Ebook9395 (WWW Takbook Com)

www.takbook.
com
www.takbook.com
‫ﻧﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ‬
‫ﻋﻠﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮرﺍﺳﮕﺎﻧﯽ‬

‫ﻣﻬﺮی ﺳﺎدﺍت ﻣﻮﺳﻮی‬
‫‪www.takbook.com‬‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‪ :‬رﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮراﺳﮕﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪1346 ،‬ـ‬
‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﻳﺪآور‪ :‬ﻧﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫درﺳﻲ رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ /‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻋﻠﻲ رﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮراﺳﮕﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺮي ﺳﺎدات ﻣﻮﺳﻮي‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.1389 ،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‪ 255 :‬ص‪.‬‬
‫ﺷﺎﺑﻚ‪978-964-426-472-6 :‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖﻧﻮﻳﺴﻲ‪ :‬ﻓﻴﭙﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ ـ اﻳﺮان ـ ارزﺷﻴﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﻛﺘﺎب ﻫﺎي ﻧﻘﺪ ﺷﺪه‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده‪ :‬ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬ﻣﻬﺮي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ردهﺑﻨﺪي ﻛﻨﮕﺮه‪ 2 1389 :‬ر ‪ 9‬اﻟﻒ‪LB 3048 /‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ‪2171290 :‬‬ ‫ردهﺑﻨﺪي دﻳﻮﻳﻲ‪371/320955 :‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﻧﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﻪﻛﻮﺷﺶ‪ :‬ﻋﻠﻲ رﺑﺎﻧﻲﺧﻮراﺳﮕﺎﻧﻲ‪ /‬ﻣﻬﺮيﺳﺎدات ﻣﻮﺳﻮي‬

‫وﻳﺮاﺳﺘﺎر‪ :‬ﻣﻬﺮﻧﻮش اﻛﺒﺮﺧﺎﻧﺰاده ‪ ‬‬
‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮ ﻧﺸﺮ‪ :‬ﻧﺎﺻﺮ زﻋﻔﺮاﻧﭽﻲ‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﭼﺎپ‪ :‬ﻣﺠﻴﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲزارع‬
‫ﻧﺴﺨﻪﭘﺮداز‪ :‬اﻣﻴﺮ ﺧﺮم ‪ ‬‬
‫ﺣﺮوفﭼﻴﻦ و ﺻﻔﺤﻪآرا‪ :‬آﻧﻴﺘﺎ ﻛﻤﺎﻟﻲﻫﺎ‬
‫ﻃﺮح ﺟﻠﺪ‪ :‬ﻣﺠﻴﺪ اﻛﺒﺮيﻛﻠﻲ‬
‫اﺟﺮاي ﺟﻠﺪ‪:‬اﻋﻈﻢ ﺻﺎدﻗﻴﺎن‬
‫ﭼﺎپ او‪‬ل‪1389 :‬‬
‫ﺗﻴﺮاژ‪ 500 :‬ﻧﺴﺨﻪ‬
‫ﭼﺎپ و ﺻﺤﺎﻓﻲ‪ :‬ﭘﺮدﻳﺲ داﻧﺶ‬
‫ردﻳﻒ اﻧﺘﺸﺎر‪89-48 :‬‬
‫ﺑﻬﺎ‪ 6500 :‬ﺗﻮﻣﺎن‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬ﺣﻖ ﭼﺎپ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪ .‬‬
‫‪ISBN 978-964-426-472- 6‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ ‪6‬ـ‪472‬ـ‪426‬ـ‪978 -964‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ‪6419 :‬ـ‪ ،14155‬ﺗﻠﻔﻦ‪3 :‬ـ‪ ،88046891‬ﻓﺎﻛﺲ‪ 88036317 :‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪1 ......................................................................................................................................................‬‬
‫آﺛﺎر ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪5 .................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺣﻮزه ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪5 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬در ﺣﻮزة روشﺷﻨﺎﺳﻲ ‪6 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬در ﺣﻮزة ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪7 ...................................................................................................‬‬
‫‪ -4‬ﺣﻮزه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ‪8 ..................................................................................................‬‬
‫‪ -5‬ﺣﻮزه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‪8 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -6‬ﺣﻮزه ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪9 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ -7‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ‪10 ...............................................................................................‬‬
‫‪ -8‬ﺣﻮزه ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ‪10 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -9‬ﺣﻮزه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ‪11 ................................................................................................‬‬
‫‪ -10‬ﺣﻮزه ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪11 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -11‬ﺣﻮزه ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪11 ...................................................................................................‬‬
‫‪ -12‬ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ‪12 .........................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞاول ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪15 .........................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪17 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪23 ....................................................................................‬‬
‫‪ -4‬زﻣﻴﻨﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪31 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ -6‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪37 ........................................................................................................................‬‬
‫و‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﻓﺼﻞدوم روش ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪41 ..........................................................‬‬

‫‪ -1‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪43 .........................................................................................‬‬
‫‪ -2‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ )اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ( ‪47 ...........................................................................................‬‬
‫‪ -3‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪51 .........................................................................................‬‬
‫‪ -4‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪55 .................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﺳﻮم ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪59 .................................................................................................‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري ‪61 ..................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪65 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻛﻤﻚ ﻛﺮدن ﺑﻪ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده و ﮔﺮوهﻫﺎ )ﺟﻠﺪ ‪69 .............................................. (1‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﻣﻬﺎرت ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎ ‪73 .............................................................................‬‬
‫‪ -5‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺷﺘﺎر درﺑﺎرة ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪77 ...................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ‪79 ....................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ‪81 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‪87 ..........................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ ‪88 ......................................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ‪88 ..................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﮔﻔﺘﺎري ﭼﻨﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ‪91 ..................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ ‪91 ......................................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ‪92 ..................................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﭘﻨﺠﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ‪95 ........................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ‪97 .................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ ‪97 ......................................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ‪98 ..................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ‪101 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ ‪105 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺷﻬﺮوﻧﺪي ‪109 ...................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﺷﺸﻢ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪111 ..................................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪113 .............................................................................................................‬‬
‫ﻧﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ز‬
‫‪ -2‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﺎري ‪117 ............................................................................................................‬‬

‫‪ -3‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن‪121 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -4‬ﻛﺘﺎب ﻣﻬﺎﺟﺮت ‪125 ...........................................................................................................................‬‬
‫‪ -5‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان ‪129 ................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﻫﻔﺘﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ‪133 ....................................................................................‬‬
‫‪ -1‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪135 ...................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ‪139 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن و ﺗﻮﺳﻌﻪ ‪143 .............................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﻫﺸﺘﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ‪147 ..............................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ‪149 .......................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي آن ‪153 ................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ‪157 ....................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﻧﻬﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ‪161.........................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻢ ‪163...................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي واﺗﻮﭘﻴﺎ ‪167........................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞدﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪171 .............................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪173 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ درﺑﺎرة ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪177 ..........................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﻳﺎزدﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ‪181 ...........................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ‪183 ....................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ‪187 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﺳﻴﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان ‪191 ...........................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞدوازدﻫﻢ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم ‪193 ..........................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﻮاع اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺎراﺑﻲ و اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ‪195 ....................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم ‪199 ................................................................................................‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان ‪203 .....................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪207 .................................................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪209 .................................................................................................................‬‬
‫ح‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ ‪211 ....................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞﭼﻬﺎردﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪215 .....................................................................‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ‪217 .........................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎرﻓﺮآﻳﻨﺪ و ره آوردﻫﺎ‪221 .........................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ ‪225 ....................................................................................................‬‬
‫‪ - 1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ‪227 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﻫﺎ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪231 ..................................................................‬‬
‫‪ -3‬زﻧﺪﮔﻲ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪233 ...............................................................................‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان ‪237 .....................................................‬‬
‫‪ -5‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮق ‪241 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ -6‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت ‪245 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ -7‬اﺻﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ ‪249 .........................................................................................................‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﻔﻜﻴﻚ آن ﺑﻪ ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ؛ ﻛﻪ ﻃـﻲ ﻓﺮآﻳﻨـﺪي‬
‫ﺧﺎص در ﻏﺮب ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﺑﺮﻛﻨﺎر از ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻔﻜﻴﻜـﻲ(‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲﺗﺮ ﺷﺪن ﻋﻠﻮم اﻧﺴـﺎﻧﻲ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺷـﺪ‪ .‬ﺗﻨـﻮع و‬
‫ﮔﺴــﺘﺮدﮔﻲ ﭘﺪﻳــﺪهﻫــﺎ و ﻣﻮﺿــﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛــﻪ در اﻳــﻦ ﺣــﻮزه ﻣﻄــﺮح اﺳــﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟــﺐ‬
‫ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺣـﻮزهاي ﺗﺨﺼﺼـﻲﺗـﺮ را در درون‬
‫اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان رﺷـﺘﻪاي ﭘﺪﻳـﺪار ﺷـﺪ؛ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺒـﻊ‬
‫ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ در ﻏﺮب ﻧﻀﺞ ﻳﺎﻓﺖ و ﻟﺬا اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ آن ﻣﺘﻌﻠـﻖ‬
‫ﺑﻪ آﺛﺎر اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻏﺮﺑﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ‪ ،‬در ﺳـﺎلﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ‪ ،‬ﺗﺄﻟﻴﻔـﺎﺗﻲ ﻧﻴـﺰ از‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻛﺸﻮرﻣﺎن در اﻳﻦ ﺣﻮزه دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﻴﺮي ﺻﻌﻮدي را )ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻛﻤﻲ( ﻃﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ؛ ﻟﻴﻜﻦ اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺘﻮن اﻳـﻦ رﺷـﺘﻪ ﺗﺤـﺖاﻟﻠﻔﻈـﻲ ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﻋﻬﺪهدار آن ﻧﺒﻮده و ﺗﺮﺟﻤﺔ‬
‫ﻣﺘﻮن ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎ و ﻛﻴﻔﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و در اﻳـﻦ ﻣﺘـﻮن‬
‫ﺑﻄﻮر اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ در ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﻋــﺪم رﻋﺎﻳــﺖ ﻗــﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺮﺟﻤــﻪ وذﻛــﺮ ﻣﻌــﺎدل ﻻﺗــﻴﻦ و ‪ ...‬ﺧﻮاﻧﻨــﺪه ﺑـﻪﺧﺼــﻮص‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن دﭼﺎر اﺑﻬﺎم ﺷﺪه و از درك ﻧﻜﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻲﻧﺎﻟﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪2‬‬
‫ﮔﺮوه ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺷﻮراي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻮن و ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻫـﻢﻳـﺎري و‬
‫ﻫﻢﻛﺎري ﺑﻴﺶ از ‪ 80‬ﺗﻦ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺘـﺐ درﺳـﻲ و ﻛﻤـﻚ‬
‫درﺳﻲ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﻧﻤﻮده؛ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺎﻣﻲ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔـﻲ ﻣﻄﺎﻟـﺐ اراﺋـﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮدارد و ﻫﻤﺖ ﻣﺆﻟﻔﺎن و ﻣﺘﺮﺟﻤـﺎن ﮔـﺮانﻗـﺪر ﻛﺸـﻮر را در ﺟﻬـﺖ ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﻧﻲ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ و ﺳﻠﻴﺲﺗﺮ ﺳﻮق دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ و‬
‫ﻧﻘﺪﻫﺎ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و دور از ﺗﻌﺼﺐ و ﻳﻚﺟﺎﻧﺒﻪﻧﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻘـﺪ اﺛـﺮ ﺑـﺎ ﻧﻘـﺪ‬
‫ﺧﺎﻟﻖ اﺛﺮ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﻮد؛ و در دو ﺣﻮزه »ﺻﻮرت« و »ﻣﺤﺘﻮا« ﺻـﻮرت ﭘـﺬﻳﺮد‪ .‬ﻧﻘـﺪ‪،‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮآﻧﻜﻪ ﭘﻴﺶ ﺷﺮطﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن‪ :‬ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮدن از ﭘﺸﺘﻮاﻧﺔ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم ﻣﻨـﺪي‪،‬‬
‫ﺑﻲﻏﺮﺿﻲ‪ ،‬ﻫﺪﻓﻤﻨﺪي و ادﻋـﺎي اﺻـﻼح و ﺗﻌﻤﻴـﻖ داﻧـﺶ وﺻـﺎﺣﺐ ﻓﻀـﻞ ﺑـﻮدن‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻠﻢ آن را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﻳﺮي اﻫﻞ ﻗﻠﻢ را ﻧﻴﺰ ﻃﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه‪ ،‬در راﺳﺘﺎي اﻫﺪاف ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻰﻛﺘﺎبﻫﺎى درﺳﻲﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ رﺷـﺘﺔ‬
‫ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎى ﻛﺸﻮر ﺗﺪرﻳﺲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ‬
‫درسﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻰداوران داﻧﺸﻮر ﻣـﺘﻦﻫـﺎ ﻛﻮﺷـﻴﺪهاﻧـﺪ ﺑـﺎ در‬
‫ﻧﻈﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎى ﻣﻨﺪرج در ﻓﺮمﻫﺎي ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ازﺳﻮى ﺷﻮرا‪ ،‬درﺑﺎرة ﻛﺘـﺎبﻫـﺎ‬
‫اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ودرﻣﻌﺮﻓﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ درداﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫ﺑﻮدن ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ از ﻣﻼكﻫﺎي زﻳﺮ را ﻟﺤﺎظ ﻛﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب اﻧﺘﻈﺎر داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد واﺣﺪ درس ﻣﻌﻴﻦ؛‬
‫‪ .2‬ﻫﻢآﻫﻨﮓ ﺑﻮدن ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاى آن و رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻋﺪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﻰ و‬
‫ﻧﻜﺎت ﺑﻼﻏﻰ و ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﺤﻴﺢ ﺷﻴﻮهﻫـﺎى ﻧﻘﻠـﻰ‪ ،‬ﺗﻮﺻـﻴﻔﻰ‪ ،‬ﺑﺮﻫـﺎﻧﻰ و ﺗﺤﻠﻴﻠـﻰ در‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺘﺎب و در ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع آن؛‬
‫‪ .3‬ﺑﻪروز ﺑﻮدن و ﻏﻨﺎي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘـﺎب و ﺑﻬـﺮهﮔﻴـﺮي از آﺧـﺮﻳﻦ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي‬
‫داﻧﺶ ﺑﺸﺮي در ﺣﻮزة ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ؛‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪3‬‬
‫‪ .4‬اﺳــﺘﻔﺎده از اﺻــﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼ ـﻲ ﻣﻨﺎﺳــﺐ و ﻣﻌﺎدﻟﻬــﺎي ﻣﻘﺒــﻮل در ﺣــﻮزة‬

‫ﺗﺨﺼﺼﻲ اﺛﺮ؛‬
‫‪ .5‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺆﻟﻒ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪ‪‬د و ﻣﻌﺘﺒﺮ و روزآﻣﺪ از ﺣﻴﺚ ﻋﻠﻤﻰ؛‬
‫‪ .6‬رﻋﺎﻳﺖ ﺗﺴﻠﺴﻞ و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﻛﻞ ﻣﺘﻦ؛‬
‫‪ .7‬ﻣﻄﻤﺢ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دادن اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ و ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻧﺒﻮدن آﺛﺎر ﺑﺎ ارزشﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ‪،‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ و ﺑﻮﻣﻲ؛‬
‫‪ . 8‬رﻋﺎﻳﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻜﺎت ﻓﻨﻲ و وﻳﺮاﻳﺸـﻲﻛـﻪ از ﺳـﻮى ﺷـﻮراى ﺑﺮرﺳـﻰ ﻣﺘـﻮن در‬
‫ﻓﺮمﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﻰ از ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻛﺘﺎبﻫﺎى ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫را ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻰ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﻮاﺑﻂ ﻋﻠﻤﻰ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻌﺎﻳﺐ آﺛﺎر را ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻴﻮه ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﻮب ﺷﻮرايﺑﺮرﺳﻲﻣﺘﻮن‪ ،‬ﻫﺮﻛﺘـﺎب‪ ،‬ﺟﻬـﺖ داوري‬
‫ﺑﺮاي دو ﺗﻦ از اﻋﻀﺎي ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻃـﺮاز‬
‫اول ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺸﻮر ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب داوران ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﻮن ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ ﺑﻮدن درﺣﻮزة آن ﻛﺘﺎب وﺗﺪرﻳﺲدرس در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻣﻄﻤﺢ‬
‫ﻧﻈﺮﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮمﻫـﺎي داوري را دوﻧﻔـﺮدﻳﮕـﺮﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑـﺎزﺑﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈـﻪ وﻧﺘﻴﺠـﺔ داوريﻫـﺎ‬
‫رادرﻗﺎﻟﺐ ﻓﺮمﻫﺎي ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻃﺮح درﺟﻠﺴﻪﮔﺮوه ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از آن‬
‫ﮔــﺮوه ﻋﻠــﻮم اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﺷــﻮراي ﺑﺮرﺳــﻲﻣﺘــﻮن ﻛــﻪ ﻣﺘﺸــﻜﻞ ازاﻋﻀــﺎي ﻫﻴﺌــﺖ‬
‫ﻋﻠﻤﻲداﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻧﻬـﺎﻳﻲ‬
‫درﺑﺎرة ﻛﺘﺎب را اﻋﻼم ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻓﻜﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﻗـﺪرداﻧﻲ از ﺗﻤـﺎم‬
‫ﻋﺰﻳﺰاﻧﻲ ﻛﻪ در راﺳﺘﺎي ﺑﺮآوردن اﻳﻦ ﻫﺪف ﮔﺮوه را ﻳﺎري ﻧﻤﻮده و ﺣﺎﺻﻞ اﻧﺪﻳﺸـﻪ‬
‫و ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را در اﺧﺘﻴﺎر ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان اﻋﻢ از اﺳﺎﺗﻴﺪ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ‪ ...‬ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘـﺪﻳﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪﻫـﺎي دﻳﮕـﺮي‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬درﺣﻮزة ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ در دﺳﺖ ﺗﺪوﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﺧﺘﺼﺎص دارد و ﺑـﻪ زودي در اﺧﺘﻴـﺎر ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪان ﻗـﺮار‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻻزم اﺳﺖ از آﻗﺎﻳﺎن دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻨﺎﻫﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮزاﻳﻲ‪،‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻠﭽﻴﻦ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ رﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮراﺳﮕﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ارﺷﺎد‪ ،‬دﻛﺘـﺮ‬
‫ﺳﻴﺪﺿﻴﺎء ﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺳـﻌﻴﺪ زاﻫـﺪ زاﻫـﺪاﻧﻲ‪ ،‬دﻛﺘـﺮ ﻋﻤـﺎد اﻓـﺮوغ‪ ،‬دﻛﺘـﺮ‬
‫ﻋﻠﻴﻤﺤﻤﺪ ﺣﺎﺿﺮي‪ ،‬ﺣﺠﺞ اﺳﻼم ﻣﺤﻤﻮد رﺟﺒﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﭘﺎرﺳﺎﻧﻴﺎ و ﺳـﺎﻳﺮ اﺳـﺎﺗﻴﺪ‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاري ﻛﻪ از ﺑﺪو ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﺑﺮاي اﻋﺘﻼي اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ آن‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪرداﻧﻲ ﺑﻌﻤﻞ آورﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﮔﻠﺸـﻨﻲ رﻳﺎﺳـﺖ ﻣﺤﺘـﺮم‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ و ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ آﻳﺖاﻟﻠﻬـﻲ رﻳﺎﺳـﺖ ﻣﺤﺘـﺮم ﻓﻌﻠـﻲ ﺷـﻮراي‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻮن وﻛﺘﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ درﺧﻮر ﺗﺸﻜﺮ و ﺳﭙﺎس ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺴـﺎﻋﻲ‬
‫ارزﻧﺪه دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮراي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻮن و ﻛﺘﺐ ﻋﻠـﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ‪،‬ﺧﺼﻮﺻـﺎً آﻗـﺎي دﻛﺘـﺮ‬
‫ﻣﻈﻔﺮﻧﺎﻣﺪار دﺑﻴﺮ ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻮراي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺘﻮن و ﻫﻤﻜﺎران اﻳﺸﺎن در دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷـﻮرا‬
‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آن‪ ،‬ﻧﻈﺮ و ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد‬
‫ﺧﻮد را ﺟﻬﺖ ﭘﺮﺑﺎرﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﻘﺪﻫﺎى اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮراى ﺑﺮرﺳـﻰ‬
‫ﻣﺘﻮن و ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ارﺳﺎل ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﭘـﺬﻳﺮاي‬
‫ﻧﻘﺪﻫﺎ وﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﻫﻤﻜﺎران وﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﻳﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از اراﺋﻪ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ درﺣـﻮزهﻫـﺎي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﻤﺎﻟﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫آﺛﺎر ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪ -1‬ﺣﻮزه ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ‬
‫در ﮔﺮوه ارزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‬

‫ﻫﺮ دو ﻛﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻳـﻚ اﺛـﺮ ﺑـﺎ دو‬ ‫ﺑﺮوس ﻛﻮﺋﻦ ‪/‬‬ ‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ؛ ﻣـﺘﻦ دوم از‬ ‫ﻏﻼﻣﻌﺒﺎس ﺗﻮﺳﻠﻲ و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫رﺿﺎ ﻓﺎﺿﻞ‬
‫ﻛﻞ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ درﺳـﻲ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮوس ﻛـﻮﺋﻦ ‪ /‬ﻣﺤﺴـﻦ‬ ‫‪ -2‬درآﻣﺪيﺑﺮﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺛﻼﺛﻲ‬
‫‪ -3‬ﻣﻘﺪﻣــــــﻪاي ﺑــــــﺮ ﮔــــــــﻲروﺷــــــــﻪ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻦ ﻛﻤﻜﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌــﻪﺷﻨﺎﺳــﻲ ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﻫﻤﺎزﻧﺠﺎﻧﻲزاده‬
‫)ﺟﻠﺪ اول(‬
‫ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي دارد ﺗـﺎ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺠﻴﺪ ﻣﺴﺎواﺗﻲ آذر‬ ‫‪ -4‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﺘﻨﻲ درﺳﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اگ ﺑــﺮن و ﻧــﻴﻢ ﻛــﻒ ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﺮﺟﻊ ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫‪ -5‬زﻣﻴﻨﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ آرﻳﺎﻧﭙﻮر‬
‫ﻫــﺎﻧﺮي ﻣﻨــﺪراس ‪ /‬ﺑــﺎﻗﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد‬ ‫‪ -6‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻪروز‬ ‫ﭘﺮﻫﺎم‬
‫ﻧﺒﻮدن آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻴﺪﺗﺮ ‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘـﺎب درﺳـﻲ در‬ ‫‪ -7‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫درس ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ دورة‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻨﺒـﻊ ﻓﺮﻋـﻲ در ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﺣﻮزهﻫﺎ ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﺧـﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ‪ ...‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬درﺣﻮزة روشﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫‪ -1‬روش ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﺎﺗﺮﻳــﻚ ﻣــﻚ ﻧﻴــﻞ ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬ ‫در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -2‬روش ﺗﺤﻘﻴـــــﻖ ﻳﻮﺳــــﻒ اﻳﺮاﻧــــﻲ و در ﻣﻘﻄــﻊ ﻛــﺎرداﻧﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ ﻋﻠــﻮم‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘـﻲ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان اﺛـﺮي ﻓﺮﻋـﻲ‬ ‫ﻋﻤﻠﻲ )اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ( اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﺨﺘﻴﺎري‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫‪ -3‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ارل ﺑﺒﻲ ‪ /‬رﺿﺎ ﻓﺎﺿﻞ‬
‫ﻋﻨــﻮان ﻣﻨﺒــﻊ اﺻــﻠﻲ درس روش ﺗﺤﻘﻴــﻖ‬ ‫در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫)ﻋﻤﻠﻲ و ﻧﻈﺮي( ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬روش ﺗﺤﻘﻴــﻖ در رﻳﻤﻮل ﻛﻴﻮي و دﻳﻮﻳـﺪ در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫اﺻﻠﻲ درس روش ﺗﺤﻘﻴﻖ )ﺧﺼﻮﺻـﺎً روش‬ ‫ﻛﺎﻣﭙﻨﻬﻮد ‪ /‬ﻧﻴﻚ ﮔﻬﺮ‬ ‫ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ( ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -3‬در ﺣﻮزة ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺑﻴـــﻮﻻ راﺑﺮﺗـــﺰ و ‪ / ...‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در درس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪ -1‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﻴﺮﺟﻼل ﺻﺪراﻟﺴﺎدات ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ و ﻣﺪدﻛﺎري ﻓـﺮدي )‪(1‬‬ ‫ﻣﺪدﻛﺎري‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ ﺑﻪﻛﺎر رود‪.‬‬ ‫و ﻓﺮﻫﺎد ﻛﺮﻳﻤﻲ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻟـــﻮرﻧﺲ‪ .‬ام‪ .‬ﺑﺮاﻣـــﺮ ‪ /‬در ﻣﻘﻄــﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺻــﻠﻲ‬ ‫‪ -2‬ﻣﺮاﺣﻞ و‬
‫دروس ﻣـــﺪدﻛﺎري ﻓـــﺮدي و ﻣـــﺪدﻛﺎري‬ ‫ﭘﺮواﻧﻪ ﻛﺎرﻛﻴﺎ‬ ‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺪدﻛﺎري‬
‫در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮﺟﺎد‬ ‫‪ -3‬ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري ﻓﺮدي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬ ‫ﻣﺪدﻛﺎري‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -4‬ﻣﻬــﺎرتﻫــﺎي ﻻرﻧــــﺲ ﺷــــﻮﻟﻤﻦ ‪ /‬اﻳــﻦ اﺛــﺮ ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ دروس‬
‫ﻛﻤــﻚ ﻛــﺮدن ﺑــﻪ ﻣﻨﻴﺮاﻟﺴــﺎدات ﻣﻴﺮﺑﻬــﺎ و ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎر‬
‫ﻳﺎ ﻓﺮد ‪ 1‬و ‪ 2‬و ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛـﺎر ﺑـﺎ‬ ‫اﻓــﺮاد‪ ،‬ﺧــﺎﻧﻮاده و اﻛﺒﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﻧﻴﺎ‬
‫ﮔﺮوه و ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﻣـﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣـﻮرد‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎ ﺟﻠﺪ )‪(1‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣـــــﺪدﻛﺎري ﻻرﻧــــﺲ ﺷــــﻮﻟﻤﻦ ‪ /‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻـﻞ درس ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲـ ﻣﻬﺎرت ﻣﻨﻴﺮاﻟﺴــﺎدات ﻣﻴﺮﺑﻬــﺎ و ﮔﺮوﻫـــﻲ و ﭘﻮﻳـــﺎﻳﻲ ﮔﺮوﻫـــﻲ در رﺷـــﺘﻪ‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري اﺣﻴﺎ و رﺷﺘﻪ ﺧـﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫اﻛﺒﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﻧﻴﺎ‬ ‫ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻛﻤﻜﻲ در درس‬ ‫‪ -6‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺷـﺘﺎر اﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﭘﮋوه‬
‫ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﻣــﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ و ﻣــﺪدﻛﺎري‬ ‫درﺑﺎره ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫ﻓﺮدي )‪ (1‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -4‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ و ﻛﻤﻜـﻲ در دروس‬ ‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ ﺷﻬﻼ اﻋﺰازي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺳـﻤﻴﻨﺎر ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﻨﺒــﻊ ﻓﺮﻋــﻲ در درس‬ ‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣــــﻪايﺑــــﺮ ﺑﺎﻗﺮﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲﺧﺎﻧﻮاده‬
‫‪ -3‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻪ ﺗﻘﻮي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ ﻓﺮﻋـﻲ در درس ﻣـﺬﻛﻮر‬
‫ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫‪ -5‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ ﻣﺎﻳــﻚ ﺳــﺎوج و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ در درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫آﻟﻦ وارد ‪/‬‬ ‫ﺷﻬﺮي‬
‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢﭘﻮررﺿﺎ‬
‫)در ﺻﻮرت اﻓﺰودن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪ( ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ‬ ‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ ﻏﻼﻣﻌﺒﺎسﺗﻮﺳﻠﻲ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺷـﻬﺮي‬ ‫ﺷﻬﺮي‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ ﻛﻤﻜـﻲ در درس ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫‪ -3‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـ ـﻲ ﻓﺮﻳﺪه ﻣﻤﺘﺎز‬
‫ﺷﻬﺮي ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺮ‬
‫‪ -4‬ﻣﻬـــــــﺎﺟﺮت و اﺳـــــﺘﻔﺎن و ‪ / ...‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﻨﺒــﻊ ﻓــﺮدي در درس ﻣﻬــﺎﺟﺮت و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻣﺮز ﺗﻘﻲ ﻟﻮ‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي‬
‫‪ -6‬ﺣﻮزة ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬
‫‪ -1‬ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴــﺖ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻧﻴـﻚ )ﺑﺎ رﻓﻊ اﺷﻜﺎﻻت ﻣﻮﺟﻮد( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ در‬
‫درس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬ ‫ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﻻن ﭘﺮﺳـــﺎ ‪ /‬ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﻨﺒــﻊ ﻓﺮﻋــﻲ در درس ﻛــﺎرﺑﺮد ﺟﻤﻌﻴــﺖ‬
‫ﻣﺤﻤـــﺪ ﺳـــﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻣﺮﺟﻊ در درس روشﻫـﺎي ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬ ‫آﻣﺎري‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزاﻳﻲ‬
‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ـ‬ ‫‪ -3‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﺪي اﻣﺎﻧﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺎن‬
‫ﺣﺒﻴـــﺐ اﻟـــﻪ )ﺑﺎ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ درﺳﻲ( ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ‬ ‫‪ -4‬ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫اﺻﻠﻲ درس ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬ ‫زﻧﺠﺎﻧﻲ‬
‫ﮔﻴـــﺮد‪ .‬در دروس ﻣﺒـــﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴـــﺖ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ اﻗﺘﺼـﺎدي ـ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و روشﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳـــﻴﺪ ﻣﻬـــﺪي ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ اﻳـﺮان در‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻛﻤﻜﻲ ﻧﻴـﺰ‬ ‫اﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ )ﺑﺎ رﻓﻊ ﻧﻮاﻗﺺ( ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ‬ ‫‪ -1‬اﺻـــــــﻮل اﻛﺒﺮ ﻓﺮﻳﺎر‬
‫درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬ ‫وﻣﺒــﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫)در ﺻﻮرت رﻓﻊ ﻧﻮاﻗﺺ( ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ‬ ‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺮهﺗﻮﻛﻠﻲ‬
‫درس ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫‪ -3‬ﺻــــــﻨﻌﺘﻲ ﺗــــﺎمﻫﻴﻮﻳــــﺖ و ﻣﻨﺒــﻊ ﻛﻤﻜــﻲ ﻣﻔﻴــﺪي در دروس ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ‬
‫دﻳﮕــﺮان ‪ /‬ﻃــﺎﻫﺮه ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﺷﺪن و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺎدري‬
‫‪ -8‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫ﻣﻨﺒــﻊ ﻓﺮﻋــﻲ در درس ﺟﺎﻣﻌــﻪﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺗﻮﺳــﻌﻪ و‬ ‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑـﺮ ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳـﺘﺎﻳﻲ در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ و‬ ‫ﺟﺎﻣﻌــﻪﺷﻨﺎﺳــﻲ‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ارﺷﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻛﻤﻜـﻲ و ﻓﺮﻋـﻲ در درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌـــــــﻪ ﻓﺮاﻣﺮز رﻓﻴﻊﭘﻮر‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫روﺳــــــﺘﺎﻳﻲ و‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي آن‬
‫‪ -3‬ﻧﻈﺮﻳــﻪﻫــﺎي ﻣﺤﻤـــﺪ ﺣﺴـــﻴﻦ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ در درس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬

