TAKDANG ARALIN

SA PANITIKANG
REHIYON

IPINASA NI:
CHERRY LYN N. GACIAS
IPINASA KAY:
MRS. NIDA S. TONACAO
 PANITIKAN NG REHIYON

1. Kahulugan ng Panitikan

 Panitikan ay isang repleksyon ng buhay na nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan,

mga damdamin, mga karanasan, hangarin at diwa ng tao.
 Ito rin ay nagsisilbing talaan ng buhay sapagkat dito isinisiwalat ng tao sa malikhaing
paraan ang kulay ng kanyang buhay.
 Naisasaad ito sa pamamagitan ng payak na salitang nagkakaroon ng iba’t ibang malalim
na kahulugan.
 Isa sa mga halimbawa nito ay ang mga katutubong panitikan;
Halimbawa:
> Bugtong - pahulaan, o patuturan ay isang pangungusap o tanong na may doble
o nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan.
> Tula - Ang panulaan o tula ay isang uri ng sining at panitikan na kilala sa
malayang paggamit ng wika sa iba't ibang anyo at estilo. Pinagyayaman ito sa
pamamagitan ng paggamit ng tayutay. Ang mga likhang panulaan ay tinatawag na tula.
> Epiko - Ang epiko ay tulang pasalaysay na nagsasaad ng kabayanihan ng
pangunahing tauhan na nagtataglay ng katangiang nakahihigit sa karaniwang tao na
kadalasan siya’y buhat sa lipi ng mga diyos o diyosa.

2. Kahalagahan at Tungkulin ng Panitikan

 Mahalaga ang panitikan dahil isa ito sa pinakamabisang sangkap sa isang bansa upang
malaman ang pagkakakilanlan ng kakayahan at identidad nito.
 Maging sa salita o paraan ng pagsulat ang kaanyuhan nito, malinaw na naisasaad sa
panitikan ang mga mithiin, damdamin, layunin, adhikain, pangarap, at landas na tatahakin
ng bansang ito.
 Tungkulin ng panitikan ang isiwalat ang literaturang meron ang isang bansa.
 Halimbawa rito ay ang panitikan sa Pilipino. Ayon kay Panganiban, 1954:1 “Ang ibang
panumbasan ng panitikan sa Pilipino ay literatura at sa Ingles ay “literature” na kapwa
batay sa salitang-ugat ng wikang Latin na “litera” na ang kahulugan ay titik o letra. Ito
ay binubuo ng morpemang panlaping PANG- (unlaping nagiging PAN- kapag ang
kasunod na salitang-ugat ay nagsisimula sa d, l, r, s, t); ng salitang-ugat na TITIK na
nawawalan ng simulang T sa pagkakasunod sa PAN-; at ng hunlaping –AN.
Samakatuwid: PANG – TITIK – AN”.

3. Uri at Anyo ng Panitikan at mga Halimbawa nito

URI NG PANITIKAN

 Piksyon – mga akdang nagmula sa imahinasyon ng manunulat.

Halimbawa:
 Ang alamat ng Pinya
 Biag ni Lam-ang
 Bidasari
 Si Langgam at si Tipaklong
 Mga Kwento ni Lola Basyang
  Atbp.
 Di-Piksyon – mga akdang batay sa tunay na pangyayari.
Halimbawa:
 Kasaysayan ng Pilipinas
 Diksyonaryo
 Talambuhay ni Dr. Jose Rizal
 Atbp.

ANYO NG PANITIKAN

 Akdang Tuluyan – nagpapahayag ng kaisipan na isinusulat ng patalata.

