Qajeelfama Mirkaneessa Dizaayinii Konstraakshinii-1

Abbaa Taayitaa Konstraakshinii Oromiyaa
‘Qajeelfama Mirkaneessa Qorannoo fi

Dizaayinii Projektoota Konstraakshinii’
Qajeelfama Lakk 4/2012
Onk- 2012
Finfinnee
Qajeelfama Mirkaneessa Qorannoo fi Dizaayinii Projektoota Konstraakshinii
Seensa
Dizaayinii qulqul’inaa qabuu fi dinagdaawaa ta’ee dhiyaatu mirkaneessuun lubbuu

namaa fi qabeenya irratti balaa gahu hambisuuf ta’uu isaa beekamee qaama
dizaayinii qopheessus ta’ee mirkaneessuuf aangoon yookiin bakka bu’insi kennameef
humna namaa gahumsa tekinikaa dizaayinicha qopheessuuf yookiin mirkaneessuuf
barbaachisu osoo hin qabaatiin itti adeemuu waan hin qabneef;
Angoo fi gahee hojii Abbaa Taayitaa Konstrakshinii Oroomiyaatiif kenname hojii itti
hiikuu fi industrii konistiraakshinii naannicha keessatti gaggeefamu hogganuuf
dambii fi qajeelfamoota adda addaa baasuu fi hojii irra oolchuun barbaachisaa ta’ee
waan argameef.
Buu’uura angoo fi gahee hojii Abbaa Taayitaa Konstraakshinii Labsii Lakk 213/2011
keewwata 38(5,6,17 fi 25) aangoo fi gahee hojii isaa murteesuuf bahe irratti
hundaa’uun qajeelfamni kanatti aanu bahee jira.
Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 1

KUTAA TOKKO
Tumaalee Waliigalaa
1. Mata Duree Gabaabaa
Qajeelfamni kun “Qajeelfama Sirna Qorannoo fi Qophii Dizaayinii Pirojektoota
Konstraakshinii Mootummaa Naannoo Oromiyaa Lakk 4/2012” jedhamee
waamamuu ni danda’a.
2. Hiika Jechootaa
Akkaataan jechichaa hiika biroo kan kennisiisuuf yoo ta’e malee qajeelfama kana
keessatti:
1. “Abbaa Taayitaa” jechuun Abbaa Taayitaa Konstraaksahinii fi Caasaalee isaa
sadarkaa sadrkaan jiran jechuu dha.
2. ”Abbaa Pirojektii” : jechuun nama dhuunfaa yookiin Qamaa Mootummaa
Naannichaa yookiin dhaabbata mit-mootummaa baajata ramaduun Bittaa
Tajaajila Gorsaa fi hojii Konistiraakshinii abbummaan raawwwatu fi sanada
Waliigaltee keessatti “Hojjachiisaa” jedhamee kan beekamuu dha,
3. ”Afaala” : jechuun , qaama gamoo ta’ee dhaabbii lamaan gidduutti kan
hojetamu diriiraa meeshaa fi lubbuu qabeeyyii baachuu kan danda’u/Floor/
jechuu dha.
4. Afaala Qooxii(mezzanine): jechuun olfageeny afaala tokkoo keessa kan jiru fi
afaala bal’inni isaa dhibeentaa afurtama hin caallle afaala qabun jechuudha.
5. ”Bishaan Dhugatii”: jechuun bishaan tajaajila dhugaatii namaa,beeyladaa,fi
tajaajila namaaf barbaachisu fi akkaataa staandardii WHOtti qulqulinaa isaa
kan eeggate jechuu dha.
6. ”Boolla Bishaanii”: jechuun boolla tajaajila adda addaatiif meeshaalee(Ring)
fayyadamuudhaan bishaan lafa keessaa baasuu yookiin qaamole bishaan
daddabarsan lafa keessaa galchuudhaan boolla qotamu jechuudha.
7. ”Bo’oo Lolaa” (ditch): gosa ijaarsaa yaa’a bishaanitiif qarqara daandiitti yookin
qarqara ijaarsatti ijaaramu yookin yaa’a bishaan haftee jalisiif dhagaa yokiin
konkriitii irraa ijaaramuu danda’u dha.
8. ”Daandii”: daandii jechuun ijaarsa iddoo lamaa fi isaa ol walqunnamsiisuu
danda’u kan konkolaattoni irra deddebi’uu danda’anii fi akkaatuma ijaarsa
isaatin daandii koobilistoonii ,daandii cirrachaa fi daandii asphaaltii
jedhamuu dhanda’a.
9. “Darbii ”: jechuun kutaa gamoo ta’ee afaala lama giduu yookiin hojjaa afaala
fi dimdimoo yookin tishoo gidduu jiru jechuu dha.
10. “Dizaayinii”: jechuun sanada pilaanii, gosa, bal’inaa fi hanga ijaarsaa,
galteewwanii fi hojimaata ijaarsaa agarsiisuu fi akka bu’uuraatti fayyadu yoo
ta’u, wixineewwan fakkasa yookiin moodeloota arkitakcharaa, istiraakcharaa,
elektiriikaa, mekaanikaalaa, saanitarii, haydirolikaalii, ittisa balaa ibiddaa fi
kan kana fakkaatan hammachuu ni danda’a.
11. “Fooyya’iinsa Dizaayinii ”: jechuun dizaayinii duraan mirkanaa’e gartokkeen
jiiruu,dabaluu yookiin yir’isuu jechuudha.
12. “Gamoo”: jechuun mana jireenyaaf, mana hojiif, waarshaaf, yookiin tajaajiloota
biroo kamiifiyyuu kan oolu ijaarsa dhaabbii yookiin kan yeroo jechuu dha.
13. “Gamoo Ramaddii A”: jechuun fageenya yookiin ball’ina utubaawwan
konkiriitii yookiin sibiilaa yookiin kan biroo lama gidduu jiru meetira 7 fi isaa
gadi yookiin gamoo abbaa darbii lamaa gadii mana jireenya dhuunfaa
kamiyyuu kan ta’e jechuudha.
14. “ Gamoo Ramaddii B”: jechuun fagenya yookiin ball’ina utubaawan konkiriitii
yookiin sibiilaa kan biroo lama gidduu jiru meetira 7 ol kan ta’e yookiin gamoo
abbaa darbii lamaa fi ol kan ta’ee fi gamoo ramaddii “C” jalatti kan hin
hammatamne yookiin ramaddii “A” jalatti kan ramadame misooma manneenii
kanneen akka ’Real state’ jechuu dha.
15. “Gamoo Ramaddii C”: jechuun gamoo tajaajila uummataatiif oolu yookiin
gamoo dhabbataa ta’ee warshaa, workishooppii yookiin lafa irraa hanga
darbbii dhumaatti kan dheerinni isaa meetra 12 oli ta’e gamoo kamiiyyuu
jechuu dha.
16. Heeyama Ijaarsaa: jechuun qaamnni yookiin dhaabatnni ijaarsa gamoo
gaggeessuuf batbaadu tokko ulaagaalee ijaarsa gamootiif barbaachisan
guutuun qamaa gamichi akka ijaaramu heyyamuuf aangoo qabutti ragaa
gamachi dhiyeessun heyyam kennamu jechuu dha.
17. ”Hidha”: jechuun ijaarsa laga irratti ijaaramu fi bishaan lagaa dhaabuun
tajaajila bishaan dhugaatii,jallisii fi madda humna ibsaatiif
oolchuuf,meshaalee filatamoo naannoo irratti argamaniin yookiin dhagaan
yookiin ‘concrete’n kan ijaaramu jechuudha.
18. ”Ijaarsa Ittisaa”:- jechuun gosa ijaarsaa sigiga lafaa, foxoqii’insa lafaa fi lolaa
ittisuuf dhagaa, koonkritii, kan biroo irraa ijaaramu kan danda’u jechuudha.
19. Ijaarsa Heroo: jechuun ijaarsa gamoo, hojiiwwan bishaanii fi daanddii ta’ee
yeroo murtaa’eef lafa bakka heyyamameefii irratti ijaaramee kan diigamu
jechuudha.
20. ”Jallisii”:- jechuun ijaarsa madda bishaanii laga,burqaa,lolaa fi bishaan lafa
keessaa gara lafa misoomaa qonnaaf oolutti dhiyeessuu jechuu dha.
21. “Labsii”:- jechuun Labsii aangoo fi gahee hojii Abbaa Taayitaa konsitrakshinii
Mootummaa naannoo Oromiyaa murtessuf bayee Lakk 213/2011 jechuu dha.
22. Mada Bishaanii: jechuun bishaan tajajila dhugaatiif, jallisiif fi humna
ibasaatiif lafa irraa yookiin lafa keessaa kan maddu jechuu dha.
23. ”Mirkaneessuu”:- jechuun Abbaan Taaytichaa, Dizzaayinii ijaarsa
pirojektotaatiin walqabatan yookiin gaaffiiwwan iyyataan dhiyaatan
ilaalchisee, sanadaa fi ragaa abbaa pirojektii irraa dhiyaatu sakatta’uudhaan,
istaandaardoota, koodota, seerotaa fi sadarkaalee bittaa konistiraakshinii
waliin kan walsimatu, fedhii fi faayidaa ummataa fi mootummaa naannichaa
kan eegsisu ta’uu isaa yoo murteesse, gaafiin dhiyaate fudhtama argachuu fi
hayyamamuu isaa barreeffamaan ibsuudhaan mallattoo ogeessotaa fi
daarikteera dhimmi dhimmi ilaallatuu fi chaappaa Abbaan Taaytichaatiin
raggaasisuu dha.
24. “Pilaanii”:- jechuun ragaa hanga gamoo tokkoo, akaakuu fi ballina,
akkasumas meeshaa fi dizayinii tooftaa ijaarsaa gamoo agarsiisu yookiin
moodela yoo ta’u arkiteekicharii, istiraakicharii, saanitarii, elektiriika,
mekaanikaala ta’ee ittisa balaa ibiddaa fi hojiilee dizaayiini biroo ni dabalata.
25. ”Pilaanii haadhoo”: jechuun pilanii itti fayyadamaa fi sadarkaa lafa magaala
kan ibsu jechuu dha.
26. ”Pilaanii Iddoo” : jechuun iddoo yookiin bakka qabiyyee nama tokkoo fi
yookiin dhaabbata tokkoof kenname kan ibsu jechuu dha.
27. ”Pirojektii”:- jechuun hojii ijaarsa kan calqabaa fi xumura qabu baajata
murtaa’adhaan iddoo murtaa’atti faayidaa murtaa’e tokkoof kan ijaaramu
jedhuudha.
28. ”Qaama Bakka Bu’e”:- jechuun labsii, dambiii fi qajeelfama Abbaa Taayitaa
raawwachiiisuuf dhaabbata yookiin qaama bakka bu’e jechuu dha.
29. ”Qorannoo”:- jechuun galteewwan ijaarsa pirojektiitiif oolan guuruun
bu’uuraLabsiiwwan,istaandaarddootaa fi manuwaalota irratti hundaa’uun
raagaa fi odeeffannoo guuruu fi xiinxaluudhaan gabaasa yaada murteef
gargaaru dhiyeessuu jechuu dha.
30. “Riil Isteetii”:- jechuun gamoowwan gurgurtaaf yookiin kiraadhaaf yookiin
tajaajila liiziitiif oolan bu’uraalee misoomaa barbaachisaa ta’an wajjiin iddoo
muraa’e tokkotti kan ijaaraman jechuu dha.
31. ”Riqicha”:- jechuun qaama ijaarsaa iddoo bishaanii yookin yaa’a lagaati fi lafa
sulula ta’e ce’uudhaaf gargaaru kan dheerinaa (span length) meetira jaha ol fi
bal’ina mataa isaa kan qabu jechuu dha.
32. “Sanada” jechuun qorannoo pirojektii yookiin dizaayinii ijaarsaan walqabatee
ragaa barbaachisaa ta’e yookiin pilaani qophaa’e, tilmaama gatii yookiin
ragaa dhimma teeknikaa kamiiyyuu kan ibsu jechuu dha.
33. “Waligaltee Pilaanii”:- jechuun ragaa ijaarsa gamootiif qophaa’u ta’ee pilanii
magaalaa waliin kan walsimu ta’uu isaa mirkaneessuuf hanaga yookiin
bal’ina karoorfame kan agarsiisu jechuu dha.
3. Daangaa Raawwatinsaa
Qajeelfamni kun,
1. Abbootii pirojektii, kontraakteroota, gorsitoota, ogeessota, dhiyeessitootaaa
fi dhaabbilee hojii qorannoo fi dizaayini ijaarsa pirojektota naannicha
keessatti bobba’an irratti raawwatiinsa ni qabaata.
2. Pirojektootaa konistiraakshinii baajata Mootummaa Naannoo Oromiyaatiin,
maallaqa hirmaannaa uummatatiin, maallaqa deegarsa feederaalaatiin fi
maallaqa deegarsa biyya alatiin hojetaman hunda irratti raawwatiinsa ni
qabaata.

3. Pirojektoota abbootii qabeenyaa, investeroota, dhabbilewwan namoota
dhuunfaan ijaaramanii tajaajila ummataatiif oolan, iduustirii fi ‘real state’
waliin qabatee ijaaraman irratti raawwatiinsa ni qabaata.
4. Pirojektoota haaraa,kan ijaarsa irra jiranii fi kan xumuramanii fooyya’insa
barbaadan hunda irratti raawwatiinsa ni qabaata.
4. Qajeeltoowwan Bu’uura Dizaayinii
1. Dizaayiniin Ijaarsa pirojektii dhaabata gorsaa galmaa’een qophaa’u fedhii
abbaa pirojektichaa guutummaa guutuutti kan eegee hojetame ta’uu qaba
2. Dizaayiniin qophaa’u galteewwan meeshaa ijaarsa naannootiin, toftaawwan
qophaa’insa dizaayinii hammayaa fi gatii madaalawaa kan eege qophaa’e ta’uu
qaba
3. Dizaayiniin qophaa’u fayyummaa fi nageenyummaa fayyadamtoota kan
mirkaneessu ta’uu qaba
4. Dizaayiniin qopha’u kamiyyuu kutaa hawwasa kamifiyyu keessatti qaama
miidhamtoota akkaataa fayyaduu dada’uun hojetamuu qaba.
5. Dizaayiniin qopha’u kamiyyuu umama irratti dhiibbaan qaqqabsiisu xiqqaa
ta’uu qaba.
6. Kan keewwata kan keewwata xiqqaa 1-5ti ibsaman akkuma jirutti ta’ee
pirojektichi gamoo yoo ta’e;
a) Aadaa fi duudhaalee hawwaasa naannoo fi umama naannoo wajjin kan
walsimu ta’uu qaba.
b) Qaamnni gamoo keessaa fi alaa kan nama hawwatu ta’uu qaba.
c) Meeshaaleen qaamani gamoo alaa irraa hojetamu kan ija namaatti balaqaa’e
kan hin meene ta’uu qaba.

KUTAA LAMA
Mirkaneessa Qorannoo fi Dizaayinii Pirojektoota Gamoo
5. Qorannoo Bu’a-Qabeessummaa Piroojektootaa Gamoo
1. Abbaan pirojektii kamiyyuu qorannoo bu’a qabeessummaa yeroo gaggeessu
akkaataa armaan gadiitiin qopheessuu qaba;
a) Abbaan pirojektii ijaarsa pirojektoota mootummaa gaggeessu hojii qorannoo
pirojektchaatti osoo hin seenin abbuurraa (TOR) istaandaarddii isaa eegate
akkaataa karooraatiin abbaa taayitichaaf dhiyessee mirkaneessuu qaba.
b) Qaamni qorannoo geggeessu kamiyyuu kutaa hawaasa koorniyaadhaan osoo
adda hin qodiin, qaama miidhamtoota, jaarsolii fi abbootii amantaa dabalatee
naannoo ijaarsi piroojektichaa itti geggeefamuu yoo xiqqaate marsaa tokkof
hirmaachisuu fi mariisisuu qaba.
c) Akkaataa kewwata kana kewwata xiqqaa (b) jalatti eerameen bu’aa
qabeessummaa fi akkaataa barbaachisummaa isaatiin sadarkeessuun
piroojektiin dursi kennameef adda bahee qaama qorateen ulaagaa baraachisoo
ta’an irratti hundaa’ee dhiyaachuu qaba.
d) Akkaata keewwata kana kewwata xiqqaa (b) fi (c) tiin qorannoon bu’a
qabeessumma piroojektii yoo hin dhiyaanne qoranichi mirkanaa’ee sadarkaa
qophii dizaayiniitti hin ce’u.
2. Abbaan pirojektii kamiyyuu osoo dizzaayinii hin qopheessin dura akkaataa
barbaachisummaa isaatti sakatta’iinsa dhiibbaa naannoo buu’ura armaan gadiitti
ibsameen Abbaa Taayitaaf dhiyeessuu qaba.
a) Qorannoon sakatta’insa dhiibbaa naannoo labsii eegumsa naannoo 295/2002,
299/2002, 300/2002, 513/2007 fi qajeeltoo sakatta’insa dhiibbaa naannoo
(EIA Guide lines) (may 2000 EIA procedural guidlines Nov 2003), pilanii
manajimentii kunuunsa naannoo eeggateen haala guutuu ta’een dhiyaachuu
qaba.
b) Keewwata kana keewwata xiqqaa (a) jalatti kan eerame akkuma jirutti ta’ee
qaamni yookin dhaabbani qorannoo gaggeessu kamiyyuu qaama seera
qabeessa fi muuxannoo gahaa ta’ee kan qabu ta’uu qaba.

c) Qorannoon keewwata kana keewwata xiqqaa (a) jalatti caqafame kun qaama
akka mirkaneessuuf aangoon kennameefin mirkanaa’ee dhiyaachuu qaba.
d) Akkaataa qorannoo sakatta’insa dhiibbaa naannootiin piroojektichi hawaasaa
fi qabeenya uumamaa naannoo irratti dhiibbaa kan fidu yoo ta’e osoo hojiitti
hin galin dura wixinee ijaarsa kunuunsa naannoo (Enviromnetal Treatment)
dhiyeessuu qaba.
3. Qorannoon ijaarsa pirojektoota gamoo kamiyyuu koodii fi istaandardii biyyoolessaa
fooyya’e ES-EN-2015 akasumas maanuwaalota gamoo barbaachisan irratti
hundaa’ee hojjatamuu qaba.
4. Qorannoon pirojektii kamiyyuu qoratamee waggaa lama yoo darbe fudhatama hin
qabu.
a) Haata’u malee qorannoon waggaa lamaa olif osoo hojiitti hin hiikamin ture,
piroojektichi barbaachisaa ta’ee yoo argame bifa haaraadhaan irra deebi’amee
haala qabatamaa yeroo giddu galeessa godhatee qoratamuun mirkana’ee
bajetnni kan itti qabamu ta’a.
b) Keewwata kana keewwata xiqaa (a) jalatti kan caqafame akkuma jirutti ta’ee
qorannoon waggaa lama booda geggeeffame bu’a qabeessummaa kan hin
qabaanne yoo ta’e kan haqamu ta’a.
c) Kan keewwata kana keewwata xiqqaa (a) jalatti ibsame akkuma jirutti ta’ee
qorannoon soo hin mirkanaa’in waggaa lama darbe erra debiin
fooyya’ee(revise) ta’ee hojjetamee mirkanaa’uu qaba.
5. Ulaagaalee qabiyyee sanada qorannoo pirojektoota ijarsa gamoo ittiin
sakatta’amu kan gabatee armaan gadii keessatti ibsamn ta’a.
Lakk Ramadi Gamoo Ulaagaa sanadni qorannoo guuttachuu qabu

