TỔNG HỢP KIẾN THỨC NGỮ VĂN LỚP 12

I. Văn học Việt Nam

1. Tuyên ngôn độc lập - Hồ Chí Minh

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc. Phát xít Nhật, kẻ đang chiếm đóng nước
ta đầu hàng đồng minh. Nhân dân ta giành được chính quyền trên cả nước.

- Ngày 26 – 8-1945, Hồ Chí Minh từ Việt Bắc về tới Hà Nội, tại căn nhà số 48
Hàng Ngang, Người soạn thảo Tuyên ngôn độc lập.

- Ngày 2 -9-1945, tại quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Người thay mặt Chính
phủ lầm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đọc bản Tuyên ngôn độc lập,
khai sinh ra nước Việt Nam mới.

* Nội dung:

- Tuyên ngôn độc lập là văn kiện lịch sử tuyên bố trước quốc dân, đồng bào và
thế giới về việc chấm dứt chế độ thực dân, phong kiến ở nước ta, đánh dấu kỉ
nguyên độc lập, tự do của nước Việt Nam mới.

- Bản Tuyên ngôn vừa tố cáo mạnh mẽ tội ác của thực dân Pháp, ngăn chặn âm
mưu tái chiếm nước ta của các thế lực thù địch và các phe nhóm có hội quốc tế,
vừa bộc lộ tình cảm yêu nước, thương dân và khát vọng độc lập, tự do cháy
bỏng của tác giả.

* Nghệ thuật:

- Lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, chứng cứ xác thực.

- Ngôn ngữ vừa hùng hồn, đanh thép khi tố cáo tội ác kẻ thù vừa chan chứa
tình cảm, ngôn ngữ châm biếm sắc sảo.

- Hình ảnh giàu sức gợi cảm.

2. Tây Tiến - Quang Dũng

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Tây Tiến là tên gọi của trung đoàn Tây Tiến, được thành lập năm 1947:

+ Nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt Lào.

+ Địa bàn hoạt động rộng: Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Sầm Nứa.
+ Lính Tây Tiến chủ yếu là người Hà Nội, trẻ trung, yêu nước.

- Năm 1947, Quang Dũng gia nhập đoàn quân Tây Tiến, là đại đội trưởng.

- Cuối năm 1948, Quang Dũng chuyển về đơn vị mới, nhớ đơn vị cũ, ông đã
viết bài thơ tại Phù Lưu Chanh (Hà Tây).

- Bài thơ ban đầu có tên là “Nhớ Tây Tiến”. Đến năm 1957, in lại bỏ từ “nhớ”,
in trong tập “Mây đầu ô”.

* Nội dung:

- Với cảm hứng lãng mạn và ngòi bút tài hoa, Quang Dũng đã khắc họa thành
công hình tượng người lính Tây Tiến trên cái nền thiên nhiên núi rừng miền
Tây hùng vĩ, dữ dội và mĩ lệ. Hình tượng người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp
lãng mạn, đậm chất bi tráng.

* Nghệ thuật:

- Cảm hứng và bút pháp lãng mạn.

- Cách sử dụng ngôn từ đặc sắc: các từ chỉ địa danh, từ tượng hình, từ Hán Việt.

- Kết hợp chất nhạc và chất họa.

3. Việt Bắc - Tố Hữu

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Chiến thắng Điện Biên Phủ thắng lợi. Tháng 7-1954, Hiệp định Giơ – ne – vơ
về Đông Dương được kí kết. Hòa bình lập lại, một trang sử mới mở ra cho toàn
dân tộc.

- Tháng 10-1954, những người kháng chiến từ căn cứ miền núi trở về miền
xuôi, Trung ương Đảng, Chính phủ rời chiến khu Việt bắc về lại thủ đô. Nhân
sự kiện có tính lịch sử này, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ.

* Nội dung:

- Việt Bắc là khúc ca hùng tráng và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc
kháng chiến và con người kháng chiến. Thể hiện sự gắn bó, ân tình sâu nặng
với nhân dân, đất nước trong niềm tự hào dân tộc…

- Việt Bắc là khúc hát ân tình chung của những người cách mạng, những người
kháng chiến, của cả dân tộc qua tiếng lòng của nhà thơ. Bên cạnh đó, bài thơ
còn cất lên âm hưởng anh hùng ca vang dội, đưa ta về với một thời kì lịch sử
hào hùng, trọng đại của đất nước.
* Nghệ thuật:

- Sử dụng sáng tạo hai đại từ “mình, ta” với lối đối đáp giao duyên trong dân ca,
để diễn đạt tình cảm cách mạng.

- Bài thơ Việt Bắc thể hiện tính dân tộc đậm đà:

+ Sử dụng thành công thể thơ lục bát truyền thống.

+ Ngôn ngữ, hình ảnh giản dị, quen thuộc, gần gũi, đậm sắc thái dân gian.

+ Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật tài hoa như điệp từ, liệt kê, so sánh, ẩn
dụ tượng trưng…

+ Nhịp điệu thơ uyển chuyển ngân vang, giọng điệu thay đổi linh hoạt.

4. Đất nước - Nguyễn Khoa Điềm

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Trường ca Mặt đường khát vọng được tác giả sáng tác năm 1971 tại chiến khu
Trị - Thiên, viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiến miền Nam về
non sông, đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường dấu tranh hòa
nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược.

- Đoạn trích “Đất nước” thuộc phần đầu chương V của trường ca.

* Nội dung:

- Đoạn trích thể hiện những cảm nhận mới mẻ của tác giả về đất nước qua
những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều phương diện: lịch sử, địa lí,
văn hóa... Tư tưởng trọng tâm, bao trùm toàn bộ bài thơ là tư tưởng “Đất nước
của nhân dân”.

* Nghệ thuật:

- Giọng thơ trữ tình, chính trị, cảm xúc sâu lắng, thiết tha.

- Chất liệu văn hóa, văn học dân gian được sử dụng nhuần nhị, sáng tạo.

5. Đất nước - Nguyễn Đình Thi

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Tác phẩm viết trong khoảng thời gian từ 1948 -> 1955 . Bài thơ là sự tổng
hợp của những sáng tác Sáng mát trong như sáng năm xưa (48 ), Đêm mít tinh
(49 ) và Đất nước (55) . Đây là thời gian ông trải nghiệm , trưởng thành cùng
Đất Nước trong kháng chiến chống Pháp lần 2.

* Nội dung:

- Bài thơ thể hiên những cảm xúc sâu lắng tinh tế của tác giả về Đất Nước
trong kháng chiến chống Pháp đau thương nhưng anh dũng, kiên cường và
chiến thắng vẻ vang.

* Nghệ thuật:

+ Hình ảnh, ngôn từ có sức khái quát cao.

+ Có sự kết hợp giữa cảm xúc và suy tưởng.