Halimbawa:
 Anekdota - isang uri ng akdang tuluyan na tumatalakay sa kakaiba o
kakatwangpangyayaring naganap sa buhay ng isang kilala, sikat o tanyag
na tao.
Halimbawa: TSINELAS NI JOSE RIZAL
 Nobela - isang mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba't ibang
kabanata.
Halimbawa: EL FILIBUSTERISMO, NOLI ME TANGERE, ANG
MESTISA.
 Pabula - isang uri ng kathang-isip na panitikan kung saan mga hayop o
kaya mga bagay na walang-buhay ang gumaganap na mga tauhan.
Halimbawa: Ang Agila at ang Maya, Ang aso at ang uwak, Ang daga at
ang leon.
 Parabula - isang uri ng kathang-isip na panitikan kung saan mga hayop o
kaya mga bagay na walang-buhay ang gumaganap na mga tauhan.
Halimbawa: Ang Alibughang uwak, Parabula ng sampung daga, Ang
mabuting samaritano.
 Maikling kwento - isang maigsing salaysay hinggil sa isang
mahalagangpangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may
iisang kakintalan o impresyon lamang.
Halimbawa: Si Stella at ang mga kaibigan niya sa araw ng pasko
 Dula - isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming
tagpo.
Halimbawa: Buhay Estudyante
 Sanaysay - sang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng
personal nakuru-kuro ng may-akda.
Halimbawa: Sanaysay tungkol sa Edukasyon.
 Talambuhay - isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng
buhay ng isang tao hango sa mga tunay na tala, pangyayari o
impormasyon.
Halimbawa: Talambuhay ni JOSE RIZAL
 Talumpati - isang uri ng komunikasyong pampubliko kung saan ang
isang tao ayumaakyat sa entablado para magsalita ukol sa kanyang mga
opinyon at ideya.
Halimbawa: TALUMPATI TUNGKOL SA KABATAAN
 Akdang Patula – ito ay nagpapahayag ng damdamin na isinusulat ng pasaknong.
Halimbawa:
 Tulang Pasalaysay – ang tulang pasalaysay ay tumutukoy sa mga
pinapaksang mga importante at mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa
buhay, kagitingan at kabayanihan ng isang tauhan.
 Awit/Korido at Kantahin – ito naman ay tumutukoy sa mga
musikang may tono na talagang magandang pinakikinggan.
 Epiko – ito ay isang akdang patula na isinalaysay ang kabayanihan
at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway
na kadalasang hindi mapaniwalaan dahil sa mga tagpuang
makababalaghan at di-kapani-paniwala. Ito ay kadalasang inaawit
pero meron namang mga epikong binabasa.
 Balad o Ballad – ito naman ay isang akdang patula na iasng uri o
tema ng isang tugtugin.
 Sawikain – ito naman ay tumutukoy sa:
 Idioma – isang uri ng sawikain pagpapahayag na ang kahulugan ay
hindikomposisyunal.
 Moto – parirala na nagpapahiwatig ng sentimiento ng isang
grupong mga tao
 Salawikain – mga kasabihan o kawikaan.
 Bugtong – pangungusap o tanong na may iba o nakatagong
kahulugan.
 Tanaga – tumutukoy ito sa mga maikling katutubong Pilipinong
tula na naglalaman ng pang-aral at payak na pilosopiyang
ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa mga kabataan.
 Tulang Liriko/Pandamdamin- Itinatampok ng makata ang kanyang
sariling damdamin at maging ang kanyang pagbubulay-bulay
 Awit (dalitsuyo)
- Tulang liriko o pandamdamin
- May paksang nauukol sa matimyas na pagmamahal, pagmamalasakit,
at pamimighati ng isang mangingibig
- Madalas ang himig ay malungkot at mapanglaw

 Elehiya (dalitlumbay)
- Dalawang katangian:
1. Isang tula ng pananangis, lalo na sa pag-aalala sa isang yumao
2. Himig nito ay matimpi at mapagmuni-muni
- Uri ng paksa: Higit na personal sa pagpapahayag ng damdamin kaysa
sa ibang estilo ng panulaan

 Pastoral (Dalitbukid)
Maglarawan ng tunay na buhay sa bukid

 Oda (Dalitpuri)
- Makabagong panulaan: Isang uri ng tulang liriko na may kaisipan at
estilong higit na dakila at marangal
- Walang tiyak ng bilang ng pantig/taludtod sa isang taludturan
  Dalit (dalisamba)
- Isang maikling awit na pumupuri sa Diyos
- Maikling tulang liriko na nililikhang may aliw-iw ng awit subalit
hindi ito kinakanta
- Kalimitang wawaluhing pantig na may dalawa/tatlo/apat na
taludturang may apat na taludtod bawat isa

 Soneto (dalitwari)
- Tulang may labing-apat na taludtod
- Naghahatid ng aral sa mga bumabasa

 Dulang Pantanghalan

Ang tulang dula o tulang pantanghalan o dulang pantanghalan ay kahit

anumang drama na sinulat bilang isang berso para wikain.At ang dula ay
isinasagawa sa tanghalan kaya ito ay tinawag na dulang pantanghalan.

