เอกสารประกอบการสอนรายวชิ า 252183

แคลคลู ั ส 2
(Calculus II)

ผ ชู ว ยศาสตราจารย ดร.เอกรั ฐ ไทยเลศิ

(พมิ พ ครั้ งที่ 1 ป  2563)

ภาควชิ าคณติ ศาสตร คณะวทิ ยาศาสตร

มหาวทิ ยาลั ยนเรศวร
 i

คำนำ
เอกสารประกอบการสอนเลมน้ เี ขียนเรยี บเรยี งขึ้นเพือ่ ใชใ นการเรยี นการสอนสำหรั บ รายวชิ า 252183
แคลคูลัส 2 (Calculus II) ซงึ ่ ครอบคลุมเน้ อื หาหลั กคอื ลำดั บและอนุกรม ระบบสมการเชงิ เสน เมทรกิ ซและ
ดเี ทอร มิแนนต ปรภิ มู ิเวกเตอร
วชิ าแคลคูลัสเปน วชิ าคณติ ศาสตร วชิ าหนงึ ่ ที่มี ความสำคั ญมาก เพราะเปน รากฐานของวทิ ยาศาสตร
และวศิ วกรรมศาสตร ในทุกๆ แขนง จะเห็น ได วา ความกาวหนา ทางวทิ ยาศาสตร และเทคโนโลยี ในยุค น้ ี
ได มี ความกาวหนา และพั ฒนาไปอยางรวดเร็ว ซงึ ่ เบ้ ืองหลั งของการพั ฒนาไม วา จะเปน สงิ่ ประดษิ ฐ หรอื
นวั ตกรรมตางๆ ทางวศิ วกรรมศาสตร จะไมสามารถเกดิ ขึ้นไดเลยถาปราศจากการคำนวณและการวเิ คราะห
ทางคณติ ศาสตร ดั งนั้ น วชิ าน้ ีจงึ มี ความสำคั ญกั บผู เรยี นทางดานวทิ ยาศาสตร และวศิ วกรรมศาสตร เปน
อยางยิง่
แทจรงิ แลวเน้ อื หาของรายวชิ าน้ ี มีมากเกนิ กวาทีจ่ ะสอนใน 1 ภาคเรยี น ผูเขียนจงึ พยายามเรยี บเรยี ง
เน้ อื หาอยางกระชั บและงายตอการทำความเขาใจ มีบทนยิ าม ทฤษฎบี ท และยกตั วอยางประกอบมากพอ
สมควร อกี ทั้ งผู เขียนยั งได อธบิ ายถงึ ทีม่ าและความสำคั ญของเน้ อื หาในแตละสว นพอสั งเขปเพือ่ ให ผู อา น
ไดมีความเขาใจและซาบซงึ้ ในเน้ อื หาของรายวชิ าน้ ี อั นจะเปน พ้ ืนฐานเพือ่ ใหเกดิ ทั กษะความรูทีน่ ำไปสูก าร
ศกึ ษาในระดั บสูงในสาขาตางๆ ตอไป
อยางไรก็ ดี ผู อา นควรจะตองอานหนั งสอื ประกอบกั นหลายเลม และตองคนความากขึ้นในระดั บทีส่ งู
ขึ้น อยางไรก็ตาม ผู เขียนหวั งวาเอกสารประกอบการสอนเลมน้ ี จะชว งให ผู อา นเขาใจถงึ พ้ ืนฐานทีจ่ ำเปน
ของวชิ าแคลคูลัสไดเปน อยางดี
เอกรั ฐ ไทยเลศิ

ภาควชิ าคณติ ศาสตร

คณะวทิ ยาศาสตร
มหาวทิ ยาลั ยนเรศวร
ii
สารบั ญ

1 ลำดั บและอนุกรม 1
1.1 ลำดั บ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2 อนุกรมอนั นต . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

iii
iv สารบั ญ
บทที่ 1
ลำดั บและอนกุ รม

ในบทน้ เี ราจะแบงการศกึ ษาออกเปน 2 หั วขอหลั ก ในสว นแรกเราจะศกึ ษาลำดั บจำนวนจรงิ หรอื เรยี ก
สั้ นๆ วาลำดั บ และสว นทสี ่ องเราจะศกึ ษาอนุกรมอนั นต หรอื เรยี กสั น่ ๆ วาอนุกรม ซงึ ่ แทจรงิ แลวอนุกรมคอื
ผลบวกของลำดั บนั น่ เอง อนุกรมเปน พ้ ืนฐานที่มี บทบาทสำคั ญทั้ งทางดานคณติ ศาสตร และวทิ ยาศาสตร
เปน อยางยิง่ เราสามารถนำอนุกรมไปประยุกต ใชไ ด หลายอยาง เชน การประมาณฟงก ชัน อดศิ ั ย ตางๆ ผู
อานอาจจะมี ความสงสั ย วา ทำไมเราจำเปน ตองประมาณคา ฟงก ชัน คา จรงิ เหลา นั้ น ดวย เหตุผลทีเ่ ปน เชน
น้ ีเพราะวา โดยปกติ คอมพิวเตอร ไม ได รจู ั กจำนวนจรงิ อั นเนอื่ งมาจากขอ จำกั ดของหนวยความจำ ทำให
คอมพิวเตอร รจู ั กเพียงแคเลขทศนยิ มจำกั ดตำแหนง และสงิ่ ทคี่ อมพิวเตอร สามารถทำไดคอื การดำเนนิ การ
ทางคณติ ศาสตร พ้ ืนฐาน โดยผา นอั ลกอริทึม การบวก การลบ การคูณ และการหารเทานั้ น ตั วอยางเชน
ถาเราตองการทราบคาของ sin19◦ หรอื ln3 คอมพิวเตอร จะมองสงิ่ เหลาน้ เช ี น ไร เรมิ่ แรกคอมพิวเตอร

