2 x 45 min

66 Scenariusz lekcji
Scenariusz 2 x 45 min
z wykorzystaniem
burzy mózgów 45 min 45 min
45 min

Dysproporcje w rozwoju ekonomicznym

państw
Hasło programowe:
Globalne problemy.
Zakres treÊci:
Dysproporcje w rozwoju ekonomicznym państw.
Cel ogólny:
Poznanie zagadnień związanych z dysproporcjami
w rozwoju społeczno-ekonomicznym państw.
Cele szczegółowe:
Wiadomości
A – Uczeń zna:
• nazwy państw zaliczanych do wysoko, średnio
i słabo rozwiniętych,
• główne cechy struktury gospodarki państw
o różnym stopniu rozwoju gospodarczego,
• rodzaje działań podejmowanych w celu zniwe-
lowania różnic pomiędzy państwami najbogat-
szymi i najbiedniejszymi.
B – Uczeń wyjaśnia:
• z naczenie terminów: produkt krajowy brutto,
wskaźnik rozwoju społecznego (HDI),
• przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno-
-gospodarczym świata.
Umiejętności
C – Uczeń potrafi:
•w  skazać na mapie świata państwa o najwięk-
szej i najmniejszej wartości HDI oraz PKB
w przeliczeniu na 1 mieszkańca,
• porównać cechy krajów wysoko, średnio i słabo
rozwiniętych,
• wyjaśnić istotę podziału państw świata na bo-
gatą Północ i biedne Południe.
D – Uczeń potrafi:
• ocenić możliwości zniwelowania różnic pomię-
dzy najbogatszymi i najbiedniejszymi państwa-
mi świata,
• uzasadnić, że długofalowe działania poprzez
edukację i dynamizowanie rozwoju gospo­
darczego (tzw. wędka) dadzą lepsze efekty
w zmniej­szaniu dysproporcji w rozwoju państw
niż bezpośrednia, doraźna pomoc finansowa
(tzw. ryby).
Postawy
Kształcenie umiejętności korzystania z różnych źró-
deł informacji geograficznej.
Kształcenie umiejętności pracy w zes­pole.
Kształcenie umiejętności przekazywania zdobytych
informacji innym.
Formy pracy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Metody:
burza mózgów, pogadanka, wykład, dyskusja, praca
z podręcznikiem i atlasem geograficznym, układan-
ka dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
podręcznik (s. 129–134), atlas geograficzny (s. 26–29),
ścienna mapa fizyczna świata, koperty z układanką
dydaktyczną zamieszczoną na Płycie Nauczyciela,
płyta CD E-mapy i dane ekonomiczne, karta pracy.