1
Gamoo ramadii ‘A’ ------------------------
2 Gamoo ramadi ‘B’ ⚫ Qorannoo sakatta’insa dhiibbaa naannoo, akkaataa

qajeeltoo eegumsa naannootiin. (envaromental protection
guidlines)
⚫ Riil isteetii fi manneen jireenyaa waliiniitiif (Real States

and Condominums) EIA fi qorannoo biyyee ni
barbaachisa.
⚫ Gamoon dhuunfaa mana jireenyaa tiif oolu qorannoo

biyyee qofa barbaachisa.
⚫ Manneen tajaajila uummataa, tajaajila fayyaa mana

barumsaaf fi kkf Qorannoon bu’a qabeessummaa haala
keewwata 4.2 jalatti tarreeffameen dhiyaachuu qaba.
3 Gamoo sadarkaa C
⚫ Gamoowwan kuusaaf olaan, hospitaalota, gamoowwan
tajaajila walmakaaf oolan (mixed use), ijaarsa
dhabamsiisa balfa adda addaa (solid and liquid waste
disposal structure), warshaalee adda addaa fi manneen
hojii mukaa, hojii sibiilaa fi kan kan fakkaatan dabalatee
qorannoo sakatta’insa dhiibbaa naannoo, akkaataa
qajeeltoo eegumsa naannootiin. (envaromental protection
guidlines) dhiyeessuu qaba.
Hubachiisa: Qorannoon biyyoo gamoo ramaddii B fi C jalatti ramadaman hundaaf qophaa’ee
dhiyaachuu qaba.
6. Mirkaneessa Dizzaayinii Pirojektoota Gamoo

Waliigaltee Pilaanii
1. Ijaarsa Gamoo haaraa, babal’insa fi fooyya’insa gaggeessuuf qaamnni yookin
dhaabatni barbaadu dizaayiniin gamichaa osoo hin qopheessiin dura unka
lakk 002 guutee iyyannoo isaa waliin dhiyeessun walii galtee pilaanii Abbaa
Tayitaa irraa fudhachuu qaba.
2. Qaamnnii yookiin dhaabbatnii waliigaltee pilaanii gamoo ramaddi kamiifuu
fudhaachuuf gaafatu ragaalee armaan gaditti ibsaman iyyannoo isaa wajjin
dhiyyefachuu qaba.

a) Waraabbii kaartaa mirkaneessa qabiyyee lafaa odeeffannoo guutuu fi sirrii
ta’ (Title Deed),
b) Qabiyyee liizii yoo ta’e waliigaltee liizii ; waliigaltichis ji’a jaha yoo darbe
haaromsuun dhiyeessu,
c) Unika 009 irraatti guutamee mallattaa’ee kan dhiyaatu waliigltee
daangesitootaa.
3. Kewwata kana keewwata xiqaa (2) jalatti kan ibsaman akkuma jiritti ta’e
daangessaan unka wali galtee ijaarsa daangaa irraa guutuuf fedhii hin qabne
sababa amansiisaa unkicha guutuu hin dadeenyeef guyyaa hojii sadii hin
caalle keessatti Abbaa Taayitichaaf yookiin qaama bakka bu’eef bareefamaan
dhiyeessuu qabu. Abbaan Taayitichaas sababa dhiyaate kana xiinxaluudhaan
murtoo itti kenna.
4. Daanggessaan bu’uura kewwata kana keewwata kana keewwata xiqqaa (3)
jalatti ibsameen komii isaa yeroo ibsame keessatti dhiyeefachuu baatus,
ijaarsi mirga daangessa akka hin dhiibinne mirkaneefachuun waliigaltee
daangessaa ala heyaama ijaarsaa daangaa irraa kennu ni danda’a. Haata’u
malee wayita ijaarsaa, daanggessaa irra miidhaa gahuuf abban gamoo kan itti
gaafatamu ta’a.
5. Odeeffannoo yookiin heyyama ijaarsaa daangaa irratti kennameef daangessan
sirrii miti jedhee komii isaa yoo dhiyeeffate, abbaan tayitaa komii kana
xiinxalee hubachuun guyyaa hojii shan (5) hin caalle keessatti murtii itti
kennuu qaba.
6. Armaani olitti kewwata kana keewwata kana keewwata xiqqaa (2) jalatti kan
ibsame akkuma jirutti ta’ee iyyannoon walii gallttee pilanii argachuuf
dhiyaatu ijaarsa gamoo duraanii foyyessuu yookiin babal’isuu/dabaluuf yoo
ta’e ,
a) Waliigaltee pilaanii duraanii
b) Heyyama ijaarsa duraanii
c) Waraabbii dizaayinii/pilaanii gamoo duraan mirkanaa’ee kennamee
d) Taa’umsa gamoo duraanii kan agarsiisu pilaanii iddoo(site plan),

e) Ragaa qulqulleessa ‘idaa’ fi dhorkaa irraa bilisa ta’uu, yoo kaartaan
qabameera ta’e immoo qaama yookin dhaabbata kaarticha qabate irraa
xaalayaa deeggarsaa
7. Ogeessi Abbaa Tayitaa yookiin qaama bakka bu’ees sanadoota waliigaltee
pilaanii armaan olitti ibsaman guutamee dhiyaachuu isaani erga
mirkaneefatee booda sirrumaa isaanii ulaagalee pilaanii haadhoo istraakchera
magaalotaa(Towns structural plan) , labsii,dambii fi qajeelfama gamoo
akasumas istaandardota konstraakshinii magaalaa bu’urefachuun
gamagamee ni mirkaneessa.
8. Haaluma kewwata kana keewwata kana keewwata xiqqaa (7) jalatti ibsameen
ogeessi walii galttee pilaanii kennus sanadoota abbaa dhimmaatiin gutamanii
dhiyaatan yeroo guyyaa sadii(3) hin caalle keessatti gamagamee
xumuruudhaan kanfalttii tajaajila qarshii dhibba sadii (Qr. 300) abbaa
dhimmaa kanfalchiisuun waliigaltee pilanii mirkana’ee chaapaa mana
hojichas itti taasisee kennuu qaba.
9. Waliigalteen pilaanii abbaa qabeenyaaf kenname guyyaa bahii ta’ee kenname
irraa kaasee baatii 12 qofaaf kan tajaajilu ta’a.
7. Dhiyeessa Diizayinii/Pilaanii Pirojektoota Gamoo
1) Qaamnnii yookiin dhaabbatni dizaayinii gamoo ramaddii kamiifuu akka
mirkanaa’uuf Abbaa tayitaa yookiin qaama bakka bu’eef dhiyeessu dursee
waliigaltee pilaanii qabaachuu isaa mirkaneefachuu qaba.
2) Qaamnni yookin dhaabatni pilaanota gamoo akka mirkaneefamuuf Abbaa
Taayitaatti dhiyeessu kamiyyu akkaataa walxaxinsaa fi ramaddii gamoo
irrattii hundaa’uun sanadoota fi pilaanota armaani gaditti tarreefaman
dhiyeffachuu qaba.
a) Gamoo ramaddii hundaaf: ragaa walii galttee dhaabbata yookiin gorsa
dizaayinicha qopheessu wajjiin taasise, ragaa mirkaneessa oggummaa
dhaabbata gorsa fi ogeessotaa,/Agreement,Office and professional lisence/ kan
bara bajataattii haroomee ,lakkoofsa tiinii (TIN number) fi ragaa gibiraa,
b) Unka 003 dirqama dhaabata gorsaa galmaa’een yookiin qaama mootummaa
naannoo oromiyaatiin hojii dizayinii gamoo pirojektoota mootummaa akka

qopheessu angoon kennameef/ dizaayinii qopheesse galuu qabu kan gorsaa fi
ogeessota dhaabbata goraasichaatiin kan malattaa’ee chapeffamee
c) Gamoo ramaddii hundaaf: Sagantaa hojii ijaarsichaa/Work scheduls/
d) Ijaarsa pirojektoota gomoo rammaddii “C”, ijarsa industrii zoonii fi ijaarsolee
walxaxaa ta’an biroof gabaasa bu’aa gamaggama dizaayinicha (‘design reviewed
report’),
e) Dhabbatni gorsaa dizaayinii gamichaa qopheessu miidhaawwaan fi hir'inoota
uumamuu danda'aniif dhaabbata wabii beekamaa irraa ragaa wabii
inshuraansii dhiyeessuu qaba.
f) Gosni fi hangi wabiichaa akkaataa dambii gamoo lakk.156/2005 Keyyata 23
keeyyata xiqqaa 5 bu'uura ibsameen akka arman gadiitti ta'a.
Tilmaama Hanga wabii Baaxii hanga Yeeroo wabiin itti Dhiyeessa

Lak Gosa Ramaddii proj /qr./ %dhaan. wabii turu wabii
k Gamoo qarshiidhaan
1 Riilsteetiin ala 500,000 Ijaarsiicha guyyaa Dhaabbata
gamoowwaan Dhibbantaa xumurame inshuraansii
ramaddii “B” 5,000,000 kudhan (10%) jalqabee hangga beekamaa
ta’aniif waggaa tokkootti irraa osoo
kan turu yookiin projektiin hin
guyyaa 365f jalqabiin
2 Riilsteetii fi 2,500,000 Dhibbantaa 20 500,000 Ijaarsiicha guyyaa Dhaabbata
gamoowwaan 10,000,000 Dhibbantaa 15 1,500,000 xumurame inshuraansii
ramaddii “c” 20,000,000 Dhibbantaa 10 2,000,000 jalqabee hangga beekamaa
ta’aniif fi isaa ol waggaa tokkootti irraa osoo
kan turu yookiin projektiin hin
guyyaa 365f jalqabiin
3. Kan kewwata kana kewwata xiqqaa 2(f) jalatti akkaataa ibsameen tilmamni gatii
proojektii gatiiwwaan ramaddii gamoo lamaaf taa’e gidduu yoo ta’u baay’inni
wabii inshuransiin kan herreegamu isa olaanaa safara dhibbentaa
madaaluun gatii proojeektichaatti bay’iisuudhaan ta’a.

4. Kan keewwata kan kewwaata xiqqaa (2) jalatti kan tarreefaman akkuma jirutti
ta’ani dizaayinootni gamoo istaandardii fi koodii biyoolessaa ‘ES EN-2015’
irraatti hundaa’anii gorsaa galmaa’een qophaa’an haala armaan gaditti
ibsamaniin dhiyaachuu qabu.
a) Gamoo ramaddii “A” kanneen uwwisni baaxiin isaanii ‘concrete’ hin
taaneef: pilaananota, Arkitekchera,Elektrikala fi tarreefama hojii fi
ispesifikeeshinii (BOQ) yoo ta’an gamoo uwwisni baaxiin isaanii ‘concrete’
kan ta’anif dizaayinii/pilaanii istrakchera fi saaniteraa dabalataan
dhiyeessuu qaba.
b) Gamoo ramaddii “B” tiif pilaanii fi gabaasa Arkitekcheraa, Istraakcheraa,
Elektiriikaalaa, sanitarii, bu’aa qorannoo biyyee fi ispesifikeeshinii fi
tarreefana hojii (BOQ) dhiyaachuu qaba.
c) Gamoo ramaddii “C” tiif Pilaanii fi gabaasa Arkitekcheraa, Istraakcheraa,
Sanitaraa, Elektrikaalaa fi ‘3D’ , yoo ta’an ,gabaasa qorannoo biyyee, gamoo
liftii fi meeshaa nam-tolchee qilleensa hafarsuu(mechanical Ventilation)
fayyadamaniif pilaanii fi gabaasa Elektromakanikaalaa akasumas
tarreefama hojii (BOQ),
d) Pilaanii ijaarsa gamoo babal’isuu,dabaluu yookin fooyyessuuf yoo ta’e
,gamagama dizaayinichaaf akka toluuf ,pilaanota gamoo duraan
mirkanaa’an (abbaataayitichaa biratti hin mirkanoofnnee yoota’e), gabaasota
dizaayinii(design reports) duraanii, qaama ilaalatu irraa ragaa hordoffii,
akka barbaachisummaa isaatti bu’aa laabraatorii ijaarsa istraakcheraaf
taasifame fi kanneen kana fakkaatan dabalataan kan dhiyaatan ta’a.
5. Dhiyeessi dizaayinotni gamoo kan keewwata kana keewwata xiqaa (4) jalattii
tarreefaman akkuma jirutti ta’anii, gamoo ramaddii ‘A’ fi ‘B’ osoo ‘Real
State’tii hin dabalanne waraabbii 4 ta’ee, akka barbaachissummaa isaatti
waraqaa ‘A3’ fi isaa ol qopha’ee piriintii halluu cuquliisan (Blue Print) yookiin
waraqaa adii ‘A4’ tiin qophaa’ee gorsaa dizaayinichaan mallataa’ee fi
chappefamee dhiyaachuu qaba.
6. Gamoo rammaddii ‘C’ fi kanneen walxxaxaa ta’aniif wixineen dizaayinii jalqabaa
(first draft) Arkiteekcheralii /soft copy in designed software format and hard
copy/ fi waraqaa adiitiin dursee dhiyaachuu ni danda’a.
7. Sanadootaa fi ‘BOQ’n barreefama waraqaa A4 tiin kan dhiyaatu yoo ta’u,
gorsaan dizaayincha qopheesse pilaanota gamoo ramaddii ‘B’ fi ‘C’ tiif koppii
elektrooniksii (soft copies in CAD format) fi bu’aa xiinxala ‘software’ guutuu
ta’e/ full packedge of used software analysis results/ abaan pirojektii abbaa
tayitaaf dhiyeessuu qaba.
8. Dizayiniin fi sanadii walfakkaatan abbaa dhimmaatiin dhiyaatu afaan Ingiliffaa
yookiin Afaan Oomootin kan qopha’e ta’uu qaba.
8. Gamaaggama Dizaayinii Pirojektoota Gamoo
1. Akkaata kewwata xiqqaa 7(2 ) armaan olii jalatti ibsamaniitti qindeessaan
yookiin daayireekterri mirkaneessa dizaayinii bakka bu’e sanadootaa fi
dizaayinota abbaa dhimmaatiin dhiyatan sirrummaa fi guttummaa isaanii
erga mirkaneeffatee booda galmeesse ogeessota gamagama dizaayiniitiif ni
raabsa.
2. Ogeessi gamagama dizaayinii Abbaa Tayitichaas bu’uura gahee hojii isaattiin
sanadootaa fi dizayinoota gamoo qindaa’anii dhiyaatan akkaataa labsii,
dambii, qajeelfaama, koodii fi istaandarddii gamoo ‘ES EN-2015’ akkasumas
maannuwaalota fi seerota konistraakshinii bu’uurafatamee qophaa’uu isaanii
ni gamagama.
3. Ogeessi gamaggma pilaanii gamoos akkaataa ramaddii gamootiin yeroo
kennameefii keessatti gamaggamee xumuruu qaba.yeroon gamagama
dizaayinii iiti xumuramu akka armaan gadiitti ibsamaniiru,
a) Gamoo ramaddii “A” jala jiraniif gamaagamnni pilaanii yeroo guyyaa hojii 3
hin caalle keessatti raawwatamuu qaba.
b) Gamoo ramaddii “B” jala jiraniif gamaagamnni pilaanii yeroo guyyaa hojii 5
hin caalle keessatti raawwatamuu qaba.
c) Gamoo ramaddii “C” fi gamoo ramaddii “B” keessatti kan hammataman
pilaanota gamoo riil steeti yeroon gamagama pilaniin isaanii guyyaa hojii 14
kan hin caalle ta’uu qaba.
4. Ball’inaa fi walxaxiinsa projektichaa irraa kan ka’e yeroo hojii dabalataa
barbaadamuuf Abbaan Taayitaa yookin qaamni bakka bu’e unka 024

guutuun guyyaa dabalataa gamaggama pilaaniif baarbaachisu abba
pirojekticha xalayaadhaan gaafachuu ni danda’a.
5. Buu’ura armaan olitti ibsamaniin oggeessi gamagama dizaayinii yeroo
kaa’amee keessatti dizaayinoota dhiyaatan gamagamee xumuruu qaba.
Dizaayinotnni gamagamanis hanqinaalee bu’uuraa yoo qabaatan
sirreeffamanii akka dhiyaatan yaada sirreefamaa barreessee xalaayaadhaan
abbaa dhimmaaf ni kennama.
6. Pilaaniin ijaarsa pirojektoota akka gamaggamamee mirkanaa’uuf dhiyaatu,
istaandardii fi koodii gamoo biyyolessaa (ES EN 2015), Labsii fi Dambii gamoo
akasumas qajeelfama jiruun kan wal hin simne yoo ta’e kufaa ni tasifama.
7. Abbaan dhimmaa yookin abbaa pirojekktii ijaarsa gaggeessaa jiruuf
fooyye’iinsa pilaanii taasisuuf yoo barbaadee osoo ijaarsa hin jalqabiin dura
unka iyyannoo fooyya’insa pilaanii 022 guute waliin, waliigaltee pilaanii
duraan kennameef, heyyama ijaarsaa duraanii, pilaanii/dizaayinii duraan
mirkanaa’ee, gabaasa dizaayinii duraani, bu’aa qorrannoo biyyee, gabaasa
hordiffii ijaarsa duuranii fi kan kana fakatan diizaayinii fooyya’e waliin
walqabsiise Abbaa taayitichaatiif dhiyeessuu qaba.
8. Kan kewwata kana keewwata xiqaa (7) irratti kan ibsame akkuma jirutti ta’ee,
gosa ijaarsaa Abbaan Taayitaaf beeksisuu osoo hin barbaachisiin ijaarsa
gamoo fooyyessuu ni danda’a. Haata’u malee abbaan pirojektii waantota
abbaa tayitaatiif osoo hin beeksisiin hojiiwwan gaggeessuu danda’u kanneen
armaan gadiitti armaan gadiitti eeraman ta’a.
a) Wixinoota irraanfataman diizaayiinii istraakcheerii fi arkitekchera irratti
jijiirraa bu’uuraa kan hin fidnee guutuu taasisuuf,
b) Yeroo ijaarsaas dhiibbaa kan hin umne safarrii irraanfatame sirreeffamni kan
taasifameef.
c) Dogonggoraa fi hirr’ina safara pilaanii irraa yoo ta’e.
d) Dhaabbii (gorroo) qoodduu kutaalee keessaa (partition wall) meeshaa ulfaatina
hin qabneen ijaaru.
e) Diizaayinii osoo hin faallessin hojii jijjiirraa sarara elektirikaa
f) Kutaalee keessaa bareechuu

g) Dizaayinii yookiin Pilaanii gartokkeen yookiin guutummaan ibsamee,
istandaardii kan qaban safartuun isaaniikan hin ibsamne bu’aa warshaalee
irraa argaman.
h) Wixinee irratti wayita ijaarsaa Mahaandisichaan akka murtaa’aniif hojiiwwan
ibsaman.
i) Afiinsa seeraamikii afaalaa gamoo tajaajila ummataa ala ta’aniif.
j) Hojii meeshaalee uwwisaa guutuu manaa, tishoo yookiin dimdimmoo (ceiling),
Ashandaa (down pipe) fi goraandayo (gutter),
k) Hojii bareecha dallaa keessaa hojii istiraakcharaa osoo hin faallessiin boca
arkiteekcharaalaa (Architectural form) kan hin jijjirre dibinsa halluu keessaa,
jijjirraa fuullee (alumunium work), istaandardii isaa eegate, ulfaatina salphaa
kan qaban irraa kan ijaaramanii gorroo kutaa keessaa (partition wall) fi hojii
jijjiraa walqunnamsiiftuu elektirikaa fi saanitera.
9. Abbaan pirojektii ijaarsa sadarkaa sadarkaa yookin “Phase by Phase” ijaaruuf
pilaanii gorsaa galmaa’een qopheeffatee akka mirkanaa’uuf dhiyeesssee
mirkaneesifachuu ni danda’a. Ogeessi Abbaa Tayitichaas pilaanii ijaarsa
gamoo sadarkaa sadarkaadhan akka ijaaramuuf dhiyaate daangaa olka’insi
gamoo /Max. & Min Building Height/ pilaanii haadhoo iddichaa keessatti
taa’e bu’uurefachuudhaan abbaa dhimmaaf tajaajila kennuu ni danda’a.
10. Kewwata kana keewwata kana keewwata xiqqaa (9) irratti kan ibsame akkuma
jirutti ta’ee, kenninsa waraaqaa ragaa itti fayyadama gamoo fi hojii horddoffii
ijaarsichaaf akka mijatuuf sanadoota heyyama ijaarsaa irratti fi pilaanota
ijaarsa sadarkaa sadarkaadhaan akka ijaaramuuf abbaa pirojektiitiin dhiyaate
irratti ifatti ibsamuu qaba.
11. Ispesifikeeshinii fi Tarreefama Hojii (BOQ) dizaayaayinoota abbaa dhimmaan
dhiyaatanii gamaggamaman irratti hundaa’ee qophaa’ee dhiyaatuf ogeessi
Abbaa Taayitichaa bu’uura ogummaa (pirofesional) isaatiin sirrummaa isaa ni
gama gamaa, rakkoo dogoggoraas yoo qabaate sirratee akka dhiyaatus yaada
barreefaman abba dhimmaaf ni kenna.
12. Dizaayinii gamagamamee xumurameef kanfaltii tajaajilaa abbaa pirojektiin
raawachuu qaba.