จะมองฟงก ชัน เหลา น้ ีในรูป อนุกรมจำกั ด (อนุกรมอนั นต ทีต่ ั ดพจน สว นปลายทง) ิ้ เพราะเปน ไปไม ได เลยที่
คอมพิวเตอร จะคำนวณคา อนุกรมอนั นต ได หลั งจากนั้ น คอมพิวเตอร จะคำนวณอนุกรมจำกั ดภายใต การ
ดำเนนิ การพ้ ืนฐานดั งทีไ่ ดกลาวมาแลวในขั้ นตน นั น่ คอื คาทีค่ อมพิวเตอร แสดงให เราเห็นในการคำนวณคา
ฟงก ชันเหลาน้ ผี านหนาจอคอมพิวเตอร จะเปน คาโดยการประมาณทั้ งสนิ้
นอกจากประโยชนของอนุกรมทีไ่ ดกลาวมาแลวในขั้ นตน อนุกรมยั งสามารถนำไปประยุกต ใชใ นการแก
ปญหาทางดานคณติ ศาสตร และวทิ ยาศาสตร อกี หลายสว นดวยกั น กลาวคอื คำนวณคาปรพิ ั นธ ทีต่ ั วถูกปริ
พั นธ เปน ฟงก ชันทซี ่ ั บซอ น การแกสมการเชงิ อนุพันธ และสรางแบบจำลองทางคณติ ศาสตร เปน ตน

1.1 ลำดั บ
สำหรั บคำวา ”ลำดั บ” ในภาษาที่ ใช  อยู ทกุ วั นน้ ี จะสอื่ ถงึ การเรยี งของสงิ่ บางสงิ่ ที ่ ถกู กำหนดดวย
คุณสมบั ติหรอื ลั กษณะใดลั กษณะหนงึ ่ ของสงิ่ ๆ นั้ นอยางชั ดเจน เชน การเรยี งแถวของนั กเรยี นตามลำดั บ
ความสูง การเรยี งลำดั บตามขนาดของสงิ ่ ของ การเรยี งลำดั บควิ กอนหลั ง เปน ตน ในลั กษณะคลายกั น
คำวา ”ลำดั บ” ในภาษาทางคณติ ศาสตร นั กคณติ ศาสตร จะสอื่ ถงึ การเรยี งของจำนวนที่ถกู กำหนดดวย
ฟงก ชันคาจรงิ
ในหั วขอน้ เี ราจะศกึ ษาแนวความคดิ พ้ ืนฐานของลำดั บจำนวนจรงิ
บทนยิ าม 1.1.1. (ลำดั บ)
จะเรยี กฟงก ชันคาจรงิ ซงึ ่ มีโดเมนเปน เซตของจำนวนเต็ม{บวกว
าลำดั บจำนวนจรงิ (sequence of real num-
}∞
ber) หรอื เรยี กสั้ น ๆ วาลำดั บ (sequence) และเขียน an n=1 แทนฟงก ชัน a(n) = an โดยที่ n =
1
2 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม
1, 2, 3, ...

กำหนดให a : N → R เปน  ลำดั บ ดั งนั้ น สำหรั บแตละ n ∈{N }=∞ {1, 2, 3, ...} ได วา a(n) ∈
R
{
เราจะแทน a(n) ดวยสั ญลั กษณ an
}
และ แทนลำดั บ a ดวย an n=1 หรอื a1 , a2 , a3 , . . . หรอื
a1 , a2 , a3 , . . . หรอื (an )
{ } { }∞
จะเรยี ก a1 วา พจนที่ 1 หรอื พจนแรก ของลำดั บ an ∞ เรยี ก a2 วาพจนที่ 2 ของลำดั บ an n=1
n=1
{ }
เชน น้ ไี ปเรอื่ ยๆ และเรยี ก an วาพจนที่ n หรอื พจน ทัว่ ไปของลำดั บ an ∞ n=1

หมายเหตุ บางครั้ ง เราอาจจะนยิ ามลำดั บดวยฟงก ชัน a : N0 → R โดยที่ N0 = {0, 1, 2, 3, ...} ถา
ตองการใหพจนแรก เรมิ่ จากพจน a0

ตั วอยาง 1.
1. ลำดั บ 1, 2, 3, ... มีพจนทัว่ ไปคอื an = n
2. ลำดั บ 1, 12 , 13 , ... มีพจนทัว่ ไปคอื an = n1
3. ลำดั บ 12 , 23 , 43 , ... มีพจนทัว่ ไปคอื an = n+1
n
□

{ }
บางครั้ งเราอาจจะเห็นลำดั บ bn ∞ โดยทพี ่ จนแรก bk เปน พจนทเี่ รมิ่ จากดั ชน ี k ̸= 1 เราสามารถ
{n=k}∞
เขียนลำดั บดั งกลาว ใหอยูในรูปลำดั บ an n=1 ซงึ ่ มีพจนแรก a1 เปน พจนทีเ่ รมิ ่ จากดั ชน ี n = 1 ไดดวย
การเลอื่ นดั ชน ี โดยใชค วามสั มพั นธ ดังตอไปน้ ี
an = bk+(n−1) n = 1, 2, 3, . . .

{ }∞
{ } 1
ตั วอยาง 2. พิจารณาลำดั บ bn ∞ =
n=2 n−1 n=2
1
เนอื่ งจาก bn = กำหนดให
n−1
1 1
an = b2+(n−1) = bn+1 = =
(n + 1) − 1 n
{ }∞ { }∞
{ } 1 { } 1
ดั งนั้ นลำดั บ bn ∞ = สามารถเขียนใหมไดเปน an ∞ = □
n=2 n−1 n=2
n=1 n n=1

{ }∞ { }∞ { }
หมายเหตุ จากตั วอยาง 2 เห็นไดวา an n=1 = bn n=2 = 1, 12 , 13 , 14 , ...
{ }∞
1 1
พิจารณาลำดั บ พบวาถา n มีคา เพิม่ ขึ้นเรอื่ ย ๆ อยางไมมีขอบเขต แลว จะมีคา ลดลง
n n=1 n
1
เรอื่ ย ๆ ยิง่ n มีคา มากขึ้นเทาไร คา ยิง่ เขาใกล 0 มากขึ้นเทานั้ น ซงึ ่ ในลั กษณะน้ ี เราจะกลาววาลำดั บ
{ }∞ n
1
เปน ลำดั บลูเ ขา การลูเ ขาของลำดั บมีบทนยิ ามทั ว่ ไปดั งตอไปน้ ี
n n=1
1.1. ลำดั บ 3
{ }
บทนยิ าม 1.1.2. จะกลาววาลำดั บ an ∞ n=1
เปน ลำดั บลูเ ข า (convergent sequence) ก็ตอ เมือ่ มีจำนวนจรงิ
ี ่ ำใหสำหรั บทุกจำนวนจรงิ บวก ε จะมีจำนวนนั บ N ซงึ ่
L ทท

|an − L| < ε เมือ่ n ≥ N

{ }
ในกรณนี ้ จี ะกลาววา L เปน ลิมติ (limit) ของลำดั บ an ∞
n=1
และเขียนแทนดวยสั ญลั กษณ
lim an = L
n→∞
หรอื an → L (n → ∞)

