You are on page 1of 21

www.lawcommission.gov.

np

;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;+rfng_ P]g, @)^$


k|df0fLs/0f / k| sfzg ldlt
@)^$.!).@#
@)^$ ;fnsf] P]g g= #^
;'zf;gsf] k|T ofe"lt ug]{ ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]s f] P]g
k|:tfjgf M d'n's sf] ;fj{hlgs k| zf;gnfO{ hgd' vL, hjfkmb] xL, kf/bzL{ , ;dfj] z L tyf
hg;xeflutfd" ns agfO{ To;sf] k|ltkmn ;j{ ;fwf/0fnfO{ pknAw u/fpg, sfg" gsf] zf;g,
e|i6frf/d' Qm / r':t k| zf;g, ljs]G b|Ls/0f, cfly{ s cg'zf;g tyf ;fj{hlgs sfo{ / ;| f]tsf] s' zn
Joj:yfkg h:tf c;n zf;gsf cfwf/e"t dfGotfnfO{ cfTd;ft\ u/L ;j{ ;fwf/0fn] kfpg' kg]{ ;]jf
l56f] , 5l/tf] tyf sd vlr{n f] 9Ëaf6 kfpg] cj:yf ;[h gf ug{ , ;' zf;g kfpg] gful/ssf] clwsf/nfO{
Jojxf/df ptf/L sfof{Gjogdf Nofpg, / k| zf;g ;+ oGqnfO{ ;]j fk| bfos ;+oGq tyf ;xhstf{ sf] ?kdf
?kfGt/0f u/L d'n' sdf ;' zf;gsf] k|T ofe"lt lbg] ;DaGwdf sfg" gL Joj:yf ug{ cfjZos ePsf]n] ,
Joj:yflksf–;+ ;bn] of] P] g agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f /lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]g sf] gfd æ;'zf;g -Joj:yfkg tyf ;~rfng_ P] g, @)^$Æ
/x] sf] 5 .
-@_ of] P]g t'?Gt k| f/De x' g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu] df o; P] gdf,–
-s_ æ;+ljwfgÆ eGgfn] g] kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# ;Demg' k5{ .
-v_ ædGqLÆ eGgfn] k|w fgdGqL, pk–k|w fgdGqL jf dGqL ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] :jtGq
?kdf dGqfnosf] sfo{e f/ ;DxfNg] /fHodGqL ;d] tnfO{ hgfpF 5 .
-u_ æ;lrjÆ eGgfn] dGqfnosf] ;lrj ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] g]k fn ;/sf/sf] d'Vo
;lrj / ;lrj ;/xsf] sfo{ ;Dkfbg ug]{ g] kfn ;/sf/sf] ljlzi6 >]0fLsf] cGo clws[ t
;d] tnfO{ hgfpF 5 .
-3_ ædGqfnoÆ eGgfn] g] kfn ;/sf/sf] dGqfno ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] k| wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\ sf] sfof{n o jf ;+j} wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf sfof{ no ;d]t nfO{
hgfpF5 .
www.lawcommission.gov.np 1
www.lawcommission.gov.np

-ª_ æljefuLo k| d'v Æ eGgfn] s' g} dGqfno cGt{utsf] ljefu jf ;f] ;/xsf] cGo
sfof{ nosf] k| d'vsf] ?kdf sfd ug{] kbflwsf/L ;Demg' k5{ .
-r_ æsfof{no k| d'vÆ eGgfn] s' g} ;/sf/L sfof{ nosf] k| d'v eO{ sfd ug]{ kbflwsf/L
;Demg' k5{ .
-5_ ætf]lsPsf] Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P] g cGtu{t ag] s f] lgoddf tf]lsPsf] jf
tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
kl/R5]b– @
k|zf;g ;~rfng ;DaGwL ;fdfGo k|fjwfgx?
jwfgx
#= ljleGg :t/df sfo{ ;Dkfbg x'g] M -!_ g] kfn ;/sf/n] d' n'sdf ;' z f;g sfod ug{sf] nflu
s]G b|Lo :t/, If] qLo :t/, c~rn :t/, lhNnf :t/ tyf :yfgLo :t/df k| zf;lgs sfo{ ;Dkfbg
ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf If] q, c~rn / lhNnfsf] ljefhg tyf :yfgLo txsf]
ef}uf]l ns Onfsfsf] lgwf{ /0f k|rlnt sfg" g adf]lhd x' g]5 .
$= ljifout dGqfno tyf ljefu /xg] M -!_ g] kfn ;/sf/sf] s] Gb| Lo :t/sf] sfo{ ;Dkfbg ug{ sf
nflu cfjZos ;+Vofdf ljifout dGqfno tyf ljefux? /xg] 5g\ .
-@_ dGqfnosf] ;+Vof / ;f]sf] sfo{ljefhg g] kfn ;/sf/sf] sfo{ljefhg lgodfjnL
adf]lhd x' g]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/sf] k| d'v k| zf;lgs lgsfosf] ?kdf k|w fgdGqL tyf dlGqkl/ifb\ sf]
sfof{ no /xg]5 .
-$_ dGqfno dftxtdf cfjZos ;+ Vofdf ljefu, sfof{ no tyf lgsfo /xg ;Sg] 5g\ .
%= cfjZos lgsfo u7g ug{ ;Sg] M -!_ k|z f;lgs sfo{ ;Dkfbg ug{ dGqfno,ljefu tyf
sfof{ nosf] cltl/Qm g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg';f/ cGo ;lrjfno, cfof]u, af] 8{, s]G b|,
;ldlt jf cGo To:t} lgsfo u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf ;lrjfno, cfof]u, af] 8{, s] Gb|, ;ldlt jf cGo To:t}
lgsfosf] sfd, st{Jo, clwsf/ tyf cGo sfo{ If]q ut zt{x ? -6D;{ ckm /] k]m/]G;_ g] kfn ;/sf/n]
tf] s] adf] lhd x'g]5 .
^= k|z f;lgs sfo{ ;~rfngsf cfwf/ M d'n'sdf ;' zf;g sfod ug{ sf nflu o; P] g jf cGo
k|rlnt sfg" g adf]lhd k| zf;lgs sfo{ ;Dkfbg ubf{ To:tf] sfo{ ;Dkfbg ug]{ kbflwsf/Ln]

www.lawcommission.gov.np 2
www.lawcommission.gov.np

;+ljwfg tyf cGo k| rlnt sfg" gdf Joj:yf ePsf s' /fx?sf] cltll /Qm b]xfosf cfwf/df sfo{
;Dkfbg ug'{ kg]{5 M–
-s_ /fi6« / hgtfsf] j[xQ/ lxt,
-v_ ;dGofo / ;dfj]zLs/0f,
-u_ sfg"g sf] zf;g,
-3_ dfgjclwsf/sf] k|T ofe"lt,
-ª_ kf/blz{tf,j:t'l gi7tf,hjfkmb]lxtf tyf OdfGbfl/tf,
-r_ cfly{ s cg' zf;g Pj+ e|i6frf/d' Qm, r':t / hgd' vL k|z f;g,
-5_ k|zf;g ;+ oGqsf] t6:ytf tyf lgikIftf,
-h_ k|zf;lgs ;+oGqdf / lg0f{ o df ;j{ ;fwf/0fsf] kx'Fr,
-em_ ljs]Gb| Ls/0f tyf clwsf/ lgIf] k0f,
-`_ hg;xeflutf tyf :yfgLo ;| f]t sf] clwstd pkof]u .
&= g]kfn ;/sf/n] clVtof/ ug]{ gLltx? M -!_ ;+ljwfg tyf cGo k| rlnt sfg" gdf Joj:yf ePsf
gLlt Pj+ ;do ;dodf clVtof/ ul/Psf gLltsf cltl/Qm d'n' ssf] k| zf;lgs sfo{ ;Dkfbg
ubf{ g] kfn ;/sf/n] b]xfosf gLlt clVtof/ ug]{ 5 M–
-s_ cfly{ s pbf/Ls/0f,
-v_ u/LaL lgjf/0f,
-u_ ;fdflhs Gofo,
-3_ k|fs[l ts tyf cGo ;fj{hlgs ;|f]tsf] bLuf] tyf s' zn Joj:yfkg,
-ª_ dlxnf;zlQms/0f tyf n}l Ës Gofosf] ljsf;,
-r_ jftfj/0fLo ;+/If0f,
-5_ hghflt, blnt tyf cfly{ s tyf ;fdflhs ?kdf lk5l8Psf ju{sf] pTyfg,
-h_ b'u{d If]qsf] ljsf; tyf ;Gt'lnt If] qLo ljsf; .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd clVtof/ u/] sf gLltnfO{ sfof{G jog ug{ g] kfn ;/sf/n] ;do
;dodf cfjZos sfo{qmd tyf cfof]hgfx? ;~rfng ug]{5 .
kl/R5]b–#
k|zf;lgs sfo{sf] ;~rfng tyf lhDd]jf/L
*= ;'zf;g sfod ug'{ ;DalGwt kbflwsf/Lsf] st{Jo x'g] M d'n's df ;'zf;g sfod ug]{ /
;j{; fwf/0fnfO{ ;dodf g} To;sf] k|ltkmn pknAw u/fpg] p2]Z on] o; P] g jf cGo k| rlnt
www.lawcommission.gov.np 3
www.lawcommission.gov.np