13. Kan keewwata kana keewwata xiqqaa ‘12’ jalatti ibsame akkuma jirutti ta’ee
gamaggama pilaaniis akkaataa gabatee armaan gadiitti kan tilaamamu yoo
ta’u tilmaamni gatiin ijaarsaa kan shallagamus bal’ina waliigala afaala
gamooti (floor area in m2) gatii ijaarsaa baay’isuudhaan ta’a.
Lakk. Tilmaama Gatii Ijaarsaa Kaffalttii Gamagama Pilaanii
qarshiidhaan
1 Hanga 2,500,000tti Tilmaama gatii pirojektichaa*(1/2000)
2 2,500,000 hanga 5,000,000tti 1,250+ (1/2000*(Tilmaama gatii pirojektichaa-
2,500,000))
3 5,000,000 hanga 10,000,000 2,250+(1/3000*(Tilmaama gatii pirojektichaa-
5,000,000))
4 10,000,000 hanga 20,000,000 3,920+ (1/3500*( Tilmaama gatii pirojektichaa-
10,000,000))
5 20,000,000 hang 50,000,000 6770+(1/4000*( Tilmaama gatii pirojektichaa-
20,000,000))
6 50,000,000 ol 14270+(1/5000*( Tilmaama gatii pirojektichaa-
50,000,000))
14. Tilmaamnni gatii ijaarsa afaala (floor in m2) gamoo tokkoo kan shallagamu,
qorannoo gatii ijaarsa wayitawaa ta‘ee naannoo ijaarsichi keessatti gagefamu fi
ramaddii gamoo irratti kan hundaa’e yoo ta’u kunis kan qoratamee dhiyaatu
Abbaa Taayitaa yookiin qaama bakka bu’een ta’a.
15. Pilaanii gamoo walfaakaata lamaa fi isaa oliif kafaltii gamaaggama pilaanii kan
shallagamu, gatii ijraarsa gamoo tokkoo fudhachuun fi gatii ijaarsa walii gala
gosoota pilaanii kanneen biroo dhibbantaa kudhan (10%) irratti ida’uudhaan
ta’a.
16. Pilaanoota kufaa ta’aniif irra deebi’iin sirreeffamee mirkanaa’uuf kan dhiyaate
yoo ta’e kaffaltiin gamaaggama pilaanii
a) Gamoo ramaddii ‘A’ tiif kaffaltii duraan kafalame walakkaa (50%) isaa.
b) Gamoo ramaddii ‘B’ fi ‘C’ tiif kaffaltii duraan kafalame dhibbantaa digdami
shan (25%) ta’a.

17. Pilaaniin fooyya’ee mirkanaa’uuf dhiyaate fooyya’insa pilaanii
istiraakcharaalaa (Structural plan) yoo qabaate kanfaltiin gamaaggama
pilaaniichaa kan shallagamu akka kanfaltii gamaaggama pilaanii haaraatti
ta’a.
9. Mirkaneessa Diizayinii /Pilaanii
1. Ogeessi abbaa tayitichaa dizaayinoota gamoo yeroo ka’ameefii keessatti
gamaggamee xumuruun, kanfaltiin tajaajila gamaggama rawwachuu isaa erga
mirkaneeffatee booda pilaanota sirreefamanii gorsaa fi ogeessa dizaayinota
qopheesseen mallataa’anii fi chaapeffamanii dhiyaatan sa’aatii sadii hin
caallee keessatti mirkaneessee xumuruun qindeessaa gareef yookiin
daarikteeraf dhiyeessuu qaba.
2. Dizaayinootni mirkana’anis waraabbii 1ffaa irratti ‘hayyamameera chaapaa
jedhu, waraabbii 2ffaa irrattii “hordoffii qofaaf” chaapaa jedhu itti taasifamee
iyyataaf kan kennamu yoo ta’u waraabbin 3ffaa ‘haftee’ jedhamee galmee
abbaa dhimmaatti hidhamu qaba.
3. Dizaayinoota fi sanadoota kewwata kana keewwata kana keewwata xiqqaa (1)
jalatti ibsame mirkanaa’eef abbaan dhimma kanfaltti mirkaneessa dizzaayinii
raawwachuu qaba. Kanfaltiin mirkaneessa dizaayiniis kan heeragamu,
kanfaltii gamagama dizaayiniitti zeeroo xuqaa tokko (10%) itti
baay’essuudhaan ta’a.
4. Armaan olitti keewwata kana keewwata xiqaa (1) jalatti akka ibsameen
pilaaniin mirkanaa’e lakkoofsii fi guyyaan itti mirkanaa’e, maqaa fi gahee hojii,
mallattoo ogeessa abbaa taayitichaa fi chaapaan kan itti taasifame ta’uu qaba.
5. Kaffalttiin gorsaa piroojektoota gamoo mootumummaa kan qophii dizaayinii
bu’uura waliigalteetiin gabasa dizaayinii dhiyaate xinxaluun sadarkaa
sadarkaadhaan abbaa taayitaaf dhiyaatee ni mirkanaa’a
10. Mirkaaneessa “Specification fi Bill Of Quantities (BOQ)”
1. Ispesifikeshinii fi BOQ ijaarsa gammoo haaraa ta’ee akka mirkanaa’uuf gorsaadhaan qophaa’ee
yoo dhiyaate ogeessa Abba Taayitaatiin gamgamamee fi qulqulaa’ee yemmu xumuramu
kaffalttiin mirkanessa BOQn kan shallaguun kaffalttii gamagama pilaanii dhibbenta kudhaniin
(10%) baayy’essuudhaan ta’a

2. Ispesifikeshinii fi BOQ ijaarsa gammoo buleeyyii ta’ee kanaan dura BOQn isaa mirkanaa’ee
kan hin kennamn yoo ta’e sadarkaan ijaarsichi irra jiru fi haalli qulqulina fi nageenya ijaarsichaa
mirkaneefachuun gamaggamamee mirkanaa’uu ni danda’a. Kaffaltiin mirkanessa BOQis
tilmaama waliigala gatii ijaarsaaa gorsaadhaan qophaa’ee dhiyaate dhibentaa zero xuqaa zeeroo
lama(0.02%) ta’a.
11. Heyyama Ijaarsaa Kennuu:
Ulaagaalee Heyyama ijaarsa haaraa, babal’insaa/dabalataa fi fooyya’insaa
argachuuf guutamuu qaban
1. Qaamni yookiin dhaabbatni heyyama ijaarsaa argachuuf fedhu kamiyyuu
unka 001 gutuudhaan Abbaa Tayittichaaf yookiin qaama bakka bu’eef gaaffii
heeyyama ijaarsaa dhiyeeffachuu qaba.
2. Qaamni yookiin dhaabbatni ijaarsa gamoo haaraa, babal’insa/dabaluu fi
fooyya’insaa gaggeesuuf heyyama ijaarsaa barbaadu kamiyyuu dursee
waliigaltee pilaanii fudhachuun dizaayinii ijaarsa gamichaa Abbaa Taayitaa
dhiyeessee mirkaneesisuu qaba.
3. Hojiin ijaarsaa heyyama ijaarsaa itti fudhachuu qaban kanneen armaan
gadditti ibsaman ta’u.
a) Hojii ijaarsaa haarawaa
b) Hojii digiinsa qalamaa fi xumuraa ala kan ta’an hojiilee suphaa fi
haaromsaa.
c) Baball’inaa fi foyya’iinsa ijaarsaa
d) Hojii diiginsa ijaarsaa
e) Jijjiirraa tajaajila gamoo
f) Ijaarsa yeroo
g) Ijaarsa Dallaa
h) Ijaarsa Halkanii
4. Heyyamni ijaarsaa yeroo murta’e keessatti kennamee ijaarsi murteessaa ta’e
(Stractural member) jalqabu yoo baate abbaan pirojektichaa unka iyyannoo
haaromsa heyyama ijaarsaa guutee abbaa tayitichaaf dhiyeessuu qaba.
Abbaan tayitichaas yookin qaamnni bakka bu’ees sababa dhiyaate qoratee
yeroo gabaabaa keessatti murttii itti kennuu qaba.

5. Heyyamni duraan kenname sababa addaatiin akka jijjiiramuuf yoo murtaa’e
haaraadhaan bakka bu’ee abbaa qabiyyeef ni kennama.
6. Heyyamni ijaarsaa laatamee ji’a 6 keessatti sochiin ijaarsaa jalqabamuu
baannaan heyyamichi kufaa ta’a. Sochiin ijaarsaa jalqabameera kan jedhamu
qotiinsi boolla bu’uuraa fi ijaarsa bu’uuratiif qophiin sibiilaa yoo jalqabamuu
dha.
7. Heyyamni ijaarsaa kamiyyuu sababoota armaan gaditti mul’ataniin
dhorkamuu ni danda’a;
a) Pilaaniin/Dizaayiniin Rakkoo osoo qabuu dogoggoraan kan mirkanaa’e yoo
ta’ee argame,
b) Iyyannoon hayyama ijaarsaa odeeffannoo dogoggoraa yoo qabaate,
c) Ijaarsichi fudhatama qabuun olitti mancaatii (faalama) naannoo kan fidu
ta’ee yoo bira ga’ame,
d) Gamoo heyyama ijaarsa argatee manni murtii akka dhorkamuu yookin akka
dhaabbatu yoo ajeje,
e) Kan keewwata kana keewwata xiqqaa 7(a-d) jalatti kan caqafaman akkuma
jirutti ta’ee diizayinii yookin pilaanii heyyamameefin alatti ijaarsa ijaaree
yoo argame,
f) Qabiyyeen heyyamni ijaarsaa irratti kenname waldiddaa qabiyyee qaama
biraa wajiin (overlap) yoo qaabate.
8. Heyyama ijaarsaa osoo hin barbaachiisine ijaarsi gageefamu qaama
istraakcheraa kan hin sochoosne/itti hin buunee fi bifa arkitekcheraa kan hin
jijjiirre, qalama keessaa dibuu, daawwitii jijiiruu, meeshaa ulfaatina hin qabne
dagalee kutaalee keessaa qoqqooduu/partition wall/, meeshaalee ibsaa fi
saniiterii duraanii jijjiiruu ta’uu ni danda’a.
12. Heeyyama Hojii Ijaarsa Halkanii
1. Qaamni yookiin Namni galgala sa’aa 1:00 hanga barii sa’aa 12:00 tti ijaarsa
geggeessuu barbaadu unka gaaffi hayyama ijaarsa halkanii 029 guutuudhaan
gaafachuu qaba.
2. Heyyamni ijaarsa galgalaa yeroo gaafatamu kanneen gaditti ibsaman kana
guutuu qaba.

a) Nageenya jiraattota ollaa kan hin jeeqne ta’uu qulqulleessuu,
b) Ijaarsa seeraan alaatiif haala kan hin mijeessinee fi to’ataan bakka
hojiichaatti argamuu kan hin barbaarchifne ta’uu isaa mirkaneeffachuu,
c) Of-eegganoo Ijaarsaa yookiin akka dhaabbatu ajajni kan itti hin
kennamne ta’uu qulqulleessuutu irra jira.
d) Guyyaa hojiin ijaarsaa yoo gaggeeffame namoota fi sochii tiraafikaa irratti
dhiibbaa uumuu kan dandaa’u ta’uu isaa yoo mirkanaa’e.
e) Ijaarsa daangaa irraa kan hin taane ta’uu isaa.
3. Abbaan taayitichaa yookiin qaamni bakka bu’e heeyyama hojii ijaarsa
halkanii yeroo kennutti gosa hojiilee halkan hojjettamuu danda’anii fi of
eeggannoo barbaachisaa ta’e fudhatamuu akka qaban tarreessee heeyyama
kennuu ni danda’a.
4. Qaamni yookiin namni heyyama ijaarsa halkan fudhate ijaaruu qabu
ijaarsichi yeroo murta’aa kennameef keessatti xumuramuu qaba. Heyyama
ijaarsa halkaniimalee ijaarsa halkan geggeessuun hin dandaa’amu.
5. Abbaan taayitichaa yookiin qaamni bakka bu’e kan keewwata kana keewwata
xiqqaa (2) jalatti kan ibsaman guutamuu isaa mirkanneeffachuudhaan hojii
ijaarsa halkanii akka jajjabeeffamuuf deggarsa barbaachisaa kennuu qaba.
13. Heeyyama Jijjiiraa Tajaajilaa
1. Abbaan taayitaa yookiin qaamni bakka bu’e labsii, dambii, koodii fi
istaandardii gamoo akkasumas qajeelfama kana waliin hanga wal simetti
heeyyama jijjiraa tajaajilaa kennuu ni danda’a.
2. Qaamni yookiin abbaan qabiyyee kamiyyuu karoora jijjiraa tajaajila
gamoorratti gochuu barbaadu tokko osoo hojii hin jalqabiin dura gaaffii
heeyyama jijjiiraa tajaajilaa dhiyeeffachuu qaba.
3. Abbaan qabiyyee kamiyyuu jijjiiraa tajaajilaa taasisu yeroo karoorfatutti unka
kanaaf qophaa’e 007 guutuun fi sanada walii galtee pilaanii waliin qabsiisee
dhiyyeessuu qaba.
14. Heyyama Ijaarsa Yeroo
1. Ijaarsa yeeroo qaamnni gaggeessu kamiyyuu ijaarsiicha gaggeesuuf heeyyama
ijaarsa yeroo kan argate ta’uu qaba.

2. Abban ijaarsaa unka iyyanoo heeyyama ijaarsa yeroo 020 guute waliin naga’ee
kanfaltii tajaajiiilaa, ragaa qabiiyyee iddoo yeroo fi diizaayiinii Arkiteekcharii
ijaarsaa yeeroo fi akka barbaachiisuummaa isaatti pilaanii istraakcharii fi
eleektriikaalaa waliin dhiyeessee erga mirkaneesisee booda ta’uu qaba.
3. Keyyata kana keewwata xiqqaa (2) jalatti kan ibsame akkuma
jirutti ta’ee abbaan ijaarsichaa sababa ijaarsichi barbaadameef ibsuun unka
gaaffi iyyannoo guutame wajjin walqabsiisee dhiyeessuu qaba. Daangaan
yeeroo tajaajiila ijaarsiichaas bulnchiinsa magaalaatiin kan murtaa’u ta’ee
guyyaa toorba caalle kan hin qabnne ta’uu qaba.
4. Tajaajilli ijaarsaa yeroo tajaajiila ragaa qabiiyyee yeroo kenname irratti kan
ibsameefiin ta’a.
5. Ijaarssi yeeroo kamiyyuu kan ijaaramu meeshaa haala salphaan bubuqaa’uu
dada’uuf fi miidhagiina naannoo fi nageenya itti fayyadamtoota haala eegeen
hojjetamuu qaba.
6. Dabalataan dallaan ijaarsa yeerootiif ijaaramu meeshaa naannoof miidhagiina
kennuun ijaaruu fi halluu mijaa’aa ta’een dibamuu qaba, haata’u malee boca
haala diibaatii qalamaatiin umamuu ala bifa beeksiisaatiin dibamuu hin qabu.
7. Ijaarssi yeeroo bakka boqannaatiif yeeroo ijaaraman heyyamminni addaa yoo
kennameefiin ala dandiiwwaan qaxaamuura namootaa irratti ta’uu hin qabu.
yeeroon yookiin guyyaan itti fayyadama ijaarsaa yoo xumuramus baasii abbaa
ijaarsichaatiin ijaarsi ka’ee iddoon isaas sirreefamee gad lakkifamuu qaba.
15. Heyyama Haaromsaa Ijaarsaa