และเรยี กลำดั บซงึ ่ ไมเปน ลำดั บลูเ ขา วาลำดั บลูอ อก (divergent sequence)

ตั วอยาง 3.
{ }∞
1 1
1. ลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขา เพราะวา n→∞
lim =0
n n=1 n
{ n }∞ { }
2. ลำดั บ  ลำดั บลูอ อก เพราะไมมีลมิ ิต
2 n=1 = 2, 4, 8, 16, 32, . . . เปน
{ }∞ { }
3. ลำดั บ (−1)n n=1
= − 1, 1, −1, 1, −1, . . . เปน ลำดั บลูอ อก เพราะไมมีลมิ ิต □

1
หมายเหตุ อกี วธิ ีหนงึ ่ สำหรั บการแสดงวา n→∞ lim = 0 โดยใชน  ยิ าม 1.1.2 เราสามารถประยุกต ใชส มบั ติ
n
อาร คมี ีเดยี น (Archimedean Property) ซงึ ่ กลาวไววา ”สำหรั บแตละจำนวนจรงิ r ใด ๆ จะมีจำนวนนั บ k ที่
ซงึ ่ r < k ” ซงึ ่ ในสว นน้ ผี ูเขียนจะละไวใหผูเรยี นศกึ ษาเพิม่ เตมิ
{ }
ทฤษฎบี ท 1.1.3. ทุกลำดั บคงตั ว c, c, c, . . . เปน ลำดั บลูเ ขา และมีลมิ ิตเทากั บ c
{ } { }∞
กำหนดให an ∞ n=1
และ bn n=1 เราจะนยิ ามการบวก การคูณ การหารของลำดั บ และการคูณ
ลำดั บดวยคาคงตั วดั งตอไปน้ ี
{ }∞ { }∞
can = c an n=1 ทุกคาคงตั ว c
{ }∞
n=1
{ }∞ { }∞
an ± bn n=1 = an n=1 ± bn n=1
{ }∞ { }∞ { }∞
an bn n=1 = an n=1 · bn n=1
{ }∞ { }∞
an an n=1
= { }∞ เมือ่ bn ̸= 0 สำหรั บทุกๆ n
bn n=1 bn n=1

เราสามารถตรวจสอบการลู เขา ของลำดั บที่ เกดิ จากการกระทำทางพิช คณติ ดั งที่ ได กลาวขั้ นตน ดวย
ทฤษฎบี ทตอไปน้ ี
{ }∞ { }∞
ทฤษฎบี ท 1.1.4. ถาลำดั บ an n=1 และ bn n=1 เปน ลำดั บลูเ ขา ทมี่ ีลมิ ิต L และ M ตามลำดั บ แลว
(a) limn→∞ can = c limn→∞ an = cL
4 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม
(b) limn→∞ (an ± bn ) = limn→∞ an ± limn→∞ an = L1 ± L2
(c) limn→∞ (an bn ) = limn→∞ an limn→∞ an = L1 L2

(d) limn→∞ ( abnn ) = limn→∞ an

limn→∞ bn
= L1
L2
เมือ่ L2 ̸= 0 และ bn ̸= 0 สำหรั บทุก n

จากทฤษฎบี ท 1.1.4 จะเห็นวาลำดั บทีส่ รางมาจากลำดั บยอยหลายลำดั บโดยการกระทำทางพีชคณติ

การบวก การคูณ การหารของลำดั บ และการคูณลำดั บดวยคาคงตั ว จะลูเ ขา ถาลำดั บยอยเหลานั้ นลูเ ขา
ตั วอยาง 4.
{ n − 1 }∞
1. ลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต 1 เพราะวา
n n=1

n+1 1 1
lim = lim (1 − ) = lim 1 − lim = 1 − 0 = 1
n→∞ n n→∞ n n→∞ n→∞ n

{ 5 }∞
2. ลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขา และมีลมิ ิต 0 เพราะวา
n2 n=1
5 1 1
lim 2
= 5 lim · lim = 5 · 0 · 0 = 0
n→∞ n n→∞ n n→∞ n

{ 1 }∞
3. สำหรั บแตละจำนวนนั บ k ไดวา เปน ลำดั บลูเ ขา และมีลมิ ิต 0 เพราะวา
nk n=1
1 1 1
lim = lim · . . . · lim =0
n→∞ nk n→∞ n n→∞ n
| {z }
k ตั ว

{ }∞
4. ลำดั บ 4−7n6
n6 +3
เปน ลำดั บลูเ ขา และมีลมิ ิต 0 เพราะวา
n=1

4 − 7n6 (4/n6 ) − 7 0−7

lim = lim = = −7 □
n→∞ n6 + 3 n→∞ 1 + (3/n6 ) 1+0

ทฤษฎบี ทตอ ไปจะประยุกต ใช คณ ุ สมบั ติ ของฟงก ชัน ตอ เนอื่ งมาตรวจสอบการ ลู เขา ของลำดั บที่เปน
ฟงก ชันประกอบของฟงก ชันตอเนอื่ งดั งกลาว
{ }
ทฤษฎบี ท 1.1.5. กำหนดให an ∞ เปน ลำดั บลูเ ขาซงึ ่ มีลิมิต L และให f เปน ฟงก ชันตอเนอื่ งที่ L ถา
n=1
{ }
ุ จำนวนนั บ n แลวลำดั บ f (an ) ∞
f (an ) หาคาไดทก n=1
เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต f (L)
{√ }∞
n−1
ตั วอยาง 5. จงแสดงวาลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต 1
n
n=1
√
วธิ ีทำ เนอื่ งจากฟงก ชัน f (x) = x เปน ฟงก ชัน ตอ เนอื่ งบนชว ง [0, +∞) และจากตั{วอย √
าง 4 }
ขอ∞ 1.
{ n − 1 }∞ n−1
ลำดั บ เปน ลำดั บลูเขาและมีลิมิต 1 ดั งนั้ นโดยทฤษฎบี ท 1.1.5 จะได วา
n n=1 n
√ n=1

เปนลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต f (1) = 1 = 1 □
1.1. ลำดั บ 5
{ √ }∞
ตั วอยาง 6. จงตรวจสอบวาลำดั บ 2 n
เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
n=1
วธิ ที ำ เนอื่ งจากฟงก ชัน f (x) = 2 เปน ฟงก ชันตอเนอื่ งบนชว ง (0, +∞) {
{ 1 }∞
1
x และจากตั วอยาง 3 ขอ 1. ลำดั บ
√ }∞
เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต 0 ดั งนั้ นโดยทฤษฎบี ท 1.1.5 จะไดวา n
2 เปน ลำดั บลูเ ขาและ
n n=1 n=1
มีลมิ ิต f (0) = 20 = 1 □

กรณที ั ว่ ไปของลำดั บทอี่ ยูในรูปลั กษณะคลายกั บลำดั บในตั วอยาง 6 สามารถสรุปไดดังทฤษฎบี ทตอไป
น้ ี
{ √ }∞
ทฤษฎบี ท 1.1.6. สำหรั บจำนวนจรงิ บวก r ใด ๆ แลวไดวา ลำดั บ n
r เปน ลำดั บลูเ ขาซงึ ่ มีลมิ ิต 1
n=1

ทฤษฎบี ทตอไปจะกลาวถงึ การลูเ ขาของลำดั บโดยอาศั ยการลูเ ขาของลำดั บอนื่

ทฤษฎบี ท 1.1.7. (ทฤษฎบี ทหนีบหั วทายของลำดั บ)

{ } { }∞ { }∞
กำหนดให an ∞ n=1
, b n n=1
และ  ลำดั บโดยสมมตวิ า มีจำนวนนั บ k ทที ่ ำให
cn n=1 เปน

b n ≤ an ≤ c n ทุกจำนวนนั บ n ที่ n ≥ k
ถา n→∞
lim bn = L และ lim cn = L แลว lim an = L
n→∞ n→∞

{ sin(n) }∞
ตั วอยาง 7. จงตรวจสอบวาลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
n n=1
วธิ ที ำ เนอื่ งจาก
−1 sin(n) 1
≤ ≤ สำหรั บทุกจำนวนนั บ n ที ่ n ≥ 1
n n n

และเนอื่ งจาก lim −1

n→∞ n
= 0 และ lim 1
n→∞ n
= 0 โดยทฤษฎบี ทหนบี หั วทายของลำดั บ สรุป ได วา ลำดั บ
{ 1 }∞
เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต 0 □
2n n=1

{ 1 }∞
ตั วอยาง 8. จงตรวจสอบวาลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
2n n=1
วธิ ที ำ เนอื่ งจาก
( 1 )n 1
0≤ ≤ สำหรั บทุกจำนวนนั บ n ที่ n ≥ 1
2 n
และเนอื่ งจาก lim 0 = 0 และ lim 1
n→∞ n
= 0 โดยทฤษฎบี ทหนบี หั วทายของลำดั บ สรุป ได วา ลำดั บ
{ 1 }∞ n→∞

เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต 0 □

2n n=1

ลำดั บในตั วอยาง 8 เปน ลำดั บเรขาคณติ สำหรั บกรณที ั ว่ ไปของลำดั บเรขาคณติ สามารถนยิ ามไดดังน้ ี
6 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม
บทนยิ าม 1.1.8. (ลำดั บเรขาคณิต) { }
ให a, r ∈ R โดยที่ a ̸= 0 เราจะเรยี กลำดั บ arn−1 ∞n=1
วาลำดั บเรขาคณิต

หมายเหตุ จากนยิ าม 1.1.8 จะเห็นวาพจนแรกของลำดั บเรขาคณติ คอื a ซงึ ่ มีอัตราสว น r = aa n+1

n

สั งเกตวาลำดั บเรขาคณติ ในตั วอยาง 8 เปน ลำดั บลูเ ขา แตสำหรั บทุกๆ ลำดั บเรขาคณติ ไมจำเปน ตอง
เปน ลำดั บลูเ ขา สำหรั บกรณที ั ว่ ไป การลูเ ขาของลำดั บเรขาคณติ สามารถสรุปไดดังทฤษฎบี ทตอไปน้ ี
{ }∞
ทฤษฎบี ท 1.1.9. ลำดั บเรขาคณติ arn−1 n=1
จะไดวา


 0 ถา |r| < 1
 a ถา r = 1
lim rn =
ไมมีลมิ ิต ถา r > 1 (1.1.1)
n→∞ 


ไมมีลมิ ิต ถา r ≤ −1

ตั วอยาง 9. จากตั วอยาง 8 ถาประยุกต ใชท ฤษฎบี ท 1.1.8 จะเห็นวาลำดั บเรขาคณติ

{ 1 }∞ { 1 ( 1 )n−1 }∞
=
2n n=1 2 2 n=1

 
เปน ลำดั บลูเ ขาเพราะวา |r| =  12  < 1

(−1) { n }∞
ในบางครั้ งพจนของลำดั บอาจจะมีพจนบวก พจนลบสลั บกั นไปเชน ซงึ ่ เปน เรอื่ ง ยากที่
n n=1
จะตรวจสอบวาเปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ไม ในกรณเี ชน น้ เี รามีทฤษฎบี ท ใชใ นการตรวจสอบดั งน้ ี
{ }∞ { }∞
ทฤษฎบี ท 1.1.10. ถาลำดั บ |an | n=1 มีลมิ ิต 0 แลวลำดั บ an n=1 มีลมิ ิต 0
การพสิ จู น เนอื่ งจาก −|an | ≤ an ≤ |an | สำหรั บทุกๆ จำนวนนั บ n และ
lim −|an | = 0 = lim −|an |
n→∞ n→∞

