Sulyap sa Tahanan ng mga Matatapang

Tsismis dito, tsismis doon. Maaaring narinig sa kaibigan, kakilala, o taong walang
kahit anong kaugnayan. Maraming umaalingawngaw ukol sa kultura at pananalita naming
mga Batangueñ at maaaring hindi na kayo interesado rito. Ngunit, talaga bang ayaw
niyong marinig ang aming mga kwento, nakaraan, sikreto, biro, at yaong katotohanan
ukol sa aming kultura? Kung nais niyong magpatuloy sa sanaysay na ito, tayo muna’t
magbalik sa pinagmulan ng lahat.

Malawak ang naging impluwensiya ng mga Espanyol sa panahon ng kanilang

pananakop, at kabilang rito ang pagpapangalan sa iba’t ibang lugar na kanilang
kinasasakupan. Ayon kay Ladaran (2020), Unang naitala ang pangalan ng lalawigang ito
bilang Kumintang, at nang nanirahan ang mga Espanyol sa ngayo’y tinatawag na
Balayan, ito’y napangalanang Bonbon. Makalipas ang kaunting panahon, nailipat ang
pagiging kabisera sa Taal, sapagkat malapit ito sa isang lawa at madaliang naging sentro
ng kalakalan. Kaugnay nito, muling nabago ang ngalan ng lalawigan, ngunit ay sa ikatlong
beses ng pagpapalit ay nadatnan na ang kasalukuyang tawag nito, na Batangan; batay
sa ngalan ng isang bayan, na ngayo’y tinatawag na Batangas City. Sa katunayan, ang
salitang “batangan” ay patungkol sa isang uri ng balsa na ginagamit ng mga tao upang
mangisda sa Lawa ng Taal. Ito’y nagmula sa salitang “batang,” na tumutukoy naman sa
troso na matatagpuan sa Calumpang River, isang anyong tubig na dumadaloy mula sa
hilagang-silangang bahagi ng bayan, at ang hugis ay tila parang isang tuning fork. Mula
pa lamang sa naibahaging kasaysayan ng pangalang “Batangas,” maaari na ring makita
ang isang malaking bahagi ng buhay Batangueño at ito ay ang pangingisda. Sapagkat
ito ay malapit sa dagat at sa Lawa ng Taal, kainti-intindi na mahalaga ang pangingisda
sa ekonomiya ng mga Batangueño. Sa hanapbuhay na ito nakikita ang pagkamatiyaga
at pagsusumikap ng mga Batangueño upang maitaguyod ang kanilang pamilya at
mapabuti ang kalagayan ng kanilang lugar. Kaugnay nito, kilala rin sa Batangas ang iba’t
ibang luto ng isda katulad na lamang ng sinigang na maliputo, sinigang na bangus,
pinritong tawilis at sinaing na pinais na tawilis, daing, at pati na rin sinaing na tulingan.
Marami pang ibang kapanabik-nabik na pagkain sa Batangas katulad ng kakaiba nilang
timpla sa adobo at pagkaluto ng kalderetang kambing. Isa sa mga pagkakataon kung
saan lalong naipapakita ng mga Batangueño ang kanilang kagalingan sa pagluto ay sa
tuwing mayroong pistahan o “Barrio Fiesta” sa iba’t ibang barangay sa Batangas. Isang
pagdiriwang na kilalang-kilala ay ang Parada ng Lechon sa Balayan, Batangas na
nagaganap tuwing Hunyo 24, at sa Pista ni San Juan. Sa pagdiriwang na ito, iniihaw nila
sa loob ng limang oras ang lechon na mayroong sari-saring pampalasa sa loob tulad ng
asin at paminta, pagkatapos ay dadamitan ito para sa parada. Lechon ay isang piling
pagkain sa Batangas, at pati na rin sa iba pang probinsya sa Pilipinas, lalo na sa tuwing
mayroong kaarawan, kasalan, pista, o kaya naman sa pasko. Mukhang hindi na talaga
magiging kumpleto ang kahit anong malaking handaan kung wala ang lechon.