sfg"g adf]lhd g] kfn ;/sf/sf] k|zf;lgs sfo{ l56f] 5l/tf] 9Ën] ;~rfng ug'{ u/fpg'
;DalGwt kbflwsf/Lsf] st{ J o x'g] 5 .
(= dGqLsf] lhDd]jf/L M -!_ ;+ljwfg tyf cGo k| rlnt sfg"g df plNnlvt lhDd] jf/Lsf ;fy} cfk" mn]
;Dxfn] sf] dGqfnoaf6 ;Dkfbg x'g] sfo{ ;DaGwL gLltut ljifo nufot ;Dk" 0f{ cfjZos sfo{
;dodf g} ;Dkfbg ug]{ u/fpg] ;du| lhDd] j f/L ;DalGwt dGqLsf] x' g] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{ ;fdfGotfdf k|lts"n gx" g] u/L ;DalGwt dGqLn] cfˆgf] dGqfno
/ cGtu{tsf sd{ rf/LnfO{ cfjZos lgb]{ zg lbg ;Sg] 5 / To:tf] lgb]{ zgsf] ;doleq} kfngf
ug'{ ;DalGwt sd{rf/Lsf] st{Jo x' g]5 .
!)= d'Vo ;lrj tyf lghsf] lhDd]j f/L M -!_ d'Vo ;lrj g] kfn ;/sf/sf] k| d'v k| zf;sLo clwsf/L
x'g]5 / ;f] xL x}l ;otdf lghn] cfˆgf] lhDd] jf/L jxg ug]{ 5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts" n gx' g] u/L o; P] g jf cGo k| rlnt
sfg"g df Joj:yf ePsf sfd, st{ Jo / clwsf/sf cltl/Qm d' Vo ;lrjsf] sfd, st{Jo,
clwsf/ / lhDd]jf/L b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ k|wfgdGqLsf] ;'k /Lj] If0f tyf lgb]{z gsf] cwLgdf /xL k| wfgdGqL tyf
dlGqkl/ifb\ sf] sfof{ nosf] k| zf;sLo k| d'vsf] ?kdf ;f] sfof{nosf] sfo{
;Dkfbg ug]{ jf u/fpg],
-v_ g]kfn ;/sf/sf] ;lrj tyf cGo ljlzi6 >]0fLsf clws[tsf] ;'k/Lj] Ifssf]
x}l;otn] lghx?n] ;Dkfbg u/] sf sfo{s f] ;'k/Lj] If0f ug]{ tyf ;lrjn]
;Dkfbg ug'{ kg]{ k| z f;lgs sfo{ sf ;DaGwdf cfjZos lgb]{ zg lbg],
-u_ ljleGg dGqfno tyf cGo ;Da4 lgsfox?sf] k|zf;lgs sfd
sf/afxLnfO{ ;dGjo ug]{ jf u/fpg] ,
-3_ zf;sLo ;'w f/nfO{ d' n' sL k|zf;gsf] cleGg cËsf] ?kdf sfof{ Gjog ug{
jf u/fpg ljleGg dGqfno / cGo s] Gb| Lo lgsfoaLr ;dGjo ug]{ ,
-ª_ dlGqkl/ifb\ sf] ;lrjsf] ?kdf sfd ug]{ / ;f]xL x}l;otdf dlGqkl/ifb\ sf]
lg0f{o k| dfl0ft ug]{ ,
-r_ g]kfn ;/sf/ -dlGqkl/ifb\_ sf lg0f{ o sfof{G jog ug{, u/fpg ;DalGwt
dGqfnox?nfO{ kl/rfng ug]{ jf u/fpg] / tL lg0f{ o sfof{Gjog
l:yltsf] ;'k /Lj] If0f ug]{,

www.lawcommission.gov.np 4
www.lawcommission.gov.np

-5_ d'n's sf] k| zf;gtGqnfO{ r':t / k'mlt{ nf] agfpg g]kfn ;/sf/sf
;lrj tyf cGo sd{rf/LnfO{ pTk|]l/t ug]{ ,
-h_ g]kfn ;/sf/sf] sfd sf/afxLnfO{ k|e fjsf/L agfpg ;do ;dodf
;lrj a} 7s cfof]h gf ug]{ / ;lrj a}7 saf6 ePsf lg0f{ o sfof{Gjog
l:yltsf] ;'k /Lj] If0f ug]{ jf u/fpg] ,
-em_ ljleGg dGqfno tyf s]G b| Lo txsf sfof{ nox?sf] k| zf;lgs sfd
sf/afxLsf] cg'u dg, lg/LIf0f tyf ;' k/Lj]If0f ug]{ jf u/fpg] ,
-`_ g]k fn ;/sf/sf] lg0f{ osf] nflu ;lrjn] k]z u/] sf] k|:tfjdf cfjZos
s'/fx? k'u] gk'u] sf] hfFr L] k|:tfjnfO{ g]k fn ;/sf/ -dlGqkl/ifb\_ ;dIf
k]z ug]{ / cË gk'u] sf] kfOPdf ;DalGwt ;lrjsxfF lkmtf{ k7fpg] jf
k7fpg nufpg],
-6_ g]kfn kIf ePsf låkIfLo tyf ax'kIfLo;lGw ;Demf}t fsf] sfof{Gjog
l:yltsf] cg'udg ug]{ u/fpg] ,
-7_ tf]lsP adf]lhdsf cGo sfo{ ug]{ jf u/fpg] .
!!= ;lrjsf] lhDd]jf/L M -!_ ;lrj ;DalGwt dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ nosf] k| d'v k| z f;sLo kbflwsf/L x' g]5 / ;f] xL x}l;otdf lghn] lhDd]j f/L lgjf{ x ug{
cfjZos sfo{ ;Dkfbg ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{;fdfGotfdf k|lts" n gx' g] u/L o; P] g jf cGo k| rlnt
sfg"g df Joj:yf ePsf] sfd, st{ Jo / clwsf/sf] cltl/Qm ;lrjsf] cGo sfd, st{Jo /
clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ g]kfn ;/sf/n] k|ltkfbg ug'{ kg]{ gLltsf ;DaGwdf ;DalGwt dGqLnfO{
;3fpg],
-v_ ;DalGwt dGqLsf] lgb]{ zg tyf k/Lj] If0fsf] cwLgdf /xL cfk"m axfn
/x] s f] dGqfno jf ;+ j}w flgs lgsfo jf s]G b| Lo :t/sf sfof{nosf] sfo{
;Dkfbg ug]{,
-u_ cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ no cGtu{ tsf gLltut ljifodf s'g} ;'w f/ ug'{ kg]{ ePdf
;DalGwt dGqL ;dIf ;f]sf] k|:tfj k] z ug]{,

www.lawcommission.gov.np 5
www.lawcommission.gov.np

-3_ cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ nosf] Joj:yfkg, b}lgs sfo{ ;~rfng, sd{rf/Lpk/ lgoGq0f
tyf ;'k /Lj]If0f ug]{,
-ª_ cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ no cGtu{t sf ljefu, sfof{ no jf To:tf] dGqfno jf ;+j} wflgs
lgsfo jf s]G b| Lo :t/sf sfof{no dftxtsf cGo lgsfosf] sfd
sf/afxLpk/ cfjZos ;' k/Lj] If0f jf lgoGq0f ug]{ / cfjZostf
cg' ;f/ lgb]{ z g lbg] ,
-r_ g]kfn ;/sf/n] :jLs[t u/] sf gLlt / sfo{ qmd sfof{Gjog ug]{ jf
u/fpg] ,
-5_ cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ no tyf ;f];Fu ;DalGwt cGo lgsfon] k| To] s dlxgf ;Dkfbg
u/] sf] sfdsf] k|ltj] bg tf]lsP adf]lhd k| wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\ sf]
sfof{ no ;dIf k] z ug]{,
-h_ dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b| Lo :t/sf sfof{nosf] jflif{ s
sfo{ qmd th'{ df u/L dGqL ;dIf k] z ug]{ / :jLs[t sfo{ qmd
sfo{fGjog, cg'u dg / d" NofÍgsf ;fy} k|ult ;dLIff ug]{ u/fpg] ,
-em_ dGqfno jf ;+j}w flgs lgsfo jf s]Gb| Lo:t/sf sfof{n oaf6 jif{el/df
;Dkfbg ul/Psf k|d'v sfd sf/afxLsf af/] df jflif{ s k|ltj]bg tof/
u/L dGqL ;dIf k] z ug]{,
-`_ cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ no jf ;f] cGtu{t sf /fhkqflÍt låtLo >]0 fL;Ddsf sd{rf/Lsf]
;?jf jf kb:yfkgf ug]{ jf sfh v6fpg] ,
t/, Ps dGqfno jf ;+j} wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ no jf cGo lgsfo jf ;f] cGt{utsf ljefu jf sfof{n odf
sfo{ /t sd{rf/LnfO{ csf]{ dGqfno jf ;+ j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo
:t/sf sfof{n o jf lgsfo jf ;f] cGtu{tsf ljefu jf sfof{n odf
ul/g] ;?jf ;DaGwL Joj:yf k| rlnt sfg" g adf]lhd x' g]5 .

