CHƯƠNG I

ĐỒNG PHÂN HÓA HỌC

GV: PHAN THỊ HOÀNG ANH

 ĐỒNG PHÂN Cùng công thức phân tử

Isomers
Khác cấu trúc
Cùng cấu trúc
Đồng phân Đồng phân Khác phân bố không gian
cấu trúc lập thể
Constitutional isomers Stereoisomers

Đồng phân Đồng phân

cấu dạng cấu hình
Conformational isomers Configurational isomers

Đồng phân Đồng phân

hình học quang học
Geometric isomers Optical isomers

Đồng phân quang học Đồng phân quang học không

đối quang đối quang
Enantiomers Diastereomers
A. ĐỒNG PHÂN CẤU TRÚC
 B. ĐỒNG PHÂN LẬP THỂ (Stereoisomers)
• Cùng trật tự sắp xếp nguyên tử trong phân tử (CÙNG CẤU TRÚC),
khác nhau trật tự sắp xếp trong không gian
Đồng phân lập thể

Đồng phân cấu Đồng phân cấu

dạng hình

Đồng phân
hình học

Đồng phân
quang học
 ĐỒNG PHÂN CẤU DẠNG
(Conformational isomers)
Hình thành do sự quay các nhóm thế xung
quanh lk đơn C-C

• Các cấu dạng có thể chuyển hóa lẫn nhau (không phải là
những chất khác nhau)
• Không thể tách những đồng phân cấu dạng riêng lẻ
• Một chất tồn tại chủ yếu ở những cấu dạng bền
 CÁCH BIỂU DIỄN CẤU TRÚC LẬP THỂ
NÉT ĐẬM, NÉT RỜI
(Wedge and dash)

CT giá cưa
(Sawhorse)

CT chiếu Newman
(Newman projection)

Cấu dạng xen kẽ Cấu dạng che khuất

của ethane của ethane
CẤU DẠNG CỦA ETHANE C2H6:
Cấu dạng che khuất : Lực đẩy giữa các cặp e của
6 lk C-H lớn nhất à kém bền nhất

CHE KHUẤT

XEN KẼ

Cấu dạng xen kẽ : các cặp e của 6 lk C-H xa

nhau nhất à bền nhất
CẤU DẠNG CỦA n-BUTHANE C4H10:

XEN KẼ KỀ XEN KẼ ĐỐI

9
 ĐỒNG PHÂN HÌNH HỌC
(Cis- trans or geometric isomers)
Hình thành do sự phân bố các nhóm thế cùng phía (cis) hoặc
khác phía (trans) đối với mp liên kết pi hoặc mặt phẳng vòng.
các nhóm thế không thể xoay tự do
xung quanh lk đôi

Đồng phân cis- và trans- là 2 chất khác nhau

DANH PHÁP ĐỒNG PHÂN HÌNH HỌC
1. CIS – TRANS : HỆ abC=Cac
2. E – Z: HỆ abC=Ccd
 QUY TẮC CAHN-INGOLD-PRELOG
• Quy tắc 1: Nguyên tử có số thứ tự lớn hơn thì hơn cấp

• Quy tắc 2: So sánh từ trong ra ngoài

1 Sắp xếp tính hơn cấp các nhóm thế sau:

a) C(CH3)3 , CH(CH3)2 và CH2CH3

b) CH2CH2OH và CH(CH3)2
c) CH2OH và C(CH3)3

2
• Quy tắc 3: Lk đôi = 2 lk đơn, lk ba = 3 lk đơn

• Quy tắc 4: Đối với các đồng vị, khối lượng nguyên tử
sẽ quyết định tính hơn cấp
16
17
trans fatty acid elaidic acid has a much
higher melting point, 45 °C, than oleic
acid, 13.4 °C,
Hydrogenation has two advantages. It
prolongs shelf life and alters the texture
of foods. Hydrogenated fats make flaky
pie crusts and creamy puddings. A
disadvantage of hydrogenation is that it
makes polyunsaturated fats more
saturated and lowers their health
advantages. Another disadvantage is
that some of the molecules that remain
unsaturated change shape and become
trans fatty acids.
 ĐỒNG PHÂN QUANG HỌC
(Optical isomers)
Đồng phân lập thể làm xoay mặt phẳng ánh sáng phân cực
những góc khác nhau
ÁNH SÁNG PHÂN CỰC
Chất không hoạt động quang học (a chiral compound)
không làm xoay mp ánh sáng phân cực