1. Gamoowwan seera qabeessaa fi gola waa-duriin galmaa’anii jiran
haaromsuuf dursa qaamota dhimmi ilaalu irraa walii-galtee argachuu qaba.
2. Unka gaaffii ijaarsa haaromsaa wajjin walqabatee sanadoota dhiyaachuu
qaban;
a) Waraabbii ragaa qabiyyee
b) Heeyyama haaromsa ijaarsa mana jireenyaa dhuunfaa yoo ta’e ragaa idaa
fi dhorka irraa bilisa yookiin qabame, meeshaalee gamoon ittin

haaromsamu (Building materials) wixinee ta’umsaa fi qabiyyee ibsa
iddooduraanii dhiyaachuu qaba.
c) Ollaan goorroo fi baaxii waliiniiqaban yoo jiraatehaala
nageenyadaangessaa, jiraattota ollaa fi qabeenya isaanii irraati balaa akka
hin qaqabsiifne sanada tooftaa hojii ibsu dhiyeessuu qaba.
3. Heeyyama haaromsaa ijaarsa sadarkaa 2ffaa yoo ta’e qofaaf wixinee yookin
skeechiin (scetch) ijaarsa horomsicha ibsu dhiyaachuu qaba.
a) Heyyamn haaromsa ijarsaa mirkanaa’ee kenname tokko kan tajaajilu
waggaa tokko qofaaf ta’a.
b) Abaan qabeenyaa yookiin dhaabatni heyyama haaromsaa fudhate hojii
haaromsaa osoo hin eegaliin dura qaama heyyama keenneefiif hojii
haaromsaa jalqabuu isaa qaamaan dhiyaatee beeksisuu qaba.
4. Sadarkaalee Haaromsa Ijaarsa Gamoo
4.1. Sadarkaa 1ffaa: Gosoota ijarsaa heyyamni haaromsaa guyyoota hojii
sadii(3) hin caalle kessatti kennamuufii qaban,
a. Ijaarsa duraanii ture jijirudhaan, gorroo haaraa ijaaruu fi haaromsuu.
b. Diiginsa gorroo altti hojii haaromsa uwwisaa(Coating and plastering
works),
c. Walta’insi baaxii diigamee hojii haaromsa uwwisa baaxii (Roofiing
works),
d. Hojii haaromsa jijjirraa safaraa, jijjirraa meeshaalee ijaarsa balbalaa fi
foddaa gaggeefamuuf,
e. Gamoo afaala sadii fi isaa ol ta’anii kan keninsa tajaajijila dhabbilee
hawwasaaf oolan, hojiiwwan dibinsa halluu fi kaneen hojii xuumuraa
ta’anii fi hojii olba’insaa, ‘Scaffolding’ fayyadamaniif.
f. Hojii ittisa sigiga lafaa haaraa hojjechuuf (New retaining work) ta’aniif.
4.2. Sadarkaa 2ffaa: Gosoota ijarsaa heyyamni haaromsaa ijaarsaa guyyaa

hojii tokkoo hin caalle kessatti kennaman,

a) Walta’insa ijaarsa istraakcherii baaxii osoo hin diigamiin haaromsa
uwwisa baaxii bal’inni isaa kaaree meetira 20 ol ta’eef (roof structural
elements)
b) Hojii suphaa sarara dhangala’aa fi elektirikaa ta’aniif.
c) Hojii dibinsa qalamaa (painting works) gamoo darbii lamaa (G+1) fi isaa
gad ta’anii tajaajila dhaabbilee hawwasaatiif oolan.
d) Hojii afinsa moora keessaa (Compound floor works) kan bal’inni isaa
kaaree meetira 40 ol ta’eef.
e) Hojii haaromsa balbalaa fi foddaa akasumas meeshaalee ittiin
ijaaraman osoo hin jijjiiriin ijaarsa gaggeefamuuf
f) Hojii suphaa ittisa sigiga lafaatilmaamni walii gala lafaa olii fi gadii jiru
2.5m3 ol ta’e hojjan isaa santii meetira 40 fi dheerinni isaa meetira
shanii ol kan ta’e.
g) Jijjiirra meeshaalee irraa ijaarame osoo hin taasisiin hojii haaromsa
gorroo ol dheerinni isaa saantiimeetira 90 bal’inni isaas kaaree meetira
3.5 kan caaluuf.
4.3. Sadarkaa 3ffaa: Hayama qabaachuu osoo hin barbaachisiin hojii
jalqabuun dura guyyaa tokko dursuun fi unkahaaromsaa guutudhaan
qaamaan dhiyaatanii beeksisuudhaan qofa hojii haromsaa kanneen
gaggeefamuu danda’an,
a. Ijaarsa tajaajila dhaabbiilee hawwasaatiif kan hintaane hojii halluu dibuu
b. Hojii gorroo uwwisuu (wall cladding)
c. Hojii dawitii jijjiiruu
d. Hojii afinsa mooraa kan bal’inni isaa kaaree meetira 40 hin caallee fi
dallaa jige kaafamee bakkuma duraan turetti deebisanii ijaaru.
e. Osoo meeshaalee ittiin ijaarame hin jijjiiriin hojii haaromsa gorroo ol
dheerinni isaa saantiimeetira 90 bal’inni isaas kaaree meetira 3.5 kan hin
caaleef
f. Walta’insa ijaarsa istraakcherii baaxii osoo hin diigamiin haaromsa
uwwisa baaxii bal’inni isaa kaaree meetira 20 gadii ta’eef.(roof structural
elements)

16. Heyyama Diiginsa Ijaarsaa
a) Qaamnni yookiin naamni ijaarsa diiguu barbaadu kamiyyuu heeyyama
argachuuf Abbaa Tayitaataf yookiin qaama bakkabu’eef unka gaaffii
heeyyama diiguu 012 guutuudhaan gaaffiidhiyeefachuuqaba.
b) Heyyama diiginsa ijaarsaa argachuuf kanneen armaan gadiiti ibsaman
guutamanii unka gaaffii diiginsa ijaarsaa walliin dhiyaachuu qabu.
a) Iddichi maqaa qaama iyyannoo dhiyeeffateen kangalmaa’e ta’uu raga
qabiyyee,
b) Gamoo diigamu irraa sararri ibsaa fi bishaanii kutamuu isaa fi ka’uu isaa
raga ibsu,
c) Gamichi dhorkaa fi idaa irraa walaba ta’uu isaa raga ibsu,
d) Gorroo fi baaxiin dangesitoota ollaa wajjin wall qabatee jira yoo ta’e ragaa
nageenya qabeenya isaanii mirkaneessu ibsu,
e) Gamoowan gola-ambaa fi seenaa qabeessa ta’an diiguuf dursa walii galtee
qaama dhimmi ilaaluu irraa dhiyaassuu qaba.
f) Gamoon heyyama diginsaaf gaafatame waliigaltee hojii diginsaa
ijaarsaawajjin dhiyeefachuu qaba.
c) Sanadoota barbachisaa ta’an waliin unki gaffii heyyama diginsaa guutamee
yoo dhiyaate heyyamnni diiginsaa guyyaa hojii sadii keessatti ni kennama.
d) Heyyamnni diiginsaa ijaarsa ji’a sadiif yoo tajaajilu haala walxaxinsa fi gosa
ijaarsichaa irratti hundaa’uun Abbaan Taayita yookin qaamni bakka bu’e
yeroo heyama diginsaa dheeressuu ni danda’a.
e) Hojiin diiginsa ijaarsaa akaataa isaandaardi gamoo “ES-3965
OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY” akka biyyaatti fooyya’ee hojii
irraoleen raawwatamuu qaba.
17. Heyyama Ijaarsa Dallaa
a) Akkaataa pilaanii gamoo istaandaardii fi koodii qophaa’ee dhiyaatee
mirkanaa’e irratti hundaa’uun abbaan taayitaa heeyyama ijaarsa dallaa
sa’atii sadi hin caalle keessatti abbbaa dhimaaf kennuu qaba.
b) Haromsi ijaarsa dallaa akkaataa pilaanii haadhoo yookiin qorannoo daandii
keessa keessaatiin bal’ina daandii ibaame eegee kan heyyamamu ta’a.

Haaromsi ijaarsa dallas pilaanii haadhoo irratti kan ta’ee bal’ina daandii
kan hin eegne yoo ta’e pilaanii haadhoo yookiin dandiin keessa keessaa
hojii irra oolutti meshaale duraan dallichi ittiin ijaramee osoo hin jijjiiriin
heyyamnni haaromsaa ni kennama.
c) Hojiin haaromsa ijarsa dallaa ulaagaa istaandaardii ijarsa dallaa akkuma
eegatetti ta’ee meeshaalee dallichi irraa ijaaramu jijjiiruu kan of keessatti
hammate ta’ee,guyyaa sadi hin caalle keessatti kan kennamu ta’a
d) Hojii haaromsa ijaarsa dallaa kan ulaagaa pilaanii haadhoo eeggatee fi
meeshalee ijaarsi isaa ittiin ijaarame jijjiiree gaafateef,guyyaa tokko hin
caalle keessatti kan kennamu ta’a
e) Heeyyama haaromsa fudhachuu osoo hin barbaachisin Hojii dallaa ulaagaa
daandii pilaanii haadhoo osoo hin faallessiin fi meeshaalee ittiin ijaarame
osoo hin jijjiiriin bakkuma duraan turetti haaromsuun ni danda’ama.
18. Yeroo heeyyamni ijaarsaa itti xumuuramu
a) Heyyamni ijaarsaa tokko yeroo kennameef keessatti hojii ijaarsoota
bu’uura kan ta’an (Structural elements) jalqabamee xumuramuu qaba
Haata’u malee ijaarsi bu’uura ta’an yeroo kennameefii keessatti yoo hin
jalqabamiin abban ijaarsaa unka 013 guutuudhaan gaaffii isaa Abbaa
Tayitichatti dhiyeessuu qaba. Abbaan Tayitichaas sababa ijaatrsi bu’uuraa
yeroo kennameefi keessatti hin jalqabanne sakata’ee yeroo gabaabaa
keessatti debii itti kennuu qaba.
b) Investeraa fi bulchiinsa magaalaa gidduutti walii galtee addaa galamaa’e yoo
jiraate ta’e malee heyyamni ijaarsa bahi ta’e kan tajaajilu akaata yeroo gabatee
armaan gadii keessatti ibsameen ta’a.
Yeroo heyyamni ijaarsaa itti
Sadarkaa Gosa Ijaarsaa ragga’ee turuu danda’u
Ijaarsaa
Gad- aanaa Manneen jireenyaa kan afaala(floor) baaqqee qabaniif Waggaa 1
Giddu- Osoo afaalli lafaa gad jiru hin lakaa’amiin Gamoo mana Waggaa 3
galeessa jireenya baaqqee kan afaala afurii (4) fi isaa gad ta’aniif

Ol’aanaa 1. Gamoo tajaajila hawwasumaaf olaniif
2. Mana jireenya kan ta’an yeroo tokkoti manneen
baaqqee ta’an 100 fi isaa ol kan ijaaraman yoo ta’e
3. Dhaabbilee mana barumsaa hanga mana barumsaa
ol’aanaa sadarkaa 2ffaa fi isa ol ijaaru yoo ta’e
4. Buufata fayyaa hanga kilinika addaa ol’aanaa fi isaa Waggaa 5
ol yoo ta’e
5. Mana kitaabaa fi galma waliigalaa ta’ee namoota 500
fi isaa ol qabachuu kan danda’u yoo ta’e
6. Dirree ispoortii fi giduugalaa namoota hanga 500 fi
isaa ol qaabaachuu kan danda’u yoo ta’e
7. Dhaabilee kuusaa, oomishaa xixiqaa fi gidduugalaa
ta’aniif
8. Dhabbilee buufata geejjibaa sadarkaa addunyaatii
yookiinn biyoolessaatti yookiin magaalaatti kanneen
ijaaramniif
9. Dhaabbilee dipilomaasiitiif
10. Sadarkaa ijaarsota gad’aanaa fi gidduugalessaa
kanneen armaan olitti ibsaman alatti jiraniif

KUTAA SADI
Mirkaneessa Qorannoo fi Qophii Diizayinii Piroojektoota Daandii

19. Qorannoo Bu’a-Qabeessummaa Pirojektoota Daandii
1. Abbaan pirojektii Qorannoo bu’a qabeessummaa akkaataa kutaa 2 keewwata
5(1) keewwata xiqqaa (a-d) jalatti ibsameen geggeessuu qaba.
2. Abbaan piroojektii kamiyyuu osoo osoo diizayinii hin qopheessin dura akkaataa
keewwata 5(2) keewwata xiqqaa (a-d) jalatti ibsameen qorannoo sakatta’insa
dhiibbaa naannoo dhiyeessuu qaba.
a) Qorannoon piroojektoota daandii, riqicha, ittisa sigiga lafaa fi kanaan
walqabatan kamiyyuu koodii, istaandardii fi maanuwaalota daandii kanneen
akka (ERA 2013, AACRA manuals) fi kanneen biro barbaachisoo ta’an irratti
hundaa’ee hojjatamuu qaba.
b. Abbaan Pirojektii kamiyyuu Qorannoo Pirojektii mirkanaa’een gara
ijaarsaatti osoo hin galin waggaa lamaa fi isaa ol ture akkaataa keewwata
5(4) keewwata xiqqaa (a-c) jalatti ibsameen qorannicha irra deebiin
foyyeessee Abbaa Taayitaaf dhiyeessee mirkaneessisuu qaba.
3. Sanadni qorannoo fi diizayinii piroojektootni daandii, riqicha, ittisa sigigaa fi
kan kanaan walqabatan ittiin sakatta’amu,
lakk Gosa pirojektii Ulaagaa guuttachuu Ibsa.

qabu
1 Pirojektii daandii asphaltii Akkatuma era manual Pirojektiin asphaaltii

2013 yookin aacra kamiyyuu kana guuttachuu
( DC 5-DC8)
manual. qaba. qabiyyeen isaa
akkaataa tarreeffama hojii
(chek list) tiin ta’uu qaba.
2 Pirojektii daandii Akkatuma era manual Istraakcheroota yaa’a lolaa

cirrachaa(DC1- 2013 and low volume qarqara daandii(all side
DC4 and low road design manual drainage structures and

volume roads or proper outlet concideration)
urrap roads ) qabiyyeen isaa akkaataa
tarreeffama hojii(chek list)
tiin ta’uu qaba
3 Piroojektoota kobilistonii Akkaataa (ministy of Akkaatuma manualii

urban development and ULGDP kanaatiin
construction urban local qorannoon isaa
government development geggeeffamuu qaba.
project credit no. 4994-et
qabiyyeen isaa akkaataa
third revision march, tarreeffama hojii(chek list)
2012) tiin ta’uu qaba
4. Riqaalee fi istiraakchroota Akkaataa (ERA BRIDGE Qorannoon piroojektii

xixiqqoo DESIGN MANUAL 2013) tokkoo kan biraatiif bakka
hin bu’u. qabiyyeen isaa
akkaataa tarreeffama
hojii(chek list) tiin ta’uu
qaba
5 Ittisa sigiga lafaa( retaining Qorannoon isaa Qorannoon isaa tajaajila

wall structures) akkaatuma (ERA hawaasa naannoo giddu
MANUAL 2013) galeessa kan godhate ta’u
dhiyaachuu qaba. qaba (community access)
qabiyyeen isaa akkaataa
tarreeffama hojii(chek list)
tiin ta’uu qaba
4. Sanadni qorannoo piroojektootaa armaan olitti eerame akkataa

barbaachisummaa isaatin waraqaa A4 fi waraabbii elektroniksiin (hard copy
and soft copy) n sadarkaa sadarkaadhaan (phase by phase) akkaataaa
abuurraa (TOR) qophaa’etiin abba taayitichaatti dhiyaachuu qaba.

5. Abbaan Pirojektii kamiyyuu osoo dizaayinii hin qopheessin dura Qorannoo bu’a
qabeessuumma, qorannoo diizaynii fi akkaataa barbaachisummaa isaatti
Sakatta’iinsa dhiibbaa naannoo mirkanaa’e Abbaa Taayitaaf dhiyeessuu qaba.
20. Qorannoon Sakatta’insa Dhiibbaa Naannoo
1. Qorannoon sakatta’insa dhiibbaa naannoo labsii eegumsa naannoo 295/2002,
299/2002, 300/2002, 513/2007 fi qajeeltoo sakatta’insa dhiibbaa naannoo
(EIA guidelines) (may 2000 EIA procedural guidlines nov 2003), planii
manajimentii kunuunsa naannoo eeggateen haala guutuu ta’een dhiyaachuu
qaba.
2. Abbaan piroojektii baajeta piroojektichaa giddu galeessa godhaachuun hojii
diizayiniitiif baajata piroojektichaa irraa dhibbeentaa xuqaa shanii hanga lama
(0.5%-2%) ta’u qabachuu qaba.
3. Keewwata kana keewwata xiqqaa (1) jalatti kan eerame kun akkuma jirutti ta’ee
qaamni yookin dhaabbani qorannoo qopheessu qaama seera qabeessa ta’ee fi
eeyyama ogummaa qabuun kan geggeeffame dhiyaatu ta’uu qaba.
4. Qorannoon keewwata kana keewwata xiqqaa (1) jalatti caqafame kun qaama
mirkaneessuuf aangoon kennameefin kan mirkanaa’e ta’uu qaba.
5. Akkaataa qorannoon sakatta’insa dhiibbaa naannoo tiin piroojektichi hawaasaa
fi qabeenya uumamaa naannoo irratti dhiibbaa kan fidu yoo ta’e osoo hojiitti
hin galin dura qorannoo kunuunsa naannoo (envaromental protection study)
dhiyeessuu qaba.
21. Sirna Qophii fi Mirkaneessa Diizayinii piroojektoota Daandii
1. Abbaan piroojektii dizaayinii piroojeektichaa qaama biraa (out source) yookiin
ofii isaa (own force) kan hojetu ta’uu adda baasee akkaataa dambii abbaa
taayitaa konistraakshinii keessatti ibsameen beeksisuu qaba.
a) Abbaan piroojektii diizayinii qopheessuuf aangoon labsii MNO 213/2011
kennameef diizayinii piroojektii ofii qopheessuuf (own force) yoo barbaade
TOR qopheessudhaan bu’uuruma qorannootiin hojii diizayiniitti osoo hin
galin abbaa taayitichaa beeksisuu qaba.
b) Keewwatni xiqqaan (a) akkuma jirutti ta’ee abuurraa (TOR) abbaa
piroojektiin dhiyaatu isaandaardii isaa kan eeggate fi wantoota guuttachuu
qaban kan of keessatti hamate ta’uu qaba.
c) Keewwatni xiqqaan (a) akkuma eegametti ta’ee abbaan piroojektii diizayinii
qaama yookiin dhaabbata diizayinii qopheessun hojechisuu barbaadu wali
galtee qophii diizayinii dhiyeessun bu’uuruma waliigaltee seeneetiin hojiitti
hiikkamuu isaas hordofuu qaba.
d) Dhaabbanni yookiin qaamni diizayinii hojjechuuf abbaa piroojektii waliin
waligaltee seene diizayinii fi/ yookin qorannoo hojjetu sadarkaa
sadarkaadhaan (phase by phase) bu’uuruma waliigaltee seenetiin
qulqullinaan hojjechuun abbaa taayitichatti dhiyeessu qaba. Sanadni
dhiyaatus waraqaa dhaan fi waraabbii elektroniksiitiin (hard copy and soft
copy) n dhiyeessuun bu’uura yaada sirreeffamaa (comment) kennameetiin
sirreesse hojjechuu qaba.
e) Dizaayiniin pirojektoota daandii fi isaan walqabatan yeroo qophaa’anitti
qabiyyeen isaanii sadarkaa pirojektootaa giduugaleessa godhachuun
cheekliistii Abban Taayitaan qopheesseen kan gamaggamamu ta’a.
f) Dhaabbanni yookin qaamni diizayinii qopheessu diizayinii piroojektoota
gurguddaa osoo hin mirkanaa’in yoo xiqqaate yeroo lamaaf abbaa piroojektii
fi abbaa taayitichaaf dhiyeessee akka yaadni irratti kennamu taasisuu qaba.
g) Kan armaan olitti eerame akkuma jirutti ta’ee qaamni diizayinii qopheessu
piroojektichi yoo piroojektii giddu galeessa ta’e yoo xiqqaate yeroo tokkoof
abbaa piroojektii fi abbaa taayitichaaf dhiyeessee akka yaadni irratti
kennamu taasisuu qaba.
2. Dhaabbata diizayinii qopheesseef akkaatuma waliigalteetiin kaffaltiin hojii
qorannoo fi diizayinii abbaa taayitichaatti dhiyaatee yeroo guyyaa lama hin
caallee keessatti ogeessa Abbaa Taayitaatiin ni mirkanaa’a.
3. Abbaan Piroojektii hojii qorannoo fi qophii diizayinii gorsaan hojjetee oso
Abbaa Taayitaatti hin dhiyeessin dura sakatta’uu qaba.
a) Dhaabbanni diizayinii qopheessu akkaataa (ERA manual 2013) tiin
tarreeffama hojii (specification) guutuu ta’e akaakuu hojii hunda kan
qabate(missed item)f kan hin saaxilamne baayina hojii (BOQ) qabatama
iddoo hojii fi diizayinii irratti hundaa’e akkaataa waliigalteetiin dhiyeessuu
qaba.