‫ﭘـــﺎﭘﻠﻲ ﻳـــﺰدي و ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ روﺳـﺘﺎﻳﻲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮاﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‬
‫‪ -9‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬

‫ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ دﻳﻮﻳﺪ ﮔﻠﻮور و ‪ ...‬در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس‬
‫‪ /‬ﺷــﺎﭘﻮر ﺑﻬﻴــﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻋﻠـﻢ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻢ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪...‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻛــﺎرل ﻣﺎﻧﻬــﺎﻳﻢ ‪ /‬در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ و دﻛﺘﺮا از ﻛﺘﺐ ﻣﺮﺟﻊ‬
‫و ﻓﺮﻋﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻣﺤﺴـﻮب‬ ‫ﻓﺮﻳﺒﺮز ﻣﺠﻴﺪي‬ ‫اﺗﻮﭘﻴﺎ‬
‫‪ -10‬ﺣﻮزة ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬
‫ﮔـــﻲ روﺷـــﻪ ‪ /‬ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺻــﻠﻲ‪ ،‬وﻟــﻲ ﻗــﺪﻳﻤﻲ‪ ،‬درس‬ ‫‪ -1‬ﺗﻐﻴﻴﺮاتاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻣﻨﺒـﻊ ﻓﺮﻋـﻲ دروس‬ ‫ﻣﻨﺼﻮروﺛﻮﻗﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ اﻧﻘــﻼب‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ‬
‫ﺗﻮﺳــﻌﻪ و ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺟﻬــﺎن ﺳــﻮم‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬دﻳــــﺪﮔﺎهﻫــــﺎي ﻣﺠﻴــﺪ ﻣﺴــﺎواﺗﻲ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫)در ﺻﻮرت اﻋﻤﺎل اﺻـﻼﺣﺎت( ﻣﺤﺴـﻮب‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ درﺑـﺎره آذر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -11‬ﺣﻮزه ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬
‫ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺻــﻠﻲ درس ﻧﻈﺮﻳــﻪﻫــﺎي‬ ‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑـﺮ ﻧﻈﺮﻳـﺎت و ﻫﺮﻣﺰ ﻣﻬﺮداد‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﻤﻌﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ‬
‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫ﺑﺎﻗﺮﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ و ﻣﺮﺟﻊ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺳﻴﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺣﻤﻴﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫در اﻳﺮان‬
‫‪ -12‬ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ‬

‫ﺑــﻪﻋﻨــﻮان ﻣﻨﺒــﻊ ﻓﺮﻋــﻲ در درس ﺗــﺎرﻳﺦ‬ ‫‪ -1‬ﺷــــﻨﺎﺧﺖ اﻧــــﻮاع ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ ﺧﻮﺷﺮو‬
‫اﻧﺪﻳﺸــﻪ ﺳﻴﺎﺳــﻲ اﺳــﻼم و ﺗــﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜــﺮ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋــﺎت از دﻳــﺪﮔﺎه‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻓﺎراﺑﻲ و اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ در درس ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜـﺮ‬ ‫‪ -2‬ﺗـــــﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜـــــﺮ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺳﻠﻴﻢ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم‬
‫درﺻﻮرت رﻓﻊ ﻧﻮاﻗﺺ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ در‬ ‫‪ -3‬ﻣﺒـــــﺎﻧﻲ ﺗـــــﺎرﻳﺦ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺳﻠﻴﻢ‬
‫درس ﻣﺬﻛﻮرﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ در درس‬ ‫ﻣﺤﻤﻮدروحاﻻﻣﻴﻨﻲ‬ ‫‪ -4‬ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫‪ -5‬ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ و ﺣﺸﻤﺖ ا‪ ...‬ﻃﺒﻴﺒﻲ‬
‫اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣــﺮدمﺷﻨﺎﺳــﻲ اﻳــﻼت و‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ در درس ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫‪ -6‬ﺟﺎﻣﻌــــﻪ ﺷﻨﺎﺳــــﻲ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
‫‪ -7‬ﺳــﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺳــﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬رﻳﭽــﺎر اچ‪ .‬ﻫــﺎل ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻋﻠــﻲ ﭘﺎرﺳــﺎﺋﻴﺎن و و ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺳــﺎزﻣﺎنﻫــﺎ در رﺷــﺘﺔ‬ ‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و رهآوردﻫﺎ‬
‫ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﻣﺤﺴــﻮب‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﻲ‬
‫ﻣﺎﻳﻜـــــــﻞ راش‪ /‬در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ‬ ‫‪ -8‬ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫درس ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺳﻴﺎﺳــﻲ ﻣﺤﺴــﻮب‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬
‫ﺑــﻪﻋﻨــﻮان ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋــﻲ و ﻛﻤــﻚ درﺳــﻲ‬ ‫‪ -9‬ﺟﺎﻣﻌــــﻪ ﺷﻨﺎﺳــــﻲ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪه ﻟﻮ‬
‫ﺟﺎﻣﻌـــﻪﺷﻨﺎﺳـــﻲ ﻗﺸـــﺮﺑﻨﺪي ﻣﺤﺴـــﻮب‬ ‫ﻗﺸــﺮﻫﺎ وﻧــﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫــﺎي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ -10‬زﻧــﺪﮔﻲ و اﻧﺪﻳﺸــﻪ ﻟـــﻮﺋﻴﺲ ﻛـــﻮزر ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋـﻲ درس ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ‪) 1‬ﻛﻼﺳﻴﻚ ﻫـﺎ( ﻣﺤﺴـﻮب‬ ‫ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎنﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺮﺟـﻊ در دروس ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫‪ -11‬ﻣﻘﺪﻣــــﻪاي ﺑــــﺮ اﻟﻬﺎم ﻣﻴﺮي آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫آﺳــﻴﺐﺷﻨﺎﺳــﻲ ﻣﺴــﺎﻳﻞ‬
‫اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬
‫‪ -12‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ ﻫﺎﻧﺮي ﻟﻮي ﺑﺮول ‪ /‬ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺿﻲ‬ ‫ﺣﻘﻮق‬
‫‪ -13‬ﺟﺎﻣﻌـــﻪ ﺷﻨﺎﺳـــﻲ روﺑــﺮ اﺳــﻜﺎرﭘﻴﺖ ‪ /‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻓﺮﻋﻲ دروس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ادﺑﻴﺎت در رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻛﺘـﺎب‬ ‫ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻛﺘﺒﻲ‬ ‫ادﺑﻴﺎت‬
‫ﺳــﻨﺠﻲ )در رﺷــﺘﻪ ﻛﺘﺎﺑــﺪاري( ﻣﺤﺴــﻮب‬
‫در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺒﺴﻮطﺗﺮﺑﺎ ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﻇﺎﻫﺮي و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻛﺘـﺎبﻫـﺎ آﺷـﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻻزم ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞاول‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ـ درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺑﺮوسﻛﻮﺋﻦ‪ /‬ﻏﻼﻣﻌﺒﺎس ﺗﻮﺳﻠﻲ و رﺿﺎ ﻓﺎﺿﻞ ـ‬
‫ﺑﺮوس ﻛﻮﺋﻦ ‪ /‬ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺳﻤﺖ ـ ﻧﻮﺑﻬﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻗﻢ ـ اول‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪ 1374 :‬ـ ‪1370‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و درآﻣـﺪي ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻫـﺮ دو ﺗﺮﺟﻤـﺔ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮوس ﻛﻮﺋﻦ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎبﻫﺎ »دردرس ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪ 1‬و‪ «2‬و»ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ« در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺗـﺪرﻳﺲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 1-1‬درآﻣﺪي ﺑﺮﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬
‫درﻫﻤﺔ ﻓﺼـﻮل‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻳـﺎ ﻣﺜـﺎلﻫـﺎﻳﻲ‪ :‬ﺳـﺎده‪ ،‬روﺷـﻦ و ﻗﺎﺑـﻞ ﻓﻬـﻢ و ﺑـﻪدور از‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺘﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻴـﺎن ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤـﻮع ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه را ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮب ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻮاردي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‬
‫ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺻﻼح و ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ،39‬اﺳـﺘﻔﺎده از واژه »ﻣﺘﺠﺴـﻢ« در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﻠﻤﻪ ‪ incorporate‬ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﺎ ﺑﺮاﺑﺮ واژه »‪«Legalsystem‬‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 39‬ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﻲ آﻣﺪه ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺻـﺤﻴﺢﺗـﺮ آن »ﻧﻈـﺎم ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ« اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدل اﺻﻄﻼح ‪ mores‬واژة ﻋﺮف ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ؛زﻳﺮا‬
‫‪ mores‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻤﺎن »رﺳﻮم اﺧﻼﻗـﻲ« اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌـﺎدل ‪ ،Folkways‬آداب و‬
‫رﺳﻮم ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﻪﺟﺎي آن ﺗﻌﺒﻴـﺮ راﻳـﺞ »ﺷـﻴﻮهﻫـﺎي ﻗـﻮﻣﻲ« ﺑـﻪﻛـﺎر‬
‫ﻣــﻲرﻓــﺖ؛ ‪ Sanctions‬ﻣﺼــﻮﺑﺎت اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﺷــﺪه ﻛــﻪ ﺑﻬﺘــﺮ ﺑــﻮد واژة‬
‫»ﻣﺠﺎزات« ﻳﺎ »ﺿﻤﺎﻧﺖﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ« اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ و ﺑﻪ ﺗﺒـﻊ آن در ﻣـﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﺷـﺪه‬
‫)ص ‪ 28‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ( ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ارزشﻫﺎ‪ ،‬زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ارزشﻫﺎ ﺟﺰﺋﻲ از ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻛﻠﻲﺗﺮ از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و درﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ‪ ،‬ﻗـﺪرت ﻧﻔـﻮذ و‬
‫ﺟﻬﺖ ﺧﻮد را از ارزشﻫﺎ اﺧﺬ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺻﻔﺤﺔ‪ ،39‬ارزشﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »اﺣﺴﺎﺳﺎت رﻳﺸﻪدار ‪ « ...‬و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ارزشﻫﺎ ﺟﻨﺒﺔ اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲاﻧﺪ اﻣﺎ داراي ﺟﻨﺒﺔ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﺳﻨﺦ ﺑﺎورﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑ‪‬ﻌـﺪ اﺣﺴﺎﺳـﻲ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ اﻳـﻦﻛـﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻫﻢ در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ وﻫﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻢﭼﻮن ﺳﺎده ﺑـﻮدن‪،‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎ ﻳﺎ ﺧﻮدآﻣﻮز ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻜﻤﻞ آﻣـﻮزش ﻛﻼﺳـﻲ ﺑـﻮدن‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮان آنرا در ﺣـﺪ‬
‫ﺧﻮدش ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﺎﻣﻞ و ﺟﺎﻣﻊ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺒﻮدﻫـﺎي ﺷـﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟـﻪاي ﻫـﻢ دارد‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ و اﺷﻜﺎﻻت درﺑﺎرة ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻠﻮم )ﻋﻠـﻮم ﻃﺒﻴﻌـﻲ‪ ،‬اﻧﺴـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪19‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و رﻓﺘﺎري(‪ ،‬ﻋﺪم اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﻔﻜـﺮ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و دورة ﻗﺒـﻞ از ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻤﻲ و ﻧﻴـﺰ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ذﻛـﺮي از اﺑـﻦ ﺧﻠـﺪون و ﻧﻈـﺎﻳﺮآن‪ .‬ﻛـﻪ در ﻛـﻼس‬
‫آﻣﻮزش ﻳﺎ ﻛﺘﺎب اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ رﻓﻊ اﺳﺖ؛‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬دﺳﺖ ﻛﻢ ﻧﻮد درﺻﺪ ﺳﺮﻓﺼﻞ درس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ‪ 1‬و ‪ 2‬را ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و اﻓﺰون ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﻜﺎت ﺑﺴﻴﺎري درﻣـﺘﻦ وﺟـﻮد دارد؛ ﻣﺜـﻞ‪ :‬ﻓﺼـﻮﻟﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻮمﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬رواﺑﻂ ﻧـﮋادي و ﻗـﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي رﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ‪ ...‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻫﻢ در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ و ﻫﻢ در ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎﻗـﺪ ﻣﺴـﺘﻨﺪﻫﺎ و ارﺟﺎﻋـﺎت‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻛﺘﺎب و اﻧﮕﻴﺰة ﺗﻬﻴﻪ آن‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ارﺟﺎﻋﺎت و‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪات ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘـﺎب ﺑـﺮوس ﻛـﻮﺋﻦ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان راﻫﻨﻤـﺎي ﻛﺘـﺎب اﺻـﻠﻲ و‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮﻫﻮرﺗﻦ و ﻫﺎﻧـﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺳـﺎده ﺳـﺎزي آن ﺟﻬـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر را ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻲ از ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻣﻜﻤﻞ ﺑـﻮدن‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺮوس ﻛﻮﺋﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑـﺪون ﻫـﻴﭻﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺜﺎلﻫﺎ و ﺗﻴﺘﺮﻫﺎ را ﺣﺬف ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 128‬ﻣﺜـﺎل‬
‫‪ ، 8‬ﺻﻔﺤﻪ ‪ 112‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻴﺘﺮ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدي ﻧﻬﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺤﺚ راﺑﻄﺔ ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻫـﺎ و‬
‫اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ و ‪...‬‬
‫‪ 1-2‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻛﻪ در ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺨﺸـﻲ از آن ﺑﻴـﺎن ﺷـﺪ در اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد؛ ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﻣﻌﺎدل اﺻﻄﻼحﻫﺎي ‪ Folkways ،mores‬و ‪...‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻤﻼت ﺑﻲﺟﻬﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر ﻛﺘﺎب دﻗـﺖ ﻻزم وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺳـﻌﻲ ﺷـﺪه از ﻣﻘﺪﻣـﺔ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﻪ از دﻗﺖ اﻳﺠﺎز و رﺳﺎﻳﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ در ﺗﻨﻈـﻴﻢ‬
‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﺎ آوردن ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم و ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺎ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‬
‫ﭘﺮدازيﻫﺎي ﻛﻠﻲ ﻣﻐﺸﻮش ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮارد زﻳﺎدي در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درﺻﻔﺤﺔ ‪ ، 61‬ﻣﺜﺎل ﺷﻤﺎره‪ ، 4‬ﻣﺘﻔﺎوت از ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ آورده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺜﺎل ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻴـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ،‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺒﻴﺮ »در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ«‬
‫ﻳﺎ »در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ« را‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ آورده‪ ،‬ﺣـﺬف ﻛـﺮده و‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي آن »در ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ« ﻳﺎ »در ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪاي« ﻳﺎ »در ﺟﻮاﻣـﻊ ﺷـﺮﻗﻲ« و ﻧﻈـﺎﻳﺮ‬
‫آن را اﻏﻠﺐ ﺑﺪون دﺳﺖﻛﺎري ﻣﺜـﺎل و اﺣﻴﺎﻧـﺎً ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ آن آورده اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ‬
‫ﺑﻪﺧﻼف ادﻋﺎي ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ذﻛﺮ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺧﻮدي )از ﺟﺎﻣﻌﺔﺟﻬﺎن ﺳﻮم( اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮاﺳﺎﺳﻲ و ﻣﻌﻨﺎداري درﻣﺜﺎلﻫﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎ دﻳـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد و‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد دﺳﺖﻛﺎري زاﺋﺪ و ﺧﺎﻟﻲ از ﻓﺎﻳﺪه اﺳـﺖ و ﮔـﺎﻫﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﺷـﺪن‬
‫ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻣﻮارد اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺼﻞ ‪ :3‬ﻣﺜﺎل ‪(6‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭼﺎپ و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻧﻮع ﺧﻂ و ﻓﺎﺻـﻠﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻴﺎن ﺗﻴﺘﺮﻫﺎ و ﻣﺘﻦ و ﺧﻄﻮط ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻗﺒﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﻣﺸﺘﺮك اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺘـﺮﺟﻢ‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر را ﺑﺪون ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻻزم ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ‬
‫ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰه و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آن ﺑﻪﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻛﺘﺎب اﺻﻠﻲ ﻫﻮرﺗﻦ وﻫﺎﻧﺖ‬
‫ﺑﺎﻧﺎم »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻧﻴﺰ اﺷﺎرهاي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺟﻠﺪ اول ـ ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ(‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﮔﻲروﺷﻪ ‪ /‬ﻫﻤﺎ زﻧﺠﺎﻧﻲزاده‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺸﻬﺪ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺳﻮم ‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1367 :‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ و در ﺑﺮﺧـﻲ رﺷـﺘﻪﻫـﺎ ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ درس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺘـﺎبﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﭘﻴﺸـﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﺒـﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﭘﻨﺞ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳـﻪﻫـﺎي ﻫﻨﺠـﺎري‬
‫ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي آرﻣﺎﻧﻲ و ﻧﻤﺎدي )ﺳـﻤﺒﻠﻴﻚ(‪ ،‬ﻛـﻨﺶ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺪن و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﻫﻢﻧﻮاﻳﻲ و ﻛﺠﺮوي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳـﺖ و در‬
‫آن‪ ،‬ﻣﺜﺎل‪ ،‬ذﻛﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ارﺟﺎع ﻳﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖﻫـﺎ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪﻫـﺎ ﻳـﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫـﺎي‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﺎﻓﻲ وﺟﻮد دارد؛ اﻣﺎ اﺛـﺮي از ﺟـﺪول‪ ،‬ﺷـﻜﻞ‪ ،‬ﻧﻤـﻮدار‪ ،‬ﻗـﺮاردادن‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ درﻛﺎدر و ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻮﺷﺘﻦ واژهﻫـﺎ‪ ،‬اﺻـﻄﻼحﻫـﺎ ﻳـﺎ ﻧﻜﺘـﻪﻫـﺎي ﻣﻬـﻢ دﻳـﺪه‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺟﺰ دو ﻣﻮرد ﺟﺪول ﻣﻨﺪرج در ﺻـﻔﺤﺔ‪ 83‬و ‪ 168‬ﻛـﻪ از ﺣﻴـﺚ ﻧﺤـﻮة‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﺎ ﭼﺎپ ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬درﻛﻴﻔﻴﺖ ﭼﺎپ ﻣـﺘﻦ‪ ،‬ﻣـﻮرد ﺧﺎﺻـﻲ دﻳـﺪه‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ دارد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬اﺻﻄﻼحﻫﺎي و واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺑﻪدرﺳﺘﻲ ﺑـﻪﻛـﺎر ﺑـﺮده ﺷـﺪه و در‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدلﻫﺎي راﻳﺞ و ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در ﭼﻨـﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﺿﻌﻒ ﻣﻌﺎدلﮔﺬاري دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ دﺳﺖ ﻛﻢ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺎدلﻫﺎﻳﻲ دﻗﻴﻖﺗﺮ و‬
‫رﺳﺎﺗﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،15‬ادراك ﺷﺎﻟﻮده رﻳﺰي ﺷـﺪه ﻣﻌـﺎدل‬
‫‪ Perception Structure‬ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد »ادراك ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻣﻨﺪ« ﻳـﺎ‬
‫»ادراك ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﺷﺪ؛وﻳﺎ در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ،51‬ﻣﺠـﺎزاتﻫـﺎ ﻣﻌـﺎدل واژة‬
‫‪ Sanctions‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣـﺎ داراي ﺑـﺎر ﻣﻨﻔـﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را ادا ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻣﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗـﺮ و رﺳـﺎﺗﺮ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﺟﻨﺒﺔ ﻣﺜﺒﺖ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﻨﻨﺪه و ﻫﻢ ﻣﻨﻔﻲ و ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪه را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬ﺿﻤﺎﻧﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﺟﺰاﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻳﺎ واژهﻫﺎي ‪Control‬‬
‫‪Normative Orientation ،Social‬و ‪ ...‬ﻫـﻢ اﺷـﻜﺎﻻﺗﻲ از اﻳـﻦ ﻗﺒﻴـﻞ دﻳـﺪه‬
‫درﻛﺘﺎب از ﭘﺮاﻛﻨﺪهﮔﻮﻳﻲ و زﻳﺎدهﮔﻮﻳﻲ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﺪه واﻳﺠﺎز رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺪف ﻛﻠﻲ ﻛﺘﺎب و ﻫﺪفﻫـﺎي ﺑﺨﺸـﻲ ﻫـﺮ ﻓﺼـﻞ‪ ،‬از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪوﻳﮋه‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ ﻛـﻪ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺟﻠﺪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺳﻪ ﺟﻠﺪي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺎﻣﻊ در زﻣﻴﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ آن از اﻧﺴﺠﺎم و ﺗﺴﻠﺴـﻞ ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺑﺴـﻴﺎر ﺧـﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﺪوﻳﻦ و اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳـﺪ اواﺧـﺮ دﻫـﺔ ‪ 60‬ﻣـﻴﻼدي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ 1،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻨـﺪرج در ﻛﺘـﺎب ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ دﻛﺘـﺮ‬
‫وﺛﻮﻗﻲ )‪ ،(1968‬ﻛﻪ ﺟﻠﺪ ﺳﻮم اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺳﺖ؛ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده در ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن اﻧﺘﺸﺎر آن ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻴﻜﻦ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪ روز ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ر‪.‬ك‪(66-68 :‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ اﺳﺘﻨﺎدات و ارﺟﺎﻋﺎت ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺼﻲ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺟـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑـﺎ ذﻛـﺮ ﺻـﻔﺤﻪ آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ وزﻣﺎناﺳﺘﻔﺎده و اﺷﺎرة ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺪون ذﻛﺮ ﺻﻔﺤﻪ از ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺰﺑﻮر ﻳﺎد ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪) .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ر‪.‬ك‪:‬ﺻﺺ ‪(48 -32 -22‬‬
‫ﮔﻲ روﺷﻪ در ﻃﺮح و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از ﺧﻮد‪ ،‬اﺑﺘﻜﺎر‪ ،‬ﻧـﻮآوري و دﻗـﺖ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ و در ﻃﺮﺣﻲ ﻣﻨﺴﺠﻢ در ﻗﺎﻟﺐ ﺳـﻪ ﻛﺘـﺎب و از ﺟﻤﻠـﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻴﺮاث اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ اﻗـﺪام ورزﻳـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻮآوري ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺑﻪوﻳﮋه‪ ،‬راﺑﻄﺔ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎ و‬
‫ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻧﻴﺰ ﺑﺤﺚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺎوي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻧﻮآوراﻧﻪ و‬
‫ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬در ﺻﻔﺤﻪﻫـﺎي ‪ 111-108‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪاي ﻣﻴـﺎن ﻣـﺬﻫﺐ و‬
‫ﺟﺎدو اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ادﻳﺎن اﻟﻬـﻲ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣـﺪي‬
‫ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ در ﭘﺎورﻗﻲ ﻳﺎدآور ﺷﺪه ﻛﻪ آﻧﭽـﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه‬
‫در ﻣﻮرد دﻳﻦ و ﺟﺎدو ﻣﻄﺮح ﻛﺮده اﺳﺖ ‪ ...‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﻫﺎ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﻻ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ ﺷﺪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻨﺴﺠﻢ‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ و ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﻲرﺳﺪ درك آن ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺳﺎل‬
‫‪ .1‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺘﺎب را ﺑﻪ زﺑﺎن اﺻﻠﻲ و ﻛﺎﻣﻞ اراﺋﻪ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اول و ﻳﺎ ﺗﺮمﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻗﺪري دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ وﻳﺮاﺳﺘﺎري ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﻴﺎن‬
‫ﺷﻴﻮاﺗﺮ ﺗﺎ ﺣﺪي از اﺷﻜﺎل ﻛﺎر ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻓﺮﻋﻲ ﻳﺎ ﻛﻤﻜﻲ ﺑﺮاي دروس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻳﺎ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن واﺳﺎﺗﻴﺪ ﻗﺮارﮔﻴﺮد‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲوﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻲﻣﻮﺿﻮﻋﺎت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي اﻳﻦ دروس را ﻧﺪارد؛ وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻓﺮاد در‬
‫دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺠﻴﺪ ﻣﺴﺎواﺗﻲ آذر‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﺣﺮار‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬اول‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1372 :‬‬

‫درﺑﺮﺧﻲ داﻧﺸﻜﺪهﻫﺎ اﻳﻦ اﺛﺮ در دروس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻣـﻮارد ذﻳـﻞ‬
‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺮوس ﻛﻮﺋﻦ ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬ ‫ـ درآﻣﺪي ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻣﺤﺴﻨﻲ‬ ‫ـ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻨﺼﻮر وﺛﻮﻗﻲ و ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻧﻴﻚ ﺧﻠﻖ‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺳﻴﻒ ا‪ ...‬ﺳﻴﻒ اﻟﻬﻲ‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﻣﻄﻠﺐ ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻪ درﺧﺼﻮص ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﺑﻬﺎمﻫﺎي ﻣﺘﻦِ آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮارد زﻳﺎدي‬
‫ﻣﺎﻧﻊ درك ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫ـ وﺟﻮد ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﺗﻴﺘﺮﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ )ﺑﻌﻀﺎً ‪ 1/5‬ﺳﻄﺮ(؛‬
‫ـ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻏﻴﺮﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﺿﻌﻒ وﻳﺮاﻳﺸﻲ و ﺿﻌﻒ ارﺗﺒﺎط ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﻫﻢ؛‬
‫ـ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ و ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم؛ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪» ،‬ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ اﻗﺸﺎر ﻣﺮدم ﺳـﻬﻤﻲ‬
‫در ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻴﻨﻲ در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي ﺷﺪه دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧـﺎﺑﺮاﺑﺮي ﻧﻴـﺰ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪) «.‬ص‪ (140‬و ﻳﺎ »اﻣﻮال‪ ،‬ﭘﺎﻳﮕﺎه‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ‬
‫در ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻫﻢ ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﺷـﺪن را دارد‪) «.‬ص‪ (138‬و ﻳـﺎ‬
‫»ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ در دﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪) «.‬ص‪(174‬‬
‫و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ـ ﻃﺮح ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن ﺑﺎ ﻛﺘﺐ ﻣﺒـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺤـﺚ اﺻـﺎﻟﺖ‬
‫»ﻓﺮد ﻳﺎ ﺟﻤﻊ«‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻜﺮر و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻧﺎﻣﺘﻌﺎرف‪.‬‬
‫در ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮدرﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي اﺻﻄﻼﺣﺎت و واژه ﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﻧﻴﺰﺗﺸـﺘﺖ دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺑﻬﺎم ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﺟﻤﻠﺔ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺧﺎوري ـ دﻣﻮﻛﺮاﺳـﻲ ﺑـﺎﺧﺘﺮي )ص‪ (122‬دﺳـﺘﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ )ص‪،(292‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﻄﺒﺎﻗﻲ )ﺻﺺ‪ ،(298-296‬ﺟﺒﺮﻛـﻮر و ﺟﺒـﺮ ﻋﻠﻤـﻲ )ص‪ ،(257‬ﺧـﺎﻧﻮاده‬
‫ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ )ص‪ ،(193‬ﺑﺮدﮔﻲ ﻓﻄﺮي اﻧﺴﺎن )ص‪ (156‬و ‪ ...‬ﻛـﺎرﺑﺮد ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﺑـﻪ زﺑـﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ ﺑﻪ رﻏﻢ داﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدل ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻓﺎرﺳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ :‬اﺗﻮرﻳﺘـﻪ‬
‫)ص‪ ،(122‬ﻛﻮﻟﻜﺘﻴﻮﻳﺴﻢ )ص‪ (122‬ﺗﺮﻣﻴﻨﻮﻟﻮژي )ص‪ ،(122‬اﻧﺪﻳﻮآﻟﻴﺴـﻢ )ص‪(125‬‬
‫و ‪ ...‬ﻣﺆﻟﻒ ‪ Moral‬را ﺑﺎ ‪ Mores‬ﻫﻢ زﻳﺴﺘﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪم ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ‬
‫ﻣﺒﻬﻢ ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﻜﻼت دﻳﮕﺮ اﺛﺮ اﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬دوﻛﺎ و ﻟﺮدﻫﺎ )ص‪ ،(144‬ﺗﻜﺎﻣﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ )ص‪ (291‬و ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧـﻮيﺟﺪﻳـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮي‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ )ص‪.(276‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻜﺮر‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺌﻮري‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪه و ﻣﻜﺘﺐ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﻢ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲﺑـﺮد‪.‬‬
‫)ﺻﺺ‪.(122 ،179-174‬‬