{ }∞
โดยทฤษฎบี ทหนบี หั วทายของลำดั บ สรุปไดวา ลำดั บ an n=1 มีลมิ ิต 0 ■

{ (−1)n }∞
ตั วอยาง 10. จงตรวจสอบวาลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
{  (−1)n  }∞ n { 1n=1
}∞
วธิ ที ำ เนอื่ งจากลำดั บ   = มีลิมิต 0 ดั งนั้ นโดยทฤษฎบี ท 1.1.10 จงึ สรุปไดวา
 n  n=1 n n=1
{ (−1)n }∞
ลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาและมีลมิ ิต 0 □
n n=1

ในบางครั้ ง เราอาจจะไม สามารถหาลิ มิต ของลำดั บได ดวยการใช  ทฤษฎบี ทการลู เขา ของลำดั บที่ได
กลาวมาทั้ งหมดขั้ นตนไดโดยตรง ทฤษฎบี ทตอไปน้ มี ีบทบาทสำคั ญอยางมากในการหาลมิ ิตของลำดั บ
1.1. ลำดั บ 7

ทฤษฎบี ท 1.1.11. ถา f เปน ฟงก ชันทีน่ ยิ ามบนชว ง [1, +∞) และ f (n) = an สำหรั บทุกจำนวนนั บ n
แลว n→∞
lim an = lim f (x)
x→+∞

จากทฤษฎบี ท 1.1.11 สั งเกตได วา การพิจารณาลิ มิต ของลำดั บ สามารถกระทำได ในลั กษณะเดยี วกั น
กั บการพิจารณาลมิ ิตของฟงก ชัน ซงึ ่ โดยแทลำดั บคอื ฟงก ชันคาจรงิ ทีม่ ีโดเมนเปน เซตของจำนวนนั บ แตถา
เราสรางฟงก ชันโดยการขยายโดเมนของลำดั บจากเซตของจำนวนนั บใหเปน จำนวนจรงิ บวกและกำหนดคา
ของฟงก ชัน f (n) = an สำหรั บทุกๆ n ทีเ่ ปน จำนวนนั บแลว เราสามารถหาคาลิมิตของลำดั บโดยการหา
ลิมิตของฟงก ชันแทนได โดยเฉพาะอยางยิง่ ทฤษฎบี ท 1.1.11 จะมีประโยชนมาก ถาฟงก ชันทีเ่ ราสรางขึ้นมา
อยูในรูปแบบไมกำหนด (Indeterminate forms)
{ ln n }∞
ตั วอยาง 11. จงตรวจสอบวาลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
n n=1
วธิ ที ำ ประยุกต ใชท ฤษฎบี ท 1.1.11 และกฏโลปต าล (l’Hôpital’s rule) จะไดวา
ln n ln x (ln x)′ 1
lim = lim = lim = lim =0 □
n→∞ n x→∞ x x→∞ x′ x→∞ x

{ }∞
ตั วอยาง 12. จงตรวจสอบวาลำดั บ n 1
n เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
n=1
วธิ ที ำ ประยุกต ใชท ฤษฎบี ท 1.1.11 และกฏโลปต าลจะไดวา
1 1 1 lnx (ln x)′
lim n n = lim x x = lim eln(x x ) = lim e x = elimx→∞ x′ = e0 = 1 □
n→∞ x→∞ x→∞ x→∞

จากทีไ่ ดกลาวมาทั้ งหมดนั้ น เวลาเราจะกลาวถงึ วาลำดั บใดเปน ลำดั บลูเ ขา เรามั กจะตรวจสอบการลู
เขาโดยการหาลิมิตโดยตรง กลาวคอื ถาลำดั บใดมีลิมิตลำดั บนั้ นก็จะลูเ ขา ถาไมมีลิมิตลำดั บนั้ นก็จะลูอ อก
แตการศกึ ษาเรอื่ งลำดั บในบางสถานการณ เราอาจจำเปน เพียงแคตองการทราบวาลำดั บทีเ่ รากำลั งศกึ ษา
อยูน้ ลี เู ขาหรอื ไม โดยทีไ่ มไดสนใจวาคาลิมิตจะเปน เทาไร ในสว นถั ดไปเราจะศกึ ษาถงึ พฤตกิ รรมของลำดั บ
ทจี่ ะชว ยทำนายวาลำดั บทเี่ รากำลั งศกึ ษาอยูนั้น วาเปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก

บทนยิ าม 1.1.12. (ลำดั บมีขอบเขตและลำดั บไมมีขอบเขต)

{ }
• จะกลาวลำดั บ an ∞ n=1
เปน ลำดั บมี ขอบเขต (bounded sequence) ถา มี จำนวนจรงิ บวก M ที่
ทำให |an | ≤ M ทุกจำนวนนั บ n
{ } { }∞
• จะกลาววา ลำดั บ an ∞
n=1
เปน ลำดั บไมมี ขอบเขต ถา ลำดั บ an n=1 ไม เปน ลำดั บมี ขอบเขต
(unbounded sequence)

ตั วอยาง 13.
  { 1 }∞
1 1
1.  
เนอื่ งจาก   = ≤ 1 ทุกจำนวนนั บ n ดั งนั้ นลำดั บ เปน ลำดั บมีขอบเขต
n n n n=1
  { n }∞
 n  n
2. ื ่
เนองจาก    = ้
≤ 1 ทุกจำนวนนั บ n ดั งนั นลำดั บ เปน ลำดั บมีขอบเขต
n + 1 n + 1 n + 1 n=1
8 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม
{ n }∞
3. เนอื่ งจาก 2n มีคา มากขึ้นเรอื่ ย ๆ อยางไมมีขอบเขต ดั งนั้ นลำดั บ 2 n=1 เปน ลำดั บไมมีขอบเขต
□

{ }∞ { }∞
ทฤษฎบี ท 1.1.13. ถาลำดั บ an n=1 เปน ลำดั บลูเ ขาแลวลำดั บ an n=1 จะเปน ลำดั บมีขอบเขต