+ Nhà thơ chú ý điển tả sâu sắc, tinh tế tiếng nói nội tâm của nhân vật trữ tình.

6. Dọn về làng - Nông Quốc Chấn

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Bài thơ Dọn về làng viết vào mùa đông 1950 về quê hương trong những năm
kháng chiến chống Pháp. Nông Quốc Chấn viết Dọn về làng bằng tiếng Tày và
tự dịch ra tiếng Việt.

* Nội dung:

- Miêu tả chân thực nỗi đau khổ của người dân trong cuộc kháng chiến chống
Pháp.

- Tố cáo tội ác, sự tàn bạo dã man của thực dân Pháp đối với nhân dân ta.

* Nghệ thuật:

- Hình ảnh thơ chân thực, sinh động, gần gũi với sinh hoạt cũng như tâm hồn
người miền núi.

- Giọng thơ giàu cảm xúc.

- Sử dụng thành công, sáng tạo các biện pháp tu từ nghệ thuật.

7. Tiếng hát con tàu - Chế Lan Viên

* Hoàn cảnh sáng tác:

- In trong tập Ánh sáng và phù sa, viết nhân cuộc vận động đồng bào miền xuôi
lên xây dựng kinh tế ở miền núi Tây Bắc những năm 1958-1960.
* Nội dung:

- Bài thơ thể hiện khát vọng, niềm hân hoan trong tâm hồn nhà thơ khi trở về
với nhân dân, đất nước, cũng là tìm thấy nguồn nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo
nghệ thuật cho hồn thơ.

* Nghệ thuật:

- Nghệ thuật so sánh, điệp từ, điệp ngữ -> nhấn mạnh vai trò của nhân dân
trong kháng chiến.

- Thơ giàu chất suy tưởng triết lí.

8. Đò Lèn - Nguyễn Duy

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Đò Lèn được viết năm 1983, trong một dịp nhà thơ trở về quê ngoại, trở lại
với những hồi ức đan xen nhiều buồn vui thời học trò, về với hình ảnh bà ngoại
thương yêu, người đã tận tuỵ nuôi nấng nhà thơ đến tuổi trưởng thành. Bài thơ
được in trong tập Ánh trăng.

* Nội dung:

- Đò Lèn gợi lên những kí ức đẹp về thời thơ ấu và hình ảnh người bà tảo tần,
bày tỏ tấm lòng yêu quý, kính trọng rất mực của người cháu đối với người bà
đã mất.

- Là sự ân hận muộn màng của người cháu về thời thơ ấu vô tư, vô tâm, sống
bằng ảo tưởng đẹp mà không thấu hiểu cuộc sống cơ cực của bà.

* Nghệ thuật:

- Có sự hòa quyện giữa tính cách dân gian và phong vị cổ điển.

- Hình ảnh giản dị và gần gũi với cuộc sống đời thường, chất hỏm hỉnh dân
gian.

9. Sóng - Xuân Quỳnh

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Sóng được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tê ở vùng biển Diêm Điền
(Thái Bình), là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, rất tiêu biểu cho phong
cách thơ Xuân Quỳnh.

- Bài thơ in trong tập Hoa dọc chiến hào.

* Nội dung:

- Qua hình tượng sóng, trên cơ sở khám phá sự tương đồng, hòa hợp giữa sóng
và em, bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung
thủy, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Từ
đó cho thấy tình yêu là một thứ tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của
con người.

* Nghệ thuật:

- Hình tượng sóng đôi giúp nhà thơ diễn tả những cảm xúc khó nói trong tình
yêu.

- Thể thơ năm chữ với cách ngắt nhịp linh hoạt phù hợp trong việc diễn tả các
cung bậc, sắc thái cảm xúc khác nhau.

- Ngôn ngữ gần gũi, trong sáng, dung dị, tinh tế.

10. Đàn ghi-ta của lor-ca - Thanh Thảo

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập “Khối vuông ru-bic”, là một trong
số nhũng sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của Thanh Thảo.

* Nội dung:

- Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi
thảm của nghệ sĩ Lor-ca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong
muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng. Tình yêu con
người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor-ca hằng ôm ấp là cái đẹp
mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.

* Nghệ thuật:

- Thể thơ tự do.

- Sử dụng hình ảnh biểu tượng, siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.

- Sự kết hợp giữa nhạc và thơ.

- Những liên tưởng, so sánh bất ngờ, thú vị, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ...

11. Người lái đò Sông Đà - Nguyễn Tuân

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Tác phẩm là kết quả của chuyến đi miền Bắc vừa thỏa mãn thú phiêu lãng vừa
để tìm kiếm vẻ đẹp thiên nhiên và chất vàng mười đã qua thử lửa trong tâm hồn
của những con người lao động và chiến đấu trên miền sông núi hùng vĩ và thơ
mộng đó.

- Người lái đò sông Đà là bài tùy bút được in trong tập Sông Đà (1960).

* Nội dung:

- Người lái đò sông Đà là một áng văn đẹp được làm nên từ tình yêu đất nước
say đắm, thiêt tha của một con người muốn dùng văn chương để ca ngợi vẻ đẹp
vừa kì vĩ, hào hùng vừa trữ tình thơ mộng của thiên nhiên và nhất là của con
người lao động bình dị ở miền Tây Bắc.

- Tác phẩm còn cho thấy công phu lao động nghệ thuật khó nhọc cùng sự tài
hoa, uyên bác của người nghệ sĩ Nguyễn Tuân trong việc dùng chữ nghĩa để tái
tạo những kì công của tạo hóa và những kì tích lao động của con người.

* Nghệ thuật:

- Tùy bút pha bút kí, kết cấu linh hoạt, vận dụng được nhiều tri thức văn hóa và
nghệ thuật vào trong tác phẩm.

- Nhân vật mang phong thái đời thường, giản dị.

- Bút pháp: kết hợp hài hào giữa hiện thực và lãng mạn.

- Ngôn ngữ hiện đại kết hợp với ngôn ngữ cổ xưa.

12. Ai đặt tên cho dòng sông - Nguyễn Huy Tưởng

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là bài bút kí xuất sắc, viết tại Huế, ngày 4-1-
1946, in trong tập sách cùng tên.

- Bài bút kí có 3 phần, văn bản thuộc phần thứ nhất.

* Nội dung:

- Hoàng Phủ Ngọc Tường xứng đáng là “một thi sĩ của thiên nhiên” (Lê Thị
Hướng). Với những trang viết mê đắm, tài hoa, súc tích, tác giả đã thực sự làm
giàu thêm cho linh hồn bức tranh thiên nhiên xứ sở.

- Sông Hương thực sự trở thành “gấm vóc” của giang sơn tổ quốc.Bài kí góp
phần bồi dưỡng tình yêu, niềm tự hào đối với dòng sông và cũng là với quê
hương, đất nước.
* Nghệ thuật:

- Thể loại bút kí.