www.lawcommission.gov.np 6
www.lawcommission.gov.np

-6_ j}b]lzs cWoog, tflnd, cWoog e|d 0f jf cGo ;/sf/L sfdsf]


l;nl;nfdf ljb] z e| d0fsf nflu g] kfn ;/sf/sf] tk{maf6 /fhkqflÍt
låtLo >] 0fL;Ddsf sd{ rf/Lsf] dgf]gog ug]{ / j} b]lzs e|d 0f sfh
:jLs[ t ug]{,
-7_ cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf
sfof{ no;Fu ;DalGwt ljifodf g]kfn ;/sf/ -dlGqkl/ifb\_ af6 ePsf]
lg0f{o sfof{G jog ug]{ u/fpg] / To:tf] lg0f{ o sf] sfof{Gjog l:yltsf]
;'kl/j] If0f ug]{ ,
-8_ ;lrj a}7 saf6 ePsf] lg0f{ o sfof{Gjog ug]{ jf u/fpg] ,
-9_ cToGt pTs[ i6 Pj+ k| z+;gLo sfo{ ug]{ sd{rf/LnfO{ lghn] u/] sf
sfdsf] lj:t[ t ljj/0f pNn]v u/L tf]lsPsf]cfwf/df k' /:sf/:j?k tLg
u|]8;Dd yk lbg] jf Psk6sdf kfF r xhf/ ?k}ofF; Ddsf] Psd' i6
k'/:sf/ lbg],
-0f_ dGqfno jf ;+j}wflgs lgsfo jf s]G b|Lo :t/sf sfof{ no jf ;f]
dftxtsf ljefuLo k| d'v jf cfof]h gf k| d'vn] ;~rfng u/] sf
cfof]hgfsf] ;do ;dodf lg/LIf0f u/L cfjZos lgb{]zg lbg] ,
-t_ v08 -0f_ adf]lhd lg/LIf0f ubf{ ;~rfng ePsf cfof]h gf ;dodf k"/f
x'g g;s] sf] kfOPdf jf k"/f ePsf] cfof] hgfsf] u'0f:t/ Go" g b]lvPdf
To;sf] cfjZos 5fglag u/L bf] ifL b]lvPsf ;DalGwt ljefuLo k| d'v
jf cfof]h gf k| d'vnfO{ cfjZos sf/afxL ug]{ ,
-y_ tf]lsP adf]lhdsf] sfd, st{ Jo / clwsf/ k| of]u ug]{ jf u/fpg] .
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -`_ / -6_ adf]lhd eP u/]sf] sfdsf] hfgsf/L ;lrjn]
;DalGwt dGqLnfO{ tTsfn u/fpg' kg]{ 5 .
-$_ pkbkmf -@_ df pNn] v ePsf sfdsf ;DaGwdf g] kfn ;/sf/k|lt ;lrj lhDd]jf/
/xg] 5 / cfk" m axfn /x] sf] dGqfno jf ;+j} wflgs lgsfo jf s]Gb| Lo :t/sf sfof{ no;Fu
;DalGwt g] kfn ;/sf/n] dfu]sf] s' g} klg ljifodf cBfjlws hfgsf/L lbg] lghsf] lhDd]jf/L /
st{Jo x'g] 5 .
!@= ljefuLo k|d'vsf] lhDd]jf/L M -!_ ljefuLo k| d'v ;DalGwt ljefusf] k| d'v k|z f;sLo
kbflwsf/L x' g]5 / ;f]xL x}l;otdf cfˆgf] lhDd] jf/L lgjf{x ug{ cfjZos sfo{ ;Dkfbg ug]{ 5 .
www.lawcommission.gov.np 7
www.lawcommission.gov.np

-@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{ ;fdfGotfdf k| lts" n gx'g] u/L ljefuLo k|d' vsf] sfd, st{J o /
clwsf/ o; P] g jf k| rlnt sfg"gdf Joj:yf ePsf] sfd, st{ J o / clwsf/sf cltl/Qm b] xfo
adf] lhd x'g] 5 M–
-s_ cfk" m axfn /x] s f] ljefusf] sfo{ ;Dkfbg ug]{,
-v_ cfk" m axfn /x]sf] ljefusf] Joj:yfkg,b} lgs sfo{ ;~fng, cfˆgf]
dftxtdf /x] sf sd{ rf/Lpk/ ;' k/Lj] If0f / lgoGq0f ug]{,
-u_ cfk" m axfn /x]s f] ljefu tyf ;f] cGtu{ tsf sfof{n osf] sfd sf/afxL
/ sfo{ ;Dkfbg ;DaGwL sfo{ljlwnfO{ lg/Gt/ ?kdf ;'w f/ ub}{
;j{; fwf/0fnfO{ l56f], 5l/tf] / u'0f:t/o' Qm ;]jf k| bfg ug]{ Joj:yf ug]{,
-3_ cfk" m axfn /x]s f] ljefu jf ;f] cGtu{t sf sfof{ non] sfof{Gjog ug]{
s'g} sfg" g jf gLltdf ;'wf/ ug'{ kg]{ ePdf ;f] sf] sf/0f ;lxt ;lrj
;dIf k] z ug]{,
-ª_ cfk" m axfn /x] s f] ljefu jf ;f] cGtu{t sf sfof{nosf sd{ rf/Lsf] sfo{
;Dkfbg tyf bIftfsf] :t/ lg/Gt/ ?kdf clej[l4 ug{ k|lzIf0f tyf
tflnd lbg] Joj:yf ug]{,
-r_ cfk" m axfn /x]sf] ljefu tyf ;f] cGtu{t sf sfof{ nosf] tf]l sP
adf]lhdsf] dfl;s, jflif{ s jf cGo k|ltj] bg ;lrj ;dIf k] z ug]{ ,
-5_ cfk" m xfn /x] sf] ljefu cGtu{tsf /fhkqflÍt t[t Lo >]0fL;Ddsf
sd{rf/Lsf] ;?jf / kb:yfkg ug]{ tyf sfh v6fpg] ,
-h_ cfk" m axfn /x] sf] ljefu jf ;f] cGtu{t sf s' g} sd{rf/Ln] cToGt
pTs[ i6 / k| z+;gLo sfd u/]df To:tf] sd{r f/LnfO{ lghn] u/] sf sfdsf]
lj:t[t ljj/0f pNn]v u/L tf]lsPsf] cfwf/df k' /:sf/:j?k Ps
u|]8;Dd yk lbg] jf Psk6sdf b' O{ xhf/ ?k} ofF; Ddsf] Psd' i6 k' /:sf/
lbg] ,
-em_ s'g} sfof{ no k| d'vn] sfof{Gjog u/]sf] cfof]hgfsf] ;do ;dodf ug'{
kg]{ lg/LIf0f u/L lbg' kg]{ cfjZos lgb]{zg lbg] / cfof]h gf ;dodf
k"/f x'g g;s] df jf k" /f ePsf] cfof]h gfsf] u'0f:t/ lgwf{l/t :t/sf]
gePdf ;f] sf] 5fglag u/L sfof{no k| d'v sf] nfk/afxL jf uNtLaf6

www.lawcommission.gov.np 8
www.lawcommission.gov.np

To:tf] ePsf] eP lghpk/ ljefuLo sf/afxL k| f/De ug]{ / To;/L


u/] sf] ljefuLo sf/afxLsf] ljj/0f ;DalGwt ;lrj ;dIf k] z ug{],
-`_ tf]lsP adf]lhdsf cGo sfd, st{ Jo / clwsf/sf] k|o f]u ug]{ jf
u/fpg] .
!#= sfof{n o k|d'vsf] lhDd]jf/L M k|rlnt sfg" gdf pNn]v ePsf] sfd, st{Jo / clwsf/sf
cltl/Qm sfof{ no k| d'vsf] cGo sfd, st{ Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ cfk" m axfn /x]s f] sfof{nosf] Joj:yfkg, b}lgs sfo{ ;~rfng tyf ;f] sfof{ nodf
sfo{ /t sd{r f/Lsf] ;'k/Lj]If0f tyf lgoGq0f ug]{,
-v_ cfk" m axfn /x] s f] sfof{ no / cGtu{t sf sfof{nosf sd{rf/LnfO{ sfh v6fpg],
-u_ cfk" m axfn /x] sf] sfof{no / cGtu{t sfof{ nosf /fhkq cglÍt sd{ rf/LnfO{ Ps
sfof{ noaf6 csf]{ sfof{n odf ;?jf ug]{,
-3_ Hofb} pTs[ i6 / k|z+ ;gLo sfd ug]{ cfˆgf] sfof{n osf] sd{rf/LnfO{ u|]8 yk jf gub
k'/:sf/sf nflu lghn] u/] s f] sfdsf] lj:t[t ljj/0f pNn]v u/L ljefuLo k| d'v ;dIf
l;kmfl/; ug]{,
-ª_ cfk" m axfn /x]s f] sfof{ no cGtu{t ;~rflnt cfof] hgfx?sf] sfd lglZrt ;doleq
;DkGg ug{ nufpg],
-r_ cfk" m axfn /x] s f] sfof{ noaf6 hg;fwf/0fnfO{ k|bfg ul/g] ;]jfnfO{ k|efjsf/L agfpg],
-5_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/sf] k|of]u ug]{ jf u/fpg] .