‫در ﺧﺼﻮص ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺘﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺘﻌﺪدي از ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ درس ﻣﺒـﺎﻧﻲ را ﻣﻄـﺮح‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻴﭻﻳﻚ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﭼﻴﻨﺶ ﻣﻨﻄﻘﻲ درﺳﺖ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﻬﻢ داﻧﺸﺠﻮ ﻧﮕﺎرش ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮهاي ﻧﻈـﺮي و اﺳـﺘﺪﻻﻟﻲ‬
‫آنﻫﻢ ﺑﻪﺻﻮرﺗﻲ درﻫﻢ ﻧﮕـﺎرش ﻳﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ )ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺑﺤـﺚ ﻓـﺮد و ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻘـﻪ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻧﺤﺮاﻓﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ(‪ .‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺒﺘﺪﻳﺎن ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و‪،‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺤﻮة ورود و ﺧﺮوج ﻣﺆﻟﻒ و ﻧﺤﻮة ﭘـﺮدازش وي‬
‫ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻧﻈﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲرﺳـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﺑﺤﺚ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ‪ ،‬ارزشﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻋﻮاﻣـﻞ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮح و ﺑﺴﻂ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬در ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﻄﺮح ﻧﺸـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺆﻟـﻒ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺘﺐ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻃـﺮح‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ وآراء ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺘﺸﺘﺖ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣـﻲﭘـﺮدازد و ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑﺤـﺚ در اﻛﺜـﺮ‬
‫ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﻋﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﺮاد دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻋﺪم داوري ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﺎن ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀـﺎً‬
‫ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻟﻘﺎء ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﻮﻳـﺎ اﻳـﻦ دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎ در‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﺗﺄﻳﻴﺪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺆﻟﻒ ﺟﺎي دارﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻧﻴﺰ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴـﺮي از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ واﺳﻂ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎي آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻛﻼم واﺳﻄﻪ را‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬دﻛﺘﺮ ادﻳﺒﻲ در ﻛﺘﺎب ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ دارﻧﺪرف اﺳﺘﻨﺎد ﺟﺴـﺘﻪ‬
‫و ﻋﺒﺎرتﻫﺎي او را ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﺆﻟـﻒ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﻣﺨﻠﻮط را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮداز ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ )دارﻧـﺪورف( ﻧﻘـﻞ و‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻛﻼم ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬وﻗﻮع ﻣـﻮاردي از ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮلﻫـﺎي ﻃـﻮﻻﻧﻲ‬
‫)ﺑﻌﻀﺎً ‪ 2‬ﺻﻔﺤﻪاي( در ﻣﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻓﻨﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮهاي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊ از ﻛﺘﺎب‪ ،‬از ﻛﺸﻮري ﺑﻪ ﻧﺎم »اﺗﺤـﺎد ﺟﻤـﺎﻫﻴﺮ ﺷـﻮروي« ﻳـﺎد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎلﻫﺎ از ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﻣﺤﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻄﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﺮ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘﺎب از ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺷﻮروي‪ ،‬ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺟـﺰ ﺑـﻲﺗـﻮﺟﻬﻲ‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد‪) .‬ر‪.‬ك‪(146 -122 -123 :‬‬
‫ﻣﻮارد ﻓﻮق و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﻋﺎﻳﺖ اﺧﺘﺼﺎر ﻛﻼم از ذﻛﺮﺷﺎن ﺧﻮدداري‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺘﻦ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺳﺰاوار ﻳﻚ ﻣﺘﻦ آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬زﻣﻴﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬آگ ﺑﺮن و ﻧﻴﻢﻛﻒ ‪ /‬اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ آرﻳﺎﻧﭙﻮر‬
‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬دﻫﺨﺪا‬
‫ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‬
‫ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1343 :‬‬
‫‪ -4‬زﻣﻴﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﭼﺎپ اﺛﺮ ﺑﻪزﺑﺎن اﺻـﻠﻲ ﺳـﺎل ‪ 1940‬و ﺳـﺎل ﻧﺸـﺮ اﺛـﺮ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 1343‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺘﻦ )ﻣﺘﻦ اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه( ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﻦﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﺎم در ﻣﻌـﺎدلﮔـﺬاري واژهﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑـﺮاي درك ﺑﻬﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟـﺐ از ﻣﺜـﺎلﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﮔﻮﻳﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎ و ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده و داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻓﻬﺮﺳـﺖ و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣ‪Ĥ‬ﺧـﺬ ﻧﻴـﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ـ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﺮﺗﻴﺐ و اﻧﺴﺠﺎم و ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ و ﻛﻞ ﻛﺘﺎب؛‬
‫ـ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﻋﻠﻤﻲ ارﺟﺎع دﻫﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت؛‬
‫ـ ﺑﻴﺎن ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و ﻣﻌﺎدل ﮔﺬاريﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ؛‬
‫ـ اراﺋﻪ ﻳﻚ ﻃﺮح ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻣﻨﻄﻘﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻗﺒـﻞ از‬
‫ورود ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺮش ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻓﺼﻮل از ﺟﺎﻣﻌﻴـﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧـﻮردار اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻔﻲ ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ ﺗﺎ ﺗﺼﺮﻳﺤﻲ ﺑﺎورﻫﺎي دﻳﻨﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳـﺖ‬
‫)رك‪ 43 -26 -67 :‬و ﻓﺼﻞ ﺧﺎﻧﻮاده و دﻳﻦ(‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺘﻦ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﮕﺮش ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻻﺟﺮم در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻـﻞ وﺟـﻮد‬
‫ﺧﺪا و دﻳﻦ را زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑﺮده و ﺑﻌﻀﺎً اﻧﻜﺎر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻛﻞ ﻓﺼﻞ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ را ﻛﻪ درﺑﺎرة دﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ در اﻳـﻦ‬
‫ارﺗﺒﺎط داﻧﺴﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ـ ﺟﺎدو و دﻳﻦ ب ـ آﻏﺎز دﻳﻦ ج ـ دﻳﻦﻫﺎي ﭘﺮداﻣﻨﻪ د ـ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ دﻳﻦ‬
‫در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻫ ـ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دﻳﻨﻲ و ـ آﻳﻨﺪة دﻳﻦ‬
‫‪ -2‬ﻛﻞ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺷﻨﺎﺧﺖ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي از ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮم ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛـﻪ ﺑﺎﻧـﺎم »اﺻـﻄﻼﺣﺎت و‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺻﻠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ اﻟﮕﻮﻳﻲ ﻣﻄﻠﻮب از ﻧﮕﺮش ﻣﻜﺘﺒﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨـﺶ اﻋﻈـﻢ ﻣﺤﺘـﻮا را در‬
‫ﺟﻬﺖ آن ﻧﮕﺮش ﺳﻮق دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺪﻣﺖ و ﻧﮕﺮش ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻛﺘﺎب و ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ و ﻏﻨﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎب‪ ،‬ﻣـﺘﻦ ﻣـﺬﻛﻮر‪ ،‬ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣـﺘﻦ درﺳـﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻫﺎﻧﺮي ﻣﻨﺪراس ‪ /‬ﭘﺮﻫﺎم )ﺟﻠﺪ اول(‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1349 :‬‬

‫ﻧﮕﺎرش ﻣﺘﻦ روان اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ داراي ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻪ و ﻛﺘـﺎبﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬در اﻛﺜﺮ ﻣـﻮارد ﺗﺮﺟﻤـﺔ واژهﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮهاي‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎي ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد ﻛـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ اﺑﻬﺎم در ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻻزم ﺑﻮد ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم درﺣﺪ اﻣﻜﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎدل واژهﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ را در زﻳﺮﻧـﻮﻳﺲ‬
‫ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﺎ ﺣﺪودي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ذﻛـﺮ‬
‫دﻗﻴﻖﺗﺮ واژهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‪ ،‬ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ در ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻧﺎرﺳـﺎﻳﻲ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﺑـﻪ اﺻـﻞ ﻣﻔﻬـﻮم‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎي آن ﺑﻬﺘـﺮ در ذﻫـﻦ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﻣﻲﺑﻨﺪد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ص‪ ،97‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ ،‬ﮔﺮوهﻫـﺎﻳﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎﻫﻤﻲ و‬
‫ﺗﻌﺎون ‪ ...‬از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺎرز آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ »ﺑـﺎ ﻫﻤـﻲ« ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﭼـﻪ‬
‫واژهاي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 192‬ﻣﺘـﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘـﺮم واژة دﺳـﺘﮕﺎه را در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ system‬ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺗﺮﺟﻤﻪ »‪ «apparatus‬از ﻟﻐـﺖ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ system‬از ﻟﻐﺖ ﻧﻈﺎم اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در دروس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ از ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻻزم‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻤﻲ از ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ در اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‪ :‬ﻣﺒﺤـﺚ ﻗـﺪرت‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ‪ ،‬دوﻟـﺖ و‬
‫اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺤﺚ دﻳﻦ‪ ،‬رﻓﺘﺎر دﻳﻨﻲ‪ ،‬اﺛﺮات و ﻧﻘـﺶ دﻳـﻦ‪ ،‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺒﺤـﺚ‬
‫ﻧﻈﺎرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﺤﺮاف و ﻛﺠﺮوي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دو ﻓﺼﻞ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ از ﻛﺘـﺎب را‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ‪ ،5‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﻣﻮرد ﺳﺎزش‪ ،‬ﻛﺠﺮوي و ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻲ در ﻣﺠﻤـﻮع ﺣـﺪود‬
‫‪ 5‬ﺻﻔﺤﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺠﻢ اﻧﺪك از ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ‬
‫‪ 10‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت و ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذﻛـﺮ ﻧﻈﺮﻳـﻪ‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ و وﺑﺮ اﻛﺘﻔﺎ ﺷﺪه و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﺎرﻛﺮدﮔﺮاﻳﻲ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺳﺎﻳﺮ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺰ‬
‫در زﻣﻴﻨﺔ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘـﺎب‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﻲ را‬
‫ذﻛﺮ ﻛﺮده ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﺒﻊ دﻗﻴﻖ آنرا ذﻛﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼً‪ ،‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ 87‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﻲ از‬
‫اﻳﻨﻜﻠﺲ را درﺑﺎرة ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻋﺎﻟﻲ ﻧﺰد ﻣﺮدﻣﺎن روﺳﻲ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﻧﺘﺎﻳﺞ آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻣﻨﺒـﻊ دﻗﻴـﻖ آنرا ذﻛـﺮ ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﻴﻦ اﺳـﺘﻨﺒﺎط‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﻧﺴﺒﺘﺎً آزاد ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪاي دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﻮاردي را‪ ،‬ﺑﺎ ذﻛـﺮ‬
‫ﺷﻤﺎرة ﺻﻔﺤﺔ اﺛﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‪ ،‬ارﺟﺎع داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﻠـﻲ ﺑـﻪ ذﻛـﺮ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 34‬ﻣﺆﻟـﻒ ﺑـﻪ ﻃـﺮح ﻧﻈﺮﻳـﺔ ﺧﻮدﻛﺸـﻲ دورﻛـﻴﻢ و اﻧـﻮاع‬
‫ﺧﻮدﻛﺸﻲ از دﻳﺪﮔﺎه او ﻣﻲﭘﺮدازد‪ ،‬اﻣﺎ از ذﻛﺮ ﺷﻤﺎرة دﻗﻴﻖ ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺘـﺎب وﻧﺸـﺎﻧﻲ‬
‫دﻗﻴﻖ آن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 27‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻣﻌﻨـﺎي ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻠﻤﻪ ‪ Kultur‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺪن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷـﺪه ‪ ، ...‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ذﻛﺮ دﻗﻴﻖ ﻣﻨﺒﻊ آن ﻧﻤﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از واژهﻫﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻧﺎآﺷﻨﺎ واﺷﺎره ﻧﻜﺮدن ﺑـﻪ اﺻـﻞ واژهﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫زﺑﺎن ﻣﺎدر‪ .‬ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﻋﻠﻤﻲ اﺛﺮ ﻧﻴـﺰ ﻋﺒـﺎرتاﻧـﺪ از‪ :‬ﻋـﺪم ﭘﻮﺷـﺶ ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ از‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻓﺼﻞ ‪ 6‬ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﻓﺼﻮل‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺟﺰﺋـﻲ‬
‫و ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺤﻮرﻫﺎ ﻣﺜﻞ‪ :‬ﻛﺠﺮوي و ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻋـﺪم اﺷـﺎره ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮدن اﺛﺮ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮت اﺛﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاردي ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﻧﺸـﺎن دادن‬
‫رواﺑﻂ درون ﮔﺮوﻫﻲ و ﺷﺒﻜﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي‪ ،‬اﻧﻄﺒﺎق ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺘﻦ ﺑـﺎ ﻓﻬﺮﺳـﺖ ذﻛـﺮ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ و واژهﻫﺎ و ذﻛﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ زﺑـﺎن‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﻜـﻪ از ﻋﻤـﺮ اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ـ ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ ـ‬
‫ﺳﻲﺳﺎل ﻣﻲﮔﺬرد و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ را ﻫﻢ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻤﻲدﻫـﺪ‪ ،‬اﻛﻨـﻮن‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﮔﻴﺪﻧﺰ ‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان ‪ ،‬دوم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1373 :‬‬
‫‪ -6‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋـﻲ و ﻛﻤﻜـﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻳﺎن راﺑﺮﺗﺴﻮن ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪﺣﺴﻴﻦ ﺑﻬﺮوان‬ ‫ـ درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ـ درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺑﺮوس ﻛﻮﺋﻦ ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺗﻲ ﺑﻲ ﺑﺎﺗﻮر ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪﺳﻴﺪﺣﺴﻦﻣﻨﺼﻮر و ‪...‬‬ ‫ـ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻏﻨﺎي ﻣﺤﺘﻮا‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪﮔﻮﻧـﻪاي ﺗـﺪوﻳﻦ ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﺑـﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن‬
‫ﻣﺒﺘﺪي ﻳﺎ ﺣﺘﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻛﻠﻴـﺎت و اﺻـﻮل‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤـﻮع‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪاي روان‪ ،‬ﺳﻠﻴﺲ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ دﺳـﺘﻮر زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﻬﺮﺳـﺖ واژهﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺘﺎب ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از‬
‫واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺸﺨﺺ آﻧﻬـﺎ آﺷـﻨﺎ ﻣـﻲﺳـﺎزد‪ .‬ذﻛـﺮ‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻻزم و ﻣﻨﺎﺳﺐ و زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻴﻨﻲﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در آﻏﺎز و ﺳﺮاﺳـﺮ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻫﺮ ﻗﺴـﻤﺖ از ﻓﺼـﻮل ﻛﺘـﺎب‪ ،‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ آﻣـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت و‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ‪ ...‬ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﻛﺘﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻔﻬـﻴﻢ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اﺛﺮ از ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺘﻮن و اﺑﺰارﻫﺎ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪهاﺳﺖ‪ ،‬دﻗﺖ و اﻋﻤﺎل ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﺘـﺮﺟﻢ ﺟﻬـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫اﻧﻮاع واژﮔﺎن و ﺣﺘﻲ ﺗﻼش ﻣﺜﺒﺖ اﻳﺸﺎن ﺑـﺮاي ﺳـﺎﺧﺘﻦ واژﮔـﺎن ﺟﺪﻳـﺪ و ﻻزم در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺪﻳﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫در ﻓﺼﻞﻫﺎي ‪ 9- 6 -4‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎي واﻛﻨﺸﻲ‪ ،‬ﻓﻀـﺎي ﺷﺨﺼـﻲ و ‪...‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ(‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻓﺼﻮل ﻛﺘﺎب را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻳـﺎ ﺑﺨـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ از ﻣـﺘﻦ‬
‫اﺻﻠﻲ در دروس ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻛـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را ﺑـﺎ ﻣﺒـﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫اﺻﻮل و ﻛﻠﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ آﺷﻨﺎ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎي ﻛﺘﺎب در ﻃﺮح ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﺷـﻴﻮة‬
‫اﻧﺘﺰاﻋﻲ و ﺻﺮﻓﺎً ﻧﻈﺮي ﻧﺒﻮده و ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺷﺎره ﺷﺪه ﻫـﻢﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺴـﻴﺎري ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺿﻤﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺑﺨﺶ دوم‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺣﺘـﻲ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ -‬در ﺑﺨﺶ واژهﻧﺎﻣﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ‬
‫ﻛﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺤﺚﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي و اﻧﺘﺰاﻋـﻲ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳـﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ را در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب ﻛﻢ ﻛﺮده و در ﺿﻤﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻋﻴﻨـﻲﺗـﺮ‪،‬‬
‫اﻫﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ و ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷـﺪه ﻛـﺎﻣﻼً‬
‫ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ 1170‬ﻛﺘﺎب ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻟـﻪ‬
‫و ‪ ...‬را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داده اﺳـﺖ و در اﻳـﻦ راﺳـﺘﺎ اﻣﺎﻧـﺖ ﻋﻠﻤـﻲ را‬
‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮده و ذﻛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ در داﺧﻞ ﻣﺘﻦ ﺑﻪﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳـﺘﺪﻻﻟﻲ و ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ آﻣـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت و ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ دﺳﺖ ﻛﻢ ‪ %90‬ﺳﺮﻓﺼـﻞ درس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ )‪ (1‬و )‪ (2‬را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻜﺎت ﺑﺴـﻴﺎري ﻫـﻢ اﻓـﺰون ﺑـﺮ آن در‬
‫ﻣﺘﻦ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻓﺼﻞ ‪ ،4‬ﻛﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻧﺪﮔﻲ ﻫﺮروزه؛ ﻓﺼﻞ ‪،6‬‬
‫ﺟﻨﺴﻴﺖ و ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺟﻨﺴﻲ؛ ﻓﺼﻞ ‪ ،7‬ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي و ﺳـﺎﺧﺖ ﻃﺒﻘـﺎﺗﻲ و ‪ ...‬دادهﻫـﺎ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻧﮕﺎرش ﻛﺘﺎب ﺑﻪ روز ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻋﻨـﺎوﻳﻨﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻓﺮا‪ -‬ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ آﻳﻨﺪه اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺷـﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘـﻴﺶ ﺑﻴﻨـﻲ ﺗﺤـﻮﻻت‬
‫آﻳﻨﺪه در ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و دورﻧﻤﺎﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺟﻬﺎن ﺳـﻮم‬
‫اﻓﻖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﺳـﺎزد‪ .‬اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب را ﻣـﻲﺗـﻮان در‬
‫ﺣﻜﻢ ﻳﻚ داﻳﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻳﺎ ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺟﻊ ﻛﻮﭼﻚ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﻣﻨﺒﻌـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷـﺪ و ﺣﺘـﻲ‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﺗﻠﻘﻲ ﻛـﺮد‪ .‬در ﺧﺼـﻮص اﺳـﺘﻔﺎده آن در دروس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن ﺳـﺎلﻫـﺎي اول‪ ،‬ﺑـﻪﺧﺼـﻮص‬
‫ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻏﻴﺮﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﻣﺒﺴـﻮط ﺑـﻮدن ﻣﺒﺎﺣـﺚ و ﮔﺴـﺘﺮدﮔﻲ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﻓﺼﻮل ﻛﺘﺎب و ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻦ ﻧﻜﺎت ﺧﺎﺻﻲ در ﺑـﺎب ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺟﻨﺴـﻴﺖ و‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺸﻜﻼت و دﺷﻮاريﻫﺎﻳﻲ را ﭘﺪﻳﺪ‬
‫آورد‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاي آزﻣﻮن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳـﺎن ﺗـﺮم ﺑﺮﺧـﻲ ﻓﺼـﻮل و ﻣﻄﺎﻟـﺐ اﺿـﺎﻓﻲ‬
‫ﺣﺬف ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ درﺳﻲ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﺑـﻪﻃـﻮر‬
‫ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ و دﻛﺘـﺮا ﻣﻔﻴـﺪ و‬
‫ﻣﺜﻤﺮﺛﻤﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه از ﺣﻴﺚ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪروز ﺑﻮدن ﻣﺜﺎلﻫﺎ‪ ،‬آﻣﺎرﻫﺎ و وﻗﺎﻳﻊ ﻧﻘﻞ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ ﻗﻠﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺗﺮﺟﻤﺔ روان و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮده و ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ـ ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮدر ﻣﺒﺤﺚ اﺳﻼم‪ ،‬ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،489‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ اﺳﻼم‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺮز اﺻﻮل و ﻓﺮوع دﻳﻦ را ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺘﻮنﻫﺎي دﻳﻨﻲ اﺳﻼم ﻣﻲﭘـﺮدازد؛ در ﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﻴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ ﻧﺒـﻮت ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ و‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬اﺻﻮل دﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﮔﻴﺪﻧﺰ ﻧﻜﺘﻪ ﻳﺎ‬
‫اﺻﻞ ﺳﻮم را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﺪاده و ﺑﻪﺟﺎي آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭼﻮن ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه و ‪ ...‬را ذﻛﺮ ﻛﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ،506‬در ﻣﺒﺤـﺚ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ »ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم«‪ ،‬ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم ﻧﻴﺰ در ﭘﺎورﻗﻲ اﺷﺎره ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺪﻧﺰ از ﻧﻘﺶ ﺧﻮارج در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳـﻼم ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺳـﻄﺤﻲ و‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وي در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ ﮔﻴﺪﻧﺰ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪاي از اﺳـﻼم داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞدوم‬
‫روش ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﭘﺎﺗﺮﻳﻚ ﻣﻚﻧﻴﻞ ‪ /‬ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬آﮔﻪ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دوم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1378 :‬‬
‫‪ -1‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﻛﺘﺎب روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘـﺐ ﻣﺮﺟـﻊ در درس روش‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت و ﺗﻤـﺮﻳﻦﻫـﺎي اﺳـﺘﺎد در‬
‫ﻛﻼس ﻫﻤﺮاه ﺷﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ اﺻـﻠﻲ در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺐ زﻳﺎدي در زﻣﻴﻨﺔ روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ اﺛـﺮ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫رﻳﻤﻮن ﻛﻴﻮي و ﻛﺎﻣﭙﻨﻬﻮد ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔ‬ ‫ـ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﻧﻴﻚ ﮔﻬﺮ‬
‫ﻣﻮرﻳﺲ دو ورژه ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺧﺴﺮو‬ ‫ـ روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﺳﺪي‬
‫ﻣﻮزر و ﻛﺎﻟﺘﻮن ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺎﻇﻢ‬ ‫ـ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﻳﺰدي‬
‫ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫ـ روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع ﻧﮕﺎرش ﺑﺴﻴﺎر روان و رﺳـﺎ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را‬
‫دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺛﺮ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻴﺰ روان و رﺳﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺶ و ﻧﮕﺎرش رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد واﺣﺪﻫﺎي درﺳﻲ درس روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ‬
‫ﻧﺪارد؛ زﻳﺮا ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺸﺮده و ﻛﻠﻲ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪهاﻧـﺪ ﻟـﻴﻜﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ در ﻛﻨﺎر ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ دﻳﮕﺮ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪ ،‬وﻟـﻲ اﮔـﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺘﺎد و ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﻤﺮاه ﺷﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﭼﺎپ دوم ﻛﺎﻏﺬ ﻣﺮﻏﻮبﺗﺮي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ و رﻧـﮓ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده وﻟﻲ در داﺧﻞ ﻣﺘﻦ و ﻣﺤﺘـﻮاي اﺛـﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮي ﺻـﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺟﺰ و ﻣﺨﺘﺼﺮ در اﻳـﻦ اﺛـﺮ ﺑـﻪﻛـﺎر رﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدلﺳﺎزيﻫﺎ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻌﻨﻲ رواﻧـﻲ دارﻧـﺪ‬
‫ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻠﻤﻪ ‪» Reliability‬اﻋﺘﻤﺎدﭘﺬﻳﺮي« ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛـﻪ روان اﺳـﺖ ﻳـﺎ‬
‫‪ Validity‬را »اﻋﺘﺒﺎر« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ دو ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﻣﺘﻔـﺎوت دﻳﮕـﺮي‬
‫ﻫﻢ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ورود و ﺧﺮوج ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﻛﺘﺎب از ﻧﻤﻮدار ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻤـﺮﻳﻦ و‬
‫آزﻣﻮن در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪45‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﺼﺎر ﻫﻤﺔ ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص روشﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﺟﺎﻣﻌﻴـﺖ ﺧـﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان اﻧﻄﺒﺎق ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻓﻬﺮﺳﺖ آن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در‬
‫ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ و در ﺣﺪ اﺟﻤﺎل ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دادهﻫـﺎﻳﻲ در آن‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ روزآﻣﺪي آن در ﻣﺤﺘﻮا ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﻧﺒـﻮد‬
‫ﻣﺜﺎلﻫﺎي آﻣﺎري و ﺟﺪول و ﻧﻤﻮدارﻣﻲﺗﻮان ﺗـﺎ ﺗـﺎرﻳﺦ ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘـﺎب‪ ،‬آنرا ﺑـﻪ روز‬
‫داﻧﺴﺖ‪ .‬در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬در ذﻛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻧﺎم و ﺳﺎل اﺷﺎره ﺷﺪه وﻟـﻲ از ذﻛـﺮ ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب راﺑﻄﺔ ارزشﻫﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻲﺗﻌﺼﺐ ﺑﻮدن در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﮔﺰﻳﻨﺶ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮاﺳﺎس ارزشﻫﺎ ﻣﻲداﻧﺪ و ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ را ﻫـﻢ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ارزش ﻣﻲاﻧﮕﺎرد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ در ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ ﺧـﺎﻟﻲ از‬
‫ﺗﻌﺼﺐ ارزﺷﻲ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﻣﻼك ﺻﺤﺖ را واﻗﻌﻴﺖ ﻣـﻲداﻧـﺪ و ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ اﺑﺰاري ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد‪.‬‬
‫ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻮدن ﻛﺘﺎب ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻏﻴﺮ رﺷﺘﺔ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ روشﻫﺎي اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن رﺷـﺘﺔ ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣﻔﻴـﺪ اﺳـﺖ( و در ﻣﻴـﺎن‬
‫رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ رﺷﺘﻪ اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮاﻛﺘﻔﺎ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ )اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ(‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻳﻮﺳﻒ اﻳﺮاﻧﻲ و اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﺨﺘﻴﺎري‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻟﻮح زرﻳﻦ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اول‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1382 :‬‬
‫‪ -2‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ )اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ(‬

‫ﻛﺘﺎب روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠـﻲ )اﻗـﺪام ﭘﮋوﻫـﻲ(‪ ،‬ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻳﻮﺳـﻒ ﻧﺮاﻗـﻲ و اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ‬
‫ﺑﺨﺘﻴﺎري از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ روش ﺗﺤﻘﻴـﻖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛـﺎرداﻧﻲ و‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺛﺮي ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ارﻧﺴﺖﺗﻲاﺳﺘﺮﻳﻨﮕﺮ‪/‬‬ ‫‪ -‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ ‪...‬‬
‫ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﻲ و ‪...‬‬
‫وﺟﻪ اﻟﻪ ﺳﻴﻒ اﻟﻬﻲ‬ ‫‪ -‬راﻫﻨﻤﺎي اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ‬
‫اﻗﺒﺎل ﻗﺎﺳﻤﻲ ﭘﻮﻳﺎ‬ ‫‪ -‬راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻋﻤﻞ‬
‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻋﻠﻲ دﻻور‬