จากทฤษฎบี ท 1.1.13 จะเห็นวาทุกลำดั บลูเ ขาเปน ลำดั บมีขอบเขต ซงึ ่ สมมูลกั บบทแทรกตอไปน้ ี
{ }∞ { }∞
บทแทรก 1.1.14. ถาลำดั บ an n=1 เปน ลำดั บไมมีขอบเขตแลวลำดั บ an n=1 จะเปน ลำดั บลูอ อก

จากบทแทรก 1.1.14 จะเห็นวาทุกลำดั บไมมีขอบเขตเปน ลำดั บลูอ อกเสมอ

{ n }∞
ตั วอยาง 14. ลำดั บ 2 n=1 เปน ลำดั บลูอ อก เพราะวาเปน ลำดั บไมมีขอบเขต

โดยทั ว่ ไป ลำดั บมีขอบเขตไมจำเปน ตองเปน ลำดั บลูเ ขา

ตั วอยาง 15.
{ 1 }∞
1. ลำดั บ เปน ลำดั บมีขอบเขต และเปน ลำดั บลูเ ขา
n n=1
{ }∞
2. ลำดั บ (−1)n n=1
เปน ลำดั บมีขอบเขต แตเปน ลำดั บลูอ อก □

จะเห็นวา การมีขอบเขตของลำดั บเพียงอยางเดยี ว ยั งไมใชเ งือ่ นไขจำเปน ของการลูเ ขาของลำดั บ

{ }∞
บทนยิ าม 1.1.15. (ลำดั บทางเดียว) จะกลาววาลำดั บ an n=1 เปน
(1) ลำดั บเพมิ่ (increasing sequence) ก็ตอ เมือ่ an < an+1 ทุกจำนวนเต็มบวก n
(2) ลำดั บไมลด (nondecreasing sequence) ก็ตอ เมือ่ an ≤ an+1 ทุกจำนวนเต็มบวก n
(3) ลำดั บลด (decreasing sequence) ก็ตอ เมือ่ an > an+1 ทุกจำนวนเต็มบวก n
(4) ลำดั บไมเพมิ่ (nonincreasing sequence) ก็ตอ เมือ่ an ≥ an+1 ทุกจำนวนเต็มบวก n
{ }∞ { }∞
จะกลาววาลำดั บ an n=1
เปน ลำดั บทางเดียว (monotonic sequence) ถา an n=1 เปน ลำดั บ ชนดิ ใด
ชนดิ หนงึ ่ ใน (1)-(4)

ตั วอยาง 16. จงพิจารณาวาลำดั บตอไปน้ เี ปน ลำดั บชนดิ ใดในบทนยิ าม 1.1.15

{ n }∞
1. ลำดั บ เปน ลำดั บทางเดยี ว ชนดิ ลำดั บเพิม่ เพราะวาสำหรั บทุก n ทีเ่ ปน จำนวนเต็ม
n + 1 n=1
บวก
(n + 1) n n+1 n 1
an+1 − an = − = − = >0
(n + 1) + 1 n + 1 n+2 n+1 (n + 1)(n + 2)
1.1. ลำดั บ 9
{ 2n }∞
2. ลำดั บ เปน ลำดั บทางเดยี ว ชนดิ ลำดั บไม เพิม่ เพราะวา สำหรั บทุก n ที ่เปน จำนวนเต็ม
n! n=1
บวก
an+1 2n+1 /(n + 1)! 2n+1 n! 2n! 2
= n
= n
= = ≤1 □
an 2 /n! 2 (n + 1)! (n + 1)n! n+1

ทฤษฎบี ทตอน้ จี ะกลาวถงึ เงือ่ นไขจำเปน ของการลูเ ขาของลำดั บ

{ }∞ { }
ทฤษฎบี ท 1.1.16. ถาลำดั บ an n=1 เปน ลำดั บมีมีขอบเขตและเปน ลำดั บทางเดยี วแลวลำดั บ an ∞
n=1
เปน ลำดั บลูเ ขา

จากทฤษฎบี ท 1.1.16 จะเห็นวาทุกลำดั บมีขอบเขตและเปน ลำดั บทางเดยี วจะเปน ลำดั บลูเ ขา
{ n }∞
ตั วอยาง 17. จงตรวจสอบวาลำดั บ เปน ลำดั บลูเ ขาหรอื ลูอ อก
{
n + 1 n=1
n }∞
วธิ ที ำ จากตั วอยาง 13 ขอ 2. จะเห็นวาลำดั บ เปน ลำดั บมี ขอบเขต และจากตั วอยาง 16
{ n }∞ n + 1 n=1 { n }∞
ขอ 1. ลำดั บ เปน ลำดั บเพิม่ ดั งนั้ นโดยทฤษฎบี ท 1.1.16 สรุปไดวา ลำดั บ เปน
n + 1 n=1 n + 1 n=1
ลำดั บลูเ ขา □
10 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม

แบบฝก หั ด 1.1
1. จงหาพจนทัว่ ไปของลำดั บตอไปน้ ี
(1.1) 1 · 2, 2 · 3, 3 · 4, 4 · 5, . . . (1.2) −1, 2, −3, 4, . . .
(1.3) 0, −1, 0, −1, . . . (1.4) 1
2
, − 31 , 14 , − 15 , . . .

2. จงพิจารณาวาลำดั บตอไปน้ ลี เู ขาหรอื ลูอ อก

{ }
n ∞
{ 1−2n }∞
(2.1) { 2 + (0.01)} n=1
(2.2) { 1+2n n=1n }∞
n −2n+1 ∞
(2.3) n−1 n=2
2
(2.4) 1√+ (−1) n=1
{ n+1 }∞ { 2n }∞
(2.5) ( 2n )(1 − n ) n=1
1
(2.6)
{ sin n }∞ { n }n+1∞
n=1
(2.7) { n } n=1 (2.8) {2 n=1 }n
ln n ∞
(2.9) {n n=1 }
1/n (2.10) {(1 + n7})n ∞ n=1
1/n ∞ 3 1/n ∞
(2.11) {(10n)
√ } n=1 (2.12) ( )
{ n! }∞ n=1
n
(2.13) { 4n n ∞n
}
n=1
(2.14) { n3n+1n=1}∞
n