kl/R5]b– $
k|zf;lgs sfo{ ;Dkfbg ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw
!$= lglZrt sfo{ljlw cjnDag ug'{ kg]
kg]{ M o; P]g jf cGo k|rlnt sfg" g adf]lhd lg0f{o ug{
kfpg] clwsf/Ln] s' g} ljifodf lg0f{ o ubf{ k|rlnt sfg"g df s'g} sfo{ljlwsf] Joj:yf ePsf] /x] 5
eg] To:tf] sfo{ljlw / To:tf] Joj:yf gePsf] df lg0f{ o ug'{ kg]{ ljifosf] k| s[lt x]l / pko' Qm
sfo{ljlw ckgfpg' kg]{ 5 .
!%= lglZrt ;dofjlwleq lg0f{o ug'{ kg]
kg{ M -!_ o; P]g jf cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd lg0f{o ug{
kfpg] clwsf/Ln] s' g} ljifodf lg0f{ o ubf{ k| rlnt sfg" g adf]lhd s' g} lglZrt cjlwleq lg0f{ o
ug'{ kg]{ /x]5 eg] ;f]xL ;dofjlwleq / To:tf] Joj:yf gePsf] df lg0f{ o ug'{ kg]{ ljifosf] k| s[lt
x]/L lg0f{ o ug{ kfpg] clwsf/Ln] pko' St 7x¥ofPsf] ;dofjlwleq lg0f{o ug'{ kg]{ 5 .
www.lawcommission.gov.np 9
www.lawcommission.gov.np

-@_ cfjZos tYo, ;" rgf jf k| df0f pknAw gePsf] sf/0fn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf]
cjlwleq lg0f{ o ug{ g;lsg] /x]5 eg] lg0f{o ug{ kfpg] clwsf/Ln] ;f]sf] sf/0f v'nfO{ lg0f{o
ug'{ kg]{ 5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sf/0f v'nfO{ lg0f{o ePsf] df lg0f{o ug{ kfpg] clwsf/Ln]
;f] sf] hfgsf/L cfk" meGbf Ps tx dflysf] kbflwsf/LnfO{ oyflz3| lbg' kg]{ 5 .
!^= lg0f{o ubf{ kf/blz{t f sfod ug'{ kg]
kg{ M -!_ o; P]g jf cGo k|rlnt sfg" g adf]lhd lg0f{ o ug{
kfpg] clwsf/Ln] s'g} ljifodf lg0f{o ubf{ kf/bzL{ 9Ëaf6 ug'{ kg]{ 5 .
:ki6Ls/0f M o; P]gsf] k| of] hgsf] nflu ækf/blz{ tfÆ eGgfn] lglZrt dfkb08sf]
cfwf/df lg0f{ o ug'{ kg]{ k|l qmof ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] k|rlnt sfg" g adf]lhd uf]Ko
/fVg' kg]{ s'/fnfO{ k|lts"n c;/ kfg]{ 5} g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kf/blz{tf sfod ug{ lg0f{o ug]{ clwsf/Ln] lg0f{o ug'{ kg]{
ljifodf cfˆgf dftxtsf sd{ rf/Lsf] /fo tyf k/fdz{ nfO{ Wofg lbg ;Sg] 5 .
-#_ lg0f{o ug'{ kg]{ ljifosf] sf/afxL Ps txaf6 k| f/De eO{ csf]{ txaf6 lg0f{ o ug'{ kg]{
/x] 5 eg] k|To] s txdf ;+ nUg /xg] kbflwsf/Ln] ;f] ljifodf cfˆgf] :ki6 /fo 7x/ ;lxt lg0f{o
ug'{ kg]{ ljifo lg0f{ o ug]{ clwsf/L ;dIf k] z ug'{ kg]{ 5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lg0f{o ug]{ k|lqmofdf ;+nUg /x]s f k|T o]s txsf kbflwsf/Ln]
k]z u/]s f] /fodf s'g} k| Zg p7] sf] b]lvPdf lg0f{ o ug]{ clwsf/Ln] lg0f{ o ubf{ To:tf] k|Zgsf] klg
;Daf] wg ug'{ kg]{ 5 .
-%_ s' g} lg0f{o ubf{ sfg"gL jf k|fljlws k|Z gsf] klg lg?k0f ug'{ kg]{ /x] 5 / To:tf]
ljifodf s'g} sfg" glj1 jf k|fljlwssf] /fo lng lg0f{o ug]{ clwsf/Ln] dgfl;a 7fg] df To:tf]
/fo lng ;Sg] 5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd /fo lnPsf]df To:tf] /fonfO{ ;d] t cfwf/ dfgL lg0f{ o ug{
;lsg]5 / To:tf] /fonfO{ dfGg' gkg]{ b] v] df ;f]s f] sf/0f v' nfO{ lg0f{ o ug'{ kg]{ 5 .
-&_ kf/blz{t f ;DaGwL cGo Joj:yf tf]l sP adf]lhd x' g]5 .
!&= lg0f{o ubf{ cfwf/ / sf/0f v'nfpg' kg]
kg{ M o; P] g jf cGo k|rlnt sfg" g adf]lhd lg0f{ o ubf{
;DalGwt kbflwsf/Ln] u/] sf] lg0f{o s' g s'g s' /fdf cfwfl/t 5 / To:tf] lg0f{ o lsg ug'{ k/] sf]
xf] ;f] sf] :ki6 cfwf/ / sf/0f v' nfO{ lg0f{o ug'{ kg]{5 .
!*= :jfy{ aflemPdf
aflemPdf lg0f{o ug{ gx'g] M -!_ o; P] g jf cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd lg0f{ o ug{ kfpg]
kbflwsf/Ln] lg0f{ o ug'{ kg]{ ljifodf k|ToIf ?kdf cfˆgf] s' g} lxt, ;/f]sf/ jf :jfy{ /x]s f] ePdf
www.lawcommission.gov.np 10
www.lawcommission.gov.np

jf lghn] u/] sf] lg0f{ oaf6 lghsf] xsdf ck' tfnL vfg kfpg] JolQm jf glhssf] cGo gft]bf/
k|ToIf k|efljt x' g] ePdf jf lghsf] Psf;uf]n sf] JolQmn] ;~rfng u/] sf] Jofkf/, Joj;fodf
k|ToIf kmfObf k'U g] u/L :jfy{ aflemg] ePdf To:tf] kbflwsf/Ln] To:tf] ljifodf lg0f{o ug{ ;Sg]
5}g .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k| of]h gsf] nflu lg0f{ o ug{ kfpg] kbflwsf/Ln] j[ xt\
;fj{hlgs lxtsf] nflu u/] sf] lg0f{ onfO{ :jfy{ aflemPsf] dflgg] 5} g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cj:yf k/L lg0f{ o ug]{ clwsf/Ln] lg0f{o ug{ gx'g] ePdf
;f] sf] sf/0f v' nfO{ cfk"m ;/xsf] kbflwsf/L ;f] xL sfof{ nodf ePdf lghnfO{ / gePdf
cfk" meGbf Ps tx dflysf] kbflwsf/LnfO{ ;f] ljifodf lg0f{o ug{ lbg' kg]{ 5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] kbflwsf/L ;DalGwt sfof{ nodf gePdf jf ePdf klg
pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cj:yf k/L lg0f{ o ug{ gx' g] ePdf lg0f{ o ug]{ clwsf/L ;lrj ePsf] df
d'Vo ;lrj ;dIf / cGo kbflwsf/L ePdf Ps tx dflysf] kbflwsf/L ;dIf k] z u/L lgsf;f
eP adf]lhd lg0f{ o ug'{ u/fpg' kg]{5 .
t/ d' Vo ;lrj lg0f{o ug]{ clwsf/L ePsf] df ;f] ljifo g]kfn ;/sf/ -dlGqkl/ifb\_
;dIf k] z ug'{ kg]{ 5 .
-$_ s' g} If] q jf pkIf] q -;] S6/–;a;] S6/_ sf] gLlt lgdf{0f ug]{ jf sfg" g sfof{Gjog ug]{
lgsfodf jf s' g} If] q jf pkIf] q lgodg ug]{ lgodgsf/L lgsfodf sfo{/t clws[t n] cfk"m
kbdf axfn /xF bf u/] s f] lg0f{ o ;Fu ;DalGwt s' g} u} /;/sf/L jf lghL :t/sf] ;f] xL If] q jf
pkIf] q cGtu{t s'g} j:t' jf ;] jf pTkfbg ug]{ , s' g} Joj;fo ug]{ jf To:tf] j:t' jf ;]jf
pTkfbg ug]{ kmd{, sDkgL jf cGo s'g} k|lti7fgsf] Joj:yfkgdf cfk"m kbdf axfn /xF bf;Dd /
h'g;' s} sf/0fn] To:tf] kbaf6 cjsfz k|fKt u/]kl5 klg sDtLdf Ps jif{ ;Dd k| ToIf jf k/f] If
?kdf ;+nUg x' g ;Sg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k| of]hgsf] nflu PseGbf a9L lgsfodf axfn /x] sf]
JolQmsf] xsdf ;] jfaf6 cjsfz k| fKt ug'{ cl3sf] kl5Nnf b' O{ jif{;Ddsf] cjlwnfO{
hgfpg] 5 .
-%_ o; bkmfsf] k|lts"n x' g] u/L s' g} sfd ug]{ JolQm cfˆgf] ;] jfdf axfn /x]s f] JolQm
eP lghnfO{ ;f]xL cfwf/df sfg" g adf]lhd ljefuLo sf/afxL ug{ / ;] jfaf6 cjsfz
kfO;s]s f] JolQm eP ;DalGwt dGqfnosf] ;lrjn] bz xhf/ ?k} ofF ;Dd hl/afgf ug]{ cfb]z
lbg ;Sg] 5 .
www.lawcommission.gov.np 11
www.lawcommission.gov.np