b) Abbaan Piroojektii yookiin qaamni diizayinii qopheessu osoo adeemsa
caalbaasii itti hin galin dura gatii baaqqee (unit rate) haala qabatamaa gatii
yeroo meeshaalee fi humna namaa irratti hundaa’uun qopheessee abbaa
taayitichaatti dhiyeessee mirkaneessisuu qaba.
4. Hojiin fooyya’insa diizayinii yoo barbaachise sababa itti barbaachisee,
diizayinii duraa irraa wanti adda isa taasisuu fi fayidaa diizayinii haaraa
waliin adda bahee osoo gara ijaarsaatti hin seenin dura abbaa taayitichaatti
dhiyaatee mirkanaa’uu qaba.
a) Kan armaan olitti eerame akkuma jirutti ta’e diizayinnin fooyya’e (design
review) osoo abbaa taayitichaatti dhiyaatee hin mirkanaa’in gara hojiitti gale
kaffaltiin hin raawwatamu.
b) Jijjiirraa hojii (variation) fi dabalata hojii (additional work) barbaachisaa ta’ee
yoo argame diizayiniin isaa fooyya’ee dhiyaachuun mirkanaa’uu qaba.
5. Dizaayiniin keewwata xiqqaa 3 (b) jalatti mirkanaa’ee kun tarreffamni hojii fi
tilmaama gatii (engineering estimation) hojii ijaarsaa walii galaa akkataa gatii
yeroo meeshaalee ijaarsaa, maashinarii fi humna namaa iddoo ijaarsichi itti
raawwatamu giddu galeessa kan godhatee dhiyaate guyyaa shan hin caalle
keessatti mirkanaa’ee baajatni akka itti qabamu ta’a.
6. Piroojektii daandii, istrakcharoota xixiqqaa, Riqichaa, ittisa siggiga lafaa fi kan
kanaan walfakkaatan kamiyyuu ulaagaa keewwata kana keewwata xiqqaa (3-5)
jalatti ibsame guutee hin mirkanoofneef baajatni hin qabamuuf.
7. Piroojektiin ijaarsaa daandii kamiyyuu akkaataa keewwata xiqqaa (3) jalatti
ibsameen qorannoo fi diizayiniin osoo hin mirkanaa’in gara adeemsa
caalbaasitti galuu hin danda’u.
8. Abbaan piroojektii diizayinii piroojektii hojjetameen adeemsa caalbaasitti osoo
hin galin dura rakkoo daangaa (ROW PROBLEM) irraa dhbbeentaa sagaltamaa
(90%) ol bilisa ta’uu isaa qaama dhimmi ilaalu irraa mallatteessisee dizaayinii
xumuraa waliin Abbaa Taayitichaatti dhiyeessuu qaba.
9. Abbaan piroojektii tajaajila bu’uuralee misoomaa (tele line, electric power
transmission, water pipe line and seawage pipe line) ijaarsatti galuun dura
diizayinii isaa haala qabatamaa magaalaa giddugaleessa godhateen abbaa
taayitichaatti dhiyeessee mirkaneessisuu qaba.
10. Diizayiniin piroojektoota daandii fi isaan walqabatan kanneen magaalota
keessatti ijaaraman tajaajila bu’uuraalee misoomaa (Tele line, Electric power
transmission and Water pipe line and Seawage pipe line) giddu galeessa kan
godhatee fi diizayinii bu’uuralee misooma kannen waliin qindoominaan kan
hojjetame ta’uu qaba.
a) Kan keewwata xiqqaa 10 jalatti eerame akkuma jirutti ta’ee tajaajiloonni
bu’uura misooma kunniin (tele line, electric power transmission and
water pipe line and seawage pipe line) yeroo diizayiniin daandii fi kanaan
walqabatan qophaa’u maappii bu’uraalee misoomaa magaalaa kanneenii
agarsiisu qaamnnii yookiin dhaabbatni dizaayinii projektoota daandii
qopheessu fudhatee waliin dhiyeessuu qabu.
b) Kan keewwata kana keewwata xiqqaa 10 (a) jalatti eerame akkuma jirutti
ta’ee haalli dirqisiisaa yoo jiraate bu’uuraalee misoomaa kunniin diriirsuf
qaamni daandii fi piroojektoota walqabatan kute yeroo guyyaa Kudha
Afur/14/ hin caalle keessaatti istandardii piroojektichi kanaan dura
ijaarameen deebisee suphuu qaba.
KUTAA- AFUR
Sirna Qorannoo fi Qophii Dizaayinii Ijaarsa Pirojektootaa

Bishaanii fi Jallisii
22. Sirna Qorannoo Bu’a Qabeessummaa (Pre-Feasibility Study)
1. Abbaan Pirojeektii pirojeektota Bishaan, jallisii, haroo nam-tolche hidhaa, fi kan
kana fakkaatan ijaarsisuu yoo barbaade, akkaataa karooratiin sakatta’insa
(inspection) ummata hirmaachise gaggeessee abbuurraa (TOR) hojii fi sanada
caalbaasii qorannoo fi qophii dizaayinii qopheessuu qaba.
a) Sakatta’insi ijaarsa pirojeektoota jallisii, hidha fi kan kana fakkaatan yeroo
gaggeefamu yoo xiqqaate oggeessi jallisii (Irrigation or hydruilic Engineer) fi
Oggeessi qonnaa (Agricultural Expert) hirmaachuu qabu.
b) Sakatta’insi ijaarsa pirojeektota bishaanii fi kan kana fakkaatan yeroo
gaggeefamu yoo xiqqaate oggeessi bishaanii (water supply Engineer) fi
Oggeessi diinagdee-hawwaasaa (socio-economic Expert) hirmaachuu qabu.
2. Keewwata kana keewwata xiqqaa (1 )jalatti ibsame akkuma jirutti ta’ee, Abbaan
piroojektii diizayinii qopheessuuf aangoon labsii MNO 213/2011 kennameef
diizayinii piroojektii ofii qopheessuuf (own force) yoo barbaade, akkaataa
Abbuurraa (TOR) tiin qorannoo bu’a qabeesummaa qopheessudhaan Abbaa
Taayitichaatiif dhiyeessuu qaba.
3. Abbaan piroojektii baajata piroojekti giddu galeessa godhaachuun hojii
qorannoo fi diizayiniitiif baajata piroojektii irraa dhibbeentaa zero tuqaa shanii
hanga lama (0.5%-2%) ta’u qabachuu qaba.
4. Qorannoon bu’a qabeessuummaan (Pre-Feasibility study) ijaarsa pirojeektoota
Jallisii, Bishaan, Hidha, Baayoogaazii fi kan kana fakkaatan akkaataa
abbuurraa (TOR) qophaa’ettiin ogeesota ga’uumsa qabanii fi hojichi
kallatiidhaan isaan ilaalatuun kan gaggeefame ta’uu qaba.
5. Dhaabbatni yookiin Gorsaa yookiin Abbaan pirojeektii qorannoo bu’a qabeessa
ta’e tokko gaggeessu kam iyyuu heeyyama seera qabeessaa fi muuxannoo
gahaa ta’e kan qabu ta’uu qaba. Dabalataniis yeroo qorannoon pirojektichaa
gaggeefamu ummata dhimmi kallattiin yookin al-kallattiin ilaalatu
hirmaachisuu fi yoo xiqqaate yeroo lama mariisisuu qaba.
6. Keewwatni kana keewwata xiqaa xiqqaa (5) akkuma jirutti ta’ee qaamni
qorannoo bu’a qabeesummaa gaggeessu baay’ina umata dhimmi pirojektichaa

ilaallatu dhibbeenttaa saddetama (80%) fi isaa ol deegaruu fi eeyyamoo tauu
isaanii mallattoodhaan mirkaneefachuu qaba.
7. Keewwatni xiqqaan (5) fi (6) akkuma jirutti ta’ee maddi bishaan
pirojeektota,Jallisii, Bishaanii, Hidhaa fi kan kana fakkaatan laga yookin
burqaa yoo ta’e,Abbaan pirojeektichaa ummata iddoo pirojeektichi itti
ijaaramuun gadi (Downstream) jiraan mariisisuu fi irrattii waliigaluu isaanii
mirkaneefachuu qaba.
8. Abbaan pirojekrtii yookiin gorsaan qorannoo bu’aa qabeessumaa pirojektii
gaggessu kamiyyuu maddi bishanii gahaa ta’uu fi ittifufiinsa qaabaachuu isaa
qorannoo kessaatti sirriitti adda baasee ibsuu qaba.
9. Gabaasni qorannoo bu’a qabessummaa ijaarsa pirojeektota Jallisii, Bishaan,
Hidha, Baayoogaasii fi kan kana fakkaatan gosa gosaan ogeessa yookin
Gorsaa yookin dhaabbata beekamtii qabuun qophaa’ee karaa abbaa
pirojeektiitiin gaaffiin mirkaneessa qorannoo bu’a qabeessummaa Abbaa
Taayitaatiif dhiyaachuu qaba.
10. Qorannoon bu’a qabeessummaa ijaarsa pirojeektoota Jallisii, Hidha fi
kan kana fakkaatan, keewwata kana keewwata xiqqaa (9) jalatti ibsameen
dhiyaatu yoo xiqqaate qabxiiwwan armaan gadii kan ibsu ta’uu qaba,
a) Haala teesuma,Qabiyyee fi itti fayyadama lafa misoomaa (Topography
and ownership of a Command area),
b) Madda bishaanii (Water source)
c) Seenaa jillisii duraan turee(existing irrigation history)
d) Haala qabatamaa diinagdee hawwaasaa(Socio-Economy)
e) Qorannoo dhiibbaa naannoo (EIA) fi
f) Itti fufiinsa hojii qorannoo pirojeektii(First approval or rejection of
prefeasibility by stakeholders)
11. Keewwatni xiqaan (10) akkuma jirutti ta’ee, gabaasni qorannoon bu’a
qabeessummaa ijaarsa pirojeektota Bishaan dhugaatii, yoo xiqqaate
qabxiiwwan armaan gadii kan ibsu ta’uu qaba.
a) Seenaa tajaajila bishaan dhugatii duraa (Background of Existing water
supply),
b) Madda bishaanii (Water source)
c) Sadarkaa guddina Magaalaa yookin ummataa (City or Village growth
rate)
d) Haala qabatamaa diinagdee hawwaasaa (Socio-Economy)
e) Qorannoo dhiibbaa naannoo, (EIA)
f) Umurii pirojeektichaa (project life time)
g) Itti fufiinsa hojii qorannoo pirojeektii(First approval or rejection of
prefeasibility by stakeholders)
12. Akkataa keewwata kana keewwata xiqqaa (10) fi (11) jalatti ibsameen
bu’aan qorannoo pirojeektota abbaa pirojeektitiin sakata’amee mallattaa’ee
xalayaadhaan abbaa taayitaatti yemmuu dhiyaate guyyaa hojii Shan (5) hin
caalle keessatti xinxaalamee ni murkanaa’a.
13. Keewwata kana keewwata xiqqaa (1) hanga (12) jalatti ibsame akkuma
jirutti ta’ee ijaarsi pirojeektii Jallisii, Bishaanii dhugaatii, Hidhaa fi kan kana
fakkaatan ummata biratti fudhatam kan hin qabnee fi qorannoon bu’a
qabeesummaan Abbaa Taayitichaatiin kan hin mirkanoofneef baajatni irratti
hin qabamu.
23. Sirna Qorannoo Gadifeenyaa (Detail Feasibility Study) Pirojeektota Bishaanii
fi Jallisii
1. Qorannoon gadifageenyaa pirojektoota bishaan dhugaatii fi jallisii kan
gaggeefamu bu’uura gabaasa qoorannoo bu’aa qabeessummaa pirojektichaa
abbaa taayitaatiin mirkanaa’een ta’a
2. Qaamni qorannoon Ijaarsa Pirojeektota Jallisii, Bishaan, Hidha fi kan kana
fakkaatan raawwatu kamiyyuu ragaawwan dheedhii (Raw Data) armaan
gaditti eeraman akkaataa barbaachisuummaa isaatti waraqaadhaan (hard
copy) fi waraabbii elektironiksii (soft copy)tiin dhiyeessuu qaba.
a) Ragaa teessuma lafaaa (Topographical Data),
b) Ragaa Haala Roobaa fi Qileensaa (Rainfall Data Climatic Data)
c) Ragaa baay’ina Ummataa (Population Data) qaama dhimmi ilaaluu irraa
fudhachuu isaa kan ibsu ragaa qabatamaa waliin dhiyaachuu qaba.
d) Bu’aa Qorannoo qulqulina Bishaanii (Water Quality Test Result) qorannoo
biyyoo fi qorannoo lafa keessaa (Soil test and Geotechnical study) fi
e) Haala yaa’iinsa lolaa iddoo pirojeektii (Watershed)
f) Ragaa fedhii bishaanii (Water Demand) kanneen akka baay’ina ummataa
(Population Data) beeladootaa(livestock),ittisa balaa ibiddaa fi tajaajila adda
addaatiif ooluu fi kan kana fakkaatan
3. Qorannoon gadifageenyaa piroojektoota bishaan, jalisii, hidha, baayoo gaazii fi
kanaan walqabatan akkataa gabatee armaan gadittin dhiyaachuu qabu.
Lakk. Maqaa Pirojeektii Ulaagaa Ibsa

1 Bishaan Dhugaatii a) Ulaagaa dizaayinii bishaan Qaamni qorannoo gaggeessu
dhugaatii Ministera kamiyyuu, Ulaagaalee
Bishaanii,Jallisiifi Elektirisitii tarreefaman kanneen keessa
(MOWIE Design Criteria), akkaataa barbaachisummaa
isaaniitti fayyadamuu qaba.
b) World Bank Design Manual
c) Sadarkaa Qulqulina Bishaan

Dhugaatii Dhaabbata Fayyaa
Addunyaa(WHO)
d) Ethiopia standard ESA58
e) Manuwaalii yookin
Agarsiistuu kallatti yookin
ulaagaa qorannoo bishaan
dhugaatii akka biyya
keenyaatti beekamtii qaban.
2 Jallisii a) Agarsiistuu kallattii Qaamni qorannoo gaggeessu

Ministeera Qonnaa fi kamiyyuu, Ulaagaalee
Qabeenya Uumamaa (MOANR tarreefaman kanneen keessa
Guideline-2018) akkaataa barbaachisummaa
b) JICA Guideline-2012
c) FAO Irrigation Manual,2006
d) MOA-AGP-CU-2013

3 Hidha (dama): For a) FAO Irrigation Manual,2006 Qaamni qorannoo gaggeessu
Small scale kamiyyuu, ulaagaalee
b) MOANR Guideline-2018
Hydropower,Irrigati tarreefaman kanneen keessa
on, Water supply c) MOA-AGP-CU-2013 akkaataa barbaachisummaa
4 Baayoo Gaazii SNV Manual(Netherland)
4. Abbaan piroojektii hojii qorannoo gorsaan yookin dhaabbanni biroo hojjetee

dhiyeesse osoo Abbaa Taayitichaaf hin dhiyeessin dura sakatta’uun
mallattoo fi chaappaa isaa fuula gabaasa hunda dhiyaatu irratti gochuu
qaba.
5. Abbaan Pirojektii bishaan jallisii fi kan kana fakkaatan qorannoo
pirojektiimirkanaa’een gara ijaarsaatti osoo hin galin waggaa lamaa fi isaa
ol ture, Qorannicha irra deebiin foyyeessee Abbaa Taayitaaf dhiyeessee
mirkaneessisuu qaba.
6. Qorannoon ijaarsa pirojeektii kamiyyuu kara abbaa pirojeektii xalayaa seera
qabeessa ta’een gaaffiin yoo hin dhiyaatin fudhatama hin qabu.
7. Qaamni dizaayinii ijaarsa pirojeektota jallisii,bishaan,hidha fi kan kanaan
fakkaatan qopheesu kamiyyuu Irkata murtaa’e (Fixed Benchmark)tti
fayyadamee ragaa teessuma lafa sassaabe iddoo ijaarsaatti haala mijataa
ta’een lafa irratti dhaabuu qaba.
8. Akkaata keewwata kana keewwata xiqqaa (1)hanga (7) tti qorannoon piroojektii
yoo hin dhiyaatin qorannichi mirkanaa’ee baajatni hin qabamnee fi kafalttiin
tajaajila gorsaa kan hin heeyyamanne ta’a
24. Sadarkaa Qophii Dizaayinii pirojeektotaa Bishaan Dhugaatii fi Jallisii
( Design preparation phase)
1. Abbaan piroojektii yookin gorsaan hojii qophii diizayinii hojjachuuf heeyyama
qabu, wixinee dizaayinii jalqabuun dura qorannoon bu’a qabeessummaa
ijaarsa pirojeektichaa abbaa taayitaatiin yoo mirkanaa’e qofaa ta’a.
2. Abbaan piroojektii diizayinii qopheessuuf aangoon labsii MNO 213/2011
kennameef diizayinii piroojektii ofii qopheessuuf (own force) yoo barbaade