‫ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﺠـﺎرب ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن و ﺑﺮداﺷـﺖﻫـﺎي‬
‫ﻛـﺎرﺑﺮدي آﻧﻬــﺎ ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﺷــﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬روان و رﺳــﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟــﻲ در ﺑﺮﺧـﻲ ﻣــﻮارد‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﻫﺎي اراﻳﻪ ﺷﺪه ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﻴﺴـﺘﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺳـﻄﺮ آﺧـﺮ ﺻـﻔﺤﺔ ‪» 32‬ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬
‫ﻋﺒﺎرتاﺳﺖ از‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺘﺮل ﻳﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧـﺎﻣﻌﻴﻦ«!! در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ،20‬ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺷﺎره ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺎم آن ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ،134‬ﺗﻌﺮﻳﻔـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫»ﮔﺮدآوري« ﺷﺪه ﻣـﺒﻬﻢ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ 135‬ﻧﻴـﺰ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﺸـﻜﻞ در ﺧﺼـﻮص‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ »ﺗﻔﺴﻴﺮ« وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري اﺛﺮ ﺧﻮب ﺑﻮده و از ﻧﻈﺮ ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺷـﻴﻪ ﻛﻨـﺎري ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫ﻛﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ داراي ﺑﻴﺎن ﺿﻤﻨﻲ ﻫﺪف ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺟـﺪول و ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ داراي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻈﺮي )ﺗﺌﻮريﻫﺎ( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻋﺪم ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻳﺮﺑﻨﺎي ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ دﭼـﺎر اﻳﻬـﺎم‬
‫ﻧﻈﺮي اﺳﺖ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻳﻦ اﺷﻜﺎل اﺳﺎﺳﻲ را دارﻧﺪ؛ ﻣﺜﻼً ﻋﻤﻞ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻛـﻨﺶ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎر ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ دارد در ﭘﺎراداﻳﻢﻫﺎي ﺗﻔﺴﻴﺮي و اﻧﺘﻘﺎدي و ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫از آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺛﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﺎﻗﺺ و ﻏﻴﺮﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ در ﻋﻨﻮان و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻧﻄﺒﺎق ﺻﻮري ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ وﺟﻮد دارد وﻟﻲ ﺑﻪﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‪ ،‬داراي اﺷﻜﺎﻻت اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﺳﺮﻓﺼـﻞ ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫رﻳﺰي ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮاﺳﺎس روﻳﻜـﺮد ﻛﻤ‪‬ـﻲ ﻣـﻨﻈﻢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻋﻤﻠـﻲ در‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب روﻳﻜﺮد ﻛﻴﻔﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻳﻚ روﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺗﻜﺮار ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳﺎد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد؛ در ﻛﻞ ﻓﺼـﻮل ﻧﻴـﺰ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺘﻔﺎوت اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺪم اﻧﺴـﺠﺎم‬
‫ﻧﻈﺮي ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺒﻮد‪ ‬ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻫﺪﻓﻤﻨﺪي وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻫﻮﻳﺖ ﻫﺮ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﭘﺮﺗﻮﻧﻈﺮي و ﭘﺎراداﻳﻢ ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻳﺎ روش‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ را از )اﻗﺪاﻣﻲ( ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮاي آﻣﻮزشﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً‪ ،‬از ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮق و اﺳﺘﻨﺒﺎطﻫﺎي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺎﻓﺘـﻪ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﻳﻨﻜـﻪ ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻳﻚ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺪون و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در روش ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻋﻤﻠـﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻳﻚ ﻓﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ دﭼﺎر اﺑﻬﺎﻣﺎت زﻳﺎدي اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ ﭘﺎراداﻳﻢ اﻧﺘﻘﺎدي اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫روش ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ در اﻳﻦ ﭘﺎراداﻳﻢ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ اﺑﻬـﺎم ﻧﻈـﺮي‬
‫آن ﻣﺮﺗﻔﻊ و از اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎزهاي ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ از ﻧﻮع ﻧﮕﺎه روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻤ‪‬ـﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻳﺎ ﻣﺪرﺳﺎن ﻣﺎ دﭼﺎر اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮕﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺒﻨﺎي ﭘﺎراداﻳﻤﻲ اﻳـﻦ روش‪ ،‬را ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺗﻮﺿـﻴﺢ‬
‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ارل ﺑﺒﻲ ‪ /‬رﺿﺎ ﻓﺎﺿﻞ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺳﻤﺖ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1381 :‬‬
‫‪ -3‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫رﺿﺎ ﻓﺎﺿﻞ در دو ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺛـﺮ ارل ﺑﺒـﻲ را‬
‫ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درس روش ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ و ﻋﻠﻤﻲ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷـﺪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در درس ﻛـﺎرﺑﺮد روشﻫـﺎي ﻛﻤـﻲ و ﻛﻴﻔـﻲ در ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ رﺷـﺘﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ در ﻣﻘﻄﻊ ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ و دﻛﺘﺮا ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫ـ روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )‪ 3‬ﺟﻠﺪ(‬
‫ﻓﺮاﻣﺮز رﻓﻴﻊ ﭘﻮر‬ ‫ـ ﻛﻨﺪوﻛﺎوﻫﺎ و ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪﻫﺎ‬
‫ﻛﺮﻟﻴﻨﺠﺮ‪/‬ﺣﺴﻦﭘﺎﺷﺎﺷﺮﻳﻔﻲو‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻋﻠﻮم رﻓﺘﺎري‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺠﻔﻲ زﻧﺪ‬
‫دي‪.‬اي‪.‬دواس‪/‬ﻫﻮﺷﻨﮓﻧﺎﻳﺒﻲ‬ ‫ـ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫دﻟﺒﺮت ﻣﻴﻠﺮ ‪ /‬ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻧﺎﻳﺒﻲ‬ ‫ـ راﻫﻨﻤﺎي ﺳﻨﺠﺶ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وﻳﺮاﻳﺶ ﺷﺸﻢ و وﻳﺮاﻳﺶ ﻫﺸـﺘﻢ ﻛﺘـﺎب اﺻـﻠﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺗﺴﻠﻂ ﺧﻮﺑﻲ در ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﺘﻦ داﺷﺘﻪ وﻟـﻲ ﻣـﻮاردي‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ ‪ thing‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي »ﭼﻴـﺰ«‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎرﺳﺎ اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺒﻲ در ﺑﺤﺚ ﻓﺼﻞ اول ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺪف ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪ things‬اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﻴﺰ« ﻧﺎرﺳﺎ اﺳـﺖ؛ زﻳـﺮا‪ ،‬ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻓﻠﺴـﻔﻲ‬
‫»ﭼﻴﺰ« ﻫﻮﻳﺖ ﻧﺪارد و ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮد‬
‫»ﻫﺪف ﻛﺘﺎب ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻣﻮر« اﺳﺖ و درﻛﺘﺎب از اﻳﻦ ﻣﻮارد زﻳﺎد دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻧﮕـﺎرش ﺷـﺪه‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ‪(769‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺻﻔﺤﻪآراﻳﻲ و ﺻﺤﺎﻓﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﺪارد؛‬
‫ﺑﺮاي درس روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﺠﻢ ﻛﺘﺎب زﻳﺎد اﺳـﺖ و ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫ﮔﺰﻳﺪهاي ﻋﻤﻞ ﻛﺮد و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺒﺴﻮطﺗﺮ را درﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﺴﺨﺔ اﺻﻠﻲ ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺣﺪ ﻣﻄﻠـﻮﺑﻲ ﻗـﺮار دارد و ﺣﺘـﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮﺧﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ارﺗﺒــﺎط ﻣﺮﺗﺒــﺔ ﺻــﻔﺮ )‪) (Zero-order relationship‬ﺻــﻔﺤﺔ‪ ،(828 :‬ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫ﻣﻌﺎدلﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ Inquiry ،‬ﻛﺎوﺷـﮕﺮي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ ﻫـﺪف ﺑﺒـﻲ »ﻛﻨﺠﻜـﺎوي« و ﻳـﺎ »ﻛﻨـﺪوﻛﺎو«‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در ﺻﻮرﺗﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر» ﻛﺎوﺷﮕﺮي« ﺑﻮد‪ ،‬از اﺻـﻄﻼح‬
‫‪ Investigation‬ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ‪ Research‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮدن »ﺗﻌﻤﻴﻢ اﻏـﺮاق‬
‫آﻣﻴﺰ« ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ »ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻣﻔﺮط«‪ ،‬ﺑـﻪﻛـﺎر ﺑـﺮدن »ﮔـﺮوه ﻫﻤﺴـﺎن« ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫‪ Cohort‬ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﻳـﻚ دوره و ﻳـﻚ ﮔـﺮوه اﻧﺴـﺎن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺘﺮاك دارﻧﺪ ﻧﻪ ﺗﺸﺎﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﺎل ﺗﻮﻟﺪ ﻳـﺎ ﺳـﺎل‬
‫اﻗﺎﻣﺖ و ﻳﺎ ﻟﻔﻆ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪﺟﺎي ‪ extreme‬ﻛﻪ در ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﻨﻲ »ﺣﺪاﻛﺜﺮ« را ﺑـﻪ‬
‫ذﻫﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺒﻲ ﻣﻮاردي از ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﻣﻨﻄﻖ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺻﻔﺖ ﭘﻴﺮوي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﺛﺮ ﻧﻮآوريﻫﺎﻳﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣـﺜﻼً ﻃـﺮح ﻣﺒـﺎﺣﺜﻲ ﺑـﺎ ﻧـﺎم ﻓﻠﺴـﻔﻪ ﻋﻠـﻢ و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آن در دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻋﻠﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ و روش‪ ،‬آﻣـﺎر و ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫آن در ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﺳﺎزﮔﺎرﺳﺎزي ﻣﻔﻬﻮمﺳﺎزي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛﺮدن آن ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ‪SPSS‬‬
‫و ‪ ...‬را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﺪه ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮدن ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮارد دﻳﮕﺮي را ﻧﻴﺰ درﺑﺮﻣـﻲﮔﻴـﺮد‬
‫ﻛﻪ در ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ؛ در ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و آﻣـﺎر ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺣﻮزة ﺗﺤـﻮﻻت اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ دﭼـﺎر ﻛﺎﺳـﺘﻲﻫـﺎﻳﻲ ﻫﺴـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎ و آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت روشﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺤﺚﻫﺎي آن اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻣﺤﺘـﻮا؛ از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﻮآوري در اﻳﻦ اﺛﺮ‪ -1 :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮﻟﻮﮔﺮاﻓﻲ اﺳﺖ )ص‪ (15-20‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﻣﻔﻬــﻮم و رﺷــﺘﺔ روش ﺗﺤﻘﻴــﻖ‪ -2 .‬ﺗﻠﻔﻴــﻖ ﻧﻈﺮﻳــﻪ و روش از ﺟﻤﻠــﻪ‬
‫ﻧﻮآوريﻫـﺎي دﻳﮕـﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ آن ﺗﻠﻔﻴـﻖ ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي روش ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي آﻣﺎري و ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺣﻮزة ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را‬
‫اﻓﺰود‪.‬‬
‫اﺛﺮ داراي ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ و از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﺎﻓﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟﺎعﻫﺎ از دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه )ﺑﺒـﻲ( ﻣﻮﻓـﻖ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻢ ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﺘﻲ را در ﻛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻖ روﺷﻦ ﻛﻨـﺪ و ﻧﺸـﺎن‬
‫دﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺶ در اﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ دارد؛ ﺿﻤﻨﺎً ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻠﻢ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ را ﻛﻪ از ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬در ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﭘـﺮدازي و‬
‫ﻋﻠﻴﺖ روش ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ـ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺘﺎب وﻳﺮاﻳﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻧﻘﺪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻣﺤﺘـﻮاﻳﻲ ﻻزم اﺳـﺖ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺘـﺮﺟﻢ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ـ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ـ ﻣﻌﺎدل ﺑﺮﺧﻲ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح ﺷﻮد‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬رﻳﻤﻮن ﻛﻴﻮي و ‪ / ...‬ﻧﻴﻚﮔﻬﺮ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺗﻮﺗﻴﺎ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1381 :‬‬
‫‪ -4‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ در درس روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ذﻛﺮ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬روش ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠـﺔ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ را آﻣﻮزش ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﺮاي درس روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬از‬
‫آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻓﺮاﻣﺮز رﻓﻴﻊ ﭘﻮر‬ ‫ـ ﻛﻨﺪوﻛﺎوﻫﺎ و ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫ـ روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫دي‪.‬اي‪.‬دواس‪ /‬ﻫﻮﺷﻨﮓﻧﺎﻳﺒﻲ‬ ‫ـ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ارل ﺑﺒﻲ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔرﺿﺎ ﻓﺎﺿﻞ‬ ‫ـ روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻮرﻳﺲ دو ورژه ‪ /‬ﺧﺴﺮو اﺳﺪي‬ ‫ـ روشﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻮزر و ﻛﺎﻟﺘﻮن ‪ /‬ﻛﺎﻇﻢ اﻳﺰدي‬ ‫ـ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪاي اﺳﺖ از دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﻧﻴﻚﮔﻬﺮ ﻛﻪ از ﻣﺘﻦ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺴﻴﺎر روان و رﺳﺎ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش درآﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪﺟـﺰ ﭼﻨـﺪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺤﺎت ‪ (125 -122‬ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺸﻜﻠﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻓﻬﻢ ﻣﺘﻦ ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﻨﺪيﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻧﮕﺎرﺷﻲ در ﻣﺘﻦ و ﻧﻴـﺰ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺟﻤـﻼت و‬
‫ﭘﺎراﮔﺮافﻫﺎ دﻗﻴﻖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻓﻬﻢ آﺳﺎن ﻣﺘﻦ ﻛﻤﻚ زﻳـﺎدي ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺿـﻤﺎﺋﻢ و‬
‫ﺣﻮاﺷﻲ اﻳﻦ اﺛﺮ ‪ 283‬ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي اراﺋﻪ دو ﻳﺎ ﺳﻪ واﺣـﺪ درﺳـﻲ در دورة‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﺿﺎﻓﻲ و ﺑﻲﻣﻮرد در ﻣﺘﻦ دﻳﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺗﻤﺮﻳﻦﻫﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اراﺋﻪ و ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ در زﻣﻴﻨﺔ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺎﻣﻼً دﻗﻴـﻖ و ﺻـﺤﻴﺢ ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب از ﺣﻴﺚ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﺑﺰارﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و از اﻣﺘﻴـﺎز وﻳـﮋهاي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﺛﺮ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ذﻛـﺮ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻫـﺪف از‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اراﺋﻪ ﺑﻴﻨﺸﻲ ﺟﺎﻣﻊ از روشﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫دﻗﻴﻖ و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ درﺑﺎرة ﻛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑـﻪ داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن اراﺋـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ داد و از‬
‫اﻳﻦ ﺣﻴﺚ داراي ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺎرﭼﻮب ﻛﻠﻲ »روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ«‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ در ﻣﺘﻦ اﺛﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ذﻳﻞ ﻫﺮ ﻋﻨـﻮان‬
‫آﻣﺪه ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ از ﻋﻬﺪة ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺗﺸﺮﻳﺢ اﺑﻌﺎد آن ﺑﺮآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻋـﻼوه اﻳـﻦ‬
‫اﺛﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻦ درﺳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻲ از ﻋﻬﺪة ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )درس روش ﺗﺤﻘﻴـﻖ( ﺑﺮآﻣـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻋﻴﻨﻲ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺗﻤﺮﻳﻦﻫﺎ و ﻛﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻠـﻲ و‬
‫ﺧﻼﺻﻪﺳﺎزي و ﺗﻜﺮار ﺑﺠﺎ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬ﺟﻤﻠﮕﻲ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺪرﻳﺲ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤـﻲ‬
‫در ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در زﻣﻴﻨﺔ ﻓﻠﺴﻔﻪ روشﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻧﻴﺰ روشﻫﺎي آﻣﺎري ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ روش ﺑﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬زﻳـﺮا ازﺣﻴـﺚ روش‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ و ﻧﺤﻮة اﻟﻘﺎء و ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ از ﺟﻤﻠﻪ در اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻜﺮر از ﻧﻤﻮدارﻫﺎ و ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫دادن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻫﻢ داراي اﺑﺪاﻋﺎت و ﺧﻼﻗﻴﺖﻫـﺎي ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ‬
‫اﺳﺖ‪..‬‬
‫در ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻌﺎدل ﻳﺎﺑﻲ دﻗﻴﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ دﻳـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﻟـﻴﻜﻦ در ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻔﻴﺪي ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻳـﺎ ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﺮاي درس روش ﺗﺤﻘﻴﻖ )ﺧﺼﻮﺻـﺎً روش ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻋﻤﻠـﻲ( در‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از ﻣﺘﻮن و ﻛﺘﺐ ﻣﻔﻴﺪ در زﻣﻴﻨﺔ ﻓﻠﺴـﻔﻪ‬
‫روش و روشﻫﺎي آﻣﺎري )ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ( اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻃﺮح ﺳﺆاﻻت‪ ،‬اﺛﺮ را ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ دراﺑﺘﺪاي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ‪ ،‬اﻫﺪاف ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﺳﻮم‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻟﻮرﻧﺲ ‪ .‬ام‪ .‬ﺑﺮاﻣﺮ ‪ /‬ﭘﺮواﻧﻪ ﻛﺎرﻛﻴﺎ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1377 :‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري‬

‫ﻛﺘﺎب ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻟـﻮرﻧﺲ‪ .‬ام ﺑﺮاﻣﺮ‪،‬ﺟـﺰء ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ‬
‫دروس ﻣــﺪدﻛﺎري ﻓــﺮدي‪ ،‬ﻣــﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﻋﻤــﻮﻣﻲ‪ ،‬در ﻣﻘﻄــﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ازآﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻟــﻮﺋﻴﺰ ﺟﺎﻧﺴــﻮن ‪ /‬ﭘﺮﻳــﻮش‬ ‫ـ ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﺟﺎﻣﻊ‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﺮﻳﺐ‬
‫ﻫﻠﻦ ﻫﺮﻳﺲ ﭘﺮﻟﻤﻦ ‪ /‬ﻣﻨﺘﺨﺐ‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫وروﻧﻴﻜﺎﻛﺎﻟﺶوﺟﻮناورم‪ /‬ﻓﺮﻳﺪه‬ ‫ـ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻫﻤﺘﻲ‬
‫ﺑﺘﻲ‪ .‬ﺟﻲ‪ .‬ﭘﻴﻜﺎرد‪ /‬ﻣﻴﺮﺑﻬﺎء‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺻﺎﻓﻲ اوﻟﻴﺮ‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﻧﻴﺎ‬
‫ﻣﺮي داﺑﻠﻴﻮ ﻣﺎﻧﺖ و ‪/ ...‬‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ :‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺧﺪﻳﺠﻪ اﻟﺴﺎدات ﻏﻨﻲ آﺑﺎدي‬

‫در ﻛﺘﺎب ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻒ ﺑـﺎ ﺷـﻴﻮهاي ﻣﻨﺎﺳـﺐ در ﭘـﻲ اﻧﺘﻘـﺎل اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﭘﺲ از ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬اﻫﺪاف ﻫﺮ ﻓﺼـﻞ‬
‫راﺑﻴﺎن ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ و در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﻴﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﻃﺮح ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر از ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮﺑﻪ ﻟﺤﺎظ وﻳـﺮاﻳﺶ و ﻧﮕـﺎرش‪ ،‬در ﺣـﺪ ﻣﻄﻠـﻮﺑﻲ اﺳـﺖ و ﻓﻘـﻂ در ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫ﺻﻔﺤﺎت‪ ،‬در ﺷﺮوع ﭘﺎراﮔﺮاف اﻳﺮادﻫﺎﻳﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﮔﻮﻧـﻪاي ﻛـﻪ ﻧﻘﻄـﺔ ﺧـﻂ‬
‫ﺷﺮوع ﭘﺎراﮔﺮاف ﺑﺎ ﺧﻂﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺎراﮔﺮافﻫـﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻮدن ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ دارد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮓ آﺑﻲ در ﺟﻠﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻛﺎر ﻣـﺪدﻛﺎران اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮاي ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻓـﺮدي )‪ (1‬و ﺑﺨﺸـﻲ از ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮدي )‪ (2‬اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﺮم ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺳﺮﻓﺼـﻞ ﻣﺼـﻮب ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮ داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺟـﺪول‪،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ از اﺻﻄﻼحﻫﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪﺟﺎ و ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ آن ﺷﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻـﻔﺤﺔ ‪،27‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري اﺷﺎره دارد‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎ را ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻃﺮح ﺳـﺆاﻻت و در ﺻـﻮرت‬
‫ﻟﺰوم‪ ،‬ﺑﻴﺎن اﻫﺪاف ﺷﺮوع و ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي و ﻃﺮح ﺳﺆاﻻت ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺧﺘﻢ ﻛﺮده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫و اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺗﻤﺎم ﻓﺼﻮل ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪63‬‬
‫ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي را ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي و ﻛﺎرﺑﺮدي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪﮔﻮﻧـﻪاي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت آن ﻣﺤﺪود ﺑﻪ زﻣﺎن ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻴﺴـﺖ و ﺑﻴﺸـﺘﺮ اﺻـﻮل و ﻓﻨـﻮن و‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي اﺷﺎره ﺷﺪه در ﻫﻤﻪ زﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻘﺴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﺎرتﻫﺎ در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺗﻔـﺎﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎم ﺑـﺮوز ﺑﺤـﺮان و ﻓﻘـﺪان‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘﺎر ﻛﻪ ﻧﺸﺎن از آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺧﻮب ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة اﺛﺮ ﺑـﺎ ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫رﺷﺘﺔ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دارد؛ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻮآوري در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ ﺣﺪود ‪ 12‬ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟـﻴﻜﻦ ﺷـﻴﻮة ﺻـﺤﻴﺢ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸـﺪه و ﺻـﻔﺤﺎت اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻧﻴـﺰ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد ﻳﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻜـﺎري ﻳـﻚ ﻧﻔـﺮ از اﺳـﺎﺗﻴﺪ رﺷـﺘﺔ ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ روز ﻣﺪدﻛﺎري آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و از ﻣﺜﺎلﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‪ ،‬ﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن راﺣﺖ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮﺟﺎد‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺑﺪر‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳــﻦ اﺛــﺮ ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋــﻲ درس ﻣــﺪدﻛﺎري ﻓــﺮدي در رﺷــﺘﻪﻫــﺎي ﻣــﺪدﻛﺎري‪،‬‬
‫روانﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻣﺪاد و ﻧﺠﺎت در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺤﺴﻦ ﻗﻨﺪي‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻋﺰت ا‪ ...‬ﺳﺎم آرام‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﺎر ﻳﺎ ﻓﺮد‬
‫ﻣﺤﻤﺪ زاﻫﺪي اﺻﻞ‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻛﺴﺎري‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻪﭘﮋوه‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﻧﮕﺎرش اﻳـﻦ اﺛـﺮ روان اﺳـﺖ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ وﻳـﺮاﻳﺶ ﻧﻴـﺎز دارد؛ ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬در‬
‫ﺻﻔﺤﺔ‪،50‬ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻣﺮاض را ﻣﺎ در ﻋﻠـﻢ ﭘﺰﺷـﻜﻲ ﺗﺸـﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﻲدﻫﻴﻢ« ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮده و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و در ﻣﻮاردي ﻫـﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﺎﻣﻞ و ﺟﺎﻣﻊ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ ﻣﺤﺪود از ﺳﺮﻓﺼﻞ‬
‫ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫درﺧﺼﻮص ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي اﺻﻄﻼﺣﺎت و واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺿﻌﻒﻫﺎﻳﻲ در ﻛﺘـﺎب‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﺜﻼً‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺎه ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪه ‪ ...‬ص‪ (48‬در ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ‬
‫از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ ﺑﻨـﺪي ﻧﻬـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻤـﺮﻳﻦ و‬
‫آزﻣﻮن‪ ،‬ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﺟﺪول و ‪ ...‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻛﺘﺎب ﻣﺜـﻞ »اﺻـﻮل ﻣـﺪدﻛﺎري« )ص‪ ،(15-17‬ﻣﺤﺘـﻮا ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺗﻄﺒﻴﻖ دارد‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ازاﻳﻦ ﺷـﻴﻮة در ﻫﻤـﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎي ﻛﺘـﺎب ﻣﺸـﻬﻮد‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ص‪ ،12‬ﻋﻨﻮان »رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫ﻣﺤﺘﻮا ﺑﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ رﺷﺘﻪ ﻣﺪدﻛﺎري؛ آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻧـﺎﻗﺺ و‬
‫ﺑﺪون ذﻛﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ راﺑﻄﻪ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻛﻪ در ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷـﻮرايﻋـﺎﻟﻲ وﺟـﻮد دارد و در ﻛﺘـﺎب ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﺪان‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺟﻬـﺎن‪ ،‬اﻳـﺮان و اﺳـﻼم‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﮔﻮﻳﺎي ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛‬
‫‪ .3‬راﺑﻄﺔ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ؛‬
‫‪ .4‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛‬
‫‪ .5‬ارزﺷﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛‬

‫‪ .6‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻳﺮﺳﺎز ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛‬
‫‪ .7‬اﺧﺘﻴﺎر‪ ،‬آزادي و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺧﻮد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي در ﻣﺪدﻛﺎري؛‬
‫‪ .8‬ﻣﻨﺸﻮر اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب درﻛﻞ‪ ،‬ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﺪارد و ﻣﻄﺎﻟﺐ دﭼﺎر ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در اﻳـﻦ‬
‫اﺛﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺪون ذﻛﺮ ﻣﺄﺧﺬ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﻣﻴﺰان دﻗﺖ در اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟـﺎعﻫـﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬از ﻛﺘﺎب ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻓﺮﻋﻲ در درس ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻛﻤﻚ ﻛﺮدن ﺑﻪ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده و ﮔﺮوهﻫﺎ ﺟﻠﺪ ‪1‬‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻻرﻧﺲ ﺷﻮﻟﻤﻦ ‪ /‬ﻣﻨﻴﺮاﻟﺴﺎدات ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ و اﻛﺒﺮﺑﺨﺸﻲﻧﻴﺎ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1378 :‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻛﻤﻚ ﻛﺮدن ﺑﻪ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده و ﮔﺮوهﻫﺎ )ﺟﻠﺪ ‪(1‬‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ دروس ﻣـﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ )روان ﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﻋﻠـﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘـﻲ(؛‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﻛﺎر ﺑﺎ ﻓﺮد ‪ 1‬و ‪2‬و ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﻛﺎر ﺑـﺎ ﮔـﺮوه و ﻣﺒـﺎﻧﻲ(‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )رﺷﺘﻪ ﻣﺪدﻛﺎري و ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﻴﺴﺘﻴﺘﻮي ﻣﻠﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪدﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ـ راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺪدﻛﺎران اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫‪ /‬ﻋﺰت ا‪ ...‬ﺳﺎم آرام و ﻋﻠﻲ‬
‫ﭘﺮواﻧﻪ‬
‫ﻣﺮي‪ .‬داﺑﻠﻴﻮ‪ .‬ﺑﺎﻓﺖ و ﺧﻮزه‬ ‫ـ اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﻲاﺷﻔﻮرد‪ /‬ﺧﺪﻳﺠﻪ اﻟﺴﺎدات‬
‫ﻏﻨﻲآﺑﺎدي‬
‫ﻟﻮﺋﻴﺰ ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ /‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎزرﮔﺎن‬ ‫ـ ﺣﺮﻓﺔ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻊ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ زاﻫﺪي اﺻﻞ‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ـ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وروﻧﻴﻜﺎ ﻛﺎﻟﺸﺮوﺟﻮناورم‪ /‬ﻓﺮﻳﺪه‬
‫ﻫﻤﺘﻲ‬
‫ﻟﻮرﻧﺲ ام ﺑﺮام‪ /‬ﭘﺮواﻧﻪﻛﺎرﻛﻴﺎ‬ ‫ـ ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﺪدﻛﺎري‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﻮﺳﻮي ﭼﻠﻚ‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )‪ (1‬ـ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻓﺮد‬

‫ﺷﻴﻮة ﻧﮕﺎرش ﻧﺴﺒﺘﺎً روان و اﻏﻠﺐ ازﺣﻴﺚ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻮدن ﭘﻴﭽﻴﺪه و دﺷﻮار ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده و در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻴﺰان رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻋـﺪ وﻳـﺮاﻳﺶ و‬
‫ﻧﮕﺎرش ﻧﻴﺰ درﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ وﻳـﺮاﻳﺶ ﻣﺠـﺪد ﺷـﻜﻠﻲ و‬
‫ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻫﻢ دارد‪.‬‬
‫ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻛﺘﺎب )ﺑﻪ ﺟﺰء ﻓﻬﺮﺳـﺖ آن( ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻓﺎﻗـﺪ ﻧﻘـﺺ‬
‫آﺷﻜﺎر و ﺟﺪي اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔـﺖ در ﺣـﺪ ﻣﻄﻠـﻮب و ﺑـﺎ رﻋﺎﻳـﺖ ﺟﻬـﺎت‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻛـﺎر اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﺠـﻢ اﺛـﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ دروس ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﺑﻪﻋﻨﻮان ‪ 2‬واﺣﺪ( زﻳﺎد اﺳـﺖ؛ اﻣـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ دروس ‪ 3‬واﺣـﺪي ﻳـﺎ ‪4‬‬
‫واﺣﺪي ﻣﺪدﻛﺎري )ﻣﺪدﻛﺎري ﻛﺎر ﺑﺎ ﻓﺮد ‪1‬و‪ (2‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﻣﻌﻘـﻮل ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺛﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴـﺮي‪ ،‬ﺟـﺪول و ﺗﺼـﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻋـﻼم و ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‪،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪﺟﺎ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎ و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ذﻛـﺮ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻌﺎدلﺳﺎزي اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺣـﺪ ﻣﻤﻜـﻦ از‬
‫ﻣﻌﺎدلﻫﺎي راﻳﺞ در ﺣﻮزة ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و رﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﻧﺰدﻳـﻚ و ﻣﻜﻤـﻞ آن‬