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd lbPsf] cfb]zpk/ lrQ ga' ‰g] JolQmn] k}+t L; lbgleq
;DalGwt k' g/fj] bg cbfntdf k' g/fj] bg ug{ ;Sg] 5 .
-&_ o; bkmfsf] k|lts"n x' g]u /L ;]jfdf axfn /x]sf] kbflwsf/Ln] u/] sf sfd :jtM ab/
x'g]5 .
!(= sfo{ ;Dkfbg s/f/ ug{ ;lsg] M -!_ g]k fn ;/sf/n] ;Dkfbg ug'{ kg]{ s'g} sfd lglZrt
cjlwleq ;Dkfbg -k/km/d]G ; sG6«fS6_ ul/;Sg' kg]{ jf lglZrt kl/df0fsf] pknlA w x' g] u/L
;Dkfbg ug'{ kg]{ ePdf jf g] kfn ;/sf/sf] /fli6«o b[li6sf]0fn] k| fyldstfk| fKt s' g} sfo{ qmd jf
cfof]h gf sfof{Gjog ug'{ kg]{ ePdf s' g} kbflwsf/L;Fu sfo{ ;Dkfbg s/f/ u/L To:tf] sfo{
;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L lghnfO{ lbg ;lsg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s/f/df cGo s' /fsf] cltl/Qm lhDd] jf/L kfPsf] kbflwsf/Ln]
ug'{ kg]{ sfdsf] ljj/0f, sfo{ ;Dkfbg ul/;Sg' kg]{ ;dofjlw / sfo{ ;Dkfbgsf] u'0f:t/ jf
kl/df0f ;d] t pNn]v ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/f/ ePsf] df ;f] s/f/ adf]lhd lhDd]j f/L kfPsf] JolQmn]
To:tf] s/f/ adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{ 5 .
-$_ sfa"aflx/sf] s' g} kl/l:ylt pTkGg eO{ pkbkmf -#_ adf]lhd ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfo{
;f] sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{ cjlwleq k" /f ug{ g;lsg] ePdf ;f] sf] sf/0f ;lxtsf] ljj/0f
v'nfO{ ;DalGwt dGqfnosf] ;lrj ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd k]z ePsf] ljj/0f dgfl;a b]lvPdf sfa"aflx/sf] kl/l:ylt
pTkGg eO{ hlt cjlw sfd ug{ g;lsPsf] xf] ;f] cjlw s6fO{ yk cjlwleq sfo{ ;Dkfbg ug{
sfo{ ;Dkfbg s/f/ ;+ zf] wg ug{ ;lsg] 5 .
-^_ dgfl;a sf/0flagf pkbkmf -#_ jf -%_ adf] lhdsf] cjlwleq sfo{ ;Dkfbg ug{ g;Sg]
kbflwsf/Lpk/ ljefuLo sf/afxL ug'{ kg]{5 .
-&_ o; bkmf adf]lhd lhDd]jf/L kfPsf] JolQmn] abgLot lrtfO{ jf nfk/afxL jf
x]nr] q\mofOF u/L sfo{ ;Dkfbg gu/] sf] sf/0fn] g]kfn ;/sf/nfO{ xflg gf] S;fgL ePdf jf
cfof]hgfsf] nfut j[l4 x'g] ePdf To:tf] xflg gf] S;fgL jf j[l4 ePhltsf] nfutsf] Ifltk"lt{
lghaf6 tf]l sP adf]lhd e/fpg ;lsg]5 .
-*_ sfo{ ;Dkfbg s/f/ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x' g]5 .

www.lawcommission.gov.np 12
www.lawcommission.gov.np

@)= ;fj{hlgs rf;f]sf] ljifo sfof{Gjog ubf{ ;/f]sf/jfnf tyf gful/s ;dfh;Fu k/fdz{ ug{
;lsg] M -!_ g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg' ;f/ ;fj{hlgs rf;f] sf s'g} ljifo sfof{Gjog
ug'{cl3 ;/f] sf/jfnf tyf gful/s ;dfh;Fu cfjZos k/fdz{ ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/fdz{ ubf{ sfof{Gjog ug{ k| :tfj ul/Psf] ljifosf]
;sf/fTds tyf gsf/fTds kIfx?sf] ;du| ljZn] if0f u/L To;af6 k| fKt x' g ;Sg] ;+efljt
k|efjsf] d" NofÍg ug'{ kg]{ 5 .
-#_ g] kfn ;/sf/n] ;fj{hlgs rf;f]s f] ljifo sfof{Gjog ubf{ pkbkmf -!_ jf -@_
adf]lhd ;/f] sf/jfnf tyf gful/s ;dfh;F u u/]s f] k/fdz{ af6 k| fKt ;'emfjnfO{ plrt Wofg
lbg] 5 .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k| of] hgsf nflu æ;fj{hlgs rf;f]s f] ljifoÆ eGgfn] b] xfosf
s'g} ljifo ;Demg' kg]{ 5 M–
-s_ cfwf/e"t ?kdf gofF k4lt :yfkgf ug]{ jf eO/x] sf] k4ltnfO{
cfwf/e"t ?kdf vf/] h ug]{ s'g} ljifo,
-v_ ;fj{hlgs dxTjsf] s' g} ljsf; sfo{qmd jf cfof]hgf ;~rfng ug]{
ljifo, jf
-u_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo ljifo .
@!= cfˆgf] lhDd]j f/L kG5fpg gx'g] M -!_ o; P]g jf k| rlnt sfg" g adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{
kbflsf/Ln] cfk"mnfO{ ;'lDkPsf] jf o; P] g jf k| rlnt sfg"g adf]lhd cfk" mn] ;Dkfbg ug'{ kg]{
sfd lgwf{l/t zt{ tyf lgwf{l /t cjlwleq ;Dkfbg ug'{ kg]{ 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{ kbflwsf/Ln] bkmf @@ sf] cj:yfdf
afx] s cfˆgf] lhDd]jf/L kG5fpg jf cfk" mn] ug'{ kg]{ sfd c? s;}nfO{ ug{ nufpg x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|lts" n x' g]u /L c?nfO{ sfd nufpg] jf cGo s' g} lsl;dn]
lhDd]jf/L kG5fpg] jf lhDd]j f/L kG5fpg] abgLotn] lgwf{l/t cjlwleq sfo{ ;Dkfbg gug]{ jf
sfo{ ;Dkfbg ;"rs adf]lhd pknlAw xfl;n gug]{ kbflwsf/LnfO{ d' Vo ;lrj eP g] kfn
;/sf/ -dlGqkl/ifb\_, ;lrj eP ;DalGwt dGqL, dGqfno cGtu{ tsf kbflwsf/L jf ljefuLo
k|d'v eP ;DalGwt ;lrj / ljefu cGtu{t sf cGo kbflwsf/L eP ;DalGwt ljefuLo k| d'vn]
r]tfjgL lbg ;Sg]5 .