TOR qopheessudhaan bu’uuruma qorannoo miranaa’eetiin diizayinii
pirojektichaa qopheessuun abbaa taayitichaaf dhiyessuu qaba.
3. Keewwatni xiqqaan (2) akkuma eegametti ta’ee abbaan piroojektii qaama
yookiin dhaabbata diizayinii qopheessu barbaadu waligaltee isaaniitiin
hordofee karaa sirrii ta’een hojechiisuun abbaa tayitatiif dhiyeessuu qaba.
4. Dhaabbanni yookiin gorsaa diizayinii qopheessuuf abbaa piroojektii wajjiin
waliin waligaltee seene diizayinii hojjetu sadarkaa sadarkaadhaan (phase by
phase) bu’uuruma waliigalteetiin qulqullinaan hojjechuun abbaa pirojektiif
dhiyeessee erga irratti walii galanii boda waraqaa fi waraabbii elektroniksiitiin
(hard copy and soft copy) abaa taayitaaf dhiyeessuu qaba.
5. Dhaabbanni yookin gorsaa diizayinii qopheessu diizayinii piroojektoota
giddugaleessaa fi gurgudaa osoo hin mirkanaa’in dura yeroo lamaaf abbaa
piroojektii, abbaa taayitichaa fi qooda fudhatootni bakka argamanitti
dhiyeessee yaadni akka irratti kennamu taasisuu qaba.
6. Dizaayinii piroojektoota Jallisii (giddugaleessa fi gurguddaa), Bishaan
dhugaatii magaalaa faanolee lamaa fi isaa oli walqabsiisan fi Hidha, osoo
dizaayiniin xumuraa (Final Design) hin qophaa’in dura wixineen
dizaayinii(Design Draft) Abbaa Taayitichaaf dhiyaatee gamagamamuu qaba.
7. Wixineen dizaayinii (design draft) pirojeektota abbaa pirojeektitiin sakata’amee
mallattaa’ee xalayaadhaan dhiyaate ogeessaa abbaa tayitaatiin guyyaa hojii 7
hin caalle keessatti bu’aan gamaagama xalayaadhaan abbaa pirojektiif ni
deebi’a.
8. Dizaayiniin xumura (Final Detail Design) ijaarsa pirojeektota Bishaanii
dhugaati dhiyaatu kanneen armaan gaditti tarreefaman abbaa tayitaatiif
dhiyaachuu qaba.
a) Dookumantii dizaayiinii injinariingii (Engineering/Hydraulic design
document): dizaayinii ijaarsa madda bishaanii (Well or Head Work or
Intake Design) ibsu
b) Dizaayinii Elektiroomakanikaalaa(Electro-mechanical system design)
c) Dizaayinii bo’oo yookin tuubboo(Canal or Pipe Distribution system)
d) Dokumantii Fakkasaa(Drawing Album)
e) Sanada caalbaasii(Tender Document)
f) Dokimentii Tarreefama hojii fi ispeesifikeeshinii (Detail Technical
Specification and BOQ)
9. Dizaayiniin xumura (Final Detail Design) ijaarsa pirojeektota Jallisii,Hidha
tajaajiala jallisiitiif,fi kan kana fakkaatan akkaataa waligaltee umameen
kanneen armaan gaditti tarreefaman Abbaa Taayitichaaf dhiyeessuu qaba.
a) Qorannoo Oomishaa jallisii(Irrigation Agronomy Report)
b) ‘Hydro-Meteorology’
c) ‘Geology And Soil and Land Suitability’
d) ‘Water Shed Management’
e) Qorannoo dhiibbaa Naannoo(Environmental Impact Assessment)
f) ‘Socio – Economic Study Report and Financial and Economic Analysis’
g) Gabaasaa qorannoo gurmaa’insaa fi hirmaannaa ummataa(Community
Organization, Participation and Management (Institutional Assessment
Report)
h) Dookumantii Dizaayiinii Injinariingii fi (Engineering/Hydraulic design
document) dizaayinii ijaarsa madda bishaanii fi tilmaama gatii ijaarsaa
(Well or Head Work or Intake Design and cost estimation) ibsu
i) Dizaayinii Elektiroomakanikaalaa fi tilmaama gatii ijaarsaa(Electro-
mechanical system design and cost estimation)
j) Dizaayinii bo’oo yookin tuubboo fi tilmaama gatii ijaarsaa (Conveyance
Canal or Pipe Distribution system design and cost estimation)
k) Dokumantii Fakkasaa(Drawing Album)
l) Sanada caalbaasii(Tender Document)
m) Dokimentii Tarreefama hojii fi ispeesifikeeshinii (Detail Technical
Specification and BOQ)
10. Dizaayiniin xumuraa kan ijaarsa pirojektota bishaan dhugatii, jallisii fi
hidhaa, akkataa kewwta xiqqaa (8 ) fi (9) jalatti ibsameen abbaa pirojektiitiin
qulqullaa’ee chaapefamee dhiyaate ogeessa abba tayitaatiin gamagamamee
guyyaa hojii kudhan hincaalle keessatti mirkanaa’ee xalayaadhaan abbaa
pirojektiif ni deebi’a.
11. Jijjiirraa hojii (variation) fi dabalata hojii (additional work) barbaachisaa
ta’ee yoo argame diizayiniin isaa fooyya’ee dhiyaatee mirkanaa’uu qaba.
12. Piroojeektonni bishaan, jalisii fi kanaan walqabatan kamiyyuu ulaagaa
keewwata kana keewwata kana keewwata xiqqaa 3 hanga 9 jalatti ibsame
guutee hin mirkanoofneef baajatni hin qabamuuf
13. Ijaarsi Piroojekti kamiyyuu akkaataa keewwata 1 hanga 10 jalatti
ibsameen qorannoo fi dizayiniin osoo hin mirkanaa’in gara adeemsa
caalbaasitti ce’e fudhatama hin qabu.
14. Gurmoowwan ijaarsa jallisii kan amma sirna qorannoo fi qophii
dizaayinii irra jiran fi furduratti karoorfaman karaa saayinsawwaa ta’een adda
baasuuf abbaan pirojeektii lakkoofsa addaa haala lafa misoomuu (Geocoding)
pirojeektotaa agarsiisuu qabachuu qaba.
15. Yaadni keewwata kana keewwata xiqqaa 13 jalatti eerame hanga
diirfamutti abbaan pirojeektii galmee sirna to’annoo gurmoo pirojeektotaa
(Irragation scheme management) naannoo Oromiyaa keessatti ijaaramanii
jiranii fi karoorfaman qabachuu qaba.
KUTAA SHAN
Gahee Hojii Abbaa Taayitaa fi Caasaalee Isaa
25. Akkaata JBAHs irra deebi’iin (recalibrated) qoratamee mirkanaa’een, Gaheen hojii
Abaa Taayitaa fi caasaalee jala jiranif hojiiwaan gamagama, mirkaneessa dizayinii
fi kenninsa heyyam ijaasa bu’uura gabatee armaan gidii keessattii tarreefameen
kan raawatamu ta’a.
1. Mirkaneessa Dizaayinii Pirojektoota Ijaarsaa Gamootiif
Lakk. Gosa Hojii Qaamaa Raawwatu

o Dizaayinoota ijaarsa gammoo baajeni isaa sadarkaa naannoo ta’e
qorachuun ni mirkaneessa
1 o Dizaayinii gamoowwan dhuunfaa G+6 fi isaaol ta’an xiinxaaluun
nimirkaneessa Sadarkaa Naannootti
o Dizaayinii warshaalee,Rilsteetii fi investimentiin raawwataman
xiinxaaluun ni mirkaneessa
o Kafaltii tajaajjila gorsitootaa ni mirkaneessa
2 o Dizaayinii Gamoo G+5 fi isaa gadii xiinxaaluun ni mirkaneessa Sadarkaa Magaala
Bulchiinsa magala kuta magaala fi ganda qaban yoo ta’e G+5 hnaga Muummeetti
G+2 xinxaluun ni mirkaneessa
o Dizaayinoota ijaarsa gammoo baajeni isaa sadarkaa kutaa Sadarkaa Magaala
magalichaa ta’e fi gamo dhuunfaa G+2 fi G+1 xiinxaaluun ni Muummeetti kutaa
mirkaneessa magaalaa tti
3 o Dizaayinoota ijaarsa gammoo G+0 xiinxaaluun ni mirkaneessa Sadarkaa Magaala
Muummeetti ganda
magaalaatti
4 o Dizaayinoota ijaarsa gammoo baajeni isaa sadarkaa magalichaa ta’e Sadarkaa Bulchiinsa magaala
hunda nimirkaneessa olaana
o Dizaayinii Gamoo dhuunfaa G+5 fi isaa gadii xiinxaaluun ni
mirkaneessa. Bulchiinsa magaaloota caasa Ganda qaban Gamoo
dhuunfaa G+5 hanga G+1 xiinxaluun ni mirkaneessa.
5 o Dizaayinoota ijaarsa gammoo G+0 xiinxaaluun ni mirkaneessa
Sadarkaa ganda
magaalaa olaanatti
6 o Dizaayinoota ijaarsa gammoo baajeni isaa sadarkaa aanaa godinicha

Sadarkaa Godinaatti
jala jiraniin qabamee hunda nimirkaneessa.
o Gamoowwan dhuunfaa magaalota itti waamamni isanii godinaaf ta’e
G+4 fi 5 akkasumas kan sadarkaa aanaa G+5 fi isaa gad jiran
xiinxaaluun ni mirkaneessa

7 o Dizaayinoota ijaarsa gammoo baajeni isaa sadarkaa magalichaa ta’e
Sadarkaa Bulchiinsa magaala
hunda nimirkaneessa
Gid-galeessa fi Guddattu
o Dizaayinii Gamoo dhuunfaa G+3 fi isaa gadii xiinxaaluun ni
mirkaneessa.
2. Mirkaneessa Dizaayinii Pirojektoota Ijaarsaa Daandiitiif

1 o Pirojektoota daandii cirrachaa bajaatni isaanii qarshii miliyoona
kudhani oli
o Projektoota dandii Aspaaltii hunda Sadarkaa Naannootti
o Pirojektoota riqichaa dheerinnii dhaabbii lamaa giduu jiru meetira
digdamaa ol ta’an hundaf
o Pirojektoota itisa sigiga lafaa ijaarsi isaanii konkriiitiin ta’e
(reinforced concret retaining wall)
2 o Pirojektoota daandii cirrachaa bajatni isaanii qarshii miliyoona
Sadarkaa Godinaanaa fi
kudhani fi isaa gadi ta’aniif
Magaalotaa
o Pirojektoota riqichaa dheerinnii dhaabbii lamaa giduu jiru meetira
digdamaa fi isaa gadi ta’an(clear span length <=20m)
o Pirojektoota itisa sigiga lafaa ijaarsi isaanii dhagaadhaan ta’e (Ston
maonry retaining wall)
o Pirojektoota Bo’o Lolaa (ditch)
o Pirojektoota Daandii Koobilii
3. Mirkaneessa Dizaayinii Pirojektoota Ijaarsaa Bishaanii fi Jallisiitiif

1
o Piroojektoota jallisii fi bishaanii bajatni isaanii sadarkaa naannotti
Sadarkaa Naannootti
qabaman.

2 o Piroojektoota bishaanii fi jallisii bajatni isaanii sadarkaa aanaa fi Sadarkaa Godinaanaa fi
godinaatti qabaman Magaalotaa
KUTAA JAHA
Bulchiinsa Adabbii
26. Adabbii Gorsaa fi Ogeessa Dizaayinii qopheessu
1. Dhaabbanni yookiin gorsaan diizayinii ijaarsaa qopheessu akkaataa labsii,
dambii, qajeelfamaa, istaandaardii fi koodii ijaarsaa fi haala qabatamaa iddoo
ijaarsi itti geggeeffamu giddu galeessa godhatee qulqullinaa fi gatii ijaarsaa
madaalawaan osoo hojjechuu danda’uu maal na dhibdeen fi xiyyeeffannoo
malee yoo qopheessee argame adabbiin armaan gadii kan irratti raawwatu ta’a.
Lakk. Gosa badii Gosa adabbii
1 Dizaayini abbaa dhimaatiin dheyaatee
gamagamamee akka sirraa’uuf yaada sirreefama Of-eggannoo afaanii
xalaayaadhaan kennameef yeroo laatameef
dabarsee yoo dhiyeesse
2 Dizayinii gamagamameef yaada sirreefamaa
xalayaadhaan gorsaaf kenname osoo hin sirratiin Of-eggannoo Barreefamaa
yoo deebi’e.
3 Dhaabatni yookiin qaamnni dizayinii qopheessuu Heyyamni gorsaa ji’a jahaa hanga
kamiyyuu labsii,dambbii, qajeelfama, istaandaardii waggaa tokkoo kan hin
fi koodii ijaarsa osoo hin eegin qopheessee yoo haaromsimne ta’a
dhiyeesse
4 Diizayinii gorsaan qophaa’u haala qabatamaa iddoo
hojichaa giddu galeessa kan hin godhannee fi Heyyamni gorsaa waggaa tokkoo
waraabbii diizayinii iddoo biraa ta’ee yoo argamee fi hanga waggaa lamaatti kan hin
kan lakk 3 jalatti ibsame irra deebin yoo balleesse haaromsimne ta’a.
5 Oggeessi dhaabbata gorsaa jalatti diizayinii Heyyamni mirkaneessa ogummaa

qopheessu badiiwwan lakk 1-4 kaa’ame raawwatee (professional liscence) isaa waggaa
yoo argame tokkoof kan hin haaromne ta’ee
yoo irra deddeebin raawwate kan
haqamu ta’a.
2. Keewwata 5(4) kan kutaa 2 jalatti eerame akkuma jirutti ta’ee qaamni yookiin
dhaabbatni qorannoo piroojektootaa ijaarsaa karaa guutuu fi qulqullina
qabuun osoo hin hojjeetiin hafuu irraa kan ka’e miidhaa hawaasa- dinaagdee
irratti dhufuuf kan itti gaafatamu ta’a.
3. Adabbii Ogeessa Dizaayinii gamagamee mirkaneessu
a) Ogeessi abbaa taayitaa yookin qaamni bakka bu’e diizayinii gorsaan
hojjetamee dhiyaatu yeroo kennameef keessatti akkaataa dambii labsii,
qajeelfama, koodii, maanuwaalii fi istaandaardii jiruun gamaggamee yoo
mirkaneessuu baate bu’uura qajeelfama bulchiinsa hojjettoota
mootummaatiin gosoota adabbii 1-6 tiin akkaataa ulfaatina badii uumetiin
kan adabamu ta’a.
b) Keewwata kana keewwata xiqqaa 1 fi 2 jalatti eerame akkuma jirutti ta’ee
aakkaata gad fageenyaa fi ulfaatina miidhaa qaqqabuu danda’un qaamni
yookiin ogeessi yookiin gorsaan badii armaan olii kana dalagee argame
gama seeratiinis kan itti gaafatamu ta’a.
27. Deegarsa Kennuu

Qaamni kamiyyuu ragaalee fi odeeffannoo Abbaa Taayitaa Konstaraakshinii
Oromiyaa gaafatee kennuuf dirqama qaba
28. Qajeelfama fooyyeessuu

Abbaan Taayitaa Konistraakshinii Oromiiyaa barbaachiisaa ta’ee yoo argame
qajeelfamiicha ni fooyyeessa.
29. Yeeroo Qajeelfamiichi Itti Ragga'ee Turu
Qajeelfammin kun ______bara 2012 irraa jalqabee kan ragga’u ta'a.
Masaay Dani’eel (Dr.)
Daareektara Olaanaa Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa

Unkaalee Mirkaneessa Dizaayinii Gamoo

1. Gaaffii Iyyannoo Heyyama Ijaarsaa…………………………………………….......Unka 001
2. Iyyannoo Gaaffii Walii Galtee Pilaanii…………………………………………….Unka 002
3. Waraqaa Ragaa Heyyama Ijaarsaa………………………………………………...Unka 003
4. Heeyyama Jijjirraa Tajaajilaa………………………………………………………Unka 007
5. Ibsa Ijaarsa Daangaa Irraa…………………………………………………………Unka 008
6. Beeksisa Ijaarsa Daangaa Irraa……………………………………………………. Unka 009
7. Dirqama Gorsaan Galuu Qabu…………………………………………………......Unka 010
8. Heeyyema Ijaarsa Yeroo…………………………………………………….……...Unka 020
9. Gaaffii Fooyya’insa Pilanii………………………………………………………….Unka 022
10. Iyyannoo heeyyema ijaarsaa dheeressuu…………………………………………..Unka 023
11. Yeroo Gamagama Dizaayinii Dheeressuuf Itti Gaafatamu…………………….......Unka 024
12. Waraqaa Ragaa Heeyyam Ijaarsa Yeroo……………………………………………Unka 028
13. Heyyama Ijaarsa Halkanii……………………………………………………...........Unka 029
Unka 002

Iyyaannoo Gaaffii Waliigaltee Pilaanii
A- Iyyataadhaan Kan guutamu
1. Maqaa guutuu abbaa dhimmaa._______________________________________, Teessoo :
Magaala_____________Ganda_________ Bilbila________________
2. Raga qabiyyee Lafaa: Lakk. kaartaa ___________________________________
Gusa Kaartaa: ________ Qabiyyee duraanii ________ Qabiyyee Liizii_____________ guyyaa itti kenname. ____________
3. Gaaffi ijoo:__________ Heyyama ijaarsaa ________ Heyyama itti fayyadamaa
4. Gosa ijaarsaa waliigaltee pilaaniin ittiin gaafatame: _______ Haaraa ________ Haaromsa ________ Babal’isuu
__________Fooyyessuu
Haaraa yoota’e, gutummaa guutuutti si’a tokkoon kan ijaaramu_________, sadarkaa sadarkaadhaan kan
ijaaramu_________, baay’ina darbii lafaa gad__________baay’ina darbii lafaa oli ______
Waliigaltuun pilaaniin gaafatame kan ijaarsaa fooyya’insa/babal’insaa/jijjiirraa tajaajilaa yoota’e,
Lakk. Heeyyama ijaarsaa duraaanii___________________, guyyaa__________ baay’ina darbii
lafaa gad__________baay’ina darbii lafaa oli ______
Kanaaf gaaffiin koo kun ilaalamee waligalteen pilaanii akka naaf kennamu gaafachaa ragaan ani kenne kun sirrii fi
dhugaa ta’uu mallattoo kootin ni mirkaneessa.
Maqaa fi qaama gaafate__________________ mallattoo ____________Lakk. bilbilaa________
B- Kutaa heyyama kennuun kan guutamu odeeffannoo pilaanii
5. Teessoo qabiyyee ijaarsichi itti gaggeefamu__________________________
Yoo waraqaan abba qabeenyummaan liziiidhaan ta’e, yeroon dizaayiniin xumuraa itti
dhiyaatu______________________, guyyaa xumuraa ijaarsi itti jalqabuu qabu_______________________, Maqaa abbaa
qabiyyee lafichaa____________________ sanadaan kan mirkanaa’e bal’ina qabiyyee____________
6. Odeeffannoo ulaagaa pilaanii haadhoo/Master Plan/
Tajaajila Ramaddii Sadarkaa Ol-dherina Bu’ura Lakk Odeeffanno iddoo
Iddoo ijaarsich Master BAR idichaa gamoo misoomaa (Coordinates)
itti gaggeefamu Pilaanii (%) (H/Regu) iddicha irra X Y
idichaa jiru
1
2
3
4
5
6
7
8

Ibsa dabalataa yoo jiraate:
__________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________
7. Gosa bu’uurra misoomaa qabiyyee idichaatti diriire
Saraara Bishaanii_______, Dhabamsiisa dhangala’aa__________, Sarara elektrikaa__________, sarara telee__________,

ibsa dabalataa_______________________________________________________________________________________
8. Ragaa Waliigaltee pilaanii kana kennee fi kan mirkaneesse

Ogeessa Xiixalee raga kenne Hooganaa Mirkaneesse
Maqaa_____________________________ Maqaa_________________________
Gahee Hojii: ________________ Mallatto_____________ Guyyaa__________
Mallatto___________Guyyaa__________
Lakk. Ragaa Waliigaltee Pilaanii______________________
Hubachiisa:
✓ Odeeffannoon kun akka raga mirkaneessa abbaa qabeenyummaatti hin tajaajilu,
✓ Guyyaa waliigaltee pilaaniin kennamee kaasee hanga wagga tokkoof qofa tajaajila,
✓ Ijaarsa buleeyiitiif hang ji’a jahaatti qofa tajaajila.
✓ Unki kun kopii lamaan kan guutamu yoo ta’u kopiin tokko abbaa dhimaaf yoolaatamu kopiin tokko immoo
fayiliitti kan hidhamu ta’a
Unka 001
Iyyannoo Gaaffii Heyyama Ijaarsaa

Iyyataadhaan kan guutamu
1. Ijaarsichi bakka itti geggeeffamu
Magaalaa ____________________kutaa Magaalaa_______________ Aaanaa/Ganda____________
Maqaa addaa/dandii______________lakk.manaa________lakk.pilootii_________________
2. Tajaajila gamoo hayyamnii jaarsaa itti gaafatame
Mana jireenyaa______ Suuqii ______ Biiroo________Hooteela____Bakkah omishaa_____
Apartaamaa_____Magaazina______Dhaaabbatafayyaa_____Dhaabbata barnootaa_______
Gosa bu’uura misoomaa___________Kan biro________________________
3. Gosa ijaarsaa
Ijaarsa haaraa________fooyyessuu/baballisuu_____Dheeressuu heyyama ijaarsa_____
Halli ijaarsichi itti gaggeeffamu: Yeroo tokkon: ____________, Sadarkaa Sadarkaan_______
Ijaarsaa duraanii yoo ta’e:- lakk.heyyama ijaarsaa duraanii _______________________Guyaa heyyamni
itti ba’e____________Baasii ijarsichaa______________________ Baay’ina darbii lafaa gad ______
dheerina gamoo lafaa gadi______ Baay’ina darbii lafaa oli ______ dheerina lafaa oli(meetiridhaan) baayina
Ibsa qabiyyee jaarsa daangaa irraa tarreeffamaan