‫ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺘﺎب از اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﻄﺎﻟــﺐ )در اﻧﺘﻬــﺎي ﺑﺮﺧــﻲ ﺗﻴﺘﺮﻫــﺎ(‪ ،‬ﺧﻼﺻــﻪ ﻓﺼــﻮل‪ ،‬ﻣﺸــﺨﺺ ﻛــﺮدن ﺑﺮﺧــﻲ‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻮﺿﻴﺢ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎ در )ﺻﻔﺤﺎت ‪ .(502 -169 -44 -17‬ﻣﺜﺎل و‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ذﻛﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ و ﻛﺎرﺑﺮدي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ و ﻓﺼﻮل ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫از ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﺧﻮرداراﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺰﺋﻲﻧﮕﺮ و ﺗﺨﺼﺼﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وازﻛﻞ ﺑﻪ ﺟـﺰء‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﻛﺎر ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺑﺮاﺳﺎس روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻜﻤـﻞ‬
‫و ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻲ آن )روانﺷﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ(‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺎوره و ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫـﺎي‬
‫ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ رﻓـﺎه اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻧﻴـﺰ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت و ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه وﺳﺎﻳﺮﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﻫـﺎي آﻧﻬـﺎ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده وي ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﺑـﺮ‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻻزم در ﻋﻤﻞ و در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ و ﻛﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦﻛـﻪ ﺟﻠـﺪ اول اﻳـﻦ‬
‫اﺛﺮ)ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه( از ﻛﺘﺎب اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧـﺬ در آن درج ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ )ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﻻزم ﺑﻮد ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺗﻮﺿـﻴﺤﻲ در اﻳـﻦ ﺧﺼـﻮص اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ(‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮآوري اﺛﺮ در ﺧﺼﻮص ﻧﻘﺪ روﻳﻜﺮدﻫﺎ و ﺣﺘﻲ روﻳﻜﺮدﻫـﺎي‬
‫ﺑﻌﻀﺎً ﻣﺪرن‪ ،‬ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻃﺮح روﻳﻜﺮد ﻧﻮﻳﻦ ﻛـﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ ﻣـﺪد ﺟـﻮ ـ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﺑﺮﺧﻲ ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬روانﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺳـﺘﻢ و ﭘﻮﻳـﺎﻳﻲ ﻫـﺎي‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ و ‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺪدﻛﺎري در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﻴﻨﺶ ﻧـﻮﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪) .‬ن‪.‬ك ﻓﺼﻞ اول ﺑﻪﺧﺼـﻮص‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣـﺚ ص ‪ 12-27‬و ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه در‬
‫ﺟﻠﺪ اول و ﻧﻴﺰ ص ‪ 68-79‬و ‪ (79-85‬ﻧﺤـﻮة ارﺟـﺎع دﻫـﻲ دوﮔﺎﻧـﻪ اﺳـﺖ ﮔـﺎﻫﻲ‬
‫اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ در داﺧﻞ ﻣﺘﻦ و ﺑﺮﺧﻲ در ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻫـﺮ دو ﺷـﻜﻞ ذﻛـﺮ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺟﺰ ﻋﺪم ذﻛﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻓﺼﻮل ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان ‪ Notes‬و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪن آن وﻫﻢﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪن ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي اﻧﺘﻬـﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ در زﻣﻴﻨﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪن اﻣﺎﻧﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ ﻻزم اﺳﺖ وﻳﺮاﺳﺘﺎري ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ و در ﻋﺒﺎراﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﺔ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧـﺪازة‬
‫ﻛﺎﻓﻲ رﺳﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ـ ذﻛﺮ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻓﺼﻮل و ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﺘـﺎب ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؛‬
‫ـ ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ و واژهﻧﺎﻣﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻠﺪ اول ذﻛﺮ ﺷﻮد؛‬
‫ـ اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬آﺛﺎر وي و اﻳﻦﻛـﻪ اﺛـﺮ در زﺑـﺎن اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﻌﻠﻲ از ﻛﺪام ﭼﺎپ ﺑﺮﮔﺮدان ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺪاﻣﻜﺎن در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎت ذﻛﺮ ﺷﻮد‬
‫ـ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎﻳﻲ‬
‫از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮدي اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﻣﻬﺎرت ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻻرﻧﺲ ﺷﻮﻟﻤﻦ ‪ /‬ﻣﻨﻴﺮاﻟﺴﺎدات ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ و اﻛﺒﺮ ﺑﺨﺸﻲﻧﻴﺎ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﻣﻬﺎرت ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﻣﺪدﻛﺎري ﮔﺮوﻫﻲ و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﮔﺮوﻫـﻲ در رﺷـﺘﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ؛ از ﺟﻤﻠﻪ آﺛـﺎر ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻋﺰت ا‪ ...‬ﺳﺎم آرام‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوه(‬
‫ﻏﻼﻣﻌﺒﺎس ﺗﻮﺳﻠﻲ‬ ‫ـ درآﻣﺪي ﺑﺮ ﮔﺮوه ﺳﻨﺠﻲ و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﮔﺮوﻫﻲ‬
‫ﺑﺎﻗﺮ ﺛﻨﺎﻳﻲ‬ ‫ـ ﮔﺮوه درﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﻮاد ﻣﻨﺘﻈﻤﻲ ﺗﺒﺎر‬ ‫ـ آﻣﻮزش ﻣﺪدﻛﺎري ﮔﺮوﻫﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪاي‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻗﻠﻴﻤﺎ‬ ‫ـ ﻛﺎر ﺑﺎ ﮔﺮوه‪ :‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬درﻣﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮﺟﺎد‬ ‫ـ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮدي‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬

‫ﻧﮕــﺎرش اﺛــﺮ روان و رﺳــﺎ اﺳــﺖ ﻟــﻴﻜﻦ وﻳــﺮاﻳﺶ ﻣﻄﻠــﻮﺑﻲ ﻧــﺪارد و ﻻزم اﺳــﺖ‬
‫وﻳﺮاﺳﺘﺎري ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ )ﻧﮕﺎرش و ﻋﻠﻤﻲ( ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺣـﺮوف‬
‫ﻧﮕﺎري و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻓﻮﻧﺖﻫﺎ )ﻗﻠﻢ( و ‪ ...‬در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬
‫ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎﻳﻲ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ اﺛـﺮ زﻳـﺎد )‪ 872‬ﺻـﻔﺤﻪ( اﺳـﺖ‬
‫)ﺑﻪﺧﺼـﻮص در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ ‪ 2‬واﺣـﺪ درس ﻣـﺪدﻛﺎري ﮔﺮوﻫـﻲ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻋـﺮف‬
‫ﻣﻌﻤﻮل(‪ .‬اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي راﻳﺞ در ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﺎم و ﻣـﺪدﻛﺎري ﮔﺮوﻫـﻲ ﺑﻄـﻮر‬
‫ﺧﺎص و دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻲ و ﻣﻜﻤﻞ آن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻓﻮق اﻟﻌـﺎده زﻳـﺎد‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﺮﺧﻲ اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي دارد؛ ﻣﺜﻼً اﺻﻄﻼح »ﻫﻢ ﺣﺴﻲ« )ص‪ (91‬ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ »ﻫﻤـﺪﻟﻲ«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد و ‪ ...‬ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز را ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ آن ﺑﻲﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ در زﻣﻴﻨﺔ اﻫﺪاف درﺳﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي‬
‫ﺑﻮﻣﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ و اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻠﻴـﺖ ﻛـﺎر ﻣـﺪدﻛﺎران اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ وﺟـﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻧﻮآوري ﻋﻤﺪه ﻛﺘﺎب در روﻳﻜﺮد ﺗﻌﺎﻣﻞﮔـﺮا و ﻣـﻨﻈﻢ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻘـﺶو‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺎر ﻣﺪدﻛﺎر و ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﻋﻢ از‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي و ﻛﺎرﺑﺮدي ﻳﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه از ﻣﺪدﻛﺎري ﻛـﺎر ﻳـﺎ ﻓـﺮد‪،‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎ و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻣﻨﻌﻜﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﻢ و اﻧﺴﺠﺎم ﻛﻠﻲ اﺛـﺮ از ﻧﻈـﺮي ﺑـﻪ ﻋﻤﻠـﻲ‪ ،‬ﻣـﺪدﻛﺎري ﻓـﺮدي‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري ﮔﺮوﻫﻲ و ﻛﺎر ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ودر ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺛـﺮ ﺣﺮﻓـﻪ ﺑـﺮ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﺻـﻮرت‬
‫ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﺗﻮاﻟﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺣﺠﻢ آﻧﻬﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از زﻳﺎدي‪ ،‬ﺗﻨﻮع و‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮدن ﻣﺜﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب و ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﺸـﻜﻞ ذﻛﺮﺷـﺪه ﺗﺤﺴـﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ؛ وﻟﻲ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚدﺳﺘﻲ و رﻋﺎﻳﺖ ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﻌﻤﻮل ارﺟـﺎع و‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ دﻳـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد ﺑﻠﻜـﻪ ﻧـﻮﻋﻲ آﺷـﻔﺘﮕﻲ و ﭼﻨـﺪﮔﻮﻧﮕﻲ از‬
‫ﺑﻲدﻗﺘﻲ‪ ،‬ﺷﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺮاي ﻣﻌـﺎدلﮔـﺬاري و ﻋﺒـﺎرت‬
‫ﭘﺮدازي ﺳﻌﻲ در اﻳﺠﺎد ﺗﻜﻠﻒ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ و ﻣﻐﻠﻖ ﮔﻮﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﺳﻬﻮي و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ زﻳﺎدي ﺣﺠﻢ ﻛﺘﺎب و ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻂ ﻧﺒﻮدن ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ و‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﮕﺎرش وﻧﺒﻮد‪ ‬ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻻزم ﻣﻮرد ﻓﻬﻢ و ﻗﺒﻮل ﻣﺘﺨﺼﺼـﺎن اﻳـﻦ‬
‫رﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ در ﻣﻮارد زﻳﺎدي ﺗﺤﺖ اﻟﻠﻔﻈﻲ و ﺑﻌﻀﺎً‪ ،‬ﻧﺎرﺳﺎ و ﺑﺎ ﻋﺒﺎرات ﻣـﺒﻬﻢ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ اﻧﺠﺎم وﻳﺮاﻳﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ )ﻇﺎﻫﺮي و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ( ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ اﻧﺠﺎم ﺑﺎزﻧﮕﺮي در ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻣﻌﺎدلﮔﺬاريﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ؛‬
‫ـ ﺗﻬﻴﻪ ﻳﻚ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ ﻛﻪ در آن راﻫﻨﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻧـﻮاﻗﺺ‬
‫ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻧﺤﻮة اﺳﺘﻔﺎده از آن‪ ،‬ﺗﻤـﺮﻳﻦﻫـﺎ و ﭘﺮﺳـﺶﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي ﻛـﺎر داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن و‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻛﺮد‪.‬‬
‫ـ در ﻣﺜﺎلﻫﺎ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻼش ﺷﻮد از ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺑﻮﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ـ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ )‪ (Notes‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ـ ارﺟﺎعﻫﺎ ﺑﻪ روش ﺻﺤﻴﺢ ﻳﻚ دﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ـ واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ـ ذﻛﺮ ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﺻﻄﻼحﻫﺎ در ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺼﻞﻫﺎ ﺿﺮورت دارد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻣﻬـﻢ ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻔﺎدة ﺑﻬﺘـﺮ ﺧﻮاﻧﻨـﺪﮔﺎن در ﻛـﺎدر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺷﺘﺎر درﺑﺎره ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬اﺣﻤﺪ ﺑﻪﭘﮋوه‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬آواي ﻧﻮر‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1377 :‬‬
‫‪ -5‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺷﺘﺎر درﺑﺎرة ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺒﻊ درس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺪدﻛﺎري ﻓـﺮدي )‪(1‬‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﻮﺷﺘﺎر اول ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ در درس ﻣـﺪدﻛﺎري‬
‫و ﻧﻮﺷﺘﺎر دوم‪ ،‬ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم در درس ﻣﺪدﻛﺎري ﻓﺮدي )‪ (1‬ﺗﺪرﻳﺲ ﺷﻮد‬
‫‪ -‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎيﻛﻤﻚﻛﺮدنﺑﻪاﻓﺮاد‪،‬ﺧﺎﻧﻮادهوﮔﺮوهﻫﺎ ﻻرﻧﺲﺷﻮﻟﻤﻦ‪ /‬ﻣﻨﻴﺮاﻟﺴﺎدات ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ و ‪.‬‬
‫ـ ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﻣﺒﺎﻧﻲ اوﻟﻴﻪ( ﻣﻨﻴﺮاﻟﺴﺎدات ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ‬
‫ﻟﻮرﻧﺲ‪ .‬ام‪ .‬ﺑﺮاﻣﺮ‪ /‬ﭘﺮواﻧﻪ ﻛﺎرﻛﻴﺎ‬ ‫ـ ﻣﺮاﺣﻞ و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﻣﺪدﻛﺎري‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﻮﺳﻮي ﭼﻠﻚ‬ ‫ـ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )‪ (1‬ﻛﺎر ﺑﺎ ﻓﺮد‬

‫ﻧﮕــﺎرش اﺛــﺮ روان و رﺳــﺎ اﺳــﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧــﻲ ﻗﺴــﻤﺖﻫــﺎي ﻛﺘــﺎب‪ ،‬ﺑــﺎﻻﺧﺺ در‬
‫ﻧﻮﺷﺘﺎرﻫﺎي اول‪ ،‬ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻠﺨﻴﺺ از ﻛﺘﺎبﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﺪام ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻛﺪام ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺄﻟﻴﻒ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ اﻳـﻦﻛـﻪ‬
‫ﻧﻮع ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ ﻧﻴﺰ ﻗـﺪﻳﻤﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻳﻚ واﺣﺪ درﺳﻲ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ؛ ﻟﺬا ﺑـﺮاي درس‬
‫دوواﺣﺪي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﮕﻮي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠـﻲ ﺷـﺮح‬
‫داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺻﺮﻳﺢ ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻓﺼـﻮل‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاي‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻟـﻴﻜﻦ ﺑﺮﺧـﻲ اﺻـﻄﻼحﻫـﺎ از‬
‫ﻗﺒﻴــﻞ »‪ «Feed back‬ﻛــﻪ »ﭘــﺲ داده« ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﺷــﺪه )ص‪ (58‬ﺑﻬﺘــﺮ ﺑــﻮد از دو‬
‫»ﺑﺎزﺧﻮرد« اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻌﺎدلﺳـﺎزي اﺻـﻄﻼحﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬
‫ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺛﺮ‪ ،‬ﺟﺬابﺗﺮ از ﻣﺤﺘﻮاي آن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﺎر‬
‫ﺳﻮم ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪاي از ﻳﻚ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎي ﻛﻠﻲ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد و ﻧﻪ زﻣﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﻗﻌﻲ ﻛﻠﻤﻪ را‪ .‬اﻣﺮوزه ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮي در ﻣﻮرد اﻓـﺮاد ﻣﻌﺘـﺎد وﺟـﻮد‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﺎر اول ﻛﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻪاي از ﻛﺘﺎبﻫـﺎﻳﻲ در ﺳـﺎلﻫـﺎي ‪ 1962‬ﺗـﺎ ‪ 1977‬م‪ .‬و‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1368‬ﺗـﺎ ‪) 1377‬ﻫ ‪.‬ش( را درﺑﺮﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻧﻮﺷـﺘﺎر‬
‫دوم ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1969‬ﺗﺎ ‪ 1975‬و ‪ 1351‬ﺗﺎ ‪ 1374‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﺎر‬
‫ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺗﺮﺟﻤﻪاي از ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1987‬م‪ .‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﻋﻠﻤﻲ دارد و ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻣـﺪدﻛﺎري ﻓـﺮدي )‪ (1‬را ﭘﻮﺷـﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺷﻬﻼ ﻋﺰازي‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬روﺷﻨﮕﺮان ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﻬﻼ اﻋـﺰازي‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﻛﺘﺒـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در‬
‫دروس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺳﻤﻴﻨﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده ﻛـﺎرﺑﺮد دارد؛ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺎرﺗﻴﻦﺳﮕﺎﻟﻦ‪ /‬اﻟﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ـ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫آﻧﺪره ﻣﻴﺸﻞ‪/‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲاردﻻن‬ ‫ـ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ازدواج‬
‫ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫ـ ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﻫﺎﻳﺪي روزن ﺑﺎم ‪/‬‬ ‫ـ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻣﻬﺪوي‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫ـ اﺳﻼم و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫وﻳﻠﻴﺎم ﺟﻲ‪ .‬ﮔﻮد ‪ /‬وﻳﺪا ﻧﺎﺻﺤﻲ‬ ‫ـ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫و دﻳﮕﺮان‬

‫ﻛﺘﺎب از ﻟﺤﺎظ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺶ و ﻧﮕﺎرش ﻛﺎﺳـﺘﻲﻫـﺎﻳﻲ دارد‪ ،‬ﺑـﻪوﻳـﮋه‪ ،‬در‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻋﻼﺋﻢ ﻧﻘﻄﻪﮔﺬاري‪ ،‬ﺗﻴﺘﺮﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬در ﻣﻮاردي ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﻧﻘﻞ ﺷﺪه داراي ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ ﻧﺎرﺳﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ رﻳﺨﺘﮕﻲ اﺟﺰاء و ﺟﻤﻠـﻪ و ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫اﻓﺘﺎدﮔﻲﻫﺎ در ﻛﻠﻤﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺰﺑﻮر را ﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻗﺪري وﻳﺮاﻳﺶ در ﻋﺒﺎرتﻫﺎ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻘـﻞ ﻗـﻮل‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻄﻠﺐ را اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‪ ،‬ص‪ 82‬ﭘـﺎراﮔﺮاف اول‪،‬‬
‫ص‪ ،83‬ص‪ 49‬ﭘﺎراﮔﺮاف آﺧﺮ‪ ،‬ص‪ 37‬و ‪ ...‬درﺧﺼﻮص ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺘﺎب ﺑﺮ ﺗﺤﻮل ﺧﺎﻧﻮاده از ﻋﺼﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺪرن ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي ازﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﺎﻣﻼً ﻗﺪﻳﻤﻲ‪ » ،‬از ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻧﺪهﺗﺮي ﻛﻪ اﻣﻜـﺎن‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﻟﮕﻮي ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ را ﻛـﻪ ﺗﺤـﻮل ﺧـﺎﻧﻮاده را از ﺣﻴـﺚ ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﻛﺎرﻛﺮد و ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ« اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎي ﻛـﺎر‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﻧﺎﺷﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب را ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ و رﻓﻊ ﻧﻮاﻗﺺ ﻛﺎر ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻳﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺨﺘﺼﺮي داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر ﺻﻮرت ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً واژة ﺳﺮواژ )ص‪ (81‬و واژه ﺳـﺮف )ص‪.(50‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻛﻢ دﻗﺘﻲ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻌﺎدلﮔﺬاريﻫﺎ ﻗﺪري ﺑﺎﻋﺚ اﺑﻬﺎم ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﻌﺒﻴﺮ »ﻛﻞ ﺧﺎﻧﻪ« )ص‪ ،(37‬ازدواج ﻗﺸﺮي )ﻳﻌﻨﻲ ازدواج اﻓـﺮاد ﻫـﻢ ﻃﺒﻘـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ( )ص‪ (102‬و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﻲﭘﺪر )ص‪.(116‬‬
‫دراول ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺟﺎي ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ در اﻧﺘﻬﺎي اﺛﺮ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤـﺮﻳﻦ و آزﻣـﻮن ﻧـﺪارد و از‬
‫ﻧﻤﻮدار و ﺟﺪول و آﻣﺎر در ﺣﺪ ﻣﺤﺪودي ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪83‬‬ ‫ﺣﻮزه ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫اﺛﺮﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻧﺪارد و ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ ﻫـﻢﭼـﻮن‪ :‬ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ و‬

‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻗﺪﻳﻢ و ﺟﺪﻳﺪ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده‪،‬‬
‫ﭘــﺎرهاي از ﻣﺒﺎﺣــﺚ ازدواج ﻣﺎﻧﻨــﺪ‪ :‬ازدواج ﺑــﺎ ﻣﺤــﺎرم و ﻣﻌﻴﺎرﻫــﺎي ﻫﻤﺴــﺮﮔﺰﻳﻨﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎروري و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮاده و اﺧﻼق و اﻧﺤﻼل ﺧﺎﻧﻮاده در اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺤﺚ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣـﺆﺛﺮ در ﻫﻤﺴـﺮﮔﺰﻳﻨﻲ ﻛـﻪ در ص‪101- 97‬‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻫﻤﺴـﺮﮔﺰﻳﻨﻲ ﺗﺎﺣـﺪودي ﻧﺰدﻳـﻚ اﺳـﺖ؛ و ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻛﺎرﻛﺮدﻫـﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﻤﺮ ﺧـﺎﻧﻮاده و ﺧﺸـﻮﻧﺖ ﺧـﺎﻧﮕﻲ در‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻓﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮا اﻧﻄﺒﺎق ﻧﺪارد ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻋﻨـﻮان ﺑﺤـﺚ‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪» 25‬ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﺴﺘﺮده و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي آن« اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺒـﺎﺣﺜﻲ ﻛـﻪ ذﻳـﻞ آن‬
‫آﻣﺪه ﻣﺜﻞ‪ :‬ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﻳﻨﻲ و ﺟﺒﺮ ازدواج‪ ،‬ﺳﻦ ازدواج و رواﺑـﻂ ﻣﻴـﺎن اﻓـﺮاد ﺧـﺎﻧﻮاده‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادة ﮔﺴـﺘﺮده ﻧـﺪارد‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ‪ 59 - 55‬ﻛﻪ ذﻳﻞ ﻋﻨﻮان »ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼـﺎدي اﻳـﺮان« آﻣـﺪه‪ ،‬ﺑـﺮﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒـﻖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺤﺚ ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﻳﻨﻲ آزاد در ص‪ 96‬ﻫﻢ ﻟﺰوﻣﺎً اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادة ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت روزآﻣﺪ ﻧﻴﺴﺖ و در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد آﻣﺎر اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺟﺎي ﺧـﺎﻟﻲ آﻣـﺎر ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم و از ﺟﻤﻠـﻪ اﻳـﺮان دﻳـﺪه‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮآوريﻫﺎي اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﮕﺮش زﻧﺎﻧـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده و ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﺑﺎزار ﻛﺎر و ﻳﺎ در ﺧﺎﻧﻪ و در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺤـﺚ‬
‫ﭘﺪﻳﺪة ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻴﺎن ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺨﺶ‬
‫اول و ﭘﻨﺠﻢ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ آﻏـﺎز ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در ﻣﻮرد ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮادة اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ در اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺮﺧـﻲ از ﺑﺨـﺶﻫـﺎ‬

‫ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﻤﺔ ﺑﺨﺶﻫـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﻃـﺮح ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺑﺨـﺶ دوم‬
‫)ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺴﺘﻪاي( ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫در ﺑﺨﺶ اول )ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﺴﺘﺮده( ﻧﻴﺰ ﻫﻤـﻴﻦﮔﻮﻧـﻪ ﻋﻤـﻞ ﺷـﻮد ‪ .‬ﻋـﺪم اﻧﺴـﺠﺎم در‬
‫ﺧﺼﻮص ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻨﻤﻮدن راﺑﻄﺔ ﻣﻨﻄﻘـﻲ آن ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫زﻧﺎن و ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدن اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺟﻨﺒﺶ زﻧﺎن )ﺻﻔﺤﻪ ‪ (85‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘـﻲ‬
‫و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 29‬ﺿﻤﻦ ﻳﻚ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻛﻠـﻲ درﺑـﺎرة اﻳـﺮان‪ ،‬ﻣﻨﺒﻌـﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 30‬ﻧﻴﺰ از ﺗﻌﺪاد زﻧﺎن ﺣﺮم ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺷﺎه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺪون‬
‫ذﻛﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ و ﭼﻨﻴﻦ اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ در ذﻛـﺮ ﻣﻨﺒـﻊ در ﺻـﻔﺤﺎت ‪ 43-42‬و‬
‫‪ 39-34‬ﻧﻴﺰ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﻛﺎﻣﻼً در اﺛﺮ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ و اﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮي و ﺗﺸـﺎﺑﻪ ﺟﻨﺴـﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺮوﺿﻲ و ﻣﺴﻠﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺎر زﻧـﺎن و‬
‫ﭘﺪﻳﺪة ﺧﺸﻮﻧﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﺸـﻜﻼت‬
‫اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﺎن‪ ،‬زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻧﻘﺶ زن در ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪(115-112‬‬
‫ﺣﺬف ﻫﻤﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﻜﺴﺎن دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻫﻢ ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ )ص ‪ (194‬و ﺟﺒﻬﻪ ﮔﻴﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺎم ﻣـﺮد ﺳـﺎﻻر‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ وﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ و ﻣﺸـﻜﻼت ﻛﻠـﻲ ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎ )ﻣﺸـﻜﻼت ازدواج‪،‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫــﺎي ﻫﻤﺴــﺮﮔﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺧــﻼق‪ ،‬وﻻدت‪ ،‬ﺑــﺎروري و وﻳﮋﮔــﻲﻫــﺎي آن و ﺗﻐﻴﻴــﺮ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و‪ (...‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻜﺎت ﻣﻨﻔﻲ اﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺛﺮازﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده و رﻳﺸﺔ ﻟﻐﺎت و‪ ...‬ﺷـﺮوع‬
‫ﺷﻮد؛ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺤـﺚ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﺎً از ﭘـﺪر ﺳـﺎﻻري و‪ ...‬ﺷـﺮوع‬
‫‪ -‬ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﺑﻬﺎم ﻻزم اﺳﺖ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده دﻗﺖ ﻛﺎﻓﻲ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 11‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧـﺮﻳﻦ‬
‫واﺣﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ « ...‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ واﺣﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﻢ ﻛﺮدن ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪﺧﺼﻮص‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ در ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬دﻗﺖ در دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺧﺎص‬
‫و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻣﻮاردي ﻧﻈﻴﺮ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻛـﻪ ﺗﻜﺎﻣـﻞ ﮔﺮاﻳـﺎن ﭼـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﭼﻪ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮدﮔﺮاﻳﺎن و اﻧﺘﻘﺎديﻫﺎ ﭼﻪ ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬
‫و‪...‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ و در آﺧﺮ ﻫـﺮ ﺑﺨـﺶ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ آورده ﺷﻮد و دراﻧﺘﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴـﺮي از ﻛـﻞ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ روز ﻛﺮدن آﻣﺎرﻫﺎ و ارﻗﺎم و ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﺪﻳﺪ )ﻫﻢ در ﻣﻮرد اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﻫﻢ در ﻣﻮرد‬
‫اﻳﺮان(‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺰﻳﻨـﻲ‪ ،‬ازدواج و ﻃـﻼق ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ و ﻣﻨﻄﻘﻲ و زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﺷﻜﺎﻻت ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ اﺛﺮﺗﺎ ﺣﺪاﻣﻜﺎن رﻓﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت وﻳﺮاﻳﺸﻲ و اﺳﺘﻔﺎده از وﻳﺮاﺳﺘﺎري ﻣﺠﺮب ﺟﻬﺖ وﻳـﺮاﻳﺶ‬

‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ ﺟﺬابﺗﺮ و ﺑﺎ رﻧﮓﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع و ﮔﻴﺮا ﺟﻬـﺖ ﻧﺸـﺎن‬
‫دادن اﻫﻤﻴﺖ و ﻗﺪاﺳﺖ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺳﺮوش‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﻬﺎرم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1382 :‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫اﺛﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷـﺎره‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫آﻧﺪره ﻣﻴﺸﻞ‪ /‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ اردﻻن‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ازدواج‬
‫وﻳﻠﻴﺎمﺟﻲ‪.‬ﮔﻮد‪ /‬وﻳﺪا ﻧﺎﺻﺤﻲ)ﺑﻬﻨﺎم(‬ ‫‪ -‬ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻫﺎﻳﺪي روزن ﺑﺎوم ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق‬ ‫‪ -‬ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎري در‬
‫ﻣﻬﺪوي‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﺎرﺗﻴﻦ ﺳﮕﺎﻟﻴﻦ ‪ /‬ﺣﻤﻴﺪ اﻟﻴﺎﺳﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺑﻬﻨﺎم‬ ‫‪ -‬ﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي‬
‫‪ -‬ﮔﻔﺘﺎري ﭼﻨﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻪ ﺗﻘﻮي‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻨﻲ ﺻﺪر‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده در اﺳﻼم‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻣﻬﺪوي‬ ‫‪ -‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ازدواج‬
‫ﺷﻬﻼ اﻋﺰازي‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده) ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻛﺎرﻛﺮد ﺧﺎﻧﻮاده در دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ (‬