- Văn phong hướng nội, súc tích, tinh tế và tài hoa.

- Sức liên tưởng phong phú, vốn hiểu biết phong phú trên nhiều lĩnh vực.

- Ngôn ngữ phong phú, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, sử dụng các biện pháp tu
từ (so sánh, nhân hóa…).

- Có sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khách quan.

13. Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Truyện ngắn Vợ chồng A Phủ sáng tác năm 1952, in trong tập Truyện Tây
Bắc, đưuọc tặng giải Nhất - Giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam 1954 – 1955.

* Tóm tắt truyện:

Truyện kể về cuộc đời của vợ chồng A Phủ. Mị là cô gái trẻ đẹp, nhà nghèo,
sống ở Hồng Ngài. Cô bị bắt cóc về làm vợ A Sử, làm con dâu gạt nợ nhà
thống Lí Pá Tra. Cô phải lao động quần quật, sống không khác gì con trâu, con
ngựa. Khi mùa xuân đến, cô cũng muốn đi chơi liền bị A Sử trói đứng trong
buồng. Chỉ đến khi A Sử bị đánh, cô mới được cởi trói để đi lấy lá thuốc, xoa
dầu cho chồng. A Phủ là một chàng trai nghèo, mô côi, khỏe mạnh, gan góc,
giỏi lao động. Vì đánh A Sử đến phá rối cuộc chơi nên bị bắt, bị đánh đập, bị
phạt vạ, phải vay vốn thống lí để nộp phạt, rồi trở thành người ở đợ trừ nợ
trong nhà thống lí. Một lần để hổ ăn mất một con bò, A Phủ bị trói đứng, bị bỏ
đói suốt mấy ngày đêm. Một đêm, khi trở dậy thổi lửa để sưởi, Mị bắt gặp dòng
nước mắt chảy trên gò má đen sạm của A Phủ. Mị nghĩ về thân phận mình,
đồng cảm về cảnh ngộ của A Phủ. Cô đã cắt dây trói giải thoát cho A Phủ và bỏ
trốn khỏi nhà thống lí Pá Tra. Hai người đến Phiềng Sa, thành vợ thành chồng,
tạo dựng một cuộc sống mới. A Phủ được sự giác ngộ của cán bộ cách mạng A
Châu trở thành tiểu đội trưởng du kích. Họ cùng mọi người cầm súng để gìn
giữ bản làng.

* Nội dung:

- “Vợ chồng A Phủ” là câu chuyện về những người dân lao động vừng núi cao
Tây Bắc không cam chịu bọn thực dân, chúa đất áp bức, đày đọa, giam hãm
trong cuộc sống tối tăm đã vùng lên phản kháng đi tìm cuộc sống tự do.

- Truyện cũng nói lên ước mơ về một cuộc sống tự do, hạnh phúc của người
dân.
* Nghệ thuật:

- Ngôn ngữ giản dị, sinh động, hấp dẫn.

- Xây dựng nhân vật đặc sắc, miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, tài tình.

- Giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, đượm màu sắc và phong vị dân tộc, vừa giàu
tính tạo hình, vừa giàu chất thơ.

14. Vợ nhặt - Kim Lân

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc nhất của Kim Lân in trong tập Con chó xấu xí.
Tiền thân của truyện ngắn này là tiểu thuyết Xóm ngụ cư – được viết ngay sau
Cách mạng tháng Tám nhưng dang dở và mất bản thảo. Sau khi hòa bình lập lại
(năm 1954), ông dựa vào một phần truyện cũ để viết truyện ngắn này.

* Tóm tắt truyện:

- Năm 1945, nạn đói khủng khiếp xảy ra lan tràn khắp nơi trên cả nước, người
chết như rạ, người sống cũng dật dờ như những bóng ma. Tràng là chàng trai
xấu xí thô kệch, ế vợ, Tràng sống ở xóm ngụ cư. Anh làm nghề kéo xe bò thuê
và sống cùng người mẹ già. Một lần kéo xe thóc Liên đoàn lên tỉnh Tràng đã
quen với môt cô gái. Vài ngày sau gặp lại, Tràng không còn nhận ra cô gái ấy,
bởi vẻ tiều tụy, đói rách làm cô đã khác đi rất nhiều. Tràng đã mời cô gái một
bữa ăn, cô gái liền ăn một lúc bốn bát bánh đúc. Sau một câu nói nửa thật, nửa
đùa, cô gái đã theo anh về nhà làm vợ. Việc Tràng nhặt được vợ đã làm cả xóm
ngu cư ngạc nhiên, nhất là bà Cụ Tứ (mẹ của Tràng) cũng không nổi bàng
hoàng ngạc nhiên và lo lắng nhưng rồi bà cụ cũng đã hiểu ra và chấp nhận
người con dâu ấy. Trong bữa cơm” đón nàng dâu mới, họ chỉ với một bữa cháo
kèm theo là nồi cháo cám bà cụ tứ dành cho nàng dâu nhân bữa cơm đón nàng
dâu mới với tấm lòng độ lượng, bao dung. Tác phẩm kết thúc ở chi tiết vào
buổi sáng hôm sau tiếng trống thúc thuế dồn dập, quạ đen bay vù như mây đen.
Thị nói về chuyện Việt Minh phá kho thóc Nhật và Tràng nhớ lại hình ảnh lá
cờ đỏ sao vàng bay phấp phới hôm nào.

* Nội dung:

- Truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân không chỉ miêu tả tình cảnh thê thảm của
người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 mà còn thể hiện
đưuọc bản chất tốt đẹp và sức sống kì diệu của họ: ngay trên bờ vực của chết,
họ vẫn hướng về sự sống, khát khao tổ ấm gia đình và thương yêu, đùm bọc lẫn
nhau.

* Nghệ thuật:
- Xây dựng tình huống truyện độc đáo, tự nhiên, kết hợp nhuần nhuyễn hai yếu
tố hiện thực và nhân đạo.

- Bút pháp phân tích tâm lí nhân vật tinh tế, sâu sắc.

- Nghệ thuật đối thoại, độc thoại nội tâm làm nổi rõ tâm lí của từng nhân vật.

- Ngôn ngữ kể chuyện phong phú, cách kể chuyện gần gũi, tự nhiên.

- Kết cấu truyện đặc sắc.

15. Rừng Xà Nu - Nguyễn Trung Thành

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Truyện ngắn Rừng xà nu được viết năm 1965 (ra mắt lần đầu tiên trê tạp chí
Văn nghệ Quân giải phóng Trung Trung Bộ số 2/1965, sau đó in trong tập Trên
quê hương những anh hùng Điện Ngọc), là tác phẩm nổi tiếng nhất trong số các
sáng tác của Nguyên Ngọc viết trong những năm tháng kháng chiến chống đế
quốc Mĩ.