(2.15) ( n1 )1/ ln n ∞n=2

(1.16) ( 3n−1 )n n=1

3. ลำดั บต{อไปน้ เี ปน ลำดั

}
บทางเดยี วหรอื ไม { n }∞
∞
(3.1) {1 −}n−1 10 n=1
(3.2) { 2n!n }n=1
ln n ∞ ∞
(3.3) n n=1 (3.4) n! n=1
1.2. อน ุกรมอนั นต 11

1.2 อนุกรมอนั นต

ในหั วขอน้ จี ะศกึ ษาการหาผลรวมของจำนวนจรงิ ทมี่ ีจำนวนไมจำกั ด ตั วอยางทคี่ นุ เคยคอื ถาเราเขียน 31
ใหอยูในรูปเลขทศนยิ มไมรจู บ 13 = 0.3333... หรอื ถาเขียนใหอยูในรูปผลรวมของจำนวนจรงิ ทีม่ ีจำนวนไม
จำกั ดจะไดวา
1
= 0.3 + 0.03 + 0.003 + 0.0003 + ...
3
ซงึ ่ สั งเกตไดวา ขวามือของสมการคอื ผลรวมของลำดั บ {0.3, 0.03, 0.003, 0.0003, ...} นั น่ เอง

บทนยิ าม 1.2.1. (อนุกรม)

{ }
ให an ∞n=1
เปน ลำดั บของจำนวนจรงิ สำหรั บแตละจำนวนนั บ n ให
Sn = a1 + a2 + . . . + an
{ }∞
ซงึ ่ เรยี กวาผลบวกยอย (partial sum) และจะเรยี กลำดั บ Sn n=1
วาอนุกรมอนั นต (infinite series) หรอื
เรยี กสั้ น ๆ วาอนุกรม (series) และเขียนแทนดวย
∑
∞
a1 + a2 + a3 + . . . หรอื an
n=1

เมือ่ อนุกรมคอื ลำดั บของผลบวกยอย ดั งนั้ นเราสามารถนยิ ามการลูเขา(ลูออก)ของอนุกรมจากการลู

เขา(ลูอ อก)ของลำดั บ ดั งนยิ ามตอไปน้ ี

∑
 อนุกรมลูเ ข า (convergent series) ก็ตอ เมือ่ ลำดั บ {Sn }∞
∞
บทนยิ าม 1.2.2. จะกลาววาอนุกรม an เปน n=1
n=1
{ }∞
เปน ลำดั บลูเ ขา ในกรณนี ้ ี เราจะนยิ ามผลบวก (sum) ของอนุกรมคอื ลมิ ิตของลำดั บ Sn n=1 กลาวคอื
∑
∞ ∑
n
an = lim Sn = lim ak
n→∞ n→∞
n=1 k=1

ทุกอนุกรมทไี่ มเปน อนุกรมลูเ ขา จะเรยี กวาอนุกรมลูอ อก (divergent series)

∑
∞ 1
ตั วอยาง 1. จงแสดงวา =1
n=1 n(n + 1)
วธิ ที ำ พิจารณาผลบวกยอยของอนุกรม
∑
n
1 1 1 1 1
Sn = = + + + ... +
n=1
n(n + 1) 1·2 2·3 3·4 n(n + 1)

เนอื่ งจาก
1 1 1
= −
n(n + 1) n n+1
12 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม

ดั งนั้ น
n (
∑ 1 1 )
Sn = −
n=1
n n+1
( 1) (1 1) (1 1) (1 1 )
= 1− + − + − + ... + −
2 2 3 3 4 n n+1
1
=1−
n+1

แลวอนุกรม
∑
∞
1 (1 1 )
= lim Sn = lim − =1 □
n=1
n(n + 1) n→∞ n→∞ n n+1

ตั วอยาง 2. จงพิจารณาวาอนุกรม 1 − 1 + 1 − 1 + 1 − 1 + ... เปน อนุกรมลูเ ขาหรอื ลูอ อก

วธิ ที ำ พิจารณาผลบวกยอยของอนุกรม
S1 =1
S2 =1−1=0
S3 =1−1+1=1
S4 =1−1+1−1=0
...

ดั งนั้ นลำดั บของผลบวกยอย { }∞ { }

Sn n=1
= 1, 0, 1, 0, 1, 0, ...

เปน ลำดั บลูอ อก ดั งนั้ นอนุกรม 1 − 1 + 1 − 1 + 1 − 1 + ... เปน อนุกรมลูอ อก □

{ }∞
ผลบวกของพจนของลำดั บเรขาคณติ arn n=0
จะเรยี กวาอนุกรมเรขาคณติ
บทนยิ าม 1.2.3. (อนุกรมเรขาคณิต) ให a ̸= 0 จะเรยี กอนุกรมทอี ่ ยูในรูป
∑
∞
arn−1 = a + ar + ar2 + ar3 + . . .
n=1

วาอนุกรมเรขาคณิต (geometric series)

การลูเ ขา(ลูอ อก)ของอนุกรมเรขาคณติ สามารถกำหนดไดดวยทฤษฎบี ทตอไปน้ ี

ทฤษฎบี ท 1.2.4. อนุกรมเรขาคณติ

{ a
∑
∞
ถา |r| < 1
ar n−1
= 1−r
n=1 ลูอ อก ถา |r| ≥ 1
1.2. อน ุกรมอนั นต 13

ตั วอยาง 3.
∑∞ 1 ∑∞ 1 ( 1 )n−1
1. อนุกรม n
= · เปน อนุกรมเรขาคณติ ทมี่ ี a = r = 12 เนอื่ งจาก |r| = 12 < 1
n=1 2 n=1 2 2
ดั งนั้ นอนุกรมเรขาคณติ ดั งกลาวเปน อนุกรมลูเ ขา และมีผลรวม
1
a
= 2 =1
1−r 1− 1
2

2. อนุกรม 23 + 92 + 272 + 812 +. . . เปน อนุกรมเรขาคณติ ทมี่ ี a = 32 และ r = 13 เนอื่ งจาก |r| = 13 < 1
ดั งนั้ นอนุกรมเรขาคณติ ดั งกลาวเปน อนุกรมลูเ ขา และมีผลรวม
2
a
= 3 =1
1−r 1− 1
3

