tiến hành thí nghiệm kiểm tra ảnh thật
tạo bởi gương cầu lõm