Chất hoạt động quang học (chiral compound) làm xoay mp

ánh sáng phân cực
TÍNH CHIRAL - KHÔNG TRÙNG VẬT ẢNH
(chirality)

Vật thể có tính chiral Vật thể khôngcó tính

(chiral object) chiral (achiral object)
Phân tử có tính chiral à vật và ảnh là 2 chất khác nhau
à ĐỒNG PHÂN QUANG HỌC ĐỐI QUANG

Chiral molecule

achiral molecule (vật ≡ ảnh)

Phân tử có tính chiral à thường chứa C bất đối xứng –
C gắn với 4 nhóm thế khác nhau
 ĐỒNG PHÂN QUANG HỌC ĐỐI QUANG
(ENANTIOMER)
Đp quang học là vật và ảnh của nhau qua gương
Phân tử chỉ chứa 1C bất đối xứng luôn có tính chiral > tồn tại
ở một trong 2 dạng đối quang (enantiomer)

Chú ý: phân tử chứa nhiều hơn 1 C bđx không phải luôn luôn
có tính chiral
• Các enatiomer có cùng tính chất vật lý
• Các enantiomer là những chất hoạt động quang học và
khác nhau ở khả năng làm xoay mặt phẳng ánh sáng phân
cực và cách thức phản ứng với những phân tử chiral khác.
 D.

M1.

31
S. 5.8, 5.12
 BIỂU DIỄN ĐP QUANG HỌC
• NÉT ĐẬM, NÉT RỜI

¨ CHIẾU FISCHER
 XÁC ĐỊNH CẤU HÌNH TUYỆT ĐỐI (R,S)
Mũi tên từ 1 à 2
Thứ tự hơn cấp Cùng chiều kim đồng hồ à (R)
1>2>3>4 Ngược chiều kim đồng hồ à (S)

Nhóm thế nhỏ nhất (4)

hướng ra xa người quan sát

2 enantiomer
sẽ có cấu
hình trái
nhau
M.-p.269
Nhóm thế nhỏ nhất trên đường thẳng đứng à
từ 1 sang 2 cùng chiều kđh à R, ngược chiều kđh à S

Nhóm thế nhỏ nhất trên đường nằm ngang à

từ 1 sang 2 cùng chiều kđh à S, ngược chiều kđh à R
 QUY ƯỚC
üQuay CT Fischer 90o hoặc 270o cấu hình đảo

üQuay CT Fischer 180o cấu hình không đổi

 HỖN HỢP RACEMIC
Hỗn hợp gồm 2 enantiomer với tỉ lệ
50% (R-) + 50% (S-) à không hoạt động quang học
 HỢP CHẤT CÓ NHIỀU C BẤT ĐỐI XỨNG
Chuyển sang công thức chiếu Fischer
Rotate 180o

(2R,3R)-dihydroxybutanoic acid.
 Một hợp chất có n C bất đối xứng có thể có tối đa
2n đồng phân quang học.
3-bromo-2-butanol có 4 đồng phân quang học là 2 cặp đối
quang
 ĐỒNG PHÂN MESO
Phân tử chứa hơn 1 C bất đối xứng và có mp đối
xứng trong phân tử à Không hoạt động quang học
Hợp chất có cấu trúc đối xứng dạng Cabx-Cabx à 3 đồng
phân lập thể : 1 meso + 1 cặp đối quang
ĐỒNG PHÂN QUANG HỌC KHÔNG ĐỐI QUANG
(DIASTEREOMERS)
Đồng phân quang học nhưng không phải là vật và
ảnh của nhau trong gương (không đối quang)