www.lawcommission.gov.np 13
www.lawcommission.gov.np

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd r]tfjgL lbFbf klg To:tf] kbflwsf/Lsf] cfr/0f tyf sfd
sf/afxLdf ;' wf/ gcfPdf To:tf] kbflwsf/Lpk/ sfo{Ifdtfsf] cefjsf] cfwf/df k| rlnt sfg"g
adf]lhd ljefuLo sf/afxL ug'{ kg]{ 5 .
@@= clwsf/ k|T ofof]h g ug{ ;Sg] M -!_ o; P] gdf cGoq h' g;'s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg s'g}
kbflwsf/Ln] o; P] g jf k|rlnt sfg" g adf]lhd cfk" mn] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfd cfk" m ;/xsf] jf
cfˆgf] dftxtsf] cGo s' g} kbflwsf/Ln] ;Dkfbg ug{ ;Sg] u/L k|rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/
k|Tofof]h g ug{ ;Sg] 5 .
t/ clwsf/ k|T ofof]hg u/] sf] sf/0fn] dfq lghn] cfˆgf] kbLo lhDd]jf/Laf6 5"6
kfPsf] dflgg] 5} g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|T ofof]hg ePsf] clwsf/ h'g ;'s} avt lkmtf{ ug{ ;lsg] 5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h' g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg Goflos /f] xdf lg0f{o ug'{ kg]{
clwsf/ k|Tofof]h g x'g ;Sg] 5} g .
@#= kbLo jf k]z fut cfr/0f ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;fj{ hlgs kb wf/0f u/]sf] JolQmn] cfk'm kbdf
axfn /xF bf jf h'g;' s} sf/0fn] cjsfz k|fKt u/] sf] ldltn] tf]l sP adf]lhdsf] cjlw;Ddsf
nflu tf]lsP adf]lhdsf] kbLo jf k] zfut cfr/0f kfngf ug'{ kg{] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kfngf ug'{ kg]{ kbLo jf k] zfut cfr/0f b] xfosf
kbflwsf/Lsf] nflu b]xfo adf]lhdsf lgsfo jf clwsf/Ln] agfpg] 5 M–
-s_ GofowLzsf nflu Gofo kl/ifb\n] ,
-v_ ;+j}w flgs lgsfosf kbflwsf/L tyf To:tf] lgsfosf sd{r f/Lsf nflu
;DalGwt ;+j} wflgs lgsfon] ,
-u_ lghfdtL ;]jfsf sd{ rf/Lsf nflu g]k fn ;/sf/, dlGqkl/ifb\n],
-3_ cbfntdf sfo{ /t lghfdtL sd{rf/Lsf nflu ;jf]{Rr cbfntn] ,
-ª_ ;/sf/L jlsn tyf ;/sf/L jlsnsf] sfof{nodf sfo{/t sd{rf/Lsf
nflu dxfGofoflwjQmfn] ,
-r_ k|rlnt sfg"g adf]lhd u7g ePsf ;Ël7t ;+:yfsf k| d'vsf nflu
;DalGwt dGqfnon] / cGo sd{ rf/Lsf nflu ;DalGwt ;Ël7t ;+:yfn],
-5_ Joj:yflksf–;+ ;b ;lrjfnosf sd{ rf/Lsf nflu Joj:yflksf ;+;b
;lrjfno ;~rfng tyf Joj:yfkg ;ldltn],

www.lawcommission.gov.np 14
www.lawcommission.gov.np

-h_ dflysf v08x?df n]lvP b]l v afx] s cGo ;fj{ hlgs kb wf/0f u/] sf
JolQmsf] nflu tf]lsPsf] clwsf/Ln] .
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg s' g} dGqfno jf
s]Gb|Lo lgsfo jf ;f] cGtu{tsf lgsfodf axfn /x] sf sd{r f/Ln] kfngf ug'{ kg]{ st{ Josf]
k|s[ltnfO{ ljrf/ u/L To:tf sd{ rf/Ln] kfngf ug'{ kg]{ kbLo jf k] zfut cfr/0f To:tf] dGqfno
jf s]Gb| Lo lgsfon] g} agfpg ;Sg] u/L g] kfn ;/sf/n] clVtof/L lbg ;Sg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd agfPsf] kbLo jf k] zfut cfr/0f kfngf ug'{ ;DalGwt
JolQmsf] st{Jo x'g] 5 / To:tf] cfr/0f pNn+ 3g ug]{ JolQmnfO{ pNn+3gsf] dfqf cg';f/
lghpk/ sd{rf/L eP ljefuLo sf/afxL eO{ clen]v /flvg]5 / cGo kbflwsf/L eP lghsf]
nflu kbLo jf k] zfut cfr/0f agfpg] clwsf/Ln] lghsf] To:tf] clen] v /fVg] 5 .
-%_ pkbkmf -$_ df h' g;' s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg s' g} ;jf{hlgs kb wf/0f u/] sf]
JolQmn] cfˆgf] kbLo jf k]z fut cfr/0f kfngf gu/]s f] jf pNn+ 3g u/] sf] s'g} s'/f k|rlnt
sfg"g adf]lhd s;" / dflgg] /x]5 eg] ;f] ;DaGwdf lghpk/ sfg"g adf]lhd sf/afxL ug{ afwf
kg]{] 5} g .
kl/R5]b– %
ljljw
@$= kbLo pQ/bfloTjsf] lgjf{x M o; P]g jf k|rlnt sfg"g adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ug]{ lhDd]jf/L
ePsf] kbflwsf/Ln] cfˆgf] clwsf/sf] k| of]u ubf{ jf st{ Jo kfngf ubf{ b]xfosf] ljifodf Wofg
lbg' kg]{ 5 M–
-s_ cfk" mn] ;Dkfbg ug]{ sfd lgwf{l /t ;dodf g} ;Dkfbg ug{ cfkm}+n] kxn ug]{ ,
-v_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs ;|f]t sf] k|o f]u ubf{ ldtJooL 9Ëaf6 clwstd ;b'kof]u /
pTkfbgzLn x' g] u/L k| of] u ug]{,
-u_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs sfof{n onfO{ ;]jf k| bfos ;+:yf, ;DalGwt kbflwsf/L d'n's sf]
;]js tyf ;j{; fwf/0f ;]jfu| fxL ;]jf kfpg] clwsf/ ePsf] JolQm xf] eGg] s' /fdf Wofg
lbg] ,
-3_ sfo{ ;Dkfbgdf l9nf;':tL / ljnDa x'g' eg] sf] ;| f]t / ;fwgsf] b'?kof] u x' g' xf] /
d'n's sf] yk ;| f]t / ;fwg vr{ x' g' xf] eGg] efjgf /fVg] ,
-ª_ sfo{ ;Dkfbg ubf{ s' g} ckl/xfo{ sf/0f k/L tTsfn sfo{ ;Dkfbg ug{ g;lsg] ePdf
To;sf] hfgsf/L dflyNnf] lgsfonfO{ lbg] .
www.lawcommission.gov.np 15
www.lawcommission.gov.np

t/ ;fj{hlgs ;]jfsf] ljifodf jf ;]jfu|fxL;Fu ;DalGwt ljifo ePdf To:tf]


ljifo ;DalGwt sfof{nosf] ;"r gfkf6Ldf 6fF ;L cfjZostf cg';f/ k|r f/ k| ;f/ ;d] t
u/L u/fO{ ;j{;fwf/0fnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-r_ cfˆgf] clwsf/If] qleq kg]{ ljifodf lhDd]jf/ kbflwsf/L :jo+n] lg0f{ o ug'{ kg]{ / s' g}
lsl;dsf] sfg" gL hl6ntf jf låljwf gePsf] ;fdfGo ljifodf dflyNnf] lgsfosf]
lgb]{ zg dfu gug]{ .
-5_ ;/sf/L jf ;fj{hlgs sfdsf] l;nl;nfdf ;fj{hlgs kb wf/0f u/] sf] JolQmn]
;]jfu| fxL;F u k| rlnt d" No, dfGotf / ;+: s[lt cg'?k lzi6 Jojxf/ ug]{ .
@%= gful/s a8fkq /fVg' kg]{ M -!_ ;j{ ;fwf/0fnfO{ ;]jf k|bfg ug]{ jf hg;Dks{ sfod ug]{ k|T o]s
;/sf/L sfof{ non] ;a}n] b] Vg] 7fpFdf tf]l sP adf]lhd gful/s a8fkq /fVg' kg]{ 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] gful/s a8fkqdf cGo s' /fsf] cltl/Qm b]xfosf s' /fx?
pNn]v ePsf] x' g' kg]{5 M–
-s_ ;DalGwt sfof{ non] lbg] ;]jf / To;sf] k| s[lt,
-v_ ;]jfu| fxLn] ;]jf k|fKt ug{ k" /f ug'{ kg]{ sfo{ljlw,
-u_ ;]jf k| bfg ug{ nfUg] ;dofjlw,
-3_ ;]jf k| bfg ug]{ kbflwsf/L / lghsf] sfo{sIfsf] ljj/0f,
-ª_ ;]jf k|fKt ug{ s'g} b:t'/ tyf cGo /sd nfUg] eP ;f] sf] ljj/0f,
-r_ tf]lsP adf]lhdsf cGo s'/fx? .
-#_ pkbkmf -!_ df pNn] v ePsf s' /fx? ;DalGwt sfof{nonfO{ afWofTds x'g]5g\ / ;f]
adf]lhd sfo{ ;Dkfbg u/L ;j{; fwf/0fnfO{ ;] jf k| bfg ug'{ ;DalGwt sfof{ no k| d'v tyf cGo
sd{rf/Lsf] st{ Jo x' g]5 .
-$_ dgfl;a sf/0flagf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] gful/s a8fkq adf]lhd sfo{ ;Dkfbg
geO{ ;]j fu| fxLn] ;]j f k| fKt ug{ g;s] df ;DalGwt sfof{ nosf] k| d'v tyf ;f] sf] lhDd]jf/
sd{rf/Lpk/ ljefuLo sf/afxL x'g ;Sg] 5 .
-%_ dgfl;a sf/0flagf pkbkmf -!_ adf]lhdsf] gful/s a8fkq adf]lhd sfo{ ;Dkfbg
geO{ ;]jfu| fxLn] ;]jf k| fKt ug{ g;sL ;]jfu| fxLnfO{ s' g} xflg gf]S;fgL x'g uPsf] df ;f] xflg
gf] S;fgL afktsf] IftLk"lt{ ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-^_ gful/s a8fkq ;DaGwL cGo Joj:yf tf]l sP adf]lhd x' g]5 .