URI:

Trahedya

-Ang tema ng trahedya ay mabigat o nakasasama ng loob at kadalasa'y

nakakaiyak. Karaniwang nasasadlak sa kamalasan, kabiguan ang mga tauhan.

-Kabaliktaran ng komedya ang trahedya sapagkat ang dulang ito ay nauuwi sa

pagkatalo o pagkamatay ng bida o pangunahing tauhan.

Komedya

-ang mga elementong,makaparsa,gaya ng pagbobobo(clowning)pagbibigay ng

mga biro,mga nakakatawang kilos o iba pang sangkap ng maraming
komedya.Ang komedya ay nakakahigit sa parsa,higit na seryoso at
kapanipaniwala.Ang mga tauhan ay nakikita sa lipunan ng mga indibidwal.Maaari
silang pagtawanan o makitawa sa kanila ng may pansin sa kanilang kalagayan o
suliranin.

-Ang Komedya ay isang dulang patanghal (karaniwang binubuo ng oktosilabiko o

dodekasilabikong quatrain), na gumagamit ng nakaugaliang marcha para sa
pagpasok at pag-alis sa entablado, batalla o labanan na may koreograpiya, at
magia o mga mahihiwagang epekto sa palabas. Ito ay kadalasang itinatanghal ng
dalawa hanggang tatlong araw upang ipagdiwang ang pyesta ng patron

Parsa

-Ang parsa ay mga magkakabit-kabit o magkakadugtong-dugtong ng mga

pangyayari ng isang dulang nakakatawa.

-isang dulang pangunahing layunin ay mag- dulot ng katatawanan sa mga

tagapanood.Ito'y gumagamit ng eksaheradong pantomina,pagbobobo(clowning)
mga nakakatawa,nakakatawang komikong pagsasalita ng karaniwang isinasagawa
sa mabilisan at di-akmang layunin at di pakaunawaan.

Melodrama

-Ang dula ay nag wawakas na kasiya-siya sa mabuting tauhan bagama't ang uring
ito'y may malulungkot na sangkap kung minsan ay labis ang pananalita at
damdamin sa uring ito at nag tatapos sa kamatayan ng mga bida. Ginagamit ang
melodrama sa mga musikal na dula. Dito, malungkot sa simula ngunit nagiging
masaya ang pagwawakas.

- isang dulang may malungkot na sangkap ngunit nagtatapos nang kasiya-siya

para sa mga pangunahing tauhan.Humihikayat ito ng pagkaawa para sa
protagonista at pakamuhi sa antagonista.

Saynete

-Ang saynete ay dulang tungkol sa lugar kung saan nagsimula ang kuwento ng
pangunahing tauhan at sa pag-uugali ng tao tulad ng pagiging mabait,masiyahin at
maaalahanin.

-isang yugtong nakakatawa diwa na nauukol sa mga popular na tauhan.

INTONASYON

-Ang pag-iiba-iba ng taas o baba ng tono habang nagsasalita. Ginagamit ito upang
higit na maipaunawa ang damdamin ng nagsasalita o ang kahulugan ng kanyang
sinasabi. Halimbawa, ginagamit ang tamang intonasyon upang ipahayag ng
nagsasalita ang kanyang pagtataka at pagkamangha o kaya upang ipahayag ang
kanyang pagtatanong

Papataas

-tumataas ang tono habang nagsasalita

Papababa

-bumababa ang tono habang nagsasalita

Papataas at Papababa

-tumataas muna ang tono at, pagkatapos, bumababa tulang patnigan

-Isang uri ng tula na namayani noong Panahon ng Espanyol. Ito ay tulang sagutan
na itinatanghal ng nagtutunggaling mga makata.

Tulang Patnigan- Ito ay tula ng pagtatalo.

Karagatan, Duplo, Balagtasan, at Batutian

 Mga halimbawa ng tulang patnigan.

Karagatan at Duplo

Mga laro na nilalaro sa mga lamayan sa patay na ang layunin ay aliwin ang mga
naulila.

Balagtasan

Mula sa pangalan ni Francisco "Balagtas" Baltazar.

Francisco "Balagtas" Baltazar

Tinaguriang Ama ng Panulaang Tagalog.

Lakandiwa

Siya ang namamagitan sa dalawang makatang nagtatalo sa Balagtasan.

Batutian

Hango sa sagisag ng panulat ni Jose Corazon de Jesus na Huseng Batute.

Lakambunyi

Namamagitan sa dalawang makatang nagtatalo sa Batutian.