* Tóm tắt truyện

Sau ba năm đi "lực lượng", Tnú về thăm làng. Bé Heng gặp anh ở con nước lớn
đẫn anh về. Con đường cũ, hai cái dốc, rừng lách chằng chịt hố chông, hầm
chông, giàn thò sắc lạnh. Mặt trời chưa tắt thì anh về đến làng. Cụ Mết già làng
và bà con dân làng reo lên mừng rỡ. Cụ Mết đưa anh về nhà ăn cơm. Từ nhà
ưng vang lên một hồi, ba tiếng mõ dài, cả lũ làng cầm đuốc kéo tới nhà cụ Mết
gặp Tnú. Có ông bà già. Nhiều trai tráng và lũ con gái. Đông nhất là lũ trẻ con.
Có cả cô Dít, em gái Mai, nay là bí thư chi bộ kiêm chính trị viên xã đội. Ai
cũng muốn ngồi gần anh Tnú. Dít thay mặt lũ làng xem giấy có chữ kí chỉ huy
cho phép Tnú về thăm làng một đêm. Quanh bếp lửa rộn lên: 'Tốt lắm rồi!"
"Một đêm thôi, mai lại đi rồi, ít quá, tiếc quá". Rồi cụ Mết kể lại cuộc đời Tnú
cho lũ làng nghe. Tiếng nói rất trầm. "Anh Tnu đó, nó đi Giải phóng quân đánh
giặc... Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta". Anh Xút bị
giặc treo cổ, bà Nhan bị giặc chặt đầu, nó và em Mai đi vào rừng nuôi anh
Quyết cán bộ. Anh dạy nó học chữ. Nó học chữ thì hay quên nhưng đi rừng
làm liên lạc thì đầu nó sáng lạ lùng. Nó vượt thác, xé rừng mà, lọt tất cả vòng
vây của giặc. Một lần Tnú vượt thác Đắc Nông thì bị giặc bắt, bị tra tấn, bị giặc
đày đi Kông Tum. Ba năm sau, Tnú vượt ngục trốn về, lung đầy thương tích.
Tnú đọc thư tuyệt mệnh của anh Quyết gửi cho dân làng Xô Man trước khi anh
tử thương. Tnú đi bộ lên núi Ngọc Linh đem vẻ một gùi đá mài. Đêm đêm làng
Xô Man thức mài vũ khí. Thằng Dục chỉ huy đồn Đắc Hà đưa lũ ác ổn về vây
ráp làng. Tiếng kêu khóc vang dậy. Cụ Mết và trai tráng lánh vào rừng, bí mật
bám theo giặc. Bọn giặc đã giết chết mẹ con Mai. Tay không, nhảy ra cứu vợ
con, Tnú bị giặc bắt. Chúng lấy nhựa xà nu đốt cháy mười ngón tay anh. Cụ
Mết và 10 thanh niên từ rừng xông ra, dùng mác, và rựa chcm chết tất cả 10 tên
ác ôn. Thằng Dục ác ôn và xác lũ lính ngổn ngang quanh đống lửa xà nu trên
nhà ưng. Từ đó, làng Xô Man ào ào rung động. Và lửa cháy khắp rừng. Sau đó,
Tnú ra đi tìm cách mạng..." Cụ Mết ngừng kể, rồi hỏi Tnú đã giết được mấy
thằng Diệm, mấy thằng Mĩ rồi? Anh kể chuyện đánh đồn, xông xuống hầm
ngầm dùng tay bóp chết thằng chỉ huy... thằng Dục, "đúng chớ... chúng nó đứa
nào cũng là thằng Dục!". Mưa rơi nặng hạt. Không ai nhận thấy đêm đã khuya.
Sáng hôm sau cụ Mết và Dít tiễn Tnú lên đường. Ba người đứng nhìn những
rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời...

* Nội dung:

- Thông qua câu chuyện về những con người ở một bản làng hẻo lánh, bên
những cánh rừng xà nu bạt ngàn, xanh bất tận, tác giả đặt vấn đề có ý nghĩa lớn
lao đối với dân tộc và thời đại: Để cho sự sống của nhân dân và đất nước mãi
mãi trường tồn, không có cách nào khác hơn là phải cùng nhau đứng lên, cầm
vũ khí chống lại kẻ thù tàn ác.

* Nghệ thuật:

- Đặc sắc, đậm đà chất sử thi hùng tráng. Chất sử thi được thể hiện ở đề tài, chủ
đề, cốt truyện, nhân vật, hình ảnh thiên nhiên, các chi tiết nghệ thuật, giọng
điệu:

+ Đề tài có ý nghĩa lịch sử: sự vùng dậy của dân làng Xô Man chống lại Mĩ
Diệm.

+ Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hoành tráng. Rừng xà nu làm nền cho bức
tranh về cuộc đấu tranh chống giặc (Cả rừng... ào ào rung động, lửa cháy khắp
rừng).

+ Các nhân vật tiêu biểu được miêu tả trong bối cảnh trang nghiêm, hùng vĩ,
vừa mang phong cách Tây Nguyên vừa mang phẩm chất của anh hùng thời đại.

- Kết cấu vòng tròn: mở đầu, kết thúc là hình ảnh rừng xà nu cùng với sự trở về
của Tnú sau ba năm xa cách.

- Cách thức trần thuật: kể theo hồi tưởng qua lời kể của cụ Mết (già làng), kể
bên bếp lửa gợi nhớ lối kể " khan"- sử thi của các dân tộc Tây Nguyên, những
bài "khan" được kể như những bài hát dài hát suốt đêm.

16. Những đứa con trong gia đình - Nguyễn Thi

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Những đứa con trong gia đình là một trong số những truyện ngắn xuất sắc
nhất của Nguyễn Thi, được viết ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt khi
ông công tác ở tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng.
* Tóm tắt truyện:

Chuyện kể về hai chị em Chiến – Việt, những đứa con trong một gia đình có
nhiều mất mát, đau thương: cha bị Pháp chặt đầu hồi chín năm, mẹ vừa bị đại
bác Mĩ bắn chết. Khi hai chị em Chiến – Việt trưởng thành, cả hai đều giành
nhau tòng quân. Nhờ sự đồng tình của chú Năm, cả hai đều được nhập ngũ và
ra trận.Trong trận đánh ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt diệt được một xe
bọc thép đầy Mĩ và sáu tên Mĩ lẻ nhưng anh cũng bị thương nặng, lạc đồng đội,
một mình nằm lại chiến trường khi còn ngổn ngang dấu vết của đạn bom và
chết chóc. Việt ngất đi, tỉnh lại nhiều lần. Mỗi lần tỉnh lại, Việt hồi tưởng về
gia đình, về những người thân yêu như mẹ, Chú Năm, chị Chiến… .Đoạn trích
thể hiện lần tỉnh dậy thứ tư của Việt trong đêm thứ hai. Tuy mắt không nhìn
thấy gì, tay chân đau buốt, tê cứng nhưng Việt vẫn trong tư thế sẵn sàng chiến
đấu và cố gắng từng tí một lê về phía có tiếng súng của quân ta vì phía đó “là
sự sống”. Việt hồi tưởng lại những sự việc xảy ra từ sau ngày má mất. Cả hai
chị em đều háo hức tòng quân, nhưng Chị Chiến nhất định giành đi trước vì
cho rằng Việt chưa đủ 18 tuổi. Đến đêm mít tinh, Việt nhanh nhảu ghi tên mình
trước. Chị Chiến chậm chân và “bật mí” chuyện Việt chưa đầy 18 tuổi. Nhờ
chú Năm đứng ra xin giúp, Việt mới được tòng quân. Đêm hôm ấy, chị Chiến
bàn bạc với Việt về mọi việc trong nhà. Việt răm rắp chấp nhận mọi sự sắp đặt
của chị Chiến, vì Việt thấy chị Chiến nói giống má quá chừng.Sáng hôm sau,
hai chị em khiêng bàn thờ má sang gửi nhà chú Năm. Việt cảm thấy lòng mình
“thương chị lạ”. Sau ba ngày đêm, đơn vị đã tìm thấy Việt. Anh được đưa về
điều trị tại một bệnh viện dã chiến; sức khoẻ hồi phục dần. Anh Tánh giục Việt
viết thư cho chị kể lại chiến công của mình. Việt rất nhớ chị, muốn viết thư
nhưng không biết viết như thế nào vì Việt cảm thấy chiến công của mình chưa
thấm gì so với thành tích của đơn vị và mong ước của má.

* Nội dung:

- Truyện kể về những người con trong một gia đình nông dân Nam Bộ có
truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thủy chung son sắt với quê hướng cách
mạng. Chính sự gắn bó sâu nặng giưa tình cảm gia đình với tình yêu nước, giưa
truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to
lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống
Mĩ cứu nước.

* Nghệ thuật:

- Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo.

- Nghệ thuật trần thuật (nghệ thuật kể chuyện) qua dòng hồi tưởng của nhân vật
góp phần giúp nhân vật bộc lộ tính cách của mình và tác phẩm đậm chất trữ
tình.

- Ngôn ngữ bình dị, phong phú, giàu giá trị tạo hình và đậm chất Nam Bộ.
- Chi tiết được chọn lọc vừa cụ thể vừa giàu ý nghĩa gây ấn tượng mạnh đến
người đọc, làm nổi rõ góc cạnh của cuộc sống.

17. Chiếc thuyền ngoài xa - Nguyễn Minh Châu

* Hoàn cảnh sáng tác:

- Tác phẩm được viết vào tháng 8 năm 1983, in trong tập truyện ngắn cùng tên

- Tác phẩm là một trong số những sáng tác tiêu biểu của văn học Việt Nam từ
sau năm 1975 đên cuối thế kỉ XX

* Tóm tắt tác phẩm:

- Để có thể xuất bản được một bộ lịch về thuyền và biển, nhận lời của trưởng
phòng, nghệ sĩ Phùng đi tới một vùng biển đã từng là chiến trường cũ của anh
thời chống Mĩ. Sau mấy buổi sáng phục kích, anh đã chụp được một cảnh “đắt”
trời cho – cảnh chiếc thuyền ngoài xa trong làn sương sớm, đẹp như một bức
tranh mực tàu. Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã ngạc nhiên đến sững sờ
khi chứng kiến từ chính chiếc thuyền đó cảnh người chồng vũ phu đang đánh
đập vợ mình một cách dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh trả lại cha
mình. Những ngày sau, cảnh tượng đó lại tiếp diễn và lần này anh đã ra tay can
thiệp. Theo lời mời của chánh án Đẩu (một người đồng đội cũ của Phùng)
người đàn bà hàng chài đã đến toà án huyện. Tại đây, người phụ nữ ấy đã từ
chối sự giúp đỡ của Đẩu và anh, nhất quyết không bỏ người chồng vũ phu. Chị
đã kể câu chuyện về cuộc đời mình và đó cũng là lí do giải thích cho sự từ chối
trên. Rời khỏi vùng biển với khá nhiều bức ảnh, Phùng đã có một tấm được
chọn vào bộ lịch tĩnh vật hoàn toàn” về thuyền và biển” năm ấy. Tuy nhiên,
mỗi lần đứng trước tấm ảnh, Phùng đều thấy hiện lên cái màu hồng hồng của
ánh sương mai và nếu nhìn lâu hơn bao giờ anh cũng thấy hình ảnh người đàn
bà nghèo khổ, lam lũ bước ra từ tấm ảnh.

* Nội dung:

- Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đòi đằng sau bức
ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng đắn về
cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều,
phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

* Nghệ thuật:

- Cốt truyện có nhiều tình huống độc đáo, có ý nghĩa khám phá, phát hiện về
đời sống.

- Chọn ngôi kể, hình thức kể chuyện phù hợp.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo, đặc sắc.
- Xây dựng nhiều hình ảnh, hình tượng vừa chân thực vừa chứa đựng nhiều
tầng ý nghĩa sâu sắc.

18. Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Lưu Quang Vũ

* Hoàn cảnh sáng tác:

- “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” viết năm 1981 nhưng đến năm 1984 mới ra
mắt công chúng, là một trong số những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang
Vũ, đã công diễn nhiều lần trên sân khấu trong và ngoài nước.

- Từ một cốt truyện dân gian, Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành một vở kịch
nói hiện đại, đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lí và nhân
văn sâu sắc.

- Đoạn trích thuộc cảnh VII và đoạn kết của vở kịch.