www.lawcommission.gov.np 16
www.lawcommission.gov.np

@^= 3'DtL ;]j f ;~rfng ug{ ;lsg] M ;j{;fwf/0fsf] ;fd"l xs jf j}olQmut ;/f] sf/ /xg] s' g}
;]jfnfO{ ;DalGwt ;] jfu| fxL /x] a;] sf] Onfsfdf g} ;]jf pknAw u/fpg' kg{] u/L g] kfn ;/sf/n]
;do ;dodf tf]s]s f sfof{ non] tf]lsP adf]lhd 3' DtL ;]jf ;~rfng ug]{ Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
@&= Gofof]l rt ;]jf z'Ns lgwf{/0f ;DaGwL Joj:yf M -!_ ;/sf/L ;]jf pknAw u/fP afkt g] kfn
;/sf/ jf cGo ;/sf/L lgsfonfO{ ;]jfu|fxLn] a'emfpg' kg]{ ;]jf z' Ns lgwf{/0f ubf{ ;fdflhs
Gofosf] cfwf/df km/s km/s ;]jf z' Ns lgwf{ /0f ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkm -!_ adf]lhd ;]j f z' Ns lgwf{ /0f ubf{ b'u{ d jf lk5l8Psf If] qsf afl;GbfnfO{
cGo Onfsfsf afl;GbfnfO{eGbf ;x'lnot x' g] u/L tf]lsP adf]lhd ;]jf z' Ns lgwf{ /0f ul/g] 5 .
@*= hgtfsf] ;xeflutf / :jfldTj ;DaGwL Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/n] s' g}
kl/of]hgf jf cfof]h gf hgtfsf] k|T oIf ;xeflutf / :jfldTjdf ;~rfng x' g] Joj:yf ldnfpg
;Sg]5 .
-@_ kl/of]hgf jf cfof]hgfdf hgtfsf] k|T oIf ;xeflutf / :jfldTj ;DaGwL Joj:yf
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@(= zf;sLo ;'w f/ OsfO{sf] :yfkgf ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|To]s dGqfnodf zf;sLo ;'wf/
OsfO{ sf] u7g ul/g]5 . pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t zf;sLo ;'w f/ OsfO{sf] sfd st{ Jo /
clwsf/ tf]lsP adf]lhd x'g] 5 .
#)= ;fj{hlgs ;'g'jfO u/fpg' kg]{ M -!_ ;j{ ;fwf/0fnfO{ ;]jf k| bfg ug]{ If]qLo,
c~rn, lhNnf jf :yfgLo :t/df sfo{ ;Dkfbg ug]{ sfof{ no k|d'vn] cfk"m axfn /x] sf]
sfof{ nosf] sfd, sf/afxLnfO{ :jR5, kf/bzL{ / j:t'lgi7 agfpg / ;j{;fwf/0f tyf
;/f]s f/jfnfsf] sfg"g ;Ddt ;/f]sf/nfO{ ;Daf] wg ug{ tf]lsP adf]lhd ;fj{ hlgs ;'g'j fO
u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf --!_ adf]lhd u/fpg' kg]{ ;fj{hlgs ;'g'jfO ubf{ ljifo;F u ;DalGwt
ljz]if1, ;/f] sf/jfnf, gful/s ;dfhsf k|ltlglw tyf :yfgLo lgsfosf kbflwsf/L ;d]tnfO{
cfdGq0f ug'{ kg]{ 5 .
-#_ o; bkmfdf cGoGq h'g;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg Goflos /f]xdf lg0f{ o ug'{ kg]{
ljifodf ;fj{ hlgs ;'g'j fO ug{ cfjZos x'g] 5} g .
#!= u'gf;f] Joj:yfkg
Joj:yfkg M -!_ k|To] s dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{nodf ;f]
dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{n on] ;Dkfbg u/] sf] sfd sf/afxLsf] u'0f:t/,

www.lawcommission.gov.np 17
www.lawcommission.gov.np

k|efjsfl/tf tyf To;df x'g ;Sg] clgoldttfsf] ;DaGwdf u' gf;f] ;'Gg ;a} n] b] Vg] 7fpF df
u'gf;f] k]l6sf /fVg' kg]{ 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k] z ePsf u'g f;f] k]l6sfdf hf] ;' s}n] u' gf;f] k]z ug{
;Sg]5 g\ .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k]z ePsf u' gf;f] Joj:yfkg ug{ s f nflu ;DalGwt dGqfno,
ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{ nosf lhDd]jf/ clws[t n] k|T o]s tLg lbgdf Psk6s cGo
sd{rf/Lsf] /f] xj/df u' gf;f] k]l6sf vf]Ng' kg]{ 5 / ;f] k]l6sfdf k| fKt ePsf u'g f;f] tyf ;'e mfj
dgfl;a /x]s f] kfOPdf To;sf] ;d'lrt Joj:yfkg ug{ cfjZos sf/afxL ug'{ kg]{ 5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd k| fKt ePsf u' gf;f] ;DalGwt dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L
lgsfo Pj+ sfof{ nosf] sfo{ ;Fu ;DalGwt geO{ To:tf] dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+
sfof{ nosf] k| d'vsf] j} olQms cfr/0f;F u ;DalGwt /x] 5g\ eg] ;f]sf] ljj/0f dflyNnf] lgsfodf
k7fpg' kg]{ 5 .
-%_ pkbkmf -#_ jf -$_ adf]lhd ul/Psf] sf/afxLsf] hfgsf/L ;DalGwt ;" r gf kf6Ldf
6fF:g' kg]{5 .
-^_ o; bkmfdf cGoq h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt dGqfno, ljefu tyf
;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{n osf] sfd sf/afxL;Fu c;DalGwt ljifosf] u'g f;f] k|fKt ePdf u' gf;f]
lbg] ;DalGwt JolQm klxrfg ePsf] /x] 5 eg] lghnfO{ ;f] hfgsf/L lbO{ lkmtf{ ug]{ / klxrfg
ePsf] /x]g5 eg] ;f] ljj/0f ;DalGwt dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{ nosf]
;"rgf kf6Ldf 6fF:g' kg]{5 .
-&_ u'gf;f] Joj:yfkg ;DaGwL cGo Joj:yf tf]l sP adf]lhd x'g] 5 .
#@= ljb]zl:yt a}Í df vftf vf]Nbf :jLs[lt lng' kg]{ M -!_ s' g} klg kbflwsf/L jf g] kfn ;/sf/sf]
;]jfdf sfo{/t sd{ rf/Ln] tf]l sP adf]lhdsf] cj:yfdf
afx] s cGo cj:yfdf ljb] zl:yt a} Í df vftf vf] Ng' kbf{ g]kfn ;/sf/sf] k"j{:jLs[lt lng' kg]{5 .
-@_ ljb]zl:yt a}Í df vftf vf] Ng' kbf{ g]kfn ;/sf/sf] k" j{:jLs[lt lng] ;DaGwL
sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x' g]5 .
##= c?sf] clwsf/df x:tIf]k ug{ gx'g] M -!_ o; P] g jf k| rlnt sfg"g adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ubf{
Ps kbflwsf/Ln] csf]{ kbflwsf/Lsf] clwsf/, lhDd]j f/L jf st{ Jopk/ x:tIf]k ug'{ x'F b}g .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|lts"n sfd ug]{ kbflwsf/LnfO{ k| rlnt sfg" g adf]lhd sf/afxL
x'g ;Sg] 5 .
www.lawcommission.gov.np 18
www.lawcommission.gov.np