‫ﻛﺘﺎب روان و رﺳﺎ اﺳﺖ؛ ﻟـﻴﻜﻦ ﺟﻤﻼﺗـﻲ در ﻣـﺘﻦ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﻧﺎرﺳـﺎ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻢﭼﻮن »ﺑﻲﻫﻴﭻ ﺷﺒﻬﻪ و ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از آﺳﻴﺐﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓـﺎرغ از ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ...‬ﺗﺎ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد )ص ‪ (11‬ﻳﺎ »ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻮ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﻫﺴﺘﻲ آﻧﺎن« )ص ‪ (14‬و‪...‬‬
‫در ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺰ ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﮕﺎرش ﻛﻤﺘـﺮ رﻋﺎﻳـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﻢﭼـﻮن‪:‬‬
‫»ﻣﺎرﮔﺎت ﻣﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ...‬ﺗﺎ ﺑﺨﺸﻢ؟ « )ص‪ (29‬ﺣﺠﻢ اﺛـﺮ ﺑـﺮاي ‪ 2‬واﺣـﺪ درﺳـﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬درﭼﺎپﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮ داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺻﺮﻳﺢ ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻠﻲ و ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻓﺼـﻮل‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺟﺪول‪ ،‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺿﻌﻒﻫﺎﻳﻲ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻪ ﻣﺪﺧﻞ ورود ﺑﺤﺚ و ﻛﻞ ﻛﺘـﺎب اﺳـﺖ از‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬رﻳﺰش دﻳﻮارهﻫﺎ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻮزاﺋﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﻋﺮﺿﻲ و‪ ...‬اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ )ﺻﺺ ‪.(20-14 -13‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف درس‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻄﺮوﺣﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻧﺒﻮده ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﺎﻗﺺ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬در ﺑﺤـﺚ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮدﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣـﺮدم ﺷﻨﺎﺳـﺎن‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن و‪ ...‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻲ ﻧﻈﻴـﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻮﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ و ﻛﺎرﻛﺮد ﺧﺎﻧﻮاده در اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺪن ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﻳﺮي و ﺗﺮﺑﻴـﺖ‬
‫ﻧﺴﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﻮاع ﺧﺎﻧﻮاده و‪ ...‬را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و‪ ...‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﺟـﺎي‬
‫ﺧﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬دوم‪ ،‬ﻣﻮارد ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﺎروري و ﻃﻼق اﺻﻼً ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‬
‫ﺑﺤﺚ اﺻﻠﻲ و ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺰﻳﻨﻲ و ازدواج اﺳﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ )ص ‪ (143 -134‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ اﺛـﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣﻔﺼﻞ اﻧﻮاع ﺧﺎﻧﻮاده در دوران ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل و ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺟﻮاﻣـﻊ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺗﻌﺒﻴـﺮ‬
‫و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎ و ﻧﻘﺶﻫﺎي اﻓﺮاد در ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ )روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻋﺸﺎﻳﺮي در اﻳﺮان( و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده و ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫آن در ﻃﻲ زﻣﺎن و‪ ...‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در زﻣﺎن ﭼﺎپ‪ ،‬ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﻮده و‬
‫ﻧﻮآوري داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬در ﺣـﺎل ﺣﺎﺿـﺮﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪،‬‬
‫ﻧﻘﺶ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و رادﻳﻮ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻘـﺶ اﻳﻨﺘﺮﻧـﺖ‪،‬‬
‫ازدواجﻫﺎي از راه دور و‪ ...‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧـﻲ ﻓﺼـﻮل اﻧﺴـﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮده و ﻳﺎ ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻞ ﻳﺎ ﻣﺘﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﺪ )ﻫﻤﭽﻮن ص ‪.(107‬‬
‫از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ در اﺛﺮ ﻧﺎﻣﺒﺮده ﺷﺪه ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻞ آن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‪ ،‬ﻣﺠﺮي‪ ،‬ﺳﺎل‬
‫اﺟﺮا و‪ ...‬ﻣﻄﺮح ﺷﻮد )ن‪ .‬ك‪ .‬ﺻﺺ ‪(129 -127‬‬
‫ﻣﻴﺰان دﻗﺖ در اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟﺎعﻫﺎي اﺛﺮ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﺼﻮل‪ ،‬دﻗﻴﻖ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪» 58‬ﻓﺮﻣﺒـﺎخ در ﻣﻘﺎﻟـﻪاش‪ «...‬در اﻳﻨﺠـﺎ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﺤـﺚ‬
‫ﻓﺮﻣﺒﺎخ ﭼﻴﺴﺖ؟‪.......‬‬
‫در ﺗﻮﺿﻴﺢ ازدواج ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در دﻳﻦ اﺳﻼم ﻣﻄـﺮح اﺳـﺖ‪ ،‬اﻳﺸـﺎن ﺑـﺪون ذﻛـﺮ‬
‫اﺳﻼم ﻣﻮارد را ﻃﺮح ﻛﺮده اﺳﺖ اﻣﺎ اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي ﻓﺮزﻧـﺪان در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ازدواج ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ )ن‪ .‬ك‪ .‬ص‪(81‬‬
‫‪ -‬از ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻣﻼلآور اﺳـﺖ و در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺻﻠﻲ و ﻣﻬﻢ ﻃﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب روانﺗﺮ و ﺷﻴﻮاﺗﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب »ﻣﻘﺪﻣـﻪاي ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده‬
‫اﺳﺖ« ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﺧـﺎﻧﻮاده اﺧﺘﺼـﺎص ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد در ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻻزم اﺳﺖ آﻣﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ازدواج در اﻳﺮان اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﮔﻔﺘﺎري ﭼﻨﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻧﻌﻤﺖاﻟﻪ ﺗﻘﻮي‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎمﻧﻮر‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﺸﻢ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1382 :‬‬
‫‪ -3‬ﮔﻔﺘﺎري ﭼﻨﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫در داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ‬
‫در درس ﻣﺬﻛﻮر در ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻓﺮﺑﺪ‬ ‫‪ -‬درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻧﻈﺎم ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي‬
‫ﺷﻬﻼ اﻋﺰازي‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫وﻳﻠﻴﺎم ﮔﻮد‬ ‫‪ -‬ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ ﻫﺮﭼﻨﺪ روان و رﺳﺎ اﺳﺖ؛ ﻟﻴﻜﻦ ﺧﺎﻟﻲ از اﺷﻜﺎل ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜـﺎل‬
‫ﺟﻤﻠﻪي »ﺧﺎﻧﻮاده در ﻣﻔﻬﻮم اﺧﺺ آن ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه‪ ...‬ﺗﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮچ زﻳﺴﺖ )ﮔﻠﻪﻣﻨـﺪ(‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺑﺸﺮي آﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ« )ص‪ .(4‬اﺛﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ وﻳﺮاﻳﺶ ادﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨـﻴﻦ‬
‫در آﻏﺎز ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺑﺎﻳﺪ »ﻫﺪفﻫﺎي رﻓﺘﺎري« ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﻮد‪ .‬از‬
‫ﻧﻈﺮﺣﺮوف ﻧﮕﺎري ﻏﻠﻂﻫﺎي زﻳﺎدي در ﻣﺘﻦ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ر‪.‬ك‪:‬ص ‪-7‬‬
‫‪ (... 220 -195 -194 -130-106 -94 -86 -82 -58 -22‬ﺣﺠﻢ اﺛـﺮ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪاﻳﻨﻜﻪ ‪ 2‬واﺣﺪ درﺳﻲ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻘﺪﻣـﻪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ‪ ،‬ﺣـﺪود‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﻧﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ )ﺻﻔﺤﻪ ده ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر( آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ...» :‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻋـﻢ از ﺧـﺎﻧﻮاده‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬دوﻟﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮ‪ ،‬روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ و‪ «...‬ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻬـﺎد روﺳـﺘﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﭼﻪ؟ در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،5‬ﭘﺎرﺳﻮﻧﺰ و ﻧﻈﺮﻳﻪ او در ﮔﺮوه ﻧﻈﺮﻳﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﻳﺎ در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 8‬در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺎﻧﻮاده آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺧـﺎﻧﻮاده ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﺳـﻠﻮل‬
‫و‪ ...‬ﻣﺮﻛﺐ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ زن ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺮد زﻧـﺪﮔﻲ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ «...‬و ﻳـﺎ در‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ :18‬ازدواج ﮔﻠﻪاي ﺑﺪون ذﻛﺮ ﻣﻌـﺎدل اﺻـﻠﻲ آن ﺑـﻪﻛـﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و ﻳـﺎ‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢﭼﻮن ﺳﺎﻟﺨﻮرده ﺳﺎﻻري )ص ‪ (63‬ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪه را در ﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪ : 5‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ وﻛﻮﭼﻚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪﺧﺼﻮص‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 11‬ﺑﻪ ﺟﺎي ‪» ،hord‬زﻳﺴـﺖ ﮔﻠـﻪوار« ﻋﻨـﻮان ﺷـﺪه‪» ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﺗﺒـﺎر دو‬
‫ﺳﻮﻳﻪ« ﻣﻌﺎدل ‪) bilateral‬ص ‪» .(18‬ﻳﻚ ﺳﺎﻻري« ‪» ،monoarchy‬دو ﺳـﺎﻻري«‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪» ،biarchy‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻻري« ﻣﻌﺎدل ‪ polyarchy‬ﻗﻴﺪ ﺷﺪه اﺳـﺖ )ص ‪(113‬‬

‫»ﺧﻄﺎب« ﻣﻌﺎدل ‪» ،address‬ارﺟﺎع« ﻣﻌﺎدل ‪ reference‬و اﺻﻄﻼحﻫـﺎﻳﻲ از اﻳـﻦ‬
‫ﻗﺒﻴﻞ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ در ﻣﺘﻦ ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺤﺚ ﻧﻈﺮﻳﻪ و ﺗﺤﻮل ﺧﺎﻧﻮاده )ص ‪ (15-26‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده و اﺟـﺰاي آن‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 107‬ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ‪.‬‬
‫دادهﻫﺎ روز آﻣﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻤﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺶ از دﻫـﺔ ‪70‬‬
‫ﺷﻤﺴﻲ و ﭘﻴﺶ از دﻫﻪ ‪ 80‬ﻣﻴﻼدي ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﻣﺼﻮب ‪ ،1353‬ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘـﻴﺶرﺳـﻲ ازدواج ﻗـﺮار داده ﺷـﺪه )ث ‪ ،(206‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ اﺻﻼﺣﻴﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﻲ در ﺳﺎل ‪ ،1361‬ﺑﻠﻮغ‪ ،‬آﻏﺎز ﺳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ازدواج‬
‫ﻗﺮار دادهﺷﺪه و ﻟﺬا‪ ،‬ازدواج زودرس را ﺑﺎﻳﺪ ازدواج ﭘﻴﺶ از ﺑﻠﻮغ ﺑﺪاﻧﻴﻢ؛ ﻧﻪ ازدواج‬
‫ﭘﻴﺶ از ﻫﺠﺪه ﺳﺎل ﺑﺮاي دﺧﺘﺮان و ﭘﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﺮاي ﭘﺴﺮان‪.‬‬
‫در اﻛﺜﺮ ﺻﻔﺤﺎت از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬‬
‫در اﺛﺮ ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺪون ذﻛﺮ ﻣﺎﺧﺬ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد وﻟﻲ در ﺻﻔﺤﺔ ‪52‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﺪل ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ و در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 68‬ﻧﻴﺰ از »ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎ و ﺗﺨﺼﺺﻫـﺎي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺗﺎ آﺧﺮ « ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻄﻠﺐ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬وﻳﺮاﻳﺸﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ و ﺷﻜﻠﻲ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎ‪ ،‬آﻣﺎرﻫـﺎ‪ ،‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و‪ ...‬ﺑﻪ روز ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎ ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮي و اﺻﻼح ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺎﻳﻚ ﺳﺎوج و آﻟﻦ وارد ‪ /‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﻮررﺿﺎ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬

‫ﻛﺘــﺎب ﻣــﺬﻛﻮر‪ ،‬از ﺟﻤﻠــﻪ ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺻــﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﺷــﻬﺮي در ﻣﻘﻄــﻊ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ اﺳﺖ‪ .‬از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ ﻣـﻮارد ذﻳـﻞ اﺷـﺎره‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻏﻼﻣﻌﺒﺎس ﺗﻮﺳﻠﻲ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬ ‫‪-‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ادﻳﺒﻲ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬ ‫‪-‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺷﻴﺨﻲ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬ ‫‪-‬‬
‫ﻓﺮﻳﺪه ﻣﻤﺘﺎز‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﻧﺴﺒﺘﺎً روان و رﺳﺎ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺸـﻜﻼت ﺗﺮﺟﻤـﺔ‬
‫ﻣﺘﻦ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ در داﺧﻞ ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﺎدل ﻻﺗﻴﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷـﻜﻠﻲ اﻳـﻦ ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﺳـﺒﺐ‬
‫ﻳﻚدﺳﺖ ﺷﺪن ﻣﺘﻦ ﻓﺎرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮرد اﺷﻜﺎل ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري در ﻣﺘﻦ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮﺣﺮوف ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﺻﺤﺎﻓﻲ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؛ ﻟـﻴﻜﻦ ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ اﺛﺮ )‪ 269‬ﺻﻔﺤﻪ( ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد واﺣﺪﻫﺎي درﺳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )‪ 1‬واﺣـﺪ ﻋﻤﻠـﻲ و ‪2‬‬
‫واﺣﺪ ﻧﻈﺮي( ﺗﻨﺎﺳﺐ دارد‪.‬‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬
‫»‪«Urban Sociology,Capitalism & Modernity‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﻛﻪ دو واژة اﺳﺎﺳﻲ در ﻋﻨﻮان ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺪون آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً وارد‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي آنﻫﻢ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ و ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻻزم اﺳﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﻪاي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎت و روﻳﻜﺮدﻫﺎي آن آﺷﻨﺎ و ﺳﭙﺲ وارد ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻛﻤﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺘﻦ در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري‪ ،‬ﺷﻬﺮﺳﺎزي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻃﺮح‬
‫ﺷﺪه و در ﺳﻄﺢ دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺼﻮص‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ واژهﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪99‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
‫درﻛﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎ ﺑﻪدرﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ راﻳﺞ‬
‫ﻧﻴﺰ اﺻﻼح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ Sunurbainisation‬ﻛﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺣﻮﻣـﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮك ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫درآﻏﺎز ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ و ﭼﻪ ﻛﻠﻲ‪ ،‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮي در ﻣﻜﺘﺐ ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫دﻗﺖ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه و ﻣﻄﺎﻟﺐ آن ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ را ﻃﺮح ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ داﻧﺸـﺠﻮي‬
‫دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺷﻮاﻫﺪي ﻋﻴﻨﻲ ﺑﺮاي‬
‫روﺷﻦﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ ﺑـﺎ ﻛـﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان و ﻓﻬﺮﺳﺖ آن ﻛﺎﻣﻼ ﻫـﻢﺧـﻮاﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﺔ ﻣﺜﺒﺖ دﻳﮕﺮﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻛﺎﻟﺒﺪي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم و ﺷﺸﻢ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﺎ ﻣﻴﺰان ‪ %60‬ﺑﺎ ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﻫـﻢﺧـﻮاﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ در ﻗﺎرهﻫﺎي آﻓﺮﻳﻘﺎ‪ ،‬آﺳﻴﺎ و‬
‫اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺷﻬﺮي و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در ﺣـﺎل رﺷـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪان‬
‫ﺗــﻮﺟﻬﻲ ﻧﺸــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬ﻟــﻴﻜﻦ ﺑــﺮﻏﻢ اﻳــﻦ ﻛﻤﺒﻮدﻫــﺎ‪ ،‬ﻣﺒــﺎﺣﺜﻲ ﺟــﺬاب ﻫــﻢﭼــﻮن‬
‫»ﻓﺮاﻧــﻮﮔﺮاﻳﻲ« و »ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﺷــﻬﺮي« ﻣﻄــﺮح ﺷــﺪه ﻛــﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﺷــﻮراي ﻋــﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻧﺒﻮده و ﻃﺮح ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدﻣﻲ ﻧﻴﺰ از ﻧﻘﺎط ﻗـﻮت‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ‪ 40‬درﺻﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ده ﺳﺎل اﺧﻴـﺮ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﻃﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه از اوﻟﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺷﻬﺮي‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮح اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان ﺟﺪﻳﺪ ‪ 15‬ﺳـﺎل اﺧﻴـﺮ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 400‬ﻣﻨﺒـﻊ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ده ﺳﺎل اﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎه ﻛﺜﺮت ﻃﺮح اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎ‬
‫در ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺑﻬﺎم در درك ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ ﺑﺎ ذﻛﺮ دﻗﻴـﻖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫آﻣﺪه و ﻧﺤﻮة ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻚﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎص آن را ﻧﮕﺮش‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻧﺌﻮﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ آن‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﻓﺮاوان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ در ﺗﻜﻮﻳﻦ ﻣﺘﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﮕﺮش اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺶ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑـﻪ ﻃـﺮح آراء اﻳـﻦ ﮔـﺮوه ﭘﺮداﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻃـﺮح‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي اﻳﻦ دﺳﺘﻪ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﻧﻮﮔﺮاﻳﻲ آورده ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺷﺒﺎﻫﺖ دارد و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺷـﻬﺮي‬
‫را ﻧﺘﻴﺠﺔ ﭘﺪﻳﺪة ﻧﻮﮔﺮاﻳﻲ ﻓﺮض ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻧـﻮﮔﺮاﻳﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺌﻮﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﭘﻴﺸﺒﺮد آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪاي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷـﻬﺮي را در ﻣﻘﺪﻣـﻪاي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داده و ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﺮاي ورود ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ آﻣـﺎده ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه در ﻣـﻮرد‬
‫واژهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺟﺪﻳـﺪ ﻣـﻲآﻳﻨـﺪ‪ ،‬ﻫـﻢﭼـﻮن‪» :‬ﺑﺮرﺳـﻲﻫـﺎي ﻧﻤﻮﻧـﻪاي ﺑـﻮت«‬
‫)ص‪» ،(28‬دور ﺗﻔﺴــﻴﺮ« )ص ‪ ،(174‬ﻋﺼــﺮ ﻛﻴﻨ ـﺰي‪» ،‬ﻣﻌﻤــﺎري ﻓﻀــﺎي ﭘﻴﺸــﺮﻓﺘﻪ«‬
‫)ص‪ (195‬و ‪ ...‬ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﺳﻄﺮ در ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻛﺘﺎب ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻏﻼﻣﻌﺒﺎس ﺗﻮﺳﻠﻲ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻫﻔﺘﻢ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1383 :‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ درﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي درس ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﺷﻬﺮي در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آﺛـﺎر ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫رﺳﻮل رﺑﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
‫ﭘﻴﺘﺮ دﻳﻜﻨﺰ ‪ /‬دارﻳﻮش ﺣﻴﺪري و‪..‬‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺤﻠﻲ و ﻃﺒﻴﻌﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺎﻳﻚﺳﺎوج و آﻟﻦ وارد ‪/‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢﭘﻮررﺿﺎ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬
‫دﻳﻮﻳﺪ ﻫﺎروي ‪ /‬ﻓﺮخ ﺣﺎﺟﻴﺎن و ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ‬ ‫‪ -‬ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺷﻬﺮ‬
‫ﻓﺮﻳﺪه ﻣﻤﺘﺎز‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي اﺛﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﻧﺎرﺳﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻳﺮاﻳﺶ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺜﻼً در‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،4‬ﭘﺎراﮔﺮاف ﺑﺎ »ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد« ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ وﻳﺮاﻳﺶ و‬
‫ﻧﮕﺎرش ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﭼﺎپ ﻫﻔﺘﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺎپ اول آن ﭼﻨـﺪان ﺗﻔـﺎوﺗﻲ ﻧـﺪارد و ﻫـﻴﭻﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻪ در ﻣﺤﺘﻮا و ﻧﻪ در ﺷﻜﻞ داده ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ و اﻏـﻼط ﻧﮕﺎرﺷـﻲ ﺣـﺮوف‬
‫ﻧﮕﺎري ﺑﻪوﻳﮋه‪ ،‬در ﭘﺎورﻗﻲﻫﺎ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷـﻮد )ﻫـﻢﭼـﻮن ﭘـﺎورﻗﻲ‪- 132‬‬
‫‪ .(120-124‬اﺛﺮﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘـﺎر ﺑﻴـﺎن ﻫـﺪف ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻛﻠـﻲ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻋـﻼم و‬
‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳــﻦ اﺛــﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒــﺎ اﻫــﺪاف درس ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ را ﭘﻮﺷــﺶ ﻣــﻲدﻫــﺪ‪ .‬ﻛﺘــﺎب ﺑــﺎ‬
‫ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ اﻧﻄﺒﺎق دارد وﻟﻲ ﻣﻮاردي ﻣﺜﻞ‪ :‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸـﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﻣﺴـﺎﻛﻦ ﻏﻴـﺮ‬
‫رﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ و ‪ ...‬ﻛﻤﺘـﺮ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬و در ﻋـﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب از اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ و در زﻣﺎن ﺧﻮد از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺘـﺎبﻫـﺎ ﺑـﻮده؛‬
‫وﻟﻲ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺘﺎبﻫﺎي دﻳﮕﺮي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻜﻤـﻞ اﻳـﻦ اﺛـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﻳﺪ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ رﻏـﻢ زﺣﻤـﺎت‬
‫زﻳﺎد ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ درﭼﺎپﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﮔﺎه ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻧﻮآوري ﻫﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي در ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻬﻢ و ﺑﻪروز ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬آﺛﺎر ﻛﺎﺳﺘﻞ‪ ،‬ﻟﻨﺪن‪ ،‬اﺳﻤﻴﺖ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺎردا و ‪ ...‬در‬
‫اﻳﺮان از ﻣﻘﺎﻻت و آﺛﺎر دﻛﺘﺮ ﺟﻴﺐ اﻟﻪزﻧﺠﺎﻧﻲ ‪ ،‬اﺣﻤﺪ اﺷﺮف‪ ،‬ﭘﻴﺮان‪...‬‬
‫ﺟﺪولﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري در اﺛﺮ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻧﻬﺎ ذﻛﺮ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ)ص‪- 57‬‬
‫‪(124 -125-123 – 58‬ﮔﺎه ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪاي دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺻـﻔﺤﺎت ‪106-113 -100 -104‬‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ در آﻧﻬﺎ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﻻاﻗـﻞ ﻣﻘﺪﻣـﻪاي ﻏﻨـﻲ از ﺳـﻮي‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﻓـﺰوده ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه راﺣـﺖﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻛﺘـﺎب و ﺑﺤـﺚﻫـﺎي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ورود ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ در ﻛﺘﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻓﺰودن ﻓﺼﻠﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻏﻨﺎي ﻛﺘﺎب را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ) ﺑـﻪﺧﺼـﻮص‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﺷﻮد(‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻓﺮﻳﺪه ﻣﻤﺘﺎز‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1381 :‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ‬

‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﻳﺪه ﻣﻤﺘﺎز ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﺔ دﻛﺘﺮ ﻓﺮاﻣﺮز رﻓﻴﻊﭘـﻮر‬
‫در ﻗﻄﻊ رﻗﻌﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺛﺮ ﻛﺘﺎب در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ دروس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﻳـﺰي‬
‫ﺷﻬﺮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪرﻏﻢ دﺷﻮاري ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﻴﻮا و روان ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﭘﺎرهاي ﻣﻮارد ﺑﻪ اﺻـﻼﺣﺎت‬
‫ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﻧﻴﺎز دارد ﻣﺜﻼً در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 137‬ﺳﻄﺮ‪ 14‬ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد ﺑـﻪﺟـﺎي »اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻪ« ﺑﺎ »اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ« ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺪازه ﻗﻠﻢ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻄﺮﻫﺎ و ﺣﻮاﺷﻲ ﻣﺘﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳـﺖ ‪ .‬ﻃـﺮح روي ﺟﻠـﺪ زﻳﺒـﺎ‬
‫اﺳﺖ اﻣﺎ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اﻳـﺮان ﻧﺴـﺒﺘﺎً ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫اﺛﺮ داراي ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺻﺮﻳﺢ ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ‪،‬‬
‫ﺟﺪول و ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﻤﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﻮة ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬ﻣﻌـﺎدل واژهﻫـﺎ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﺧﻮب اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ در ﺗﺮﺟﻤـﺔ ‪ Segregation‬ﺑـﻪﺟـﺎي‬
‫»ﺟﺪاﻳﻲ«‪» ،‬ﺟﺪاﻳﻲ ﮔﺰﻳﻨﻲ« ﺑﻴﺎﻳـﺪ؛ زﻳـﺮا اﻓـﺮاد ﺑـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب ﺧـﻮد و ﻳـﺎ آﮔـﺎﻫﻲ در‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از ﺷﻬﺮ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻧﺘﻴﺠﺔ آنرا ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻧﻤﻮده و از ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﺟﺪول‪ ،‬آﻣﺎر و ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ اﺛﺮ ﻛﻠﻴﻪ اﻫـﺪاف درس را ﭘﻮﺷـﺶ ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ و ﻻزم اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ از ﻛﺘﺐ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑﻴـﺎن ﻣـﻲﺷـﺪ ﻏﻨـﺎي اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻴﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻫﻪﻫﺎي ﺷﺼﺖ وﻫﻔﺘﺎد اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﺟـﺪول اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ‪ 101‬اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻞ ﻧﺪارد و ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل‪ 1375‬و ﺑﻌﺪ از آن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻮآوري در آن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻈـﻢ ﻣﻨﻄﻘـﻲ دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﺻﺪ ﻣﻨﺒﻊ رﺟﻮع ﻛﺮده ودر ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺧﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم را‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؛ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ دﻫـﺔ ﻫﻔﺘـﺎد ﻣـﻴﻼدي ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ادﺑﻴﺎت اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﺎﻣﻼً اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ اﺛﺮ اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ و دﻗﻴﻖ ﺑﻴﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳﺎد و ﺑﻪ روز ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد در زﻳﺮﺗﺼﺎوﻳﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﺗﻮﺿـﻴﺢ در ﻣـﻮرد ﻫـﺮ ﺗﺼـﻮﻳﺮ آورده‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮﺧﻲ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺣﺮوفﭼﻴﻨﻲ در ﻓﻬﺮﺳﺖ و در ﻣﺘﻦ وﺟﻮد دارد ﻛـﻪ ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫اﺻﻼح ﺷﻮد ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻴﺎن ﻣﻄﻠﺐ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 71‬و ﺻﻔﺤﺔ ﺑﻌﺪ‪ ،‬از ﻫﻢ ﮔﺴﺴﺘﮕﻲ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ -‬در ﺻﻔﺤﻪ ‪» 6‬ﻟﻮﻛﻮﺑﻮزﻳﻪ«‪ ،‬ﻟﻮﻟﻮﺑﻮزﻳﻪ ﺣﺮوفﭼﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Intimat‬‬ ‫‪ -‬ﺑﺮﺧﻲ ﭘﺎورﻗﻲﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح ﺷﻮﻧﺪ ﻫﻢﭼﻮن‪Intimate :‬‬
‫و‪...‬‬ ‫‪Akadmkordok‬‬ ‫‪Akademgorodok‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺷﻬﺮوﻧﺪي‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎن ﻛﺎﺳﺘﻠﺰ و ‪ / ...‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺗﻘﻲﻟﻮ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1382 :‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺷﻬﺮوﻧﺪي‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋـﻲ درس ﻣﻬـﺎﺟﺮت در رﺷـﺘﺔ ﺟﻤﻌﻴـﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲﺷﻬﺮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎﻫﻴﺖ »ﻧﻈﺮي« ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﺛﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻦ ﻧﺴﺒﺘﺎً دﺷﻮار و‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ از ﻋﻬـﺪة‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺔ آن ﺑﺮآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان روي ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب در ﺻﻔﺤﺔ اول ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻋﻨﻮان روي ﺟﻠﺪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻫﻢ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ دارد و‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﻫﻤﺨﻮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺗﺎﻳﭙﻲ اﺻﻼح ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺻﻼح اﻳﻦ اﺷـﺘﺒﺎﻫﺎت ﺑـﻪ وﻳﺮاﻳﺸـﻲ ادﺑـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻧﻴـﺎز دارد‪ .‬از ﻧﻈـﺮ‬
‫رﺳﻢاﻟﺨﻂ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻫﻴﭻ ﻛﺠﺎ ﻫﻤﺰة اﻟﻒ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ)ﺗﺄﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣـﻞ‬
‫و ‪ (...‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 37‬درﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ دوﺑﺎر »ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ« ﺗﻜﺮار ﺷﺪه و در ﺻﻔﺤﺔ ‪109‬‬
‫ﻣﺘﺮادف زﻣﺎﻧﻲ اﻓﻌﺎل ﻣﺮاﻋﺎت ﻧﺸﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد اﺻﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﻮة ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻣﻌﺎدلﺳﺎزي ﺷـﺪهاﻧـﺪ‬
‫وﻟﻲ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه زﻳﺎد ﻣﺮﺳﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻣﺼﻄﻠﺢ واژه ‪ empowerment‬در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ »ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳـﺎزي« اﺳـﺖ و‬
‫اﺻﻄﻼح »ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﻲ« ﻣﺮﺳﻮم ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺮاي واژه ‪ defacto‬ﻣﻌﺎدل »واﻗﻌـﻲ«‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ »ﻋﻤﻠﻲ« )ص‪ (59‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ واژه ‪» personhood‬ﺷﺨﺼـﻴﺖ«‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ اﻳﻦ واژه ﺑﺮاي ‪ personality‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ)ص‪.(74‬‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻈﻴـﺮ‪ :‬ﺑﺤـﺮان ﺷـﻬﺮوﻧﺪي ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺑﻮدن و ﭘﺎﻳـﺎن ﺗﻌﻠـﻖ ﻣﻠـﻲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻓﺼـﻮل‬
‫ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ و ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻓﺮﻋﻲ ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻓﺼﻞﻫﺎ درﻃﻮل ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻛﺘـﺎب ﺑـﻪ ﺧـﻮﺑﻲ و‬
‫روﺷﻨﻲ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻄﺮح و ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ‪ ،‬اﺛﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺎﻣﻼً روز آﻣﺪ و ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ)ﭼﻪ ﻛﻼﺳﻴﻚ و ﭼﻪ ﺟﺪﻳﺪ( ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤـﺚ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺆﻟﻒﻫﺎ در اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟﺎعﻫﺎ دﻗﺖ ﻻزم را ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻄﺎﻟﺐ و آﻣﺎده ﺳـﺎزي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه‪ ،‬ﺑـﺮاي ورود ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎورﻗﻲ ﺑﺮاي ذﻛﺮ ﻣﻌـﺎدل واژﮔـﺎن ﻓﺎرﺳـﻲ در زﺑـﺎن‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴــﻲ و ﺷــﻴﻮة ﻧﮕــﺎرش اﺳﺎﺳــﻲ ﺧــﺎرﺟﻲ آﻣــﺪه اﺳــﺖ و در ﭘﺎﻳــﺎن ﻛﺘــﺎب‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﭘﻲﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن ‪ ،‬اﻋـﻢ از ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﺎ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺤـﺚ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻧﻘﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮت در آن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢرﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ ﻫﻴﭻ درﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﺧﻮاﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻓﺮﻋـﻲ ﺑـﻪ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞﺷﺸﻢ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﻧﻴﻚﺧﻠﻖ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺑﻬﻴﻦ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1381 :‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺛﺮ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﻧﻴﻚ ﺧﻠـﻖ ﺟـﺰء ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درﺳـﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ در رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎرﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻬﺪي اﻣﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﺗﻘﻮي‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺑﻬﻨﺎم‬ ‫‪ -‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫اﺳﺪا‪..‬ﻣﻌﺰي‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺻﻤﺪ ﻛﻼﻧﺘﺮي‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﻧﮕﺎرش ﻛﺘﺎب ﺷﻴﻮا و روان اﺳﺖ؛ ﻟﻴﻜﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ‬
‫روان ورﺳﺎ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ از ﻧﻈﺮ ﺣﺮوفﻧﮕﺎري ﺧـﻮب اﺳـﺖ و‬
‫ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻜﻞ ﻋﻤﺪهاي ﻧﺪارد ﻟﻴﻜﻦ ﻃﺮح ﺟﻠﺪ از ﻧﻈـﺮ ﻃﺮاﺣـﻲ و رﻧـﮓ‬
‫ﺟﺬاﺑﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﺒﻴﻦ ﻧﻮع اﺛﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ‪2‬واﺣـﺪ درﺳـﻲ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل و ﻳﺎ ﺧﻼﺻﺔ ﻛﻠﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻮارد زﻳﺎدي ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ روان و رﺳﺎ ﻧﻴﺴﺖ واز اﺻـﻼح ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﻪ‬
‫روز اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪.‬ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤـﻲ اﻧـﺪك اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬از ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ و آزﻣﻮن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﻨـﺎر ﺳـﺆاﻻت ﻛﻠـﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻌﺪادي ﺳﺆال ﺗﺴﺘﻲ ﻗﺮار داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫داﻧﺸﺠﻮ در ﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ و دﻗﺖ در ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ .‬اﺛﺮ از ﻧﻈﺮ ﻋﻨﻮانﻫﺎ و‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻗﺮار دارد ﻟﻴﻜﻦ ﻣﺤﺘـﻮاي آن ﻛـﻢ و ﻛﺎﺳـﺘﻲﻫـﺎﻳﻲ‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻨﻮان درس‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ داﻧﺸﺠﻮ ﺑـﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺎ ﺗﻮزﻳـﻊ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر و ﺗﺮﻛﻴـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑـﻪ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﺣﺮﻛـﺖﻫـﺎي ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻛﻠـﻲآﺷـﻨﺎ و‪ ،‬درﻣـﻮرد‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻴﺰ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﺮان داده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻳـﺮان از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﺣﺮﻛﺖﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ در ﭼﻪ وﺿﻌﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑـﺮد؛‬
‫و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ آﻣﺎر و ارﻗﺎم ﺑﺎ آﻣﺎر و ارﻗﺎم دﻧﻴﺎ وﻳـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ روز ﻧﺒﻮدن دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت آن ﻳﻜـﻲ از اﺷـﻜﺎﻻت‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎروري‪ ،‬ﻣـﺮگ و ﻣﻴـﺮ و ﻣﻬـﺎﺟﺮت و ﺑﺮﺧـﻲ از‬
‫ﻣﻴﺰانﻫﺎ واﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﻣﻮﺟـﻮد در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب‪ ،‬در ﺟﻬـﺎن ودر اﻳـﺮان‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده از داده ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎرﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺮﻛﺰ آﻣﺎر و ﻳﺎ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﭼﺎپ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻗﺒﻠـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮي ﻧﺪاﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ‪ ،‬ﺣﻮﺻﻠﻪ و اﻧﺴﺠﺎم ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮﺑﻲ ﺗـﺪوﻳﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫‪115‬‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫وﻟﻲ روش ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ وﻳﮋه در ﻣﻮرد ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﻋﺒﺎرتﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬

‫ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻳﻜﻲ از اﺷﻜﺎﻻت ﻣﻬﻢ ﻛﺘﺎب ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﺒﻮدن ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷﺎﺧﺺ آن را ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑـﻪ آﻣـﺎر و ارﻗـﺎم ﻧﻤﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ T.F.R،‬ﺑﺎروي ﻛﻞ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻓﺮﻣﻮلﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺮ داﻧﺸـﺠﻮ ﻳـﺎد‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺪد دورﻗﻢ ﺑﺮاي اﻳـﺮان ﻳـﺎ ﺟﻬـﺎن ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺧﺎص ﺑﻴﺎن ﻧﺸﻮد و ﺗﻔﺴﻴﺮ آن ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻧﺸﻮد‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮ ﻓﻘﻂ ﺳـﻌﻲ در‬
‫ﺣﻔﻆ ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻛﺎﻣﻞ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬آﻣﺎر ﺑﻪ روز ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﺎري‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬روﻻن ﭘﺮﺳﺎ ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮزاﻳﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮي‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1371 :‬‬
‫‪ -1‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﺎري‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ در درس ﻛـﺎرﺑﺮد ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣﻨﺒﻌـﻲ ﻓﺮﻋـﻲ و در درس روشﻫـﺎي‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻣﺮﺟﻊ در رﺷﺘﺔ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ در ﻣﻘﻄـﻊ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ‪.‬‬
‫ازآﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺳﺮاﻳﻲ‬ ‫‪ -‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﺣﺒﻴﺐ اﻟﻪ زﻧﺠﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﭘﺮﻻرد و دﻳﮕﺮان ‪ /‬ﻫﻤﺎ آﻗﺎ و دﻳﮕﺮان‬ ‫‪ -‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻬﺪي اﻣﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﺷﻬﻴﺪ ﻛﺎﻇﻤﻲ ﭘﻮر‬ ‫‪ -‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﺻﻤﺪ ﻛﻼﻧﺘﺮي‬ ‫‪ -‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬

‫ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ روان و رﺳﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺸﻲ ﻧﻴﺰ در ﺣﺪي ﻣﻄﻠﻮب ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه‬
‫اﻣﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ از ﻧﻈﺮﺣـﺮوف ﻧﮕـﺎري ‪ ،‬ﺻـﺤﺎﻓﻲ و‪ ...‬ﺗﺎﺣـﺪي ﻗـﺪﻳﻤﻲ ﺷـﺪه و ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺮاه ﻛﺘﺎبﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻫـﻢﭼـﻮن‪:‬‬
‫روشﻫــﺎي ﻣﻘــﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﺟﻤﻌﻴــﺖ‪ ،‬ﻛــﺎرﺑﺮد ﺟﻤﻌﻴــﺖ ﺷﻨﺎﺳــﻲ‪ ،‬و ‪ ...‬ﺑــﺮاي‬

‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻫﺪف ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺿـﻤﻨﻲ ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻛﻠـﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﺔ‬
‫ﻓﺼﻮل‪،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺟﺪول و ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب وﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻔﻴﺪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در ﻛﺘﺎب از اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﺟﺪول‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ ،‬آﻣـﺎر و ‪ ...‬اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه؛ ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺼﻮل و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻓﻨـﻲ اﺳـﺖ ‪ ،‬ﻧﺒـﻮد اﻳـﻦ ﻣـﻮارد‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻛﺘـﺎب را ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘـﺎب ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان و ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻧﻄﺒـﺎق دارد ‪.‬ﺷـﻴﻮة ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﺑﻴـﺎن‬
‫اﺟﻤﺎﻟﻲ)ﻧﻪ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ( ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻨـﺎوﻳﻦ اﺳـﺖ؛ ﻳﻌﻨـﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه در ﻛﺘـﺎب‬
‫دﻳﮕﺮ ﺧﻮد‪ ،‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ ﺑﻴﺎن ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻛﺘﺎب ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﺎري ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ دروس ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮدن ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت آن ﺑﻪ روز ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻧﻜﺮدن ﻓﻨﻮن و روشﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺷﺮح داده ﺷﺪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳـﺪ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن روشﻫﺎ وﻓﻨﻮن ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﻧﺴـﺠﺎم‬
‫در ﻛﻞ اﺛﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑـﺮاي ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت‬
‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻴﺰان دﻗﺖ در اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟﺎعﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬روان‪ ،‬ﺳﻠﻴﺲ و ﺑﺎ رﻋﺎﻳـﺖ اﻣﺎﻧـﺖ ﺻـﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪ از ﻣﻌﺎدلﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد از ﻣﻌﺎدلﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﻮد؛ ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬در ص‪،14‬ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ از ﻣﻔﻬﻮم »ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭘﺬﻳﺮي« ﺑـﺮاي‪ Immigration‬و »ﻣﻬـﺎﺟﺮ ﻓﺮﺳـﺘﻲ« ﺑـﺮاي‬
‫‪ Emigration‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ ﻣﻌـﺎدل ﻣﻔﻬـﻮم ‪parily progression‬‬
‫‪ ration‬درص ‪ ،120‬ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳـﻦ‬
‫رو‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮارد ‪ ،‬ﭼﻨﺪان آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻛﻤﻚ درﺳﻲ ﺑﺮاي درسﻫﺎي ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬درﭼﺎپ ﺑﻌﺪي ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ واژﮔﺎن و ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﺻـﻄﻼحﻫـﺎ و ﺗﻌـﺎرﻳﻒ ﺑـﻪ اﺛـﺮ‬
‫اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬درﺣﺮوف ﻧﮕﺎري و ﺻﺤﺎﻓﻲ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﻬﺪي اﻣﺎﻧﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1378 :‬‬
‫‪ -3‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬـﺎن ﺗـﺎﻟﻴﻒ دﻛﺘـﺮ ﻣﻬـﺪي اﻣـﺎﻧﻲ ﺟـﺰء ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ در درس‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮرد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ I.N.E.D.‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮزاﺋﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻞ ﻛﺘﺎب از ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرش روان اﺳﺖ‪ ،‬ﻟـﻴﻜﻦ ﺟﻤـﻼت وﻋﺒـﺎرتﻫـﺎ در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺑﻌﻀﻲ ﻫﻢ ﻣﺒﻬﻢاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺻـﻔﺤﺎت‪-34-25-26-19-23‬‬
‫‪ ...31‬ﻛﻪ ﺟﻬﺖ روان و رﺳﺎ ﻧﻤﻮدن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وﻳﺮاﻳﺶ ادﺑﻲ و ﺗﺨﺼﺼﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻓﺼﻞ درس »روشﻫﺎي ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺟﻤﻌﻴـﺖ« ﻣﺤﺘـﻮاي اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺎ آن درس ﻧﺪارد‪ .‬در درس »روشﻫـﺎي ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ« ﻓﻨﻮن و روشﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺑـﺎروري‪ ،‬ﻣـﺮگ و ﻣﻴـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ... ،‬ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺪول ﻋﻤﺮ و ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺷﺎرهاي ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻧﺸـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺻـﺮﻳﺢ ﻫـﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻛﻠـﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻓﺼـﻮل‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ‪،‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻗﺖ ﻻزم در ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼحﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺻـﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ؛ ﻣـﺜﻼً‪ ،‬در‬
‫ﺻﻔﺤﺔ‪ 40‬ﺳﻄﺮﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻤﻌﻴﺘـﻲ ﺑـﺎروري ﻣـﺮگ و ﻣﻴـﺮ و‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﺒﻴﻌﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲﻛـﻪ ﺑـﺎروري ﻣـﺮگ و ﻣﻴـﺮ و »ﻣﻬـﺎﺟﺮت«‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ؛ ﻳﺎ در ﺻﻔﺤﺔ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺮ اول‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺿﻌﻴﻒ ﺑـﺎروري اﺷـﺎره ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد »ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ« ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺷﺪ ‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ، 45‬ﺳـﻄﺮاول‪ ،‬ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫از»ﻋﻤﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ«‪» ،‬اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ در ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ« اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﺆﻟﻒ ارﺟﻤﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺤﺚ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻛﻨـﺪ ‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ در‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﻴﻨﻪاي ﺑﺮاي ﺗﻤﺮﻳﻦ و آزﻣﻮن در ﻛﺘﺎب ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﺣــﺪود‪20‬درﺻــﺪ ﺳﺮﻓﺼــﻞﻫــﺎي درس روشﻫــﺎي ﻣﻘــﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺮاﺑﺖ و اﺷﺘﺮاك دارد ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻜـﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ دروس ﻣﺒـﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﺟﻤﻠﻪ‪ UNFPA :‬و ﺳﺎلﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي ﺟﻤﻌﻴـﺖﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ و‬
‫ﻧﻈﺎﻳﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺎري ﺳﺎل‪ 2000‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ دﺳـﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ و اﻃﻼﻋﺎت اﺛﺮ را ﺑﻪ روز ﻧﻤﻮد‪ .‬دو ﺑﺨﺶ ﮔﺬار ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ و ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﻮآوري در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘـﺮم ﺑـﻪ ﻣﻨﺒـﻊ و‬
‫ﻣﺄﺧﺬي در ﻣﺘﻦ اﺷﺎره ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎرب و ﻳﺎﻓﺘـﻪﻫـﺎي ﺟﻤﻌﻴﺘـﻲ ﺧـﻮد را‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﺘﺎب ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻨﻄﻘﻲ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷـﺪهاي ﺗﺤﺮﻳـﺮ‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ 36‬از دو ﺷـﺎﺧﺺ ﻣﻬـﻢ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑﺤـﺚ ﻣـﻲﺷـﻮد و‬
‫درﺻﻔﺤﺔ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺶ دادهﻫﺎي ﺛﺒﺖ اﺣﻮال ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان‬
‫اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻣﺎرﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ )ﺳﺮﺷﻤﺎري ‪ ،‬ﺛﺒﺖ اﺣﻮال‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﮔﻴـﺮي ‪ (...‬را ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻛـــﺮد و آﻧﮕـــﺎه ﺷـــﺎﺧﺺﻫـــﺎي ﻣﺤﺎﺳـــﺒﻪ ﺑـــﺎروري )‪(….,GFR-CBR‬‬
‫)‪ (ArDR.CDR.IMR‬را ﺑﻴﺎن و اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ذﻛﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬وﻳﺮاﻳﺶ ادﺑﻲ و ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺣﺒﻴﺐاﻟﻪ زﻧﺠﺎﻧﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -4‬ﻛﺘﺎب ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻧﻮﺷﺘﺔ دﻛﺘﺮ ﺣﺒﻴﺐ اﻟﻪ زﻧﺠـﺎﻧﻲ در دروﺳـﻲ ﻫـﻢﭼـﻮن‪ :‬ﻣﻬـﺎﺟﺮت‬
‫)ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲارﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ(‪ ،‬ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴـﺖﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و روشﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻛـﺎرﺑﺮد دارد و ﻋﻤـﺪﺗﺎً‬
‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ آن ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح ذﻳﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎب ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻮع ﻧﮕﺎرش و ﻣﻴﺰان رواﻧﻲ و رﺳﺎ ﺑﻮدن ﻣﻄﻠﻮب اﺳـﺖ و‬
‫ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ رواﻧﻲ اﺛﺮ‪،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺸﻲ و ﻧﮕﺎرﺷﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ اﺛـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫‪ 2‬واﺣﺪ درﺳﻲ دردورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ ﻟـﻴﻜﻦ ﻓﻘـﻂ ﺑﺨﺸـﻲ از ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫دروس ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪» .‬ﻣﻬـﺎﺟﺮت« ﻳﻜـﻲ‬
‫از ﺳﺮﻓﺼــﻞﻫــﺎي اﺻــﻠﻲ اﻳــﻦ دروس ﻣﺤﺴــﻮب ﻣــﻲﺷــﻮد و در درس ﺗﺨﺼﺼــﻲ‬
‫»ﻣﻬﺎﺟﺮت« در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ »ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﺛـﺮ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨـﺪي در اﻧﺘﻬـﺎي ﻫـﺮ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻛﻤﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﺿـﻤﻦ آﻧﻜـﻪ ﻛﺘـﺎب داراي ﺑﻴـﺎن‬
‫ﺻﺮﻳﺢ ﻫﺪف ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻠـﻲ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﺗﻔﺼـﻴﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‪ ،‬ﺟـﺪول و ﺗﺼـﻮﻳﺮ و‬

‫ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ؛ اﻓـﺰودن ﭘـﻴﺶﮔﻔﺘـﺎر‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﺟﻤـﺎﻟﻲ و‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ در ﻏﻨﻲﺗﺮ ﺷﺪن اﺛﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮﻓﺮﺳـﺘﻲ‬
‫و‪ ....‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه و ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﻳﻦ اﺛـﺮ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻛﺘﺎب درﺳﻲ ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ در زﻣﻴﻨﺔ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳـﺪ ‪ ،‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﺔ ﺧﻄﺎﻳﻲ و ﮔﺰارﺷﻲ دارد‪ .‬از ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺟﻤـﻊ ﺑﻨـﺪي و‬
‫ﺟﺪول وﻧﻤﻮدار و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻤـﺮﻳﻦ و آزﻣـﻮن ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﺑﺮاي دو واﺣﺪ درﺳﻲ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺟـﺎﻣﻊ اﺳـﺖ و ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً‬
‫ﻛﻠﻴﻪ اﺑﻌﺎد ﻻزم در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻋﻨﻮان و ﻓﻬﺮﺳﺖ آن اﻧﻄﺒﺎق دارد‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻣﻄﺎﻟـﺐ در زﻣﻴﻨـﺔ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه وﻛﺎﻣﻼً ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﭘﻲﮔﻴـﺮي‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺮﻋﻨﻮاﻧﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻫﻤﺎن ﻋﻨﻮان را در ﺑﺮ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد و از ﭘﺮاﻛﻨﺪهﮔﻮﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪي ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺳﺮ ﻓﺼـﻞ دروس‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ در ﻣﻮرد ﻣﻬﺎﺟﺮت اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪،‬‬
‫در ﺳﺮﻓﺼﻞ درس ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ‪ ،‬ﻣﻬـﺎﺟﺮت )ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣﻬـﺎﺟﺮت‪ ،‬ﻋﻠـﻞ ‪ ،‬اﻧـﻮاع ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ‪ (...‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﺳﺮﻓﺼـﻞﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ آﻣـﺪه و ﻛﺘـﺎب ﻣـﺬﻛﻮر ﺗﻤـﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﺳﺮﻓﺼﻞ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻴﺰان روزآﻣﺪي دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗـﺎ اواﺧـﺮ‬
‫ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ واز آﻣﺎرﻫﺎي ﻣﻬﺎﺟﺮﺗﻲ آﺧـﺮﻳﻦ ﺳﺮﺷـﻤﺎري ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫ﻧﻔﻮس و ﻣﺴﻜﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻬﺎﺟﺮت ﭘﺪﻳﺪهاي ﭘﻮﻳﺎ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ در آﺛﺎر ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎزه ﺗﺮي در زﻣﻴﻨﺔ آﻣﺎر ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺴﻨﺠﻢ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺼـﻞ ﭼﻬـﺎرم و ﭘـﻨﺠﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺼﻞﻫﺎي ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از آﺛﺎر ﻛﻪ ﺧﺎرج از ﺣﻮزه ﺗﻬﺮان ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ﻛﻤﺘﺮ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺎﻓﻲ اﺷـﺎره ﺷـﺪه و ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻘﺼـﻮد از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺴﻴﺎر دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠـﺎ از‬
‫دﻳﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم دور ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﺪه و ذﻛﺮي‬
‫از آن ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎن ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻮرد‬
‫ﻏﻔﻠﺖ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﺑﺤﺚ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫـﺎي ﻣﻬـﺎﺟﺮﺗﻲ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ذﻛـﺮ‬
‫ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﻨﺒـﻊ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻻري و ﺳﺎﺳـﺘﺎر در ﺻـﻔﺤﻪ ‪ ،132‬ﻛـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﻻري و‬
‫ﺳﻲﺳﺘﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و در ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ داﻧﺶ ﻛﻠـﻲ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه اﻛﺘﻔـﺎ ﺷـﺪه و‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺧﺎﺻﻲ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻣﺜﻞ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎه ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺻﻔﺤﺎت ‪ 128‬و ‪ .129‬ﺿـﻤﻨﺎً‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ذﻛﺮ ﺻﻔﺤﻪ از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﺮاي ﺑﻴـﺎن ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬﻫﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻞ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم از ﺻﻔﺤﻪ ‪ 67‬ﺗﺎ ‪ 119‬ﻛﻪ ﺧـﻮب اﺳـﺖ‬
‫در ﭼﺎپﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﺻﻼح ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦاﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻓﺼﻮل‪ (1-2-6-7‬و‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮتﻫﺎي داﺧﻠﻲ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ذﻛﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ‪ ،‬ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﺟﺪولﻫﺎ و ﻛﻮﺗﺎه ﻛﺮدن ﺟﻤـﻼت‬
‫)اﻏﻠﺐ ﺟﻤﻼت ﺑﺴﻴﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪ ،‬اﻓﺰودن ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم ‪ ....‬ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑـﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن دورة‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ رﺷﺘﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ ﻓﻨـﻮن و‬
‫روشﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑﺮ آورد ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬روش ﻣﺎﺗﺮﻳﺲﻫﺎ ‪ ،‬اﺛـﺮات ﻣﻬـﺎﺟﺮت‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎروري و ‪ ...‬ﺑﺪان اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺳﻴﺪﻣﻬﺪي اﻣﺎﻧﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -5‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان‬