* Tóm tắt vở kịch:

Trương Ba rất giỏi đánh cờ. Nam Tào đã xoá tên ông trong sổ Trời. Sau đó,
Nam Tào và Đế Thích đã cho hồn Trương Ba tái sinh nhập vào xác anh hàng
thịt vừa mới chết. Từ đó, hồn Trương Ba trú ngụ trong xác hàng thịt, xác hàng
thịt mang hồn Trương Ba. Cũng từ đó xảy ra bao chuyện lộn xộn. Lí trưởng
sách nhiễu. Vợ hàng thịt đòi chồng. Vợ, con, cháu của Trương Ba cảm thấy
chồng, cha, ông của mình sao mà xa lạ, vụng về và cục cằn. Bản thân Trương
Ba có quá nhiều thay đổi: Nhiễm nhiều thói xấu, trở nên tha hoá, sống lạc lõng.
Có nhiều lúc hồn Trương Ba và xác hàng thịt cãi nhau, nặng lời với nhau. Vợ
Trương Ba chán ngán đòi bỏ đi. Cái Gái, cu Tị, hai đứa cháu đều ghét ông. Chị
con dâu đau khổ nói với hồn Trương Ba về sự tan hoang, đổ vỡ của gia đình,
"đau đớn thấy... mỗi ngày thầy một đổi khác dần, mất mát dần...". Hồn Trương
Ba bải hoải bài hoài, thắp hương xin gặp Đế Thích. Gặp Đế Thích, hồn Trương
Ba nói về thân phận cay đắng "sống nhờ" của mình và xin được chết cho thảnh
thơi. Đế Thích hết lời khuyên giải, nhưng hồn Trương Ba vẫn không nghe. Vừa
lúc đó, cái Gái chạy đến oà khóc, báo tin cu Tị con chị Lụa đã chết. Nam Tào,
Bắc Đẩu báo tin Ngọc Hoàng đã tha cho Đế Thích cái tội nhập hồn Trương Ba
vào xác hàng thịt và cho phép hồn Trương Ba được sống trong xác hàng thịt.
Nhưng hồn Trương Ba xin được chết để cu Tị sống lại. Hồn Trương Ba an ủi,
dặn dò vợ con rồi nhắm mắt qua đời.

* Nội dung:

- Qua đoạn trích vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”, Lưu Quang Vũ muốn
gửi tới người đọc thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng đưuọc
sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn
quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi khi con người được sống tự
nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết
dấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để
hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.

* Nghệ thuật:

- Xây dựng tình huống, xung đột kịch độc đáo, hấp dẫn.

- Đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính, tạo nên chiều sâu ý nghĩa cho
vở kịch.

- Hành động kịch của nhân vật phù hợp với tính cách, hoàn cảnh, góp phần
thúc đẩy tình hống, xung đột kịch phát triển.

- Nghệ thuật độc thoại nội tâm giúp nhân vật bộc lộ tính cách và quan niệm về
lẽ sống đúng đắn.

II. Văn bản nước ngoài

I. Thuốc của Lỗ Tấn

1. Lỗ Tấn

1.1. Cuộc đời :

Lỗ Tấn tên thật là Chu Thụ Nhân , là nhà văn cách mạng nổi tiếng của nền văn
học hiện đại Trung Quốc nửa đầu thế kỷ XX , sinh năm 1881 , mất 1936 , xuất
thân trong một gia đình quan lại sa sút ở tỉnh Chiết giang TQ . 13 tuổi cha bệnh
hiểm nghèo không tiền chữa chạy mà mất. Ông ôm mộng học nghề y từ nay .

Ông là một trí thức yêu nước có tư tưởng tiến bộ, trước khi học nghề thuốc ,
ông học nhiều nghề : Khai mỏ với mong ước làm giàu cho tổ quốc. Nghề hàng
hải với mong muốn mở mang tầm mắt , cuối cùng thất vọng .

Lỗ Tấn chọn nghề y sang Nhật học , đang học ở Nhật trong một lần đi xem
phim ông phát hiện người TQ hăm hở đi xem người Nhật chém người TQ làm
gián điệp cho Nga. Ông nhận ra rằng chữa bệnh thể xác không bằng chữa căn
bệnh tinh thần cho Quốc dân. Nên ông chủ trương dùng ngòi bút để phanh phui
căn bệnh tinh thần cho quốc dân với chủ đề “phê phán quốc dân tính” , nhằm
làm thay đổi căn bệnh tinh thần cho nhân dân Trung Hoa .

Lỗ Tấn được giới thiệu nhiều ở VN trước CM tháng 8/45 , sinh thời Bác Hồ rất
thích đọc Lỗ Tấn – Năm 1981 thế giới kỉ niệm 100 năm năm sinh Lỗ Tấn như
một danh nhân văn hoá thế giới .

1.2. Sự nghiệp
Lỗ Tấn đã để lại tác phẩm , được in thành 3 tập : Gào thét , Bàng Hoàng ,
Chuyện cũ viết theo lối mới ( trong đó có các tác phẩm nổi tiếng như AQ chính
truyện, Cố Hương, Nhật kí người điên…)

Ông xứng đáng lànhà văn hiện thực xuất sắc của TQ , năm 1981 cả Thế giới kỉ
niệm 100 năm sinh và tôn vinh ông là danh nhân văn hoá thế giới .

2. Thuốc

2.1. Hoàn cảnh ra đời

- Lỗ Tấn viết Thuốc ngày 25 - 4 -1919 đúng lúc phong trào Ngũ tứ nổ ra, đăng
trên tạp chí Tân thanh niên.

- Khi viết truyện ngắn này Lỗ Tấn muốn nói về căn bệnh đớn hèn của người
Trung Quốc, nhân dân chìm đắm trong mê muội lạc hậu mà những người cách
mạng thì hoàn toàn xa lạ với nhân dân, nhà văn muốn cảnh báo: người Trung
Quốc cần suy nghĩ thật nghiêm túc về một phương thuốc để cứu dân tộc

2.2. Tóm tắt

-Vợ chồng lão Hoa Thuyên mua bánh bao chấm máu tử tù cho con trai bị ho
lao ăn vì cho rằng như thế sẽ khỏi.

- Những người khách ở quán trà chẳng ai hiểu gì về Hạ Du, cho rằng người tù
cách mạng là giặc, là điên.

- Năm sau, tiết thanh minh, mẹ Hạ Du và bà Hoa Thuyên đến bãi tha ma viếng
mộ con. Hai ngôi mộ cách nhau con đường mòn.

- Hai bà mẹ đau khổ bắt đầu có sự đồng cảm với nhau. Họ rất ngạc nhiên khi
thấy trên mộ Hạ Du có một vòng hoa hoa trắng hoa hồng xen lẫn nhau, nằm
khoanh trên nấm mộ khum khum. Bà mẹ Hạ Du lẩm bẩm một mình: Thế này là
thế nào nhỉ?.

2.3. Nội dung

2. 3.1. Những lớp nghĩa cơ bản của nhan đề Thuốc:

- Phương thuốc lạc hậu, mê tín chữa bệnh lao bằng bánh bao tẩm máu người.

- Lỗ Tấn muốn đề cập tới một vấn đề xã hội sâu sắc: phải chữa căn bệnh u mê,
dốt nát cho người dân Trung Quốc.

- Phải tìm một phương thuốc làm cho quần chúng giác ngộ cách mạng và làm
cách mạng gắn bó với quần chúng.
2.3.2. Nhân vật Hạ Du

- Hạ Du chỉ được tác giả mô tả qua những nhân vật khác, tuy vậy vẫn hiện lên
rất rõ nét.