#$= ;Nnfxsf/ lgo'Qm ug{ ;Sg] M -!_ lghfdtL ;]j fsf] kbaf6 sfo{ ;Dkfbg x' g g;Sg] ;DalGwt
ljifodf ljz] if1tf xfl;n u/]s f] ljz] if1 ;]jf k|fKt ug'{ kbf{ g]kfn ;/sf/n] s' g} JolQmnfO{
ljifout ;Nnfxsf/sf] ?kdf lgo' Qm ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'l Qm x'g] ;Nnfxsf/sf] ;+ Vof, lghsf] of]U otf / lgo'lQmsf]
sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x' g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]l hd lgo'lQm x' g] ;Nnfxsf/n] ;Dkfbg ug]{ sfd, lghsf] kbfjlw
tyf lghsf] clwsf/, st{Jo / lhDd]jf/L tyf lghn] kfpg] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwf
lghnfO{ lgo' Qm ubf{ sf avt g]k fn ;/sf/n] :jLs[t u/]sf] sfo{ If] qut zt{ x?df pNn]v eP
adf]lhd x' g]5 .
-$_ ;Nnfxsf/n] ;f] x}l;otdf sfo{ ;Dkfbg ubf{ kfngf ug'{ kg]{ cfr/0f tf]l sP
adf]lhd x' g]5 .
#%= k|jQmf tf]Sg' kg]{ M -!_ k|T o] s dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{n on] cfˆgf]
dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{ nosf] sfd sf/afxLsf] ljifodf ;/f] s f/jfnfnfO{
jf ;fj{hlgs ?kdf hfgsf/L lbg dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+ sfof{ nosf] s' g}
clws[tnfO{ k|jQmf tf] Sg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]l sPsf] k|j Qmfsf] sfd st{Jo / clwsf/ tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
#^= ;+j}w flgs lgsfo tyf :yfgLo lgsfon] P]g kfngf ug'{ kg]
kg{ M ;+ljwfg jf k|rlnt sfg" g
adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ug'{ kg]{ ;+j}wflgs lgsfo, :yfgLo lgsfo lgodgsf/L lgsfo -/]u'n]6/L
a8L_ jf g]k fn ;/sf/sf] k"0 f{ jf cf+lzs :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;fj{hlgs ;+:yfn] tyf
To:tf] lgsfo jf ;+ :yfdf axfn /x] sf kbflwsf/Ln cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg ubf{ bkmf ^, &, !#,
!$, !%, !^, !&, !*, !(, @), @!, @@, @#, @$, @%, @^, @* / #) df pNn] v ePsf
Joj:yfx? cfjZos x]/k]m/ ;lxt -d'6 fl6; d' 6fl08; _ nfu" ug'{ u/fpg' kg]{ 5 .
#&= ;"rgf k|ljlwnfO{ Jojxf/df Nofpg ;lsg]
;lsg M -!_ k|To]s dGqfno, ljefu tyf ;/sf/L lgsfo Pj+
sfof{ non] cfˆgf] ;| f]t / ;fwgsf] pknAwtfsf] cfwf/df sDKo" 6/Ls[t ;"r gf k|ljlwnfO{
Jojxf/df Nofpg ;Sg]5 g\ .
-@_ ;"rgf k|ljlwnfO{ Jojxf/df Nofpg] ;DaGwL cGo s' /f tf]l sP adf]lhd x' g]5 .
#*= cg'u dg tyf d"NofÍg ;ldlt M -!_ ;/sf/L ;]jf / ;'ljwfnfO{ k|e fjsf/L agfO{ k|zf;g
tGqnfO{ ;]j fk| bfossf] ?kdf ?kfGt/0f ug{ tyf k| rlnt sfg"g adf]lhd clwsf/k|fKt
www.lawcommission.gov.np 19
www.lawcommission.gov.np

clwsf/Ln] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfd sf/afxLnfO{ k|e fjsf/L tyf u'0 f:t/Lo 9Ëaf6 ;Dkfbg eP jf
gePsf] s' /fsf] cg'u dg tyf d" NofÍg ug{ d' Vo ;lrjsf] ;+of]h sTjdf tf]l sP adf]lhdsf] Ps
s]Gb|Lo cg'u dg tyf d"NofÍg ;ldlt u7g x'g]5 .
-@_ If]qLo, c~rn tyf lhNnf :t/df cg' udg tyf d" NofÍg ;ldlt tf]l sP adf]lhd
u7g ug{ ;lsg] 5 .
-#_ s]G b|Lo cg'u dg tyf d" NofÍg ;ldltnfO{ ;xof]u ug{ k| To] s dGqfnodf tf]l sP
adf]lhdsf] d"NofÍg tyf cg' udg ;+ oGq /xg] 5 .
-$_ s]G b|Lo cg'u dg tyf d" NofÍg ;ldltsf] ;lrjfno k| wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\ sf]
sfof{ nodf /xg] 5 .
#(= ;/sf/L sfo{ km5\
km5of}
\o f}{6 / ;/sf/L sfo{n osf] lg/LIf0f M o; P] g jf cGo k|rlnt sfg"g df
plNnlvt Joj:yfsf cltl/Qm ;/sf/L sfo{ km5\ of}{ 6 tyf lg/LIf0f ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x' g]5 .
$)= ;'ljwf tf]s] adf]lhd x'g] M k|rlnt sfg"g df Joj:yf ePsf] ;'ljwfsf cltl/Qm d'Vo ;lrj,
;lrj, ljefuLo k| d'v jf sfo{fno k| d'v n] ;f] x}l;otdf pkef]u ug{ kfpg] ;'ljwf tyf ;f]
x}l;otn] sfo{ ;Dkfbg u/] afkt kfpg] cGo ;'ljwf g]kfn ;/sf/n] tf] s] adf]lhd x' g]5 .
$!= jflif{s k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{ M -!_ dGqfno tyf ljefu / cGo s]G b|Lo:t/sf ;/sf/L lgsfon]
k|To] s cfly{ s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] tf]l sP adf]lhdsf] cjlwleq cfk"mn] ;f] cfly{s jif{el/
;~rfng u/] sf] sfo{ qmd, ;Dkfbg u/] sf] sfd / To:tf] sfdsf] cjl:ylt tyf k| ult / nfut
nufotsf cGo cfjZos s' /fx? ;d]t ;dfj]z u/L jflif{ s k|ltj] bg tof/ u/L dGqfno jf
s]Gb|Lo :t/sf lgsfon] eP k|w fgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf, ljefun] eP ;DalGwt
dGqfnodf / cGo sfof{no tyf lgsfon] eP tfn' s sfo{fnodf k]z ug'{ kg]{ 5 . To:tf]
k|ltj]bg cfk"meGbf dflyNnf] lgsfosf] :jLs[lt lnO{ cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs ?kdf
k|sfzg ug{ ;d]t ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj] bgdf ;f] pkbkmfdf n]l vPsf] s'/fsf] cltl/Qm
;DalGwt dGqfno jf lgsfon] To:tf] dGqfno jf lgsfo jf ;f] cGtu{tsf sfof{ nox?df
;'zf;g sfod ug{ u/]sf ;' wf/ sfo{ qmd / To;af6 k|fKt kl/0ffdsf] ljj/0f pNn]v ug'{ kg]{5 .
-#_ k| wfgdGqLn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bgsf] cfwf/df k|T o]s jif{ zf;sLo ;'wf/
/ ;'z f;g ;DaGwdf eP u/] sf pNn] vgLo k|ult ;DaGwL k|ltj] bg Joj:yflksf ;+ ;b ;dIf k] z
ug]{5 .
www.lawcommission.gov.np 20
www.lawcommission.gov.np

$@= sfo{ ;Dkfbg ;"r s M o; P]g adf]lhd s' g} kbflwsf/Ln] ;Dkfbg ug'{ kg]{ sfdsf] sfo{ ;Dkfbg
;"rs tf]lsP adf]lhd x'g] 5 .
$#= c;n lgotn] u/]sf] sfdsf] arfp M o; P]g jf k|rlnt sfg"g adf]lhd sfo{ ;Dkfbg ug{]
kbflwsf/Ln] o; P] g jf k|rlnt sfg" g adf]lhd cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg ubf{ jf k|zf;lgs sfo{
;~rfng ubf{ lghn] c;n lgotn] u/] sf] sfd sf/afxLsf] ljifonfO{ lnP/ lghpk/ s' g}
sf/afxL x' g] 5}g .
$$= lgod agfpg] clwsf/ M g]kfn ;/sf/n] o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ cfjZos lgodx?
agfpg ;Sg]5 .
$%= lgb]{l zsf jf lbUbz{g agfpg ;Sg]
;Sg M g] kfn ;/sf/n] ;/sf/L sfof{n osf] sfd sf/afxL{n fO{
k|lqmofut 9Ëaf6 l56f] , 5l/tf] / ldtJooL ?kdf ;~rfng ug{ jf sfo{ ;Dkfbg ug{ cfjZos
lgb]{lzsf jf lbUbz{g agfO{ nfu" ug{ ;Sg] 5 .
$^= P]g adf]lhd x'g] M o; P]g df n]lvP hlt s'/fdf o;} P]g adf]lhd / c?df k|rlnt sfg" g
adf]lhd x' g]5 .
$&= ;'zf;g - Joj:yfkg tyf ;~rfng_ cWofb]z , @)^@ lgliqmo
lgliqmo ePkl5 To;sf] kl/0ffd M ;'zf;g
-Joj:yfkg tyf ;~rfng_ cWofb] z, @)^@ lgliqmo ePkl5 csf]{ clek|fo gb]l vPdf ;f]
lgis[otfn] ,–
-s_ ;f] cWofb]z lgliqmo x'Fbfsf avt rNtL gePsf] jf sfod g/x] sf] s'g} s' /f klg
hufpg] 5}g .
-v_ ;f] cWofb]z adf]lhd rfn" ePsf] s' /f jf ;f] adf]lhd /Lt k'/\ofO{ cl3 g} ul/Psf] s' g}
sfd jf ef]lu;s] sf] s' g} s' /fnfO{ c;/ kfg]{ 5}g .
-u_ ;f] cWofb]z adf]lhd kfPsf] , xfl;n u/] s f] jf ef] u]s f] s'g} xs, ;'ljwf, st{ Jo jf
bfloTjdf c;/ kfg]{ 5} g .
-3_ ;f] cWofb]z adf]lhd ul/Psf] s' g} b08 ;hfo jf hkmtnfO{ c;/ kfg]{ 5} g .
-ª_ dfly n]lvPsf] s' g} To:tf] xs, ;'ljwf, st{Jo, bfloTj jf b08 ;hfosf ;DaGwdf
ul/Psf] s' g} sfd sf/afxL jf pkfonfO{ c;/ kfg]{ 5}g / pQm cWofb]z sfod /x] ;/x
To:tf] s'g} sfg" gL sf/afxL jf pkfonfO{ klg z'? ug{, rfn" /fVg jf nfu" ug{
;lsg]5 .

www.lawcommission.gov.np 21

You might also like