____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
4. Qaama Dizaayinii Qopheesse
4.1. Dhaabbata Gorsaa : Maqaa_______________________________ Sadarkaa___________
Teessoo_________________ lakk.bilbilaa______________
4.2. Ogeessota dizaayinii qopheesse:
Gosa dizaayinii Maqaa ogeessa dizaayinicha qopheessee Lakk. Galmee Ogeessichaa Lakk. bilbilaa Mallattoo
Arkitekcharaal
Istiraakcharaal
Elektiriikaal
Saaniiterii
Mekaanikaalii
5. Iyaataadhaan kan guutamu:

Ani maqaan Koo kan gaditti kan ibsame gaafataan heyyama ijaarsaa ragaa olitti ibsame dubbisee fi hubadhee
ragaa kanaan kenne dhugaa fi sirii ta’uuisaa nan mirkaneessa. Ragaa sobaa laadheen fi sababa kanaanis rakkoon
yoo uumame itti gaafatamaa ta’uu koo beekee akkasumas iyyannoo kana irratti ibsamus dhiisus tumaaleen
waliigaltee pilaanii fi heyyama ijaarsaa kan raawwataman ta’uu hubadhee heyyamni ijaarsaa akka naaf
kennamuu gaafadha.
Maqaa iyyataa______________________________lakk. Bilbilaa_____________
lakk. Eenyummaa kaffalaa gibira________________mallattoo___________guyyaa____________
6. Kutaa heyyama kennuun kan guutamu
6.1. Sanada xiinxalaaf dhiyaate (mallattooXyaagodhamu) Ramaddii gamoo: A B C
6.2. Ragaalee fi Pilaanii mirkanaa’an
Ragaa/Dookimentti Gosa Pilaanota Mirkanaa’an
Lakk. Gosa Fuula/Jilddi Gosa Fuula
1 Waliigaltee Pilaanii Arkitekcharaala,
2 Dirqama Gorsaa Istiraakcharaala
3 Qorannoo Dhiibbaa Naannoo (EIA) Elektiriikaal
4 Gabaasa Dizaayinii Istraakchera Saaniiterii,
5 Gabaasa Dizaayinii Elektrikaalaa Mekaanikaalii
6 Gabaasa Dizaayinii Saanitaraa
7 Gabaasa Dizaayinii Mekaanikaalaa
8 Gabaasa Qorannoo Biyyee
9 Ispeesifikeeshinii fi BOQ
10 Kan Biroo (yoo jiraate)
6.3. Maqaa daandii ga’umsaa__________bal’ina qabiyyee lafaa_________

6.4. Sanadni dhiyaate heyyama: ijaarsaatiif guutuu dha________________guutuu miti_______________
6.5. Lakk.heyyama ijaarsaa______________________Lakk. Nagaheee kafaltii tajaajilaa_______________
Guyyaa beellama heyyamni itti kennamu 1_________________2________________
6.6. Maqaa nama ragaalee fuudhee _________________________________
Guyyaa_____________sa’aatii____________ mallattoo______________
Hub: Unkii kun koppii lamaan guutamee koppiin 1 iyyataaf koppii 2ffaan faayila waliin walqabata.
Unka 007
Iyyaannoo Gaaffii Jijjiirraa Tajaajilaa

1. Ijaarsichi bakka itti argamu:

Magaalaa_______________K/Magaalaa_____________Aaanaa/Ganda____________
Maqaa addaa/dandii_______________________ lakk.pilooti________

2. Ijarsa jijjiirraa tajaajila itti gaafatame
Mana jireenyaa Suuqii Biiroo Hooteela Bakka homishaa
Apartaamaa Magaazina Dhaaabbata fayyaa Dhaabbata barnootaa
Kan biroo
3. Qabiyyee ijaarsaa jijjiirraan tajaajila itti gaafatame
Dhuunfaa Qabiyyee mootummaa Qabiyyee dhaabbataa/jaarmiyaa
Lakk.heyyama ijaarsaa___________________ lakk.heyyama tajaajilaa_________________
Lakk. Mirkaneessaa qabiyyee________________lakk.nagahee kaffaltii tajajilaa______________
4. Akaakuu jijjiirraaa tajaajilaa gaafatame________________________________________
5. Sababa jijjiirraan tajaajilaa barbaachiseef
______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
6. Baay’ina floorii lafaa oli _______ fageenya meetiraan_______
Lafaa gadi _______ fageenya meetiraan_______
7. Gorsaa biroo pilaanii jijjiirraa tajaajilaatiif gaafatame qopheesse;
Maqaa biiroo gorsaa___________________________________sadarkaa gorsaa___________
teessoo________________bilbila_____________Mallatoo____________ Guyyaa_________
Gosa dizaayinoota jijjiirraa tajaajilatiif qophaa’anii
Gosa dizayinii Ogeessa qopheesse Lakk.galmee ogeessaaa Bilbila
Arkitekcherala
Istirakcherala
Elektirikala
Saanitarii
Mekanikala
8. Ani gaafataan jijjiirraa tajaajilaa ragaan kanaan olitti gaafatamee dubbisee hubadhee sirrii fi dhugaa ta’uu
isaa mirkaneessaa, ragaa sirrii hin taane yoon laadhee fi sababa kanaan rakkoo huumamuuf itti gaafatamaa
ta’uu koo beekee unka kana irratti ibsamus ibsamuu-baatus tumaaleen walii galtee pilaanii fi heyyama ijaarsaa
raawatiinsa akka qabaatu hubadhee heyyamni jijjiirraa tajaajilaa akka naaf laatamuuf ni gaafadha.
Maqaa abbaa ijaarsaa ______________________________________bil.________________
Maqaa iyyataa abbaa qabeenyaa ala yoo ta’e_______________________bil. ________________
Lakk.addaa kaffalaa gibiraa/yoo jiraate_________________________mallatoo______________
9. Kutaa heyyama laatuun kan guutamu
Ramaddii gamoo jijjiirraan tajaajilaa itti gaafatame
Gamoo ramaddii A B C
Beellama _____________________ogeessa odeeffannoo fuudhe _______________________
Mallattoo _______________ guyyaa _______________sa’atii_____________________
Gamoo jijjiirraan tajaajilaa itti gaafatame fageenya daangaarraa
Daangaa irratti kan ijaarameedha___________________________________________
Dangaa irraa meetira 2 gadi kan ijaarameedha_________________________________
Dangaa irraa meetira 3 gidduutti kan ijaarameedha_____________________________
Sanadni jijjiirraa tajaaajilaatiif dhiyaate guutuudha________________miti__________
Lakk .heyyama ijaarsaa_______________qarshii kaffaltii tajaajilaa_________________
Beellama waligalteen itti fudhatamu 1________________ 2_______________________
Jijjiirraan tajaajilaa heyyamameera__________________hin heyyamamne__________
10. Sababa hin heyyamamneef
______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Maqaa hogganaa heyyame/hin heyyamnee____________________mallattoo____________
Guyyaa __________________sa’atii_________lakk.waliigaltee pilaanii_______________
Ogeessa jijjirraa tajaajilaa xiinxalee mirkaneesse Hooganaa Mirkaneesse

Maqaa_______________________ Maqaa______________________
Malattoo____________ Malattoo___________
Guyyaa______________ Guyyaa______________
Yaadachiisa :
o Unki kun koppii lamaan guutamee koppiin tokko iyyataaf koppiin lammaffaa faayilatti hidhama
Unka 008
Ibsa Ijaarsa Daangaa Irraa

1. Teessoo
Maqaa iyyataa________________________________________________________
kutaa Magaalaa____________________Aaanaa/Ganda______________

Maqaa addaa/dandii_________________________________lakk. Manaa_____________
lakk.heyyama ijaarsaa__________________________lakk.pilootii_____________________
2. Gosa ijaarsaa
Ijaarsa haaraa____________ijaarsa durii fooyyessuu__________ ijaarsa durii babal’isuu __________
haaromsa ijaarsaa_________________ijaarsa diiguu _________Bal’ina daandii cinatti argamu____
Dheerina ijaarsaa meetiridhaan: lafaa oli _________oli ka’iinsa gamoo meetiraan_____lafaa gadi_____
Abbaa ijaarsa daangessaa : Dhuunfaa ___________ganda__________eejeensii manneenii__________
3.Qabiyyee walii gala ijaarsa daangaa iraa fi ibsa walii galtee daangessaa
Fageenya ijaarsa
Gosa ijaarsaa daangaa Baay'ina darbii Fageenya ijaarsa
Maqaa buleeyyii
Daangessaa Kallattii irratti hojjetamuuf ijaarsa buleeyyii haaraa daangeessaa
daangessaa daangessaa
karoorfame daangessaa irraa (meetiraan)
meetiridhaan
1 Kaabaan
2 Kibbaan
3 Bahaan
4 Dhihaan
5
6
4.Ibsa dirqama iyyataa
Labsii gamoo lakk.174/2004 bu’uura dambii fi qajeelfamni labsii gamoo raawwachiisuf 156/2005 qabeenyi
daangessitoota isaan ilaallatu olitti ibsamee hordoffii dhihoo akka barbaachisu beekuudhaan waa’ee dangaa fi
daangessitootaa odeeffannoon sirrii kennamuu isaa fi bu’uura unka dirqamaa fi heyyama ijaarsaatiin nageenya
jiaarsa durii daangssitootaa yeroo qotiinsaae fi ijaarsaa eegganno barbachisoo gochuuf dirqama seenuu koof
mallattoo kootiinan mirkaneessa.
Iyyataa __________________________mallattoo_______________________________
Lakk. bil._________________________guyyaa _________________________________
5.Mana Hojichaatiin/Daariktera Gamoo/W/K/ kan mirkanaa’u
Daangaa fi daangessitoota ilaalchisee ka’umsa ragaa/odeeffannoo iyyataan latanii fi Labsii gamoo lakk.174/2004
bu’uura dambii fi qajeelfamni labsii gamoo raawwachiisuf 156/2005 tiin ijarsa duri dangessaa irratti dizaayinii
nageenyaa fi dhiibbaa akka hin huumnetti eeggannoon barbaachisaan iyyataadhaan akka godhamu kenniinsa
heyyama ijaarsaa irratti tarkaanfiin barbaachisoo kan fudhatame ta’uu ni beeksisa.

Ogeessa qulqulleessu________________________Mallattoo___________ Guyyaa ___________
Hubachiisa: Unki kun lakoofsa daangessootaa irratti hundaa’uun kopii lamaan kan guutamu yoo ta’u kopiin tokko
iyyataatiif yoo kennamu kopiin lamataa immoo faayila wajjiin hidhama.
Unka 009
Beeksisuu Ijaarsa Daangaa Irraa

1. Teessoo
Maqaa iyyataa____________________________________________________________
kutaa Magaalaa__________________________Aaanaa/Ganda_____________________
lakk. manaa______________lakk.heyyama ijaarsaa_________________lakk.pilootii____________
Tajaajila ijaarsichaa________________________________
2. Gosa ijaarsaa

Ijaarsa haaraa______ijaarsa durii fooyyessuu__________ ijaarsa durii babal’isuu _______haaromsa
ijaarsaa_____ijaarsa diiguu ________,Bal’ina daandii cinatti argamu________ lBaay’ina darbii lafaa
gadi_____oli ka’iinsa meetiraan_____, Baay’ina darbii lafaa oli ___ dheerina meetiridhaan____
Abbaa ijaarsa daangaa irraaDhuunfaa _______________ganda________________eejeensii
manneenii___________________
3. Ibsa waliigalteen daangessitootaa osoo hin gaafatamin dirqama seenuudhaan ijaarsa
geggeeffamuu
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
4. Ibsa qabiyyee wliigalaa ijaarsa daangaa irraatii fi waliigaltee daangessitootaa
Iyyataan dirqama galan eganii ijaarsi

Gosa ijaarsaa daangaa Baay'ina darbii Fageenya ijaarsa daangaa irratti akka ijaaramuf ibsame
Maqaa
Daangessaa Kallattii irratti hojjetamuuf ijaarsa buleeyyii buleeyyii daangaa kan waliigale ta'uu koo mallattoo
daangessaa
karoorfame daangessaa irraa meetiridhaan kootiin mirkaneessa.
Maqaa Malattoo
1 Kaabaan
2 Kibbaan
3 Bahaan
4 Dhihaan
5
5. Ibsa dirqama iyyataa
Bu’uura lakkoofsa qajelfama heyyama ijaarsaa ___________tiin akkaataa kallattii olitti ibsameetiin
daangessitoota isaan ilaallatu waliigaltee fi hordoffii dhihoo barbaachisuu isaaa beekee waa’ee daangaaa fi
daangessitootaa odeeffannoon sirrii ta’e laachuukoo fi unka dirqamaa kanaafi bu’uura unka dirqamaa fi heyyama
ijaarsaatiin nageenya jiaarsa durii daangssitootaa yeroo qotiinsaae fi ijaarsaa eegganno barbachisoo gochuuf
dirqama seenuu koof mallattoo kootiinan mirkaneessa.
Iyyataa ______________________________Mallattoo_______________lakk.bil._____________
Guyyaa _____________
Daangaa fi daangessitoota ilaalchisee ka’umsa ragaa/odeeffannoo iyyataan latanii fi bu’uura qajeelfama
gamootiindirqami dizaayiniidhiyaate nageenyaa fi dhiibbaa akka hin huumnetti eeggannoon barbaachisaan
iyyataadhaan akka godhamu kenniinsa heyyama ijaarsaa irratti tarkaanfiin barbaachisoo kan fudhatame ta’uu ni
beeksisa.
Ogeessa qulqulleessu__________Mallattoo_______ Guyyaa ______________________
6. Mana Hojichaatiin/Daariktera Gamoo/W/K/ kan mirkanaa’u

Daangaa fi daangessitoota ilaalchisee ka’umsa ragaa/odeeffannoo iyyataan latanii fi bu’uura Labsii gamoo
lakk.174/2004 fi dambii gamoo 156/2005 tiin ijarsa duri dangessaa irratti dizaayinii nageenyaa fi dhiibbaa akka
hin uumnetti of eeggannoon barbaachisaan iyyataadhaan akka taasifamu kenniinsa heyyama ijaarsaa irratti
tarkaanfiin barbaachisoo kan fudhatame ta’uu ni beeksisa.
Ogeessa qulqulleessu________________________Mallattoo___________ Guyyaa ___________
Hubachiisa:
✓ Unki kun lakoofsa daangessootaa irratti hundaa’uun kan qophaa’ee ijaarsa daangaa irraa kan ilaallatu
daangesitootaa fi iyyaataatiin mallattaa’ee mallattoo ogeessa xiinxaleen mirkanaa’ee kopiin tokko kan
iyyataatiif koppiin tokko tokko daangesitotaa ilaallatuuf yookennamu yoo kennamu kopiin tokko immoo
faayila wajjiin hidhama.
✓ Nageenya ijaarsa daangessaa buleeyyii qaamnni ijaarsaa kan walquunnamuf iyyataan ijaarsa battala
gaggeesutti daangessaan hordoffii akka taasisuuf iyyataan eeyyamuufii qaba.
Unka 010
Dirqama Gorsaan galuu qabu
1. Gorsaadhaan kan guutamu
Akkaku Gorsaa: Dhuunfaa Dhaabbata gorsaa
2. Maqaa abbaa ijaarsichaa _____________________________
Teessoo ijaarsichaa: kutaa magaala____________Ganda/aanaa___________lakk.manaa_________
Tajaajila gamoo_____________________lakk. pilootii___________
Baay’ina darbbii : Lafaa olii ____,Lafaa Gadi_____ Bal’ina darbii: lafaa gadi____lafaa oli___, Bal’ina
Lakk. kaartaa _________________tilmaama baasii waliigalaa____________
3. Maqaa dhaabbata gorsaa__________________________
gosa gorsaa_________________________________sadarkaa___________

Lakk. heyyamaa _______________________lakk. Eenyumma kafalaa gibiraa________________
kutaa magaala___________________Aanaa /ganda___________
itti gaafatamaa teekinikaa_________________________________lakk. bilbilaa____________
Maqaa abbaa dhaabbatichaa___________________________Lakk. bilbila__________________
Ragaa raawwii hojii gaarii : dhiyaateera hin dhiyaanne
4. Dirqama gorsaa
Ani gorsaan maqaan kooo asii gadiitti argamu dizaayinii olitti ibsame hojjechuuf haala abbaa ijarsaa waliin
waliigalleen dizaayinii istaandaardii isaa eeggate ogummaa barbaachisuun fudhatama qabaachuu danda’uu
tumaalee dambii gamoo lakk._156/2005_seera tumamee fi lakk. heyyama ijaarsaa
_______________________________tiin dizaayinicha qopheessuuf waadaa kananseene ta’uu koo fi
dizaayiniin qopheesse kanaan rakkoo uumamu kamiifuu kanan itti gaafatamu ta’uu koo mallattoo kootiin ni
mirkaneessa.
4.1. Biiroo gorsaa_______________________________________________
Ittti gaafatamaa teekinikaa ____________________________________ guyyaa________________
Gosa Dizaayinii heyyama ijaarsaatiif dhiyaate
Gosa dizaayinii Maqaa ogeessa dizaayinicha qopheessee Lakk. Galmee Ogeessichaa Lakk. bilbilaa Mallattoo
Arkitekcharaal
Istiraakcharaal
Elektiriikaal
Saaniiterii
Mekaanikaalii
Hubachiisa
o Ogeessota sadarkaa fi ogummaan hayyameefiin dizaayinoota gorsichaan qophaa’an maraaf dhaabbatichi

itti gaafatamummaa maraa fudhata.
o Dizaayinoota dhuunfaa akka qophaa’aniif kan heyyamaman tokkoon tokkoon gosaa ogummaatiif abbaan
qorate sun dhuunfaan itti gaafatamummaa fudhata.
o Unki kun koppii 3 qophaa’ee koppiin 1 abbaa ijaarsaaf, koppiin 1 hojjechiisaaf, koppiin 1 faayilatti
hidhama.