Mula naman sa kultura ng mga Batangueño ng pagdiriwang ng mga pista, nakikita

ang kanilang pagiging relihiyoso, madasalin, at magiliw sa mga panauhin. Katulad na
lamang ng karamihan ng mga Pilipino, ang mga Batangueño ay mayroong matinding
pananalig at paniniwala sa Diyos. Ito ay mapagmamasdan sa kanilang paggugunita at
pagbabalik-loob tuwing Mahal na Araw at sa kanilang pagdadasal ng rosaryo at
pagnonobena kasama ng kanilang pamilya. Maliban pa rito, sa kanilang pagdiriwang ng
Flores de Mayo sa buong buwan ng Mayo, sila ay nag-aalay ng dasal at bulaklak sa
Birheng Maria, at sa ika-31 ng Mayo ay ipinagdaraos ang Tapusan Festival sa bayan ng
Alitagtag. Ito ay ginagawa nila bilang pagpapakita ng kanilang pasasalamat sa Diyos at
sa Birheng Maria, para sa biyaya ng ulan, bulaklak, at masaganang ani. Patungo sa
pagtrato ng mga Batangueño sa kanilang mga bisita, sila ay labis na mapagpatuloy at
magiliw, sa kung papaano sila ay naghahanda ng pagkain, at minsan ay mas marami pa
ang nakakain ng kanilang mga bisita. Ito ay tunay, maging sa aming pamilya, sapagkat
malimit din kami tumanggap ng bisita at palagi namin silang pinaghahandaan ng
meryenda.

Bukod pa sa mga nasabi, ang mga Batangueño rin, mula pa noong unang panahon,
ay magalang sa kanilang mga magulang. Naipapakita nila ang kanilang pagbibigay-
galang sa tuwing sila ay nagmamano, sumusunod sa mga utos at payo, at nagbibigay ng
kanilang mga kinikita sa kanilang mga magulang. Isang kaugalian sa kultura ng Batangan
ay ang tinatawag na “Matanda sa Dugo,” kung saan ang tao ay nagbibigay ng respeto
hindi dahil sa edad, kundi sa pagkakasunod-sunod ng kamag-anak. Halimbawa nito ay
kung papaano tinatawag ko ang aking pinsan na isang taon lamang ang pagitan ng aming
pagkapanganak, ng “tita or tiya,” imbis na “ate,” at ganoon na rin lamang ang pagtawag
ng aking kapatid na kaniyang kasing-edad, sapagkat siya ay batang anak ng isa naming
lola. Itong bahagi ng kultura ng mga Batangueño ay kalimitang nagdudulot ng pagkalito
sa mga taong galing sa ibang probinsya, sapagkat hindi nila nakasanayan ang ganitong
kaugalian.

