‫آزمايش حدود اتر برگ ‪:‬‬

‫وقتي در خاكهاي ريز دانه ‪ ،‬كانيهاي رسي ظاهر ش ود ‪ ،‬با مرط وب ك ردن ‪ ،‬خ اك‬
‫حالت خميري به خود مي گ يرد و آن را مي ت وان ب دون خ رد ش دن ش كل داد ‪ .‬اين‬
‫خاص يت چس بندگي به علت آب ج ذب ش ده اي است كه ذرات رس را احاطه ك رده‬
‫است‪.‬‬
‫با ادامه اف زايش آب ‪ ،‬ض خامت اليه آب دور دانه ها اف زوده ش ده و لغ زش دانه ها‬
‫روي يك ديگر را راحت تر مي نمايد ‪ .‬ك اني ه اي رسي بعلت س اختمان بل وري ‪،‬‬
‫داراي نيروهاي سطحي زيادي هستند و بعلت همين نيرو است كه آب جذب سطحي‬
‫داش ته و اين ن يرو بر ن يروي ثقل آب مي تواند غلبه نمايد ‪ .‬به همين علت تنها ريز‬
‫دانه بودن براي شناختن خاك كافي نيست بلكه بايد نوع ريز دانه مشخص ش ود ‪ .‬در‬
‫اوايل دهه ‪1900‬دانشمند سوئدي ‪ ،‬اتربرگ ‪ ،‬روشي براي توص يف س فتي خاكه اي‬
‫ريز دانه بر حسب م يزاني رط وبت اب داع نم ود ‪ .‬بر حسب م يزان رط وبت ‪،‬‬
‫ط بيعت رفت ار خ اك به يكي از چه ار ح الت جامد ‪ ،‬نيمه جامد ‪ ،‬خم يري و م ايع‬
‫خواهد بود ‪.‬‬

‫حد رواني‪:‬‬
‫درصد رطوب تي است كه در آن خ اك مق اومت برشي كمي دارد و در آن درصد‬
‫رطوبت از حالت خميري به حالت مايع در مي آيد ‪.‬‬
‫وسايل مورد نياز آزمايش ‪:‬‬
 ‫‪ -‬دستگاه كاسا گردانده‬
‫‪ -‬شيار زن‬
‫‪ -‬كاردك‬
‫‪ -‬كاردك فنري‬
‫‪ -‬ظرف چيني‬
‫دس تگاه كاسا گران ده عب ارت از يك ج ام كوچك فل زي است كه روي يك تكه‬
‫پالستيك سخت از ارتفاع يك سانتي متري سقو ط مي كند ‪ .‬با استفاده از پيچهاي‬
‫روي دستگاه و همچنين شيار زن مي توان فاصله سقوط را تنظيم كرد ‪.‬‬
‫ابتدا مقدار ‪ 130‬گرم از خاكي را كه از الك ‪40‬گذارنده ايم را با مقداري آب ك امال‬
‫مخل وط مي ك نيم ‪ .‬اين مق دار آب بايد به ان داره اي باشد كه اولين ب ار كه ش يار را‬
‫ايج اد ك رده و ض ربه مي زنيم ‪ ،‬تع داد ض ربات الزم ب راي بهم رس يدن ‪25/1‬‬
‫سانتيمتر از دو طرف شيار ‪ ،‬بين ‪30‬تا ‪ 35‬ض ربه باشد ‪ .‬در مرتبه دوم مق دار كمي‬
‫آب اضافه نموده و ادامه مي دهيم و تا ‪ 3‬با اينكار تكرار مي شود ‪.‬‬
‫ح ال با داش تن تع داد ض ربه و در صد رط وبت ‪ ،‬نت ايج را بر روي كاغذ نيم‬
‫لگاريتمي برده و آنگاه بهترين خطي را كه از ‪ 3‬نقطه مي گذرد را رسم مي نماييم ‪.‬‬
‫درصد رطوبت خاك براي اينكه با ‪ 25‬ضربه ‪ 25/1 ،‬س انتيمتر از دو ط رف ش يار‬
‫به هم برسند ‪ ،‬را بدست مي آوريم كه بابر با حد رواني خواهد بود ‪.‬‬

‫آزمايش تعيين حد خميري ‪:‬‬

‫حد خميري ‪ ،‬درصد رطوبتي است كه در آن درصد رطوبت ‪ ،‬خ اك از ح الت نيمه‬
‫جامد به حالت خميري در مي آيد ‪ .‬ب راي انج ام آزم ايش ح دود ‪ 8‬گ رم از خ اك را‬
‫برمي داديم و روي يك صفحه شيشه اي بوسيله كف دست فتيله مي ك نيم ‪ .‬اين عمل‬
‫را آنقدر انجام مي دهيم تا وقتي قطر فتيله حدود ‪ 3‬ميليمتر رسيد‪ ،‬ش روع به شكس ته‬
‫شدن نمايد ‪ .‬در اين موقع درصد رطوبت آنرا تعيين مي كنيم كه اين درصد رطوبت‬
‫‪ ،‬رطوبت حد خميري مي باشد‪.‬‬
‫براي دقت بيشتر ‪ ،‬آزم ايش را ‪2‬تا ‪ 3‬ب ار انج ام داده و مع دل نت ايج را حد خم يري‬
‫خاك در نظر مي گيريم ‪ .‬در دفعات مختلف آزمايش ‪ ،‬اختالف درصد رطوبت ه اي‬
‫بدست آم ده نبايد بيش از ‪ ./. 5/0‬باشد ‪ .‬ح ال با داشت حد خم يري و حد رواني مي‬
‫توان نشانه خميري ( ‪ )PI‬را تعيين نمود ‪.‬‬
‫حد خميري – حد رواني = ‪PI‬‬