enantiomers

diastereomers diastereomers
• Thalidomide từ năm 1954 từng được nhiều bà bầu tin dùng để rồi sinh ra hơn 10.000 em bé bị dị tật tay, chân. Vụ việc
này bị đánh giá là một trong những bê bối y khoa trầm trọng nhất lịch sử loài người.
• Năm 1954, Thalidomide lần đầu tiên được tổng hợp bởi Công ty dược phẩm Chemie Grünenthal (Đức). Thử nghiệm trên
động vật chứng tỏ thuốc không độc hại. Hai năm sau đó, giới khoa học xác nhận Thalidomide an toàn cho người. Dần dần,
Thalidomide được thai phụ khắp thế giới sử dụng để giảm ốm nghén.
• Cuối thập niên 50, các bác sĩ Đức bắt đầu nhận thấy sự gia tăng đột biến về số ca dị tật bẩm sinh. Năm 1960, bác sĩ nhi
Widukind Lenz chính thức công bố mối liên hệ giữa dị tật trẻ sơ sinh và Thalidomide. Ngay lập tức, công ty Grünenthal thu
hồi toàn bộ sản phẩm khỏi thị trường nội địa. Tại các nước khác, động thái can thiệp diễn ra chậm hơn. Năm 1962, mọi
dược phẩm chứa Thalidomide hoàn toàn biến mất trên thị trường.
• Tuy vậy Thalidomide đã ảnh hưởng tới hơn 120.000 đứa trẻ. Hầu hết các bé chết trước khi chào đời, khoảng 10.000
em sinh ra với tay, chân ngắn dị thường và các đốt, ngón không rõ ràng, thậm chí dính lại với nhau.
• Suốt thời gian dài, các nhà khoa học không biết vì sao Thalidomide làm hại thai nhi đến vậy. Gần đây, các nhà khoa học
từ Viện Ung thư Dana-Farber (Mỹ) mới phát hiện nó phá vỡ một loạt protein như SALL4 liên quan đến việc giải mã
gen. Thiếu các protein này, mô không thể phát triển hoàn thiện thành nội tạng và các chi của thai nhi

Butch Lumpkins, một nạn nhân của Thalidomide. Ảnh: DM

https://suckhoe.vnexpress.net/tin-tuc/suc-khoe/60-nam-moi-biet-ly-do-thuoc-khien-hon-10-000-em-be-di-tat-3788016.html
A living organism is a sea of chiral molecules. Many drugs are chiral, and often they must interact
with a chiral receptor or a chiral enzyme to be effective. One enantiomer of a drug may effectively
treat a disease whereas its mirror image may be ineffective. Alternatively, one enantiomer may
trigger one biochemical response and its mirror image may elicit a totally different response
 1,5-Dichloropentane (f ) 2-Fluorobicyclo[2.2.2]octane A
formula is a meso compound?
4 (a) How many carbon atoms does an alkane (not a cycloalkane) need before it is capable of existing in enantiomeric forms?
SF.5.35.
Give correct namesDesignate
for two sets of the (R) orwith
enantiomers (Sthis
) conCHguration
minimum 5.39atWrite
number ofeach chirality
appropriate
carbonCH centerformulas
atoms. structural in the
CH3for (a) a cycli
3 3
following
5 Designate the (R)molecules.
or (S ) configuration at each chirality
H center inCl thethe formula
following C6H12 that contain one ring and that are enan
H molecules. Cl Cl H
ring and that are diastereomers of each other, (d) molecul
H2N Cl other, and (e) molecules with the formula C6H12 that con
Cl F Cl F Cl SH
Cl H 5.40 Consider
H the following pairs H Designat
Cl of structures.
CH3 CH3 as representing enantiomers,
by describing them CH3
SH diastereo
A handheld molecular
B models to check your
C answers.
Br Br
Cl
5.39 Write appropriate structural formulas for (a) a cyclic H molecule Brthat is a constitutional
F isomer
H of cycloh
3C
SF.5.40
the formula Consider
C6H12 thatthe following
contain one ring pairs
and thatofarestructures.
enantiomers
(a) ofDesignate and (c)
each other, each chirality
molecules with the form
6 Albuterol, shown here, isdiastereomers
a commonly prescribed asthma (d) Br OH no ring and
ring and
center that(R)
as are or (S ) and ofidentify themedication.
each other, For with
molecules
relationship either
Hbetween
the Fformula
them 12 that
C6Hby CH
contain
describing3 H Me
ntiomer of albuterol,
other, and (e)draw a three-dimensional
molecules with the formula C
formula using
H dashes
that and wedges
contain no for
ring and that are diastereomers of each oth
them as representing enantiomers, diastereomers,
6 12 constitutional isomers, or two N
ds that are not in the plane of the paper. Choose a perspective that allows as manyCH carbon HO
5.40 Consider
ms asmolecules
possible ofthe
to be in the
the following
same
plane pairsand
of show
of the compound.
paper, structures. Designate
all unshared H
electroneach and 3
pairschirality center as (R)Hor H identify th
3C(S ) and M
rogenby
(b) and Me
describing
atoms them
(except those onastherepresenting
methyl groupsenantiomers, diastereomers,
labeled Me). Specify
F constitutional
the (R,S) configura-
Br
isomers,Br
HO
or two molecules
F
of t
n of thehandheld
enantiomer you drew. models to check your answers.
molecular Albuterol
7 (a) Write the structure of 2,2-dichlorobicyclo[2.2.1]heptane. (b) How many chirality CH CH3
ters does it contain? (c) How many stereoisomers are predicted by the 2n rule? (d) H Only 3 Br
Br H
H3C isBr
pair of enantiomers F H
possible for 2,2-dichlorobicyclo[2.2.1]heptane. Explain. Cl Cl
(c) (j) and and
(a) and
Br H3C H F CH3
H F CH3
F H
Cl Cl
H CH3 H 3C H Br H
H3C CH
(b) and HCH3 Br CH3
3
F Br Br F (d) and
F H CH Cl F Cl H
CH3 CH3 (k)H 3 and H CH 3
H Br H Cl H Cl
Br H
 and
(d)5.40 Consider the following pairs
F of structures. Designate each chirality center as (R) or (S ) and identify the relationsh
F CH
by describing them CH3 diastereomers, constitutional
as representing enantiomers, isomers, or twoCH molecules of the same co
3
H CH3
H
handheld molecular models to check your answers.
3