‫ﻛﺘﺎب ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي اﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬دردرسﺟﻤﻌﻴـﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺷﻬﻼ ﻛﺎﻇﻤﻲﭘﻮر‬ ‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان‪ -‬ﻓﺼﻞ اول ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻬﺮان‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺷﻴﺨﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺎﻣﻼ روان و رﺳﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه وﻟﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ وﻳﺮاﺳﺘﺎري و ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬
‫ﺑﻮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻬﻢ ﺑﺮﺧﻲ از ﺟﻤﻼت ﻛﻤﻲ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ از ﻟﺤﺎظ ﺣﺮوف‬
‫ﻧﮕﺎري ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﺻﺤﺎﻓﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎرة ﺻﻔﺤﺎت در ﺻﻔﺤﺎت ‪1‬ﺗﺎ‪ 55‬ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺤﻪ آﻣﺪه ﻟﻴﻜﻦ ﺻـﻔﺤﺎت ‪ 57- 56‬و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺻﻔﺤﺎت دﻳﮕﺮ زﻳﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮاي دو واﺣﺪ درس ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺻـﺮﻳﺢ ﻫـﺪف‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﺟﻤـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺟـﺪول و‬
‫ﻧﻤﻮدار و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻠـﻲ و ﻓﺼـﻮل‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ ‪ ،‬ﺧﻼﺻـﺔ‬
‫ﻓﺼﻮل و ﺧﻼﺻﺔ ﻛﻠﻲ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﻜﻪ اﻳﻦ درس)ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ اﻳـﺮان( داراي ﭘـﻴﺶﻧﻴـﺎز اﺳـﺖ )ﻣﺒـﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و روشﻫـﺎي ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و‪ (...‬و اﺻـﻄﻼحﻫـﺎي ﺟﻤﻌﻴـﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ در آﻧﻬﺎ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل در اﻳﻦ اﺛﺮ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﻻزم ﺑﻮده‬
‫ﺑﺎ زﺑﺎن روان اﺻﻄﻼحﻫﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳـﻦ اﺛـﺮ ﻛﺘـﺎﺑﻲ‬
‫درﺳﻲ اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﻓﺎﻗﺪ ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ و آزﻣـﻮن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻛﺜﺮ ﺟﺪولﻫﺎ ﻋﻨﻮان ﻧﺪارد در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻬﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻣﺸـﻜﻞ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري ﺟﺪولﻫﺎ ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ ﻧﺪارد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ازﺟﺪولﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻮدي‬
‫و اﻓﻘﻲ رﺳﻢ ﺷﺪه و در ﺑﺮﺧﻲ رﺳﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮح درس ﺷـﻮراي ﮔﺴـﺘﺮش ﺗﻬﻴـﻪ ﻧﺸـﺪه ﺑـﻪﻫﻤـﻴﻦ ﺟﻬـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي آن درﺳﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺷﺮح درس ﻧﻴﺴﺖ وﻟـﻲ ﺗـﺎ ﺣـﺪود‪ %70‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﺷﺮح درس را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺑﻨـﺪﻫﺎي ‪ 3،1،18،10،4‬در ﺷـﺮح درس‬
‫وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب راﺟﻊ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺤﺜﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﻮض ﻓﺼﻞ ﻫﺸـﺘﻢ ‪،‬‬
‫ﻧﻬﻢ دﻫﻢ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺷﺮح درس ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﻨﺎي آن ﻛﻤﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻴﺰان روز‬
‫آﻣﺪي دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت اﺛﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب اﺳـﺖ و ﻣﺆﻟـﻒ از آﺧـﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋـﺎت و‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮآوريﻫﺎي اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣـﻮاردي ﻫـﻢﭼـﻮن‪ :‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﺟﻨﺒـﻪ ﻫـﺎي‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺳﻮادآﻣﻮزي )ص‪ ،(105‬ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻧﺴـﻠﻲ ﺳـﻮاد آﻣـﻮزان )ص‪ ، (115‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان در ارﺗﺒﺎط ﺑـﺎ ﺟﻮاﻧـﺎن )ص‪ (128‬اﺷـﺎره ﻛـﺮد‪ .‬در‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ﺳﻮاد زﺑﺎن رﺳﻤﻲ و زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺗﺎزهاي را ﻣﻄﺮح ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎم »ﺟﺎﻣﻌﻪ زادﺑﻮم« و »ﺟﺎﻣﻌﻪ درون ﺑﻮم« ﻛﻪ ﻣﻄﻠﺒـﻲ ﺟﺪﻳـﺪ را ﺑـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه اراﺋـﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻞ اﺛﺮ داراي ﻧﻈﻤﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد در ﻓﺼـﻞ اول ﺑـﻪﺟـﺎي‬
‫ﺣﺪود ‪ 10‬ﺻﻔﺤﻪ در ﻣﻮرد ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺗﻬـﺮان )اوﻟـﻴﻦ ﺳﺮﺷـﻤﺎري( ﺑﻴﺸـﺘﺮ در ﻣـﻮرد‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ آن و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آن ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻖ در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد ﺳﻌﻲ ﻛﺮده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬درص‪ ، 8‬ﻋﺪد ‪ 6‬اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ رﺷـﺪ‬
‫‪ %6‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻳﺎ در ص‪ 35‬ﻋﻨﻮان ﺟﺪول‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣـﺘﻦ ﺟـﺪول ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻓﻘﻂ ﺳﺎل ‪ 75‬اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻣﺘﻦ ﺳﺎلﻫﺎي‪ 1335-75‬ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد در ﭼﺎپ ﺑﻌﺪي ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻤﺎم ﺟـﺪاول ﺑـﺎﻋﻨﻮان ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد و‬
‫ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري ﺟﺪاول ﻧﻴﺰ ﻳﻚﻧﻮاﺧﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﻃﺮح ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﺑﻪ وﻳﺮاﺳﺘﺎري ﻋﻠﻤﻲ و ادﺑﻲ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬دﻛﺘﺮ اﻛﺒﺮﻓﺮﻳﺎر‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮي‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺳﻮم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -1‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺘﻮن اﺻﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﻛﺘـﺎبﻫـﺎي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﺻﻨﻌﺖ ﮔﺮاﻳﻲ) ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ( ﺗﺮﻧﺮ‪ /‬ﭼﺎوﺷﻴﺎن‬
‫ﺗﺎم ﻛﻤﭗ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻓﺘﺎﺣﻴﺎن‬ ‫‪ -‬اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن‬
‫ﻧﻴﺮه ﺗﻮﻛﻠﻲ ﺧﻤﻴﻨﻲ)از ﻛﺘﺐ ﭘﻴﺎم ﻧﻮر(‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫اﻟﻒ ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪﻧﮕﺎرش اﺛﺮ‪ ،‬روان وﺳﺎده اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﻋﻤـﺎل وﻳﺮاﻳﺸـﻲ ﻣﺤـﺪود ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ در‬
‫ﺑﻬﺒﻮدﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺆﺛﺮﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ از ﺟﻬﺖ ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﺻﺤﺎﻓﻲ در ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ و‬
‫ﻟﺬا‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻴﺚ اﺷﻜﺎل ﻳﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﻧـﺪارد‪ .‬در ﻃـﺮح روي ﺟﻠـﺪ ﻧﻴـﺰ ﺗﺼـﻮﻳﺮي از‬
‫ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن اﺳﺖ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ از اﻓﺮادي ﻛﻪ در‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً دﻻﻟﺖ ﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ دارد‪ .‬ﺷـﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺣﺪود ﻳﻚ ﺳﻮم از ﻧﻴﺎز درس ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﭘﻮﺷﺶ دﻫـﺪ‪ .‬زﻳـﺮا ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪة‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺷـﺪن و ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﺔ ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺻﻨﻌﺖ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛـﺮده اﺳـﺖ و ﺑﺨـﺶﻫـﺎ ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت دﻳﮕﺮ در آن ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﺳﻮم رﺳﻴﺪه اﺳـﺖ ﻟـﻴﻜﻦ در ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﭼـﺎپ اول‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣـﻮارد ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳﺎﻓﺘـﻪ در ﻧﺴـﺨﻪ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ (1 :‬ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب‪ (2 ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﻳﻚ اﺻـﻼﺣﻴﻪ در‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﺘﺎب ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ اﺷﺘﺒﺎهﻫﺎي ﭼﺎﭘﻲ داﺧﻞ ﻣﺘﻦ را ﺗﺬﻛﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻌﺪاد واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ دراﺛﺮ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‬
‫از اراﺋﻪ آﻣﺎر در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﺪول اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ آﻣﺎر ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺎل ‪،1970‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ‪ 35‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد ودر ﭼﺎپﻫﺎي ﺟﺪﻳـﺪ ﻧﻴـﺰ ﻫـﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴـﺮي‪ ،‬ﺣﺘـﻲ ﺑـﻪ‬
‫روزﺳﺎزي آﻣﺎرﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻧﺤﻮه اﺛﺮﮔﺬاري ﺻﻨﻌﺖ ﺑـﺮ روي ﺟﺎﻣﻌـﻪ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﻛﺮده و ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﻣﻘﻮﻟـﻪ ﺻـﻨﻌﺖ ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺿﻤﻦ آﻧﻜﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﻓـﺮا‪ -‬ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻮه زﻧﺪﮔﻲ در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ و‬
‫ﻏﻴﺮﺻﻨﻌﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮاي آﺷـﻨﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﺗـﺎرﻳﺦ و‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫ﭘﺮدازان ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎس ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪137‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﻋﻨﻮان و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺛﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي آن اﻧﻄﺒـﺎق دارد‪ .‬ﺳـﺮ ﻓﺼـﻞﻫـﺎي ﺷـﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺪﻳﻤﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﺻـﻨﻌﺘﻲ اﻣـﺮوز ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻄﺒﺎق ﻛﺘﺎب ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﻳﺎد ﺷﺪه ﭼﻨﺪان ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب‪ %70‬از ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ ﻛﺘـﺎب ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺪف ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻛﺘﺎﺑﻲ درﺳﻲ ﺗـﺪوﻳﻦ ﺷـﺪه ﻣﺘﻨـﻲ ﺳـﺎده و روان دارد و ﻓﺼـﻮل‬
‫ﻛﺘﺎب ﺧﻼﺻﻪ و ﻣﺨﺘﺼﺮوﺗﺪوﻳﻦ آن را ﺳﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻛﺘـﺎب از ﭘﻴـﺮاﻳﺶ ﺻـﻨﻌﺖ‪ ،‬وﻗـﻮع اﻧﻘـﻼب ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﻴﺎن ﺻﻨﻌﺖ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ آﻏـﺎز ﺷـﺪه و ﺑـﺎ ﺗﻮﺻـﻴﻒ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻮﺟﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي ﻣﻔﻘـﻮده و‬
‫ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻮﺟﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﺧﻮرد و ﭘـﺬﻳﺮش ﺟﻮاﻣـﻊ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﻮﻟﺔ ﺻﻨﻌﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﺗﺸﻜﻞﻫﺎي ﻣﺪﻧﻲ در ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻛـﻪ ﻧﻬﺎدﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺻﻨﻌﺖ در ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي) دو ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ(‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ در ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺗﺤـﻮل و ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻧـﻮﻳﻦ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ) ﻣﺸﺎرﻛﺖ ‪ ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﻲ(‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻤﺒﻮد ﻛﺘﺎب در زﻣﻴﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ‪ ،‬در ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﻳـﺎ‬
‫ﭘﺎره اي اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺘﺎب ﻣﻔﻴﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻧﻴﺮه ﺗﻮﻛﻠﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1383 :‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻧﻴـﺮه ﺗـﻮﻛﻠﻲ از ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬـﺎي اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﺳﺖ و در ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺳﻲ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧـﻮر اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آﻣـﺪه‪ ،‬ﻧﻘـﺎط ﺿـﻌﻒ و ﻗـﻮت ﺷـﻜﻠﻲ و‬
‫ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ آن ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﻛﺘﺎب ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي روان و رﺳﺎ ﻧﮕـﺎرش ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ رﻋﺎﻳـﺖ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺶ و ﻧﮕﺎرش در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ ﺑـﻪ ﺗﺒـﻊ ﻗﻮاﻋـﺪ و‬
‫ﭼﺎپ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر ﺷﻜﻞ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ دارد‪ ،‬و از اﻳﻦ ﺟﻬـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧـﺎﮔﺰﻳﺮ‬
‫ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ دﻻﻟﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳـﻲ و ﺻـﻔﺤﺎت‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﺸﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد ﻟﻴﻜﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺣﺮوفﻧﮕﺎري و ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺳﻄﺮﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﻣﺘﻦ ﺷﺪه ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آن ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺮاي درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺻـﻨﻌﺘﻲ در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮﻓﺼﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻫﻤﺎن ﻓﺼﻞ ذﻛﺮ ﺷـﺪه اﻣـﺎ ﻛﺘـﺎبﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻛﻠﻲ در اﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﻓﺎﻗـﺪ ﭘـﻴﺶﮔﻔﺘـﺎر ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻛﻠـﻲ و ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻓﺼـﻮل‪،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل و ﻳﺎﺣﺘﻲ‪ ،‬ﺧﻼﺻـﻪ ﻛﻠـﻲ ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣـﺪ ﻛـﺎﻓﻲ از‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻛﺘﺎب از ﻧﻈﺮ ﺑﻬـﺮه ﮔﻴـﺮي از اﺑﺰارﻫـﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜﻦ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﻣﺘﻦ ﺻﺮﻓﺎً ‪ 4‬ﺟﺪول اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻﻳﻚ از ﺑﺨﺶﻫﺎ و ﻓﺼﻮل ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻧﻬـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻤـﺮﻳﻦ‪،‬‬
‫آزﻣﻮن‪ ،‬ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻧﻘﺸﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻛﺘﺎب در ﺳﺎل ‪) 1375‬ﺣﺪود‪10‬ﺳـﺎل ﭘـﻴﺶ(‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻮده در زﻣـﺎن ﺧـﻮد ﺑـﻪ روز‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻴﺰان ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮا و وﺿﻮح ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺸﺎﺑﻪ در‬
‫ﺣﺪي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻓﺼﻞ ﺑﻨﺪي آن‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫را ﺧﺪﺷﻪ دار ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ازﻓﺼﻞ اول ﻛﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺻـﻨﻌﺘﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻓﺼـﻞ دوم اﻧـﻮاع‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻮدن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه و ﺳـﭙﺲ در ﻓﺼـﻞ ﺳـﻮم‬
‫ﻣﺠﺪداً ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ رخ داده و ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺒﺤﺚ ﻗﺮون وﺳﻄﻲ و وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي آن را‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم اﻧﻘﻼب ﻫﺎي ﻛﺒﻴﺮ را ﻋﻨﻮان ﻛﺮده وﻧﻘﺶ آﻧﻬـﺎ را در‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﻓﺼـﻞ دوم‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻧﻮاع ﺟﻮاﻣﻊ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد ‪ .‬ﻗـﺮار دادن ﻣﺒﺤـﺚ‬
‫اﻳﺮان درﻣﻴﺎن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﻛﻢ و ﻣﺤﺪودﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه در ﻓﺼـﻞ‬
‫ﻳﻚ‪ 3 ،‬ﻣﻨﺒﻊ؛ در ﻓﺼﻞ ﺳﻪ‪4 ،‬ﻣﻨﺒﻊ؛ در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎر ‪ 5‬ﻣﻨﺒﻊ و در ﻓﺼﻞ ﻫﻔـﺖ ‪ 2‬ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ارﺟﺎعﻫﺎ ﻛﻠﻲ اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﻲ ﻣـﺮز ﻣﻴـﺎن ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ اﺧﺬ و اﻗﺘﺒﺎس ﺷﺪه ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻣـﻮارد‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر اﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫در ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ‪ 109 -101 -46 – 11 -10‬ارﺟﺎعﻫﺎ ﻣﺘﻌﺪد و ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ اﺛﺮ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺻـﻔﺤﻪ از ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻣـﺘﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺖ؛ در ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ در ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ،4، 5‬ﺳـﻄﺮ‬
‫را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ارﺟﺎع داد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﺼﻞ ‪» 10‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي رواﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺻـﻨﻌﺘﻲ« ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳﺎﻓﺘـﻪ و‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ وﻳﮋﮔـﻲﻫـﺎي‬
‫رواﻧﻲ ﺧﺎﺻﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ رواﻧـﻲ ﺑـﻪ ﺧﺼﻮﺻـﻴﺖﻫـﺎ و‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻓﺮاد در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻨﻮان »ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﺷﺪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ در اﻳﺮان« )ص ‪ (74‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ذﻫﻦ‬
‫ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺣﺎل ﻳﺎ ﺣﺘﻲ رژﻳﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻨﻮان دوران ﻗﺎﺟﺎر را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ)‪.(75-77‬‬
‫‪ -‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺎ ﺣﺪي ﻗﺪﻳﻤﻲ و ﻓﺮﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ زﻳـﺮ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫‪Post Industrial society , Industrial sociology‬‬
‫‪ -‬ﻣﺒﺎﺣﺚ زﻳﺎدي ﻗﺎﺑﻞ ادﻏﺎم اﺳﺖ ﺿﻤﻦ آﻧﻜﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ در رﺷﺘﺔ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮا‪ -‬ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻳﺐ و ﻣﺰاﻳﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن ﻛﻤﺘﺮ ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ ﮔـﺬارده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪي ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ واژه ‪contingency‬‬
‫‪ theory‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 91‬آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ »،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻗﺘﻀﺎﻳﻲ« آورده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺒﺤﺜﻲ ﺑﺎﻧﺎم ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي و ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻛﺘـﺎﺑﻲ آﻣﻮزﺷـﻲ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد ‪ .‬ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ آن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻫـﺮ ﻓﺼـﻞ ﺧﻼﺻـﻪاي از‬
‫ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اراﺋﻪ ﺷﻮد و ﺳﺆاﻻﺗﻲ ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻳﺎ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻄـﺮح‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺟﺪﻳـﺪﺗﺮ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ اﻓﺰود‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺗﺎم ﻫﻴﻮﻳﺖ و دﻳﮕﺮان ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻃﺎﻫﺮه ﻗﺎدري‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1377 :‬‬
‫‪ -4‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫ﻛﺘﺎب ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺛﺮ ﺗﺎم ﻫﻴﻮﻳﺖ و دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺧﺎﻧﻢ ﻃﺎﻫﺮه ﻗـﺎدري‪،‬‬
‫دردﺳﺮﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم‪ ،‬ﻋﻠـﻢ و ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي و‪ ...‬در رﺷـﺘﻪ ﻫـﺎي ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺎون و رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻔﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﻛﺒﺮ ﻓﺮﻳﺎر‬ ‫‪ -‬اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﺗﺎم ﻛﻤﭗ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻓﺘﺎﺣﻲ‬ ‫‪ -‬اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن‬
‫رﻳﻤﻮن آرون‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﻪ رﻋﻨﺎﻋﻠﻮﻣﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺷﻴﺨﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ رﺿﻮي ودﻳﮕﺮان‬ ‫‪ -‬از ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫ﺟﻤﻼت ﻧﺴﺒﺘﺎً روان و رﺳﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آﺷـﻨﺎﻳﻲ و ﻣﻬـﺎرت ﻣﺘـﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘـﺮم در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺘﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﮕﺎرش در ﺣﺪ ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﺘﻌﺎدﻟﻲ رﻋﺎﻳﺖ و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه در اﺛـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻛﺘﺎب اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺎري از اﺷﻜﺎل‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻـﺤﺎﻓﻲ اﺛـﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﻃﺮح ﺟﻠﺪ دﻻﻟﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع و ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮاي دورهﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ) ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺣﺠـﻢ آن ( ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ دروس ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫ﻛﻤﻜﻲ ﺣﺠﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ در ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫دﻗﻴﻖ و ﺟﺎ اﻓﺘﺎده ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ‪» manufacturing‬ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺻﻨﻌﺘﻲ« ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي آن »ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻛﺎر« ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐﺗـﺮ اﺳـﺖ)ﺻـﻔﺤﻪ‪ ، (7‬ﺑـﺮاي‬
‫‪ Dumping‬در )ص ‪» (26‬ﺳﻴﺎﺳﺖ داﻣﭙﻴﻨﮓ« ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻛـﻪ اﺻـﻄﻼح »ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎزار ﺷﻜﻨﻲ« ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺟﻤـﻊﺑﻨـﺪي ﻧﻬـﺎﻳﻲ ﻛﺘـﺎب ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ و در ﻫـﺮ ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ آورده ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ و ﭘﺮﻣﺤﺘﻮا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻪوﻳـﮋه‬
‫ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻔﻴﺪ و آﻣﻮزﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب از آن ﺟﻬـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮر در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ را ﺗﺸـﺮﻳﺢ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ و ﻧﻜﺘـﻪﻫـﺎ و‬
‫رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ارزﺷﻤﻨﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ﺑﺎﻳﺪ درﻛﻨﺎرﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺪرس را در دروﺳـﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻳـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﻴـﺮد‪ ،‬زﻳـﺮا‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ »ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن و ﺗﻮﺳﻌﻪ« را ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻤﻲدﻫـﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺘﺎب ‪ ،‬روﻳﻜﺮدي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺤﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫)ﺑﺮزﻳﻞ و ﻛﺮه( ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﻗﺒـﻞ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت اﻛﺘﻔﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮدآورﻧﺪﮔﺎن ﻛﺘﺎب روﻳﻜﺮد ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارﻧﺪ اﻣﺎ در ﻓﺼـﻞ‬
‫آﺧﺮ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫـﺎي ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﻳـﻲ اﺷـﺎره‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ دو ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن‬
‫ﺳﻮم ﺑﻬﺮه ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﮔﺮدآورﻧﺪﮔﺎن ﻓﺼﻮل ﻛﺘﺎب ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺷﺎره ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤـﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣـﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻮرد ﻏﻔﻠﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﮔﺮدآورﻧﺪﮔﺎن‬
‫داراي روﻳﻜﺮدي واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮده و از اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻓﻜﺮي ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﻠﺪ دوم اﺛﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮدآزﻣﺎﻳﻲ و ﺗﻤﺮﻳﻦﻫﺎ ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻓﺰودن ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻜﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻛﺘـﺎب را ﻏﻨـﻲﺗـﺮ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ‪ 6‬ﻓﺼﻞ دارد ﻛﻪ ‪ 5‬ﻣﺆﻟﻒ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﭘﺪﻳﺪ آوردهاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸﻢ را رايﺟﻨﻜﻨﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم را ﺗﺎم ﻫﻮﻳـﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪ و ﻓﺼـﻞ ﭼﻬـﺎرم را ﻛـﺮﻳﺲ ادواردز ﺑـﻪ ﺗﺤﺮﻳـﺮ‬
‫درآورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎب را ﻧﻴﺰ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ )ﺗﻲ‪ .‬ﻫﻮﻳﺖ‪ ،‬اچ ﺟﺎﻧﺴﻮن و دي‪ .‬وﻳﻠﺪ( ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳـﺮ‬
‫در آوردهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺪﻣﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺆﻟـﻒﻫـﺎي ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﻪ ﻓﺼﻞ از ﻛﺘـﺎب )ﻳﻌﻨـﻲ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻧﺼـﻒ اﺛـﺮ(‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﻜﻨﻴﺰ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ در آﻣﺪه اﺳـﺖ )ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ اﺳـﻤﻲ از او در ﺻـﻔﺤﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮرد(‬
‫‪ -‬ﺿﻤﻨﺎً ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﻴﺪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺟﻠﺪ اول از ﻳﻚ اﺛﺮ دو‬
‫ﺟﻠﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﻬﺎرم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ روﺳـﺘﺎﻳﻲ‬
‫در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮي ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﺳـﻤﻴﻨﺎر ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺑﺮت ﭼﻤﺒﺮز‪ /‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻪ ﻓﻘﺮا‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﻲ ﺑﻲ‪ .‬ﭼﻴﺘﺎﻣﺒﺎر‬ ‫‪ -‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﻲ ﻟﻬﺴﺎﻳﻲ زاده‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻲ آﻧﺪره ﮔﻮﻧﺪر ﻓﺮاﻧﻚ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ از دو ﺑﺨﺶ ﺗـﺄﻟﻴﻔﻲ و ﺗﺮﺟﻤـﻪاي ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﻣـﺘﻦ در‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻫﺎﻳﻲ در زﻣﻴﻨﺔ ﻓﻨﻲ و روش ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ دارد‬
‫اﻣﺎ در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺮاﺳﺮآن را روان و رﺳﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﻴـﺰان‬
‫رواﻧﻲ و رﺳﺎﻳﻲ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺄﻟﻴﻔﻲ ﺑﻴﺶ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺮﺟﻤﻪاي‪ ،‬ﺑـﻪوﻳـﮋه ﻓﺼـﻞ‬
‫ﺳﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺸﻲ و ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﻛـﻪ وﻳﺮاﺳـﺘﺎر‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮﺣﺮﻓﻪاي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري ﻛﺘﺐ درﺳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً درﺷﺖ اﺳﺖ از اﻳﻦ‬
‫رو ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺣﺮوﻓﻲ درﺷﺖ ﺗﺮ ﻧﮕﺎرش ﻳﺎﺑﺪ ﺻﻔﺤﻪ آراﻳـﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮد‪ ‬ﻋﻜﺲ و ﻃﺮح در ﻣﺘﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﺪارد و ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ ﻫﻢ ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺣﺎوي ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻓﺼﻮل‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺟﺪول اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻟــﻴﻜﻦ‪ ،‬ﻓﺎﻗــﺪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ‪،‬ﺧﻼﺻــﺔ ﻓﺼــﻮل‪ ،‬ﺧﻼﺻـﺔ ﻛﻠــﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳــﺖ اﻋــﻼم‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳــﺖ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻣﻄﻠﻮب‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺗﺨﺼﺼﻲ اﺛﺮ از دﻳﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﻨـﺎ و درك ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺘﻲ ﻣﻄﻠﻮب دارد‪.‬‬
‫از اﺷﻜﺎﻻت اﻳﻦ اﺛـﺮ ﻋـﺪم اﺳـﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﻲ ﻫـﻢﭼـﻮن‪ :‬ﻃـﺮح ﺑﺤـﺚ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ و آزﻣﻮن آﻣﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و‪ ...‬ﺑﺮا ي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ درﺳﻲ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬از ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻬﻢ ﻫﻢﭼﻮن ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘـﺎب ﻫـﻢ از آن ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ اﺛﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻗﻴﻖ وروﺷﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺎﻣـﺪه ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ ﻧﻘـﺪ دو ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﻋﻤـﺪه‬
‫‪151‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻮﺳﺎزي و واﺑﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﺛﺮﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺳﺮ ﻓﺼﻞﻫﺎي ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮي‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﺷﻬﺮي ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺗﻼش ﻣﺆﻟـﻒ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﻛﺘﺎب ﻛﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ در اﻳﺮان دارد‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﺤﺚ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑـﻪ ﺳﺮﻓﺼـﻞﻫـﺎي ﻣـﺬﻛﻮر ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺮ ﺳﺎل ﮔﺰارش ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻬﺎن را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان از‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﮔﺰارش آن ﺑﺮاي ﺑﻪ روز ﻧﻤﻮدن دادهﻫـﺎي ﻛﺘـﺎب اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮد ‪ .‬دو ﻧﻜﺘـﻪ‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻲ ﻫـﻢﭼـﻮن‬
‫»ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓ دﻫﻘﺎﻧﻲ«؛ »ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﺪودي« و دﻳﮕـﺮي »ﺑﻴـﺎن اﻟﮕﻮﻫـﺎي‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ« و ﻧﻘﺪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺳﻮدﻣﻨﺪي از راﻫﻜﺎرﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﻳﻚ از ﻓﺼﻮل از ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؛ اﻣﺎ در ﻛﻞ ا ﺛﺮ ﺑﻪ واﺳـﻄﺔ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻃﺮح ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد ﺑﻪوﻳﮋه‬
‫در ﻓﺼﻞ دوم‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻧﻘﻼب ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﺗﺎ اﻧﺪازهاي اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ از ﺳﺎل ‪ 1364‬ﺗﺎﻛﻨﻮن اﻳﺴﺘﺎ ﻧﺒـﻮده و ﺗﺤـﻮﻻﺗﻲ را‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﺛﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺸﻮر اﻳﺮان اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب دارد و ﺳﺨﻨﻲ در ﻣـﻮرد وﺿـﻌﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌـﺔ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﮔﻔﺘـﻪ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺟﻬﺎد ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻮراﻫﺎي اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ و ‪ ...‬ﺳﺒﺐ ﻏﻨﻲ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮاﺟـﻊ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً در‬
‫ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺘﺎب ذﻛﺮ ﺷـﺪه و ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻧﻴـﺰ ﺣـﺎﻛﻲ از ﺗـﻼش‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد و اﺳﺘﻨﺎد ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي آن‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻓﺮاﻣﺮز رﻓﻴﻊﭘﻮر‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﻮم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي آن‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻓﺮﻋﻲ و ﻛﻤﻜﻲ در دروس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم و روش ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﻋﻤﻠـﻲ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ درﻛﻨﺎر آﺛﺎر ذﻳﻞ ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪:.‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮر وﺛﻮﻗﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻟﻬﺴﺎﻳﻲزاده‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﺴﺮو ﺧﺴﺮوي‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬

‫ﺷﻴﻮة ﻧﮕﺎرش ﻣﺘﻦ ﺑﺴﻴﺎر روان ورﺳﺎ اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ ‪ 56‬ﺻـﻔﺤﺔ اول ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻧﺘﺰاﻋﻲ و ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﺤﻮة ﻧﮕﺎرش ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎ رﻋﺎﻳـﺖ آﻳـﻴﻦ ﻧﮕـﺎرش ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮع ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺮح روي ﺟﻠﺪ دﻻﻟﺘﻲ ﺧﺎص ﺑﺮ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد ‪.‬ﻧﻈﺮﻳﺔ اﻧﺘﺸـﺎرﻛﺘﺎب در اواﺳـﻂ‬
‫دﻫــﻪ‪ ،1360‬و ﺗﺒﻌﻴــﺖ از ﺣــﺮوف ﻧﮕــﺎري اوﻟﻴــﻪ در ﭼــﺎپﻫــﺎي ﺑﻌــﺪي ‪ ،‬ﺳــﺒﻚ‬
‫ﺣﺮوفﻧﮕﺎري و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺻﺤﺎﻓﻲ و ﭼﺎپ ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣـﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي‪ ،‬ﺟـﺪول‬
‫ﺧﻼﺻﻪ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ ﻣﻨﺒـﻊ ﻛﻤﻜـﻲ در‬
‫درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑـﻪﺧﺼـﻮص در ﻣﺒـﺎﺣﺜﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﺳﺎده و روان ﺑﻴـﺎن ﺷـﺪهاﻧـﺪ و از واژهﻫـﺎ واﺻـﻄﻼحﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻬـﺖ ﻣﻌـﺎدل ﺳـﺎزي‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺘـﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ دارد اﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﮔﺎه ﻣﻌـﺎدل آﻟﻤـﺎﻧﻲ و ﮔـﺎه‬
‫ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آورده ﺷﺪه ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ اﻣﻜـﺎن ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﺑـﺮاي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫و ﻧﻤﻮدار ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﺛـﺮ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ از ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ داراي ﻧﻮآوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر درﺟﺎﻣﻌﺔ روﺳﺘﺎي اﻳﺮان‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻠﻤـﻲ درﺟﻬـﺖ ﻧﻴـﺎز ﺳـﻨﺠﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻈﺮي ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﺮرﺳﻲ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ . 3‬ﻏﻨﺎي روش ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﺘﺎب در ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬اﻟﮕﻮي ﺧـﻮﺑﻲ ازﺣﻴـﺚ‪ ‬روش ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻧـﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺑـﺮاي ﻣﺤﻘﻘـﺎن ﺟـﻮان‬
‫درﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﻬﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪة ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺑﺤﺚ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻴﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻗﺖ را در ارﺟﺎعﻫﺎ و اﺳـﺘﻨﺎدﻫﺎ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ آورده اﺳـﺖ و ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻧﻜﺎت ﻣﺜﺒﺖ اﺛﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ،351‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺘﺎبﻫـﺎﻳﻲ‬
‫را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده از ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ آورده ﻣﺘﻤـﺎﻳﺰ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در ﭘﺎورﻗﻲ ﻣﺘﻦ ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﺧﻮاﻧﻨﺪه‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻄﺎﻟﺐ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ از ﺟﻤﻠـﻪ‪ :‬ﺻـﻔﺤﺎت ‪-50‬‬
‫‪.57- 56‬‬
‫در ﺑﺨﺶ ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺎﻣﻊ) در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ زﻣﺎن ﺗـﺄﻟﻴﻒ( ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻧﻴﺎز‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻓﻨـﻮنِ ﺧـﺎص ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﺑـﺮاي‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در زﻣﺎن اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﺑـﺮده ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﭘﮋوﻫﺸـﻲ و‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﺛﺮي ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن و ﻋﻼﻗـﻪﻣﻨـﺪان ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒـﻊ ﻛﻤﻜـﻲ در درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬دوﮔﺎﻧﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ اﺻﻄﻼحﻫﺎ ) ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و ﺑﺮﺧﻲ آﻟﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ(‬
‫اﺻﻼح ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه دﭼﺎر اﺑﻬﺎم ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺟﻬﺖ ﺳﻬﻮﻟﺖ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫اﻋﻼم‪ ،‬اﺷﺨﺎص و واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﭘﺎﻳﻠﻲ ﻳﺰدي و ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1381 :‬‬
‫‪ -3‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻴﻦ ﭘـﺎﭘﻠﻲ ﻳـﺰدي و ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ .‬در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺗﻮﺳـﻌﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬در دروس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳـﺘﺎﻳﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺮﻋﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻟﻬﺴﺎﻳﻲ زاده‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺟﺮاﻟﺪ ام‪ .‬ﻣﺎﻳﺮ ودادﻟﻲ ﺳﻴﺮز‪/‬ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﻫﺪاﻳﺘﻲ‬ ‫‪ -‬ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫راﺑﺮت ﭼﻤﺒﺮز‪ /‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ازﻛﻴﺎ‬ ‫‪ -‬ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻪ ﻓﻘﺮ‬
‫ﺧﻠﻴﻞ ﻛﻼﻧﺘﺮي‬ ‫‪ -‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬

‫ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ در ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰدر ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻫﻢﭼﻮن ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺻـﻔﺤﻪ ‪ 52‬و‬
‫ﻳﺎ ﺻﻔﺤﺎت ‪ ،201-200‬ﻛﻪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺎﻟﺘﻮس و ﺑﺎزراپ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه‬
‫و از رﺳﺎﻳﻲ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدن ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺸﻲ ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻄﻠﺐ را واروﻧـﻪ ﻛـﺮده‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ، 96‬ﭘﺎراﮔﺮاف آﺧﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎي ﻋـﺎم ﮔﺮاﻳـﻲ‪ ،‬ﺟﻬـﺖ ﮔﻴـﺮي‬
‫اﻛﺘﺴــﺎﺑﻲ و ﺗﻔﻜﻴــﻚ ﻛﺎرﻛﺮدﻫــﺎ ‪ ،‬ﺗﺤــﺖ ﺗــﺎﺛﻴﺮ اﺷــﺘﺒﺎه ﺳــﻬﻮي در ﻧﮕــﺎرش ﺟــﺰو‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺣـﺎل آﻧﻜـﻪ درﺳـﺖ ﺑـﺮﻋﻜﺲ در ﻧﻈﺮﻳـﺔ‬
‫ﭘﺎرﺳﻮﻧﺰ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻋﻤﺪه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﻋﻤﺎل وﻳﺮاﻳﺸﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫از ﺑﺮوز ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﺻﺤﺎﻓﻲ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻟـﻴﻜﻦ ﻃـﺮح‬
‫روي ﺟﻠﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺘﺎب ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶﮔﻔﺘـﺎر‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﺟﻤـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺧﻼﺻـﺔ‬
‫ﻓﺼﻮل‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺧﻼﺻﺔ ﻛﻠﻲ ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻛﺘـﺎب ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﺟﺰ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص‬

‫ﻣﻌﺎدل ﻫﺎي آن اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد ﻫﻢﭼﻮن‪Community Development‬‬
‫ﻛﻪ »ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎع و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ‪Social‬‬
‫‪ Development‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎدل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ و در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺘﻮن ﻣﻌﺎدل‬
‫‪ C.D‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎدلﻫﺎي‬
‫‪Model of‬‬ ‫‪، trickle – down ، Agricultural Intensification‬‬
‫‪ cumulative‬اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮوﺣﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺟﻬﺖ ﮔﻴـﺮي ﻣﺴـﺌﻠﻪاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺟﻤـﻊ‬
‫ﺑﻨﺪي ﻃﺮح و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬

‫ﻛﻪ درﺑﻴﺎن ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﻜﺎن ﻣﺮﻛﺰي ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﺑﻴـﺎن‬
‫ﺷﺪه ﻟﻴﻜﻦ در ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ )ﺟﺰ در ﻣﻮاردي( ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺎرﺑﺮدي ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿـﻌﻒ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﺷـﺪه و ﻛﻤﺘـﺮ از اﺑﺰارﻫـﺎي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﺤﺘﻮا ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺎﻃـﺐ اﻧﻄﺒـﺎق دارد ﻟـﻴﻜﻦ در ﺑﺮﺧـﻲ ﻣـﻮارد ﺑـﻪ‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي اﺻـﻠﻲ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬در ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي ﻧﻮﺳـﺎزي‪،‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﭘﺎرﺳﻮﻧﺰ و‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه‪ ،‬روﻧـﺪ ﻣﺮاﺣـﻞ ﺗﻜﺎﻣـﻞ ﺟﻮاﻣـﻊ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎي اﻟﮕـﻮﻳﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻨﺶ و ﻧﻈﺎم در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻨﺘﻲ و ﻣﺪرن ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢﺗـﺮ از ﻫـﻮزﻟﻴﺘﺰ‪ ،‬اﺳﻤﻠﺴـﺮ‪،‬‬
‫ردﻓﻴﻠﺪ و ‪ ...‬اﺳﺖ و‪ ،‬درﺧﺼﻮص ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ و روﻳﻜـﺮد‬
‫ﻧﻈﺮي ﭼﻤﺒﺮز در ﻣـﻮرد ﻣﺸـﺎرﻛﺖ )ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻣﺤﺘـﻮاﻳﻲ ﻧﻈـﺮي و ﻫـﻢ اﺑﻌـﺎد‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮدي( ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻣــﻮاردي از ﺟﻤﻠــﻪ ﺟﻤﻌﻴــﺖ و ﺗﻮﺳــﻌﻪ روﺳــﺘﺎﻳﻲ ﻫــﻢ آﺛــﺎري ﻧﻈﻴــﺮ‪Rural :‬‬
‫‪ Development & population‬ازﻣﻚ ﻧﻴﻜﻞ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در اﻳـﻦ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮاﻧﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﺎﻳﺎﻣﻲ‪ ،‬روﺷﻦ‪ ،‬ﺑﺎزراپ‪ ،‬ﭘﻨﮕﺎﻟﻲ و‪ ...‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ روش ﺣﺘﻲ اﺷﺎرهاي ﻧﻴﺰ ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎم ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺗﻮﺳـﻌﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻲ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮآوريﻫﺎي اﺛﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻜﺎن ﻣﺮﻛﺰي ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﺮ ‪ ،‬آﻟﻔﺮد وﺑﺮ‪،‬‬
‫ﻓﻮن ﺗﻮﺗﻦ و ‪