Strony z podr´cznika Oblicza geografii

d
c

s. 129 s. 132–133

a s. 130–131 s. 134

Przebieg lekcji:
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne.
2. Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć
i przedstawia cele lekcji.
3. Nauczyciel przypomina znaczenie terminów pro-
dukt krajowy brutto i wskaźnik rozwoju społecz-
nego (HDI). Równocześnie uczniowie porównują
treści map przedstawiających wartość PKB
na 1 mieszkańca oraz HDI znajdujących się w pod-
ręczniku a lub atlasie. Na ich podstawie ucznio-
wie formułują wniosek dotyczący zależności mię-
dzy wartością tych wskaźników. Nauczyciel prosi,
aby uczniowie – wykonując to zadanie – uwzględ-
nili również wartość PKB i HDI w Polsce.
4. Nauczyciel przeprowadza pogadankę dotyczącą
przyczyn dysproporcji w rozwoju społeczno-
-gospodarczym państw świata b . Włącza w dys-
kusję uczniów, którzy rozważają uwarunkowania
przyrodnicze, historyczne, polityczne i ekonomicz-
ne przyczyn dysproporcji w rozwoju państw.
5. W trakcie dyskusji nauczyciel za pomocą rzutnika
wyświetla mapy przedstawiające wartość PKB na
1 mieszkańca, wartość HDI, dostęp do internetu
oraz produkcję energii na świecie zamieszczone
na płycie CD E-mapy i dane ekonomiczne.
Faza realizacyjna
1. N auczyciel rozdaje koperty (jedna na parę
uczniów) z jednakowymi elementami układanki.
Wyjaśnia, na czym polega zadanie. Uczniowie
samodzielnie układają elementy w dwóch kolum-
nach, tak aby przedstawiały wskaźniki ekonomicz-
ne i społeczno-demograficzne opisujące poziom
rozwoju państw (prawidłowo ułożone elementy
przedstawiono w załączniku nr 1). Nauczyciel
wyznacza czas na wykonanie zadania (5 minut).
Załącznik nr 1. Prawidłowo ułożone elementy układanki
Wskaźniki ekonomiczne
wartość PKB na 1 mieszkańca
struktura zatrudnienia
stopa bezrobocia
wydajność rolnictwa (plony)
zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca
struktura zatrudnienia w głównych sektorach gospodarki
struktura towarowa handlu zagranicznego
wartość eksportu na 1 mieszkańca
Scenariusz lekcji 67
2. Po upływie wyznaczonego czasu wybrane grupy
prezentują swoje układanki. Nauczyciel sprawdza
poprawność wykonania zadania c .
3. Nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup. Każda
grupa otrzymuje kartę pracy oraz tabelę danych
statystycznych (załącznik 2). Członkowie zespo-
łów wybierają lidera odpowiedzialnego za prezen-
tację wyników pracy grupy.
4. Nauczyciel wyznacza czas na wykonanie zadań
(20 minut). Kontroluje pracę uczniów, w razie
potrzeby pomaga im i wyjaśnia wątpliwości.
Uczniowie, na podstawie podręcznika a , b , c , d
i atlasu geograficznego, wykonują zadania z kart
pracy.
5. Po upływie wyznaczonego czasu liderzy przedsta-
wiają wyniki pracy swoich grup i krótko uzasad-
niają, dlaczego zakwalifikowali kraje wymienione
w tabeli do wysoko, średnio lub słabo rozwiniętych.
6. Nauczyciel wyjaśnia genezę podziału świata na
bogatą Północ i biedne Południe oraz zwraca uwa-
gę na jego dezaktualizowanie się.
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel, w celu podsumowania zajęć, prosi
uczniów, aby – pracując w parach – spróbowali
rozwiązać dylemat związany z udzielaniem pomo-
cy najbiedniejszym krajom (ryba czy wędka). Każ-
da para uczniów ma podać co najmniej dwa dzia-
łania określane jako wędka i dwa nazywane rybą,
a następnie wykazać, które z tych inicjatyw przy-
noszą lepsze skutki długofalowe.
2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji.
Zadanie domowe:
Wykonaj zadania 2, 4 i 5 (s. 84–85) zamieszczone
w Kartach pracy ucznia.
Wskaźniki społeczno-demograficzne
średnia długość trwania życia
poziom analfabetyzmu
śmiertelność niemowląt
dostęp do wody pitnej i kanalizacji
poziom opieki medycznej
średnie dzienne spożycie kalorii i białka na 1 mieszkańca
wielkość przyrostu naturalnego i rzeczywistego
wyposażenie gospodarstw domowych
w środki konsumpcji
Scenariusz lekcji

Załącznik nr 2. Dane statystyczne

Średnia Struktura zatrudnienia (%)

Poziom Umieralność
Nazwa PKB długość trwania analfabetyzmu niemowląt
państwa (USD/os.) życia (%) (‰) rolnictwo przemysł usługi
(lata)

Afganistan  1 000 47,9 37,8 136,2 78,6 5,7 15,7

Arabia Saudyjska 24 000 73,6 15,9 22,3 6,7 21,4 71,9

Bangladesz 1 700 66,6 52,1 50,7 45,0 30,0 25,0

Białoruś 14 900 70,4 0,2 6,2 14,0 34,7 51,3

 Brazylia 11 600 72,7 10,0 19,4 20,0 14,0 66,0

 Chiny 8 400 73,3 5,8 16,1 43,0 25,0 32,0

Czechy 25 900 77,1 0,1 3,7 3,6 40,2 56,2

 Egipt 6 500 72,1 33,6 20,6 32,0 17,0 51,0

Etiopia 1 700 55,7 64,1 77,1 85,0 5,0 10,0

Francja 35 000 81,1 0,1 3,3 3,8 24,3 71,9

Japonia 34 300 83,2 0,1 2,8 4,5 27,8 67,7

Kanada 40 300 80,6 0,1 5,0 2,0 19,0 79,0

Kazachstan 13 000 65,8 0,3 33,2 28,2 18,2 53,6

Kenia 1 700 54,9 26,4 52,3 75,0 7,0 3,0

Niemcy 37 900 79,9 0,1 3,5 2,1 25,5 72,4

Nigeria 2 600 48,1 25,2 91,5 70,0 10,0 20,0

Norwegia 53 300 81,0 0,1 3,8 2,9 21,1 76,0

Polska 20 100 75,7 0,2 6,5 15,2 27,4 57,4

RPA 11 000 49,3 13,6 43,2 9,0 26,0 65,0

Szwajcaria 43 400 81,8 0,1 4,3 3,9 22,8 73,3

Stany Zjednoczone 48 100 78,1 0,1 7,5 0,6 22,6 76,8

Australia 40 800 81,5 0,1 4,8 3,6 21,3 75,1

èródło: The World Bank (2009), The World Factbook (2011), Unesco Institute for Statistic (2010),
United Nations Development Programme (2010–2011).