Br H3C CH3
CH3
H HC Br F H (m)(j) and
Cl Cl
(e) (a) 3 and
and F
H and
F
H3C H F Br CH
H H Br 3
Cl Cl
CH3
H3CH H H H3CCH3 H
(b) and (n) CHand CH3
(f) F and BrF
3

Br Br
CH Br
3 H H Cl Cl H
CH3 CH3 (k) and
Cl Cl ClCl
H H Br BrH H
H H
and (o) and
(g)(c) C CH3 and H3C C CH3 CH3
H3C H F CH3
BrF Br H Cl Cl
CH3 CH3
Br H Cl H Cl Cl Cl Br ClH
H3C CH3
H Br (l) and
(h)(d) and and (p) H Br and Cl H
Cl Cl
F
F CH3 CH3
H Cl CH
Cl3 Cl CHCl3
H Cl Cl

Cl Br
CH3 H3C Cl CH3 H Br
(i) and and
Br H
(e)
H
and H (q) (m) C C C
H and C C C
Br
F F
H3C H Br Br H
ClH Cl
H3C H H CH3
(f) and (n) and
Br
Br CH3 H
(m) and

(n) and

Cl Cl
(o) and

Cl Cl

Cl Cl Cl Cl
(p) and

Cl Cl Cl Cl

H Br
Br H
(q) C C C
H and C C C
Br
Br H
S. 5.49
Label the stereogenic center(s) in each drug asRor S. L-Dopa is used to treat
Parkinson’s disease. Ketamine is an anesthetic. Enalapril belongs to a class of
drugs called ACE inhibitors, which are used to lower blood pressure
S. 5.67.
Saquinavir (trade name Invirase) belongs to a class of drugs called
protease inhibitors, which are used to treat HIV (human immunodefi
ciency virus). Locate all stereogenic centers in saquinavir, and label each
stereogenic center as Ror S.
M.-pr.7.29-p.295
Identify the relationship in each of the following pairs.
236 CHAPTER 5 STEREOCHEMISTRY: Chiral Molecules

SF 5.42 Tell whether the compounds of each pair are enantiomers, diastereomers,
5.41 Discuss the anticipated
constitutional isomers, or not isomeric.
stereochemistry of each of the following compounds.
(a) ClCH X C X C X CHCl (b) CH2 X C X C X CHCl (c) ClCH X C X C X CCl2
5.42 Tell whether the compounds of each pair are enantiomers, diastereomers, constitutional isomers, or not isomeric.

(a) CHO CHO (c) CHO CHO

H OH HO H H OH HO H
and and
H OH H OH H OH HO H
CH2OH CH2OH CH2OH CH2OH

(b) CHO CHO (d) CH2OH CHO

HO H H OH H OH HO H
and
and
H OH HO H H OH HO H
CH2OH CH2OH CHO CH2OH

5.43 A compound D with the molecular formula C6H12 is optically inactive but can be resolved into enantiomers. On c
nation, D is converted to E (C6H14) and E is optically inactive. Propose structures for D and E.
5.44 Compound F has the molecular formula C5H8 and is optically active. On catalytic hydrogenation F yields G (C5H
cally inactive. Propose structures for F and G.
5.45 Compound H is optically active and has the molecular formula C6H10. On catalytic hydrogenation H is converted
I is optically inactive. Propose structures for H and I.
5.46 Aspartame is an artificial sweetener. Give the (R,S ) designation for each chirality center of aspartame.