Sa kabilang banda, kilala na rin lamang ang mga Batangueño sa kanilang pagiging
malikhain at mapamaraan, kung kaya’t marami silang naipagmamalaki na produkto. Ang
pinakakilala sa mga ito ay ang balisong na kung tawagin ay fan knife o butterfly knife sa
ingles. Ang industriyang ito ay naging sobrang sikat hanggang sa naging alamat na ng
lungsod na ang bawat Batangueño ay laging may dalang balisong, saan man siya
magpunta. Ito na rin lamang ang dahilan kung bakit naging babala na sa mga Pilipino na
huwag makipag-away sa isang Batangueño. Bagama’t karaniwan na ang mga prutas sa
Batangas tulad ng pinya, mayroon pa ring sariling industriya ang pagproseso at paggamit
ng dahon nito. Sa munisipalidad ng Taal, pinoproseso ang dahon ng pinya sa isang uri
ng tela na tinatawag na gusi. Ito ay patuloy na ipinoproseso hanggang sa maging Barong
Tagalog, ang pambansang kasuotan ng lalaki sa Pilipinas. Sa katunayan, yaong mga
Barong Tagalog na ginamit ng mga puno ng estado noong 1995 APEC Summit ay
nanggaling sa Batangas, samantalang kilala rin na nagmamay-ari si Princess Diana ng
bupanda o scarf na gawa sa gusi. Maliban pa rito, kilala rin ang Batangas sa kanilang
Kapeng Barako. Ang Batangas ay isang probinsiya na mayaman sa agrikultura, kung
kaya’t sagana rin ito sa plantasyon ng kape, lalo na sa bayan ng Lipa. Ang Barako ay
isang salitang tagalog na nangangahulugang matipuno o matapang na lalaki, kung kaya’t
ito ang ipinangalan sa kapeng Barako na kilala sa kaniyang matapang na lasa at amoy.
 Matapos talakayin ang aspektong kultural ng Batangas, halina’t magpatuloy tayo sa
aspektong lingguwistiko ng lalawigang ito! “Anla naman! Ano ga naman are?,”’Kainaman
na! Nagdamusak na eh!” Dahil sa kakaibang dayalekto o pananalita ng mga Batangueño
na mayroong malakas na tuldik o punto, madali silang mahanap sa isang grupo ng mga
tao kapag sila ay nagsalita. Ngunit, dahil rin dito, karaniwang napag-aakalaang galit ang
mga Batangueño habang sila ay nagsasalita. Bagaman kayang intindihin ng mga
gumagamit ng ibang dayalekto tulad ng mula sa Maynila at Tayabas, ayon sa Komisyon
sa Wikang Filipino, ang talasalitaan o bokabularyo ng dayalekto ng mga Batangueño ay
mas maiuugnay sa makalumang Tagalog. Bihirang gumamit ng Taglish ang mga laking
Batangueño kumpara sa nakasanayan sa Maynila. Samantala, kilala ang mga
Batangueño sa pagdagdag ng “eh,” “ga” o “ala eh” sa kanilang mga pangungusap, bilang
paraan ng pagbibigay-diin sa kanilang mga sinasabi. Sila rin ay nagamit ng passive past
tense imbis na present progressive. Halimbawa nito ay ang pagsabi ng “nakain,” imbis
na “kumakain,” at “natawag,” imbis na “tumatawag.” Ang ganitong pananalita ay maaaring
magdulot ng katuwa-tuwang hindi pagkakaintindihan, sapagkat katulad ng nabanggit,
iintindihin ito ng mga taga-Maynila bilang passive past tense. Isang halimbawa ay kapag
may nagtanong ng “Nasaan si Juan?” at mayroong sumagot ng “Nakain ng isda,” maaari
itong ipakahulugan ng ibang tao na kinain si Juan ng isang isda. (At gaano naman kaya
kalaki yaong isda para ito ay magiging totoo?) Iba pang nakasanayan ng mga
Batangueño sa kanilang pananalita ay ang kung paano ang mga pandiwang nagtatapos
sa “–an” ay nagiging “–si”, lalo na kapag ito ay pautos na sinabi (Aba’y, buksan mo!
nagiging Aba’y buksi!), samantalang, sila rin ay naglalagay ng “pagka-“ sa harapan ng
mga salita (pagkaganda!, pagkabait!) Mapapansin din ang naiiba sa pagkakapantig ng
ibang mga salita ng mga Batangueño, tulad na lamang ng (tan-‘a-wan) imbis na (ta-‘na-
wan), at “matam-is” imbis na diretsong “matamis.” Maliban pa rito, kalimitan din nilang
ginagamit ang ire o are at rine o dine sa kanilang pananalita. At mapapansin mo nga
naman ang malawak na bokabularyo ng dayalekto ng mga Batangueño sa kung papaano
mayroong maraming salin sa salitang “slip” sa Ingles o pagkadapa, batay sa kung paano
nahulog yaong tao. Maaaring siya ay “nadulas” lamang, “natingkuro” o nawalan ng
balanse, o “nagsungaba” na nangangahulugang siya ay nadapa nang una ang mukha.
 Patungkol naman sa kung papaano nagiging magalang ang mga Batangueño maging
sa kanilang pananalita, maaari silang gumamit ng mga panghalip na pangalawa o
pangatlong panauhan, imbis na pang-una, at ang lahat ng ito ay plural o pangmaramihan
sa paggamit. Halimbawa nito ay ang pagsabi ng Sino sila? at hindi Sino iyan? pati na rin
Kumusta na po kayo? o Kumusta na po sila? imbis na simpleng Kumusta na po? na
karaniwang paraan ng pagsabi ng mga taga-Maynila. Nais ko ring bigyang pansin ang
paggamit ng “po” at “opo,” “ho” at “oho,” bilang paraan ng pagbibigay-galang. Patungo
naman sa mga salitang maaaring Batangueño lamang ang nakaiintindi, kasama rito ay
ang “damusak” (kalat), “imis” (linis), “liban” (pagtawid ng tulay/kalsada), “alwan” (gaan –
sa buhay), “tabingi” (tagilid), “hagalpak” (mas malakas na tawa), “patikar” (mabilis na
takbo), “awas” (apaw), “babag” (away), “lusaw” (tunaw), “panghi” (palot), at “hipan”
(hingahan).