∑
∞
3. อนุกรม 2n เปน อนุกรมเรขาคณติ ทมี ่ ี a = 2 และ r = 2 เนอื่ งจาก |r| = 2 > 1 ดั งนั้ นอนุกรม
n=1
เรขาคณติ ดั งกลาวเปน อนุกรมลูอ อก □

ทฤษฎบี ทตอไปจะกลาวถงึ คุณสมบั ตทิ างพีชคณติ ของอนุกรมทสี่ ำคั ญ

∑
∞ ∑
∞
ทฤษฎบี ท 1.2.5. ถาอนุกรม an และ bn เปน อนุกรมลูเ ขา แลว
n=1 n=1
∑
∞ ∑
∞ ∑
∞ ∑
∞
1. อนุกรม  อนุกรมลูเ ขา และ
(an ± bn ) เปน (an ± bn ) = an ± bn
n=1 n=1 n=1 n=1

∑
∞ ∑
∞ ∑
∞
2. อนุกรม c · an เปน อนุกรมลูเ ขา และ c · an = c an สำหรั บทุกๆ คาคงตั ว c
n=1 n=1 n=1

∑
∞
ตั วอยาง 4. จงพิจารณาวาอนุกรม (3( 15 )n + 4
2n−1
) เปน อนุกรมลูเ ขา หรอื ลูอ อก
n=1
วธิ ที ำ เนอื่ งจาก
∞ ( ( )
4 ) 1 ( 1 )n−1
∑ ∑∞ ∑∞ ( )
1 n 1 n−1
3 + n−1 = 3 +4
n=1
5 2 n=1
5 5 n=1
2
1
5 1 3 35
=3 +4 = +8=
1− 1
5
1− 1
2
4 4
∑
∞
ดั งนั้ นอนุกรม (3( 51 )n + 4
2n−1
) ลูเ ขา □
n=1

การลูเขา หรอื ลูออกของอนุกรมไมมี ผลตอ การลดพจน ของอนุกรมจำนวนจำกั ด กลาวคอื ถา อนุกรม

∑
∞ ∑
∞
an ลูเ ขา(ลูอ
 อก) แลวอนุกรม an ลูเ ขา(ลูอ อก) สำหรั บทุกๆ จำนวนนั บ k > 1 ดวย เพราะวา
n=1 n=k

∑
∞ ∑
∞
an = a1 + a2 + a3 + . . . + ak−1 + an
n=1 n=k
14 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม
ตั วอยาง 5. พิจารณาอนุกรมเรขาคณติ
∑∞
1 1 1 ∑ 1
∞
= + +
n=1
2n 2 4 n=3 2n

∑∞ 1 ∑∞ 1
จากตั วอยาง 3 ขอ 1. อนุกรม n=1 เปน อนุกรมเรขาคณติ ทลี่ เู ขา และ n=1 = 1 ดั งนั ้ นอนุกรม
2n 2n
∑∞
1 ∑∞
1 1 1 1 1 5
n
= n
− − =1− − =
n=3
2 n=1
2 2 4 2 4 4

เปน อนุกรมทลี ่ เู ขา □

ทฤษฎบี ททีจ่ ะกลาวตอไปน้ เี ปน การทดสอบการลูอ อก (Divergence Test) ของอนุกรม ซงึ ่ เปน ทฤษฎี
เบ้ ืองตนในการทดสอบวาอนุกรมทเี ่ ราสนใจลูอ อกหรอื ไม

ทฤษฎบี ท 1.2.6. (การทดสอบการลูอ อก)

{ } ∑
∞
ให an ∞n=1
เปน ลำดั บของจำนวนจรงิ ถา limn→∞ an ̸= 0 แลวอนุกรม an เปน อนุกรมลูอ อก
n=1

ตั วอยาง 6.
∑
∞ n
1. อนุกรม เปน อนุกรมลูอ อก เพราะวา
n=1 n + 1

n 1
lim = 1 = 1 ̸= 0
n→∞ n + 1 1+ n

∑
∞ n3
2. อนุกรม 3 2
เปน อนุกรมลูอ อก เพราะวา
n=1 3n + 2n

n3 1 1
lim = 2 = ̸= 0 □
n→∞ 3n3 + 2n2 3+ 3
n

{ }∞ ∑
∞
หมายเหตุ ลำดั บ an n=1 ซงึ ่ limn→∞ an =0 ไมจำเปน วาอนุกรม an จะตองลูเขา ตั วอยางเชน
n=1
∑∞ 1
ซงึ ่ เราจะ ใชก ารทดสอบโดยปรพิ ั นธ แสดงในหั วขอตอไป
n=1 n
1.2. อน ุกรมอนั นต 15

แบบฝก หั ด 1.2
จงพิจารณาวาอนุกรมตอไปน้ เี ปน อนุกรมลูเ ขาหรอื ลูอ อก
∑∞ ∑∞
1. ( 71 )n 6. ( πe )n+1
n=1 n=1
∑
∞ ∑∞
2. (2( 41 )n + 3(− 31 )n ) 7. 3
( (n−1)2 −
3
n2
)
n=1 n=2
∑∞ ∑∞
3. n−5
n+2
8. 4n+1
7n+1
n=1 n=1
∑ 1
∞ ∑∞
4. ( n − n−1 1
) 9. 2
n−5
n=2 n=6
∑∞ ∑
∞
5. n!
100n
10. 2
(n+2)n
n=0 n=1
16 บทท่ ี 1. ลำดั บและอน ุกรม
ดรรชน ี

การทดสอบการลูอ อก, 14 ลำดั บเรขาคณติ , 6

ผลบวก, 11 ลำดั บไมมีขอบเขต, 7
ผลบวกยอย, 11 ลำดั บไมลด, 8
ลำดั บ, 1 ลำดั บไมเพิม่ , 8
ลำดั บมีขอบเขต, 7 ลมิ ิต, 3
ลำดั บลด, 8 อนุกรม, 11
อนุกรมลูอ อก, 11
ลำดั บลูเ ขา, 3 อนุกรมลูเ ขา, 11
ลำดั บเพิม่ , 8 อนุกรมเรขาคณติ , 12

17