- Hạ Du là người sớm giác ngộ cách mạng, dũng cảm hiên ngang, dám tuyên
truyền cách mạng ngay cả trong nhà ngục (rủ lão Nghĩa …đi làm giặc).

- Hạ Du bị xử chém - nhiều người dân tranh nhau xem, lấy máu của Hạ Du làm
thuốc chữa bệnh Sự u mê của quần chúng và sự xa rời quần chúng của người
cách mạng là những vấn đề Lỗ Tấn đặt ra trong truyện Thuốc.

- Lỗ Tấn vừa thể hiện sự cảm phục và đồng tình với những người cách mạng
vừa kín đáo phê bình sự xa rời quần chúng của họ.

3.3. Những hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng

- Hình ảnh chiếc bánh bao tẩm máu người

- Hình ảnh vòng hoa trên mộ của Hạ Du: cho thấy những người cách mạng như
Hạ Du không thể chết, điều đó hy vọng ở tương lai sẽ có người tiếp bước anh.

- Hình ảnh con đường mòn: Sự cách biệt và xa rời giữa quần chúng và người
cách mạng

- Thời gian và không gian nghệ thuật:

+ Không gian nghệ thuật: là quán trà cũ kĩ nhà lão Hoa Thuyên, pháp trường,
bãi tha ma tù hãm, ẩm mốc, bế tắc, u ám, nặng nề...

+ Thời gian nghệ thuật có sự tiến triển: từ mùa thu (trảm quyết) đến mùa xuân
(thanh minh) trong sáng thể hiện mạch tư duy lạc quan của tác giả về tương lai
của đất nước Trung Quốc.

-Trong truyện ngắn Thuốc từ cách đặt tên tác phẩm cho đến cách dẫn truyện
đều toát lên đặc điểm văn phong của Lỗ Tấn: dung dị, trầm lắng nhưng rất sâu
xa.

5. Nghệ thuật:

- Trong truyện ngắn Thuốc từ cách đặt tên tác phẩm cho đến cách dẫn truyện
đều toát lên đặc điểm văn phong của Lỗ Tấn: dung dị, trầm lắng nhưng rất sâu
xa.

- Cô đọng và súc tích Thuốc là một truyện ngắn mang kích thước của một
truyện dài.
- Hình ảnh ngôn từ giàu tính biểu tượng

- Lời dẫn chuyện nhẹ nhàng tự nhiên có sức hấp dẫn lôi cuốn

II. Số phận con người của Sô-lô-khôp

1. M. Sôlôkhốp

1.1. Cuộc đời

Mikhaiin SôlôKhôp là nhà văn hiện thực vĩ đại Nga sinh năm 1905 , mất 1984 ,
xuất thân trong một gia đình nông dân vùng thảo nguyên cạnh sông Đông .

Ông rất gắn bó với con người và cảnh vật quê hương trong những bước chuyển
mình đau đớn và phức tạp của lịch sử . Chính vì thế tác phẩm của ông thấm
đẫm hơi thở và linh hồn của cuộc sống vùng sông Đông .

Sôlô Khốp là người trực tiếp tham gia cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại , ông
thấu hiểu được những nỗi khổ đau và số phận con người trong cuộc chiến
tranh . Chính điều này đã tạo ra một bước ngoặc trong các sáng tác của ông .

Sôlô Khôp được trao tặng giải thưởng nô ben về văn học năm 1965 .

1.2. Sự nghiệp

Sôlô Khôp là nhà văn xuất sắc của nước Nga , ông đã để lại nhiều tác phẩm có
giá trị như : Những truyện ngắn sông Đông , Sông Đông êm đềm , Số phận con
người , Đất vỡ hoang ,…

2. Số phận con người

2.1. Hoàn cảnh sáng tác:

Truyện Số phận con người (1957) của Sô-lô-khốp viết về con người sau chiến
tranh với cái nhìn toàn diện, chân thật.

2. 2.Tóm tắt

Nhân vật chính trong tác phẩm là Xôcôlôp . Chiến tranh thế giới thứ II bùng
nổ , Xôcôlôp nhập ngũ rồi bị thương . Sau đó , anh bị đoạ đày trong trại giam
của bọn phát xít . Khi thoát khỏi nhà tù ,anh nhận được tin vợ và con gái bị
bom giặc sát hại . người con trai duy nhất của anh cũng đã nhập ngũ và đang
cùng anh tiến về đánh Berlin . Nhưng đúng ngày chiến thắng , con trai anh đã
bị kẻ thù bắn chết . Niềm hi vọng cuối cùng của anh tan vỡ .

Kết thúc chiến tranh , Xôcôlôp giải ngũ , làm lái xe cho một đội vận tải và ngẫu
nhiên anh gặp được bé Vania . Cả bố mẹ em đều bị bắn chết trong chiến tranh ,
chú bé phải sống bơ vơ không nơi nương tựa . Anh Vania làm con nuôi và yêu
thương, chăm sóc chú bé thật chu đáo và coi đó là một nguồn vui lớn .

Tuy vậy , Xôcôlôp vẫn bị ám ảnh bởi những nỗi đau buồn vì mất vợ , mất con
“nhiều đêm thức giấc gối ướt đẫm nước mắt” anh thương thay đổi chỗ ở nhưng
anh vẫn cố giấu không cho bé Vania biết nỗi khổ của mình .

3. Nội dung

3.1. Chiến tranh và số phận con người

- Va-ni-a: Mới 5-6 tuổi, bố chết ngoài mặt trận, mẹ bị bom chết trên tàu hoả;
Sống trơ trọi, đói khát.

- Dù còn thơ dại nhưng cũng đã ý thức nỗi bất hạnh của mình (thở dài…)

- Xô-cô-lốp:

+ Ra trận, bị thương, bị bắt làm tù binh, vợ và hai con gái bị bom sát hại, con
trai bị bắn chết ngay ngày chiến thắng phát xít.

+ Sau chiến tranh: Không dám về quê hương, chìm vào men rượu, nỗi đau
buồn dường như tàn phá sức khoẻ anh.

+ Tâm hồn luôn bị giày vò bởi kí ức của ngày hôm qua (những giấc mơ…)

- Chiến tranh để lại những vết thương mãi mãi làm nhức nhối tâm hồn người
lính, nhà văn nhìn thẳng vào những mất mát; ca ngợi khí phách của nhân dân
Liên Xô trong chiến tranh vệ quốc.

3.2. Bản lĩnh kiên cường, lòng nhân ái của con người Nga

- Xô-cô-lôp nhạy cảm với nỗi đau của Va-ni-a, muốn chia sẻ, nhận nó làm con,
quyết định bất ngờ lòng nhân ái.

- Tâm hồn nhẹ nhõm tìm được lẽ sống: Thương yêu đùm bọc kẻ bất hạnh.