Unka 020
Iyyaannoo Heyyama Ijaarsa Yeroo

Iyyataan kan guutamu
1. Teessoo
Magaalaa _______________________ Kutaa Magaala _______/Ganda____________Lakk Pilootii_______
Lakk Mana _________ Lakk bilbilaa______________________________
Gosa ijaarsaa gaafatamee.
Konteraataan kan walffakaataa yeroodhaaf Ijaarsa duraanii fooyyesuuf
Lakk .qabiyyee lafaa(kaartaa)______________________ Guyyaa waliigalteen itti dhumu__________
Ballina__________ Taajjila gaafatame___________________________
Maqaa abbaa qabeenyaa ____________________________Lakk bilbilaa________________

2. Dhimmoota armaan ollitti caqasaman hunda dubbise hubadhee kanan qalbeeffadhe yamuu ta’uu ragaan kene
dhugaadhaa fii kan sirrii ta’uu isaa mirkkaneesaa raga sirrii hintaane yoon kenne Sababa kanan rakkoo uumamuuf
itti gaafatamaa ta’uu koo beekee unkkaa iyyannoo kanaa irratti yoo ibsames ibsamuu baatus seerri heeyyama
ijaarsaa kamiin iyuu kan raawwatamu ta’uu isaa hubadhee Ijaarsi yeroo akka ka’uu yammmuu ta’uu beenyaa
osoon hin gaafatin ta’uu koo hubadhee waadaa galuudhaan akka heeyyamnni ijaarsa yeroo naaf kennamu ni
gaafadhaa.
Maqaa Iyyataa ____________________________Mallatoo_____________Guyyaa________
3. Kutaa hojii tiin kan guutamu
Gaaffii ijaarsa yeroo ta’ee miiltofamee kan waliit qabate, fuula____
Guyyaa Beellama yeroo heeyyaamame itti fudhatamu 1_______ 2_______________
Maqaa nama raga kana fuudhee _________________________Mallatoo__________Sa’aatii______
Guyyaa______________
Hubachiisa
o Unki kun koppii 2n qophaa’ee koppiin 1 iyyaataaf, koppiin 1 faayilatti hidhama.
Unka 022
Unka gaaffii fooyya’insa pilaaniin itti dhiyaatu

1. Teessoo ijaarsichi itti geggeefamu
Magaalaa_________ Kuta Magaalaa___________ Aanaa/Ganda_________
Lakk manaa _________ maqaa daandii ________lakk.pilootii__________________
Tajaajila fooya’iinsa pilaanii itti gaafatame

Mana dhuunfaa ________suuqii_______Biiroo________hooteela________________________
homisha_______dhaabbata barnootaa___________kan biro__________________
Gosa ijaarsichaa, Haara fooyyessuun kan biro Lakk. Heyyama ijaarsaa_______________
Guyyaa heyyamni itti laatame_________________________
Yeroo heyyamnichi itti xumuramu____________sadarkaa ijaarsichi irra jiru_________________
2. Sababa foyya’iinsi pilaanii itti godhameef………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………………
3. Gorsaa dizaayinii ijaarsaa fooyya’ee qopheesse
Maqaa_________________________________ Sadarkaa______ Teessoo_________________________
Lakk bilbilaa_____________
4. Ibsa tarreeffama dizaayinii(pilaanota) fooyya’e
Ogeessa dizaayinicha Lakk. Galmeesa
Gosa Dizaayinii Lakk Bilbilaa Mallattoo
qopheesse/fooyyesse ogeessaa
Arkiteekchera
Istraakchera
Elektrikaala
Saanitera
Mekaanikaala
5. Ani maqaan koo armaan gaditti kan ibsame gaafataa heeyyama ijaarsaa, armaan olitti kan ibsame dubbisee kan
hubadhe , odeeffannoon kenne dhugaa ta’uu fi kan siirrii ta’e mirkaneessaa, odeeffaannoo dharaa yoon kennee fi
sababuma Kanaan raakkoon mudatuuf itti gaafatamaa ta’uu koo beekaa akasumas unka iyyannoo kana irratti
ibasamees ta’e ibasamuu baatus tumaaleen ijaarsaa kamiyyuu kan murtaa’u ta’uu isaa hubachuun fooyya’ins
pilaanii(dizaayinii) akka naaf heyyamamu ni gaafadha.
Maqaa gaafata: _____________________ Lakk. Bilbilaa__________________
Mallattoo: _______________ Guyyaa: ___________________
6. Karaa kutaa heeyyama kenneen kan guutamu
Sanadootaa fi Dizaayinoota dhiyaatan: Arkiteekchera fuula_____, Istraakchera fuula____, Saanitera Fuula___
Elektrikaala fuula____, Mekaanikaala fuula____, Odeeffannoo daangaa irraa fuula____, Dirqama ogeessaa
fuula____, Kan biro__________________________________________________________________
Sanadootaa fi pilaanota dhiyaatan; Guutuudha guutuu miti
Beelama yeroo heeyyamnni itti kenname 1_______________, 2_______________
Nama Sanadootaa fi pilaanota fudhate: Maqaa______________________, Mallattoo___________
Guyyaa______________, Sa’aatii_______
Hubachiisa
o Unki kun koppii 2n guutamee koppiin 1 iyyaataaf yoo kennamu koppiin 1 faayilatti hidhama.

Unka 023
Iyyannoo dheeressa yeroo ijaarsaa

1. Bakka Ijaarsichi itti gaggeeffamu
Magaalaa______________ Kuta Magaalaa_______________Aanaa/Ganda_________
Lakk Pilotii_________ Gosa ijaarsaa: Haaraa Fooyyesa
Tajaajila Heeyyamnni ijaarsaa itti gaafatame
Suuqii Biiroo Hootela Bakka itti Omishamu Apartamaa Mana kuusaa Dhaabbata
Fayyaa Dhaabbata Barnnoota Kan biraa,
Ramadii Gamoo B C Baayyina darbii Lafa Ollitti_____ Lafaa gaditti______
Lakk HeeyyamaIjaarsaa __________________ Guyyaa heeyyaminni itti kename_____________
Yeeroo Heeyyamnni itti raawwatu: ____________________
2. Sadarkkaa ijaarsi irra jiru………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………..

3. Sababinni Yeroo Ijaarsaa akka dheeratuuf gaafatame ………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
Bayyina yeroo gaafatamee__________Maqaa nama gaafate_______________________Lakk bilbilaa________
Mallatoo_____________ Chaapaa_______________________
Guyyaa beellama murtiin itti fudhatamu, 1 __________________2__________________
Maqaa nama ragicha fuudhee___________________________mallatoo _____________ guyyaa ______
sa’aatii _______
Kan Kutaa hojichaan guutamu
4. Oggeesa horddoffii ijaarsaa gaggeesuun kan guutamu
Sadarkkaa ijaarsi gamichaa irra jiru ……………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………
Ijaarsi gaggeefame %dhaan…….. Maqaa______________________Mallattoo_________ Guyyaa__________
5. Gaafii yeroo dheeressuu dhiyaate irratti yaada………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………
Fudhatama qaba Hinqabu
Yoo fudhatama qabaate, yeroo dabalataa ijaarsaaf heyyamame___________________Heyyamameera.
Daayreekteera/ It/Gaaf/ W/K/Qindeessaa Mirk/Diz/ fi To/Ij/ Gamoo/________________________________
Mallatoo______________Guyyaa__________________
Hubachiisa:
✓ Unkkaan kun fuula 2 qophaa’ee mallataa’ee Chaapaadhaan mirkkaneeffamee booda fuulli tokko abbaa
qabeenyaatiif fuulli tokko fiyila waliin hidhamee ta’aa.

Unka 024
Gaaffii dabalata yeroo gamaagama pilaanii
1. Kutaa gaafatame: Kutaa Heeyyama ijaarsaa Kutaa hordoffii ijaarsaa

Maqaa abbaa ijaarsichaa _____________________________Magaalaa_______________K/
Magaalaa_________________ Aanaa/Ganda_______________Lakk Mana_____________
Lakk Kaartaa__________________Gosa ijaarsaa: Haraa Fooyyesa
Tajaajila ijaarsichi itti gaafatame
Suuqii Biiroo Hootela Bakka itti Omishamu Apartamaa Mana kuusaa
Dhaabbata Fayyaa Dhaabbata Barnnootaa Kanbiraa
OllittiRamadii Gamoo B C Baayy’ina darbii Lafa gaditti____Lafaa Olli___ Dheerrini isaa lafaa
gaditti _____ lafaa olli______
2. Sababa yeroo dabalataa itti gaafatame…………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………
Yeeroo dabalataa gaafatame: ________________
Daayreekteera/ It/Gaaf/ W/K/Qindeessaa Mirk/Diz/ fi To/Ij/ Gamoo/_________________________________
Mallatoo______________Guyyaa__________________
3. Murtii Daayreekteera/ It/Gaaf/ W/K/Qindeessaa Mirk/Diz/ fi To/Ij/ Gamoo/………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Yeeroo dabalataa heeyyamame _______________
Daayreekteera/ It/Gaaf/ W/K/Qindeessaa Mirk/Diz/ fi To/Ij/ Gamoo/________________________________
Mallatoo_______________Guyyaa _________________
Hubachiisa:
Unki kun fuula 2n qophaa’ee mallataa’ee chaapaadhaan erga mirkkaneeffamee booda fuulli tokko abbaa qabeenyaatiif
fuulli tokko fiyila waliin hidhamee taa’a.
Unka 028
Waraqaaa Ragaa Heeyyama Ijaarsa Yeroo

1. Maqaa abbaa qabeenya_________________________Lakk. kanffaltii gibira________________________
Magaalaa __________________Kutaa Magaala________________________Ganda________________
Lakk kaartaa/Plootii__________________________Maqaa daandii_____________________________
Gorsaa Ijaarsa yeroo __________________________________________________koonteraaktaraan
hojetamamoo_______Haala biraatiin ______Yeroodhaaf ________fooyyessuu_________
2. Murtee heeyyama ijaarsaa yeroo
Akkaataa bu’uura danbii gamoo lakk. 156/2005 tiin iyyanni heeyyama ijaarsaa yeroo gaafatame kun erga sakata’amee
booda ijaarsi yeroo heeyyamameera.
Murtee………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
Tajaajilli heeyyamame……………………………………………………………………………………….
3. Kan armaan ollitti tarreeffamanii ibsaman sanadinni ijaarsaa dhiyaate sakkata’ame
Heeyyamameeraaccc Hin heeyyamamnee Yoo hin heeyyamamiin ta’e sababa isaa……………………
………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
Qaama gaggeessituu waraqaa raga ijaarsaa ta’an: Arkiiitekcheeraala fuula ____Straakcheraala fuula____
Saniiteraala fuula____Elektriikaala fuula______
Yeroo heeyyamnni tajaajilaa itti xumuramu _________________________
Oggeesa heeyyama ijaarsaa sakkata’uu Maqqaa ______________________________________________
Mallatoo_____________Guyyaa_____________

Hooganaa Heeyyama ijaarsaa Mirkaneesse Maqqaa ____________________________________________
Mallatoo_____________Guyyaa_______________
Hubachiisaa
Unkkaan kun koopii lamaan qophaa’ee “Heeyyamameeraa “ fi “Hin Heeyyamamnee” kan jedhu koopii sanadoota
dizaayinii lama Abbaa qabeenyaa ijaarsichaatiif kan kenamu yammuu ta’uu koopiin tokko faayilaa wajjin walitti kan
hidhamu ta’aa.
1. Unkkaan kun I/Gaafamaa mana hojiitiin mallataa’ee chapaan mana hojii irratti rukkutamu malee fudhatama
hinqabu.
2. Iddoo qabiyyee kana irratti heeyyanni ijaarsaa duraan bahii ta’ee kanaan bakka bu’eera.
Unka 029
Heyyama ijaarsa halkanii

1. Maqaa abbaa ijaarsaa____________________________________________________
Tessoo: Magaalaa ____________K/Magaala _____________________Ganda_______
Aaanaa ___________Lakk bilbilaa____________________
Teessoo ijaarsichaa: Magaalaa ____________ Kutaa Magaala_________Ganda______
Aaanaa________________ Lakk manaa____________lakk.pilootii _______________
lakk. Heyyama ijaarsaa________________Guyyaa ijaarsichi itti eegalame____________
yeroo heyyamichaa /bara itti kennamameef____________________ Yeroo heeyyamni itti
raawwatu_______________Baayinaa filoorii ijaarsichaa dachee gadi______dachee oli _____
2. Sababa halkan akka ijaaramu Barbaadameef…………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….
Maqaa Iyyataa_______________________mallattoo__________guyyaa__________lakk. bilbilaa________
Kutaa immi kun ilaallatuun kan guutamu
3. Murtee heyyama ijaarsaa

Labsii gamoo 174/2004 dambii lakk.156/2005 qajeelfama lakk.5/2012tiin heyyamni ijaarsaa dhiyaate
sakattaa’amee murteen gaditti ibsame laatameera.
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….
4. Ijaarsi olitti ibsame akka itti fufuuf
Yeroo heyyama ijaarsaa itti barbaachise____________lakk. Heyyama ijaarsaa______________________
Guyyaa______________ heyyamicha kan sakatta’e______________________________________
kan mirkaneesse_____________________________________

Ogeessa Xiinxale Hogganaa
Maqaa ________________________ Maqaa __________________________
Mallattoo ______________________ Mallattoo _________________
Guyaa _________________________ Guyaa ______________
Hubachiisa
Unki kun koppii lamaan qophaa’ee 1 abbaa qabiyyeef, 1 faayilatti hidhama. Unkichi hogganaadhaan
mallataa’ee chaapaaan godhamuu baannaan hin tajaajilu. Heyyamni ijaarsaa kanaan dura bayii ta’e kanaan
bakka bu’eera.
Unka 003
Waraqaa Ragaa Heyyama Ijaarsaa

1. Maqaa abbaa qabiyyee …………………………………. lakk. kaartaa……………………………
Teessoo: K/magaalaa……………………Godina/Aanaa/ganda…………lakk. bilbilaa…………………..
lakk. Kaffaltii gibira ………………………
2. Bakka ijaarsichi itti argamu
Teessoo: K/magaalaa…………………Godina/Aanaa/ganda…………lakk. bilbilaa………………….
Lakk. pilootii………….. lakk. manaa…………lakk. Kadaasterii…………maqaa daandii……………
3. Tajajila ijaarsichaa …………………….
4. Baayina darbii: lafaa oli……. lafaa gadi……… dheerina ijaarsichaa laffaa gadi…… Lafaa oli……
5. Baasii ijaarsichaa qarshiidhaan ………………………
6. Guyyaa itti laatame……………………………… guyyaa itt jalqabamu (ji’oota jahaa keessatti)
7. Gosa ijaarsichaa: Haaraa Fooyyessuu Jijjiirraa tajaajilaa Babal’insa
8. Murtoo heyyama ijaarsaa: Heyyamameera Hin heyyamamne
Yoo hin heeyyamanne ta’e sababa hin heeyyamamne ………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Sanadoota fi Pilaanota dizaayinii duka-deemtuu waraqaa heyyama ijaarsaa: Arkitekchuraal fuula………..
Istiraakchuraalbfuula………Elektiriikaal fuula ……Saaniiterii fuula……. Mekaanikaalii fuula ……
raga walii galtee daangaa fuula ……dirqama ogeessaa fuula ……walii galtee liizii/qabiyye fuula ……
lakk. heyyama ijaarsaa durii (ijarsa durii yoo ta’e) ……… yeroo tajaajilli heyyyamichaa itti
raawwatu………………lakk. Heyyama ijaarsaa……………guyyaa heyyamni itti laatame………………
Ogeessa xiinxalaa heyyama ijaarsaa gaggeesse Hoogganaa heyyama ijaarsichaa mirkaneesse

Maqaa…………………………… Maqaa……………………………………
Mal’attoo………………… Mal’attoo……………………
Guyyaa ……………………… Guyyaa …………………
Hubachiisaa
✓ Unki kun fuula lamaan qophaa’ee “heyyamameeraa” fi “hordoffiidhaaf” kan jedhan koppii sanadoota dizaayinii
lamaa waliin abbaa ijaarsichaa tiif kan kennamu yoo ta’u koppiin tokko faayilaa waliin kan wal qabatu taa’a.
✓ Unki kun ogganichaan malllataa’ee chaapaa mana hojichaan mirkanaa’uu baannaan fudhatama hin qabaatu.
Qabiyyee kana irratti kana dura heyyamni ijaarsaa ba’ii

Qajeelfama Mirkaneessa Dizaayinii Konstraakshinii-1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Qajeelfama Mirkaneessa Dizaayinii Konstraakshinii-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Abbaa Taayitaa Konstraakshinii Oromiyaa

‘Qajeelfama Mirkaneessa Qorannoo fi

Qajeelfama Lakk 4/2012

Dizaayinii qulqul’inaa qabuu fi dinagdaawaa ta’ee dhiyaatu mirkaneessuun lubbuu

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 1

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 5

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 6

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 7

Lakk Ramadi Gamoo Ulaagaa sanadni qorannoo guuttachuu qabu

2 Gamoo ramadi ‘B’ ⚫ Qorannoo sakatta’insa dhiibbaa naannoo, akkaataa

⚫ Riil isteetii fi manneen jireenyaa waliiniitiif (Real States

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 8

⚫ Gamoon dhuunfaa mana jireenyaa tiif oolu qorannoo

⚫ Manneen tajaajila uummataa, tajaajila fayyaa mana

Hubachiisa: Qorannoon biyyoo gamoo ramaddii B fi C jalatti ramadaman hundaaf qophaa’ee

6. Mirkaneessa Dizzaayinii Pirojektoota Gamoo

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 9

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 10

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 11

Tilmaama Hanga wabii Baaxii hanga Yeeroo wabiin itti Dhiyeessa

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 12

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 14

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 15

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 16

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 17

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 18

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 19

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 20

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 21

15. Heyyama Haaromsaa Ijaarsaa

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 22

4.2. Sadarkaa 2ffaa: Gosoota ijarsaa heyyamni haaromsaa ijaarsaa guyyaa

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 23

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 24

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 25

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 26

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 27

Mirkaneessa Qorannoo fi Qophii Diizayinii Piroojektoota Daandii

lakk Gosa pirojektii Ulaagaa guuttachuu Ibsa.

1 Pirojektii daandii asphaltii Akkatuma era manual Pirojektiin asphaaltii

2 Pirojektii daandii Akkatuma era manual Istraakcheroota yaa’a lolaa

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 28

3 Piroojektoota kobilistonii Akkaataa (ministy of Akkaatuma manualii

4. Riqaalee fi istiraakchroota Akkaataa (ERA BRIDGE Qorannoon piroojektii

5 Ittisa sigiga lafaa( retaining Qorannoon isaa Qorannoon isaa tajaajila

4. Sanadni qorannoo piroojektootaa armaan olitti eerame akkataa

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 29

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 31

Sirna Qorannoo fi Qophii Dizaayinii Ijaarsa Pirojektootaa

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 34

Lakk. Maqaa Pirojeektii Ulaagaa Ibsa

c) Sadarkaa Qulqulina Bishaan

d) Ethiopia standard ESA58

2 Jallisii a) Agarsiistuu kallattii Qaamni qorannoo gaggeessu

c) FAO Irrigation Manual,2006

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 37

4. Abbaan piroojektii hojii qorannoo gorsaan yookin dhaabbanni biroo hojjetee

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 38

Lakk. Gosa Hojii Qaamaa Raawwatu

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 41

6 o Dizaayinoota ijaarsa gammoo baajeni isaa sadarkaa aanaa godinicha

Abbaa Taayitaa Konistraakshinii Oromiyaa Bara-2012 A.L.H Fuula 42

2. Mirkaneessa Dizaayinii Pirojektoota Ijaarsaa Daandiitiif

3. Mirkaneessa Dizaayinii Pirojektoota Ijaarsaa Bishaanii fi Jallisiitiif

Saraara Bishaanii_, Dhabamsiisa dhangala’aa, Sarara elektrikaa, sarara telee____,

Gahee Hojii: __________ Mallatto_ Guyyaa____

6.3. Maqaa daandii ga’umsaa__bal’ina qabiyyee lafaa_

Lakk. bil._guyyaa _________

Ogeessa qulqulleessu__________________Mallattoo_ Guyyaa _______

Lakk manaa _ maqaa daandii lakk.pilootii__________