SERGİOS VE BAKHOS KİLİSESİ (KÜÇÜK AYASOFYA CAMİİ)

Konumu
Eminönü İlçesi'nde Cankurtaran ile Kadırga semtleri arasında, Marmara surlarının içinde yer alır.

Tarihi
İmparator Iustinianus karısı Theodora ile birlikte, 527-536 yılları arasında, henüz tahta geçmeden
önce oturduğu Hormisdas Sarayı’nın yakınında, merkezi planlı, iki Hıristiyan azizine adanmış (Sergios
ve Bakhos) bir kilise yaptırır. Kilisenin neden bu iki azize ithaf edildiği ise bir öyküyle bağlantılandırılır.
Bu öyküye göre Iustinianus, amcası Iustinus’un taht varisidir ancak daha Iustinus tahtta iken ona karşı
düzenlenen bir komploya karıştığı söylenir. Bu büyük suç için amcası tarafından cezalandırılacağı
sırada amcasının düşüne bu iki aziz girerek Iustinianus lehine tanıklık yaparlar ve amca Iustinus
yeğenini affeder. Bu minnetarlığı nedeniyle Iustinus amcasından sonra tahta geçtikten sonra Sergios
ve Bakhos’a adadığı bu kiliseyi yaptırır.
1497 yılında, II. Bayezid döneminde, Darüssaade Ağası Hüseyin Ağa tarafından Sergios ve Bakhos
Kilisesi'nden camii ve zaviyeye dönüştürülmüştür.

Mimari
Bu yapı Bizans Kilise mimarisinde merkezi planlı olarak adlandırılan plan tipinin İstanbul’daki erken
örneklerinden biridir. Iustinianus 'un temsil ettiği parlama, Bizans tarihinde kısa bir Rönesans gibi
olmuş, dönemin mimarlarını da etkileyerek onları yeni planlar aramaya teşvik etmiştir. Bu döneme
rastlayan Sergios ve Bakhos kilisesi ilginç bir plana sahiptir. Yapı oktagonal planlı olup üzerindeki
kubbe, tam olarak dörtgen oluşturmayan duvarlara oturtulmuştur. Yapının üç yanındaki galeriler
sekiz köşeli bu kubbeli mekanı çevrelemektedir. Yapı Erken Hıristiyan döneminin merkezi planlı, çevre
dehlizli, galerili yapılarının en güzel örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Süsleme
Yapıldığı dönemde tamamen mermer ve mozaiklerle kaplı olduğu düşünülmektedir. Pembe ve yeşil
somaki sütunlar ve mermer levhalarla süslenmiş olan kilisede bugün böyle bir süslemenin varlığını
gösteren fazla bir iz yoktur fakat taş işçiliği, ilkçağ sanatından Bizans sanatına geçiş döneminin izlerini
gösterir. Dantel gibi işlemeli sütun başlarında Iustinianus ve Theodora’nın monogramları ile üst galeri
zemini hizasından tüm iç mekanı çevreleyen akantus yapraklarıyla süslü friz üzerindeki Yunanca
yazılar görülebilmektedir. 6. yy. Bizans hat sanatının güzel bir örneği olan bu yazılarda “Dindarlığı
teşvik eden Aziz Iustinianus’umuz ve Tanrı’nın taçlandırdığı Theodora…” gibi ifadeler ile İmparator ve
eşi övülmüştür. Aziz Sergios hakkında da övgüler bulunan yazılarda Aziz Bakhos’tan söz edilmez.

Diana Mısır
Sanat Tarihi Bölümü
0307200023