- Trái tim anh như được hồi sinh nhờ sức mạnh của tình thương.

- Cố gắng không làm tổn thương nó, che giấu sự thật về cuộc đời thằng bé, giấu
cả những giọt nước mắt.

- Hai số phận nâng đỡ nhau, cháu bé cần sự chở che còn Xô-cô-lốp cần một lẽ
sống, một nguồn vui trong đời. Cả hai vươn mình vượt qua số phận. Con người
từ vực thẳm của khổ đau đã đứng dậy bằng sức mạnh của tình yêu nước, lòng
dũng cảm, tình thương, lòng nhân ái.
4. Đặc sắc nghệ thuật

- Phương thức trần thuật giản dị, sinh động, giàu sức hấp dẫn và lôi cuốn.

- Miêu tả sâu sắc, tinh tế nội tâm và diễn biến tâm trạng nhân vật.

- Nhiều đoạn trữ tình ngoại đề gây xúc động mạnh cho người đọc.

III. Ông già và biển cả của E. Hê-minh-uê

1. E. Hê-minh-uê

1.1. Cuộc đời :

Hêminguê là nhà văn Mĩ , sinh năm 1899 mất năm 1961,sinh trưởng trong một
gia đình trí thức khá giả tại thành phố ngoại vi Chicagô , là người từng đoạt
giải Nobel về văn học 1954.

Ông yêu thích thiên nhiên hoang dại, thích phiêu lưu mạo hiểm ,sống giản dị,
gần gũi quần chúng và từng tham gia nhiều cuộc chiến tranh.

Ong tham gia chiến tranh thế giới thứ I bị bắt rồi bị thương nặng ,trở về Mỹ với
tâm trạng lạc loài . Chiến tranh thế giới thứ II ông tham gia chống phát xít tại
Tây Ban Nha, làm phóng viên mặt trận , ông viết rất sôi nổi, viết nhiều trong
khoảng thời gian từ đây trở đi .

Hêminguê có một cuộc đời đầy sóng gió , một cây bút xông xáo không mệt
mỏi .Ông là ngưòi đề xướng ra nguyên lí “ Tảng băng trôi” (Đại thể là nhà văn
không trực tiếp phát ngôn cho ý tưởng của mình mà xây dựng hình tượng có
nhiều sức gợi để người đọc có thể rút ra phần ẩn ý ).

1.2. Sự nghiệp :

Sự nghiệp văn chương của ông khá đồ sộ , trong đó có những tác phẩm tiêu
biểu :

Giã từ vũ khí , Ông già và biển cả , Chuông nguyện hồn ai , ...

2. Ông già và biển cả

2.1. Hoàn cảnh ra đời:

- Ông già và biển cả (1952), xuất bản lần đầu trên tạp chí Đời sống. Tác phẩm
gây tiếng vang lớn và hai năm sau được trao giải Nô-ben.
- Tác phẩm tiêu biểu cho lối viết “Tảng băng trôi”. Phần nổi của ngôn từ không
nhiều, lối viết giản dị song phần chìm rất lớn gợi lên nhiều tầng ý nghĩa mà
người đọc sẽ rút ra được tùy theo thể nghiệm và cảm hứng trước hình tượng.

2.2. Tóm tắt

Ông già Xanchiagô đánh cá ở vùng nhiệt lưu , nhưng đã lâu không kiếm được
con cá nào . Đêm ngủ ông mơ về thời trai trẻ với tiếng sóng gào , hương vị
biển , những con tàu , những đàn sư tử . Thả mồi ông đối thoại với chim trời ,
cá biển .

Thế rồi , một con cá lớn tính khí kì quặc mắc mồi . Đây là một con cá Kiếm to
lớn , mà ông hằng mong ước . Sau cuộc vật lộn cực kỳ căng thẳng và nguy
hiểm , Xanchiago giết được con cá .

Nhưng lúc ông già quay vào bờ , từng đàn cá mập hung dữ đuổi theo rỉa thịt
con cá Kiếm . Ông phải đơn độc chiến đấu đến kiệt sức với lũ cá mập . Tuy
vậy , ông vẫn nghĩ “ không ai cô đơn nơi biển cả” . Khi ông già mệt rả rời quay
vào bờ thì con cá Kiếm chỉ còn trơ lại bộ xương .

2.3. Nội dung:

2.3.1.Đoạn trích nằm ở cuối truyện. Nội dung kể về việc chinh phục con cá
kiếm của lão Xan-ti-a-gô. Qua đó, người đọc cảm nhận được nhiều tầng ý
nghĩa, đặc biệt là vẻ đẹp của con người trong việc theo đuổi ước mơ giản dị
nhưng rất to lớn của đời mình và ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cá
kiếm.

2.3.2. Hình ảnh ông lão và con cá kiếm :

- Con cá kiếm được miêu tả như một “nhân vật đặc biệt”, có những nét khác
thường. Xuất hiện gián tiếp nhưng ấn tượng bởi những vòng lượn tròn rất lớn.
Nhà văn có dụng ý muốn Xan-ti-a-gô và người đọc hình dung về con cá. Xan-
ti-a-gô không khỏi kinh ngạc cái đuôi lớn hơn chiếc lưỡi hái lớn…thân hình đồ
sộ…Giống như con người con cá rất khôn ngoan. Qua những vòng lượn, nhà
văn vẽ lên những cố gắng hết sức mãnh liệt của con cá để thoát khỏi sự níu kéo,
bủa vây của người ngư phủ. Cái chết của con cá oai phong mang vẻ đẹp lãng
mạn…

- Xan-ti-a-gô là một ngư phủ lành nghề kiên cường. Qua hành động và độc
thoại nội tâm chứng tỏ ông rất quý con cá (người anh em…tao chưa thấy bất kì
ai hùng dũng, …cao thượng như mày….).

- Xan-ti-a-gô cảm nhận con cá không chỉ bằng động tác mà cả bằng trái tim (sự
cảm thông). Không chỉ như quan hệ giữa người đi săn và con mồi. Biểu hiện
qua lời lẽ và ý nghĩ của ông lão đã biến con cá thành “nhân vật” đối thoại trong
lặng câm và bình đẳng , bộc lộ vẻ đẹp tâm hồn của ông lão.
Đề cao sức mạnh con người. Thể hiện niềm tin vào nghị lực con người và niềm
kiêu hãnh về con người

Đặc sắc nghệ thuật

- Đoạn trích tiêu biểu cho phong cách độc đáo của Hê-minh-uê với nguyên lý
“Tảng băng trôi”, sử dụng ẩn dụ, tính đa nghĩa của hình tượng.

- Lối kể chuyện độc đáo, kết hợp nhuần nhuyễn giữa lời kể với văn miêu tả
cảnh vật, đối thoại và độc thoại nội tâm.