pi ang gayon.

Nainsulto si Ibarra
sa ipinahayag ng
dating pari sa
kanyang
bayangSan Diego.
Umalis siya nang
hindi pa tapos ang
hapunan.
 
Isinalaysay ni
Tenyente
Guevarra kay
Crisostomo Ibarra
ang naging
dahilan ng
pagkakabilanggo
atpagkamatay ni
Don Rafael. Dahil
sa pagtatanggol ni
Don Rafael sa
isang batang lalaki
na gustong saktan
ngartilyero ay
naitulak niya iyon.
Nabagok ang ulo
ng artilyero. Hindi
na yaon muling
natauhan at
tuluyan
nangnamatay.
Hinuli ng pulisya si
Don Rafael Ibarra.
Tumagal ang
paglilitis ng
kanyang usapin
hanggang
sanamatay na
siya sa loob ng
bilangguan. Sa
tinuluyang silid ni
Crisostomo Ibarra
ay iba-ibang
pangitain
angnakita niya sa
kanyang isipan.
Naging abalang
lubha ang
kanyang pag-iisip
sa malupit at
malungkot
nakapalarang
sinapit ng
kanyang ama.
Hindi na tuloy niya
napag-ukulan ng
pansin ang mga
tanawingmakapag
papaligaya sa
puso.Mauuri ang
mga taong
naglalarawan sa
pagkatao ni
Kapitan Tiyago.
May humahanga
at natutuwa
sakanya. May
namimintas at
naiinis. May mga
nasusuklam dahil
sa kanyang mga
pandaranas at
katusuhan
sanegosyo. Salapi
ang ginagamit
niya sa pagliligtas
ng kanyang
kaluluwa. Marahil
ay dahil sa pag-
aakalngmabibili
niya pati na ang
Diyos. Ngunit, ano
man ang
kapintasan ni
Kapitan Tiyago ay
sinasabing mahal
namahal niya ang
anak na si Maria
clara kahit na
hindi niya ito
kamukha. Inakala
ng mga kamag-
anak ni
KapitanTiyago na
gawa ng paglilihi
sa mga santol ng
asawa niyang si
Donya Pia ang
pagka-mestisa ni
Maria
Clara.Sinasabi
ring ang donya
ang isa sa mga
dahilan ng
lubhang
pagyaman ng
Don. Dumalaw si
Crisostomo
Ibarrasa
kasintahan niyang
sa Maria clara sa
bahay ni Kapitan
Tiyago sa
Binondo. Sa
kaniling pag-
uulayaw
sabalkonahe ay
sinariwa ng
magkasuyo ang
masasaya at
malulungkot
nilang karanasan
nang sila
nakalimot
sakanilang
pagmamahalan,
namagitan man
ang pitong taon
nilang
pagkakalayo.
Dahil sa matamis
nilnag pag-
uulayaw ay muntik
nang malimutan ni
Ibarra na
kinabukasan ay
Araw ng mga
Patay. Kailangan
niyang umuwisa
San Diego upang
dalawin ang libing
ng kanyang
amang si Don
Rafael
Ibarra.Nasisiyaha
ng pinanood ni
Ibarra ang mga
nadaraanan
niyang m
ga tao’t bagay
-bagay sa
mgalansangan at
mga pook na
binagtas ng
kanyang karwahe
mula sa Binondo.
Itinulad niya ang
mga iyon sa
mganaobserbaha
n niya sa kanyang
paglalakbay sa
mga bansa sa
Europa. Nasabi
niyang higit na
mauunlad
angmga bansa sa
ibayong dagat
kaysa sa sarili
niyang bayan.
Kinausap ni Padre
Damaso si
Kapitan
Tiyagotungkol sa
isang mahalagang
bagay na sila pa
lamang ang
nakakaalam.
Lubhang balisa si
Kapitan
Tiyagobago at
pagkatapos ng
pag-uusap nila ni
Padre Damaso.
Samantala, ay
isang matandang
pari sa
kanilangkorporasy
on ang dinalaw ni
Padre Sibyla.
Nasabi ng paring
may sakit na
kailangan nang
magbago
ngpamamalakad
ang mga prayle sa
Pilipinas sapagkat
namumulat na
ang isipan ng mga
tao sa
katotohanan.Datin
g isang maliit na
nayon lamang ang
bayan ng San
Diego. Mayaman
ito sa anking mga
bukirin at
lupaingpinag-
aanihan ng palay,
asukal, kape, at
prutas na
naipagbibili sa iba
pang mga bayan.
Bukod sa ilog
naparang ahas
gubat sa gitna ng
luntiang bukid ay
angkin pa rin ng
San diego ang
isang gubat na
nagtatago
ngmaraming
alamat. Isa na rito
ang kwento ukol
sa mga ninuno ni
Crisostomo Ibarra.
Dadalawa ang
talagang
makapangyarihan
sa bayan ng San
Diego. Sila’y ang
kura ng kinatawan
ng
Papa sa Batikano,
at ang alperes na
kumakatawan sa
mga tauhang sa
halip na mag-utos
ay siyang
inuutusan. Ang
mga
makapangyarihan
. Todos los
Santos. Dumalaw
si Crisostomo
Ibarra sa libingan.
Hinananap
nila ngkasamang
katulong ang
puntod ng
kanyang amang si
Don Rafael, ngunit
hindi nila iyon
natagpuan.Isinala
ysay
ng sepulturero
ang kahilahilakbot
na nangyar