Mula sa aspektong lingguwistiko ng lalawigan ng Batangas, makikita ang

pagkakakilanlan ng mga Batangueño, kung paano sila magtrato ng kanilang kapwa tao,
at ang mayaman nilang bokabularyo na nagiging daan tungo sa mga mas malalim,
makabuluhan, at minsan ay nakakatuwang pakikipagtalastasan. Nakikita rin sa kanilang
pananalita ang kultura na natatangi sa mga taong ipinanganak at lumaki sa Batangas,
kasama nito ang kanilang mga naisabuhay na aral at nakagawiang kaugalian. Hindi
maihihiwalay ang wika sa kultura ng mga Batangueño sapagkat ito ay isang malaking
bahagi nito, at ito rin ay isang paraan ng kung paano sila nakikilala at naiiba. Ang kanilang
pananalita ay bahagi rin ng kanilang buhay, at ang pareho ng aspektong ito ay kailangan
maipasa sa mga susunod pa na henerasyon. Maaaring madagdagan rin yaong
talasalitaan ng mga Batangueño sa paglipas ng oras, at ito ay upang manatili sa
kasaysayan hanggang kailanpaman ang pamana ng mga Batangueño.

Sa pangkalahatan, ang Batangas ay isang lalawigan na tunay na mayaman sa wika,

kultura, tradisyon, produkto, at kasaysayan, kung kaya’t nararapat lamang na
maipagmalaki ng mga Batangueño ang kanilang bayang kinagisnan, at ang mga
kaugalian na kanilang nakasanayan. Maaaring nahihiya ang iba na sila’y hindi katulad ng
mga taga-Maynila, taga-Quezon, o ano pa mang lugar, o di kaya naman ay mayroong
iba na hindi maayos ang pakikitungo sa mga taong hindi katulad nila. Ngunit, kailangan
nating lahat matutunan na ang isang bansa ay nabubuo ng iba’t ibang uri ng tao, at ito
ang bagay na siyang nagpapakita na ang isang bansa ay umuunlad. Sa pagkalat ng
impormasyon at patuloy na pagdiskurso, nayabong din ang iba’t ibang kultura at ito ay
napapanatili. Ang kaibahan nating mga Batangueño ay maaaring maging dahilan ng ating
pagkakaisa, habang ating nagagawa ring makisama sa ating mga kababayan, gaano
man sila katulad or kaiba sa atin. Sa gayon, ating alalahanin na ano man ang mangyari,
patuloy dapat nating ipagmamalaki, itatangkilik, at mamahalin ang kultura at wika na
masasabi nating “sariling atin.” Maging sa panahon ngayon na nalaganap ang paggamit
ng gadyets, panonood ng teleserye mula sa ibang bansa (Netflix series, k-drama, etc.),
pakikinig sa mga awiting dayuhan (K-pop, J-pop, English, etc.), o pag-aaral ng ibang
wika, hindi dapat ito magiging dahilan upang kalimutan na natin ang ating pinagmulan o
ang ating ugat bilang isang Pilipino at Batangueño. Hindi masamang maging interesado
sa kultura, produkto, o pamumuhay ng iba ngunit, kailanman ay hindi dapat mawawala
sa ating puso’t isip, tayo ay isang Batangueño.

Sanggunian:

Ladaran, J. A. (2020). ANG MGA BATANGUENO. Retrieved January 21, 2021 from
https://www.academia.edu/35448089/ANG_MGA_BATANGUENO

Meer, L. B. (2018). Social Culture of the People of Batangas Province by Leon Bibiano
Meer, 1916. Retrieved January 21, 2021 from
https://www.batangashistory.date/2019/06/social-culture-of-the-people-of-
batangas-province-by-leon-bibiano-meer-1916.html?m=1

Malabaguio, L. (2016). Lechon. Retrieved January 21, 2021 from

https://nadsfil9rmgasanaysay.wordpress.com/2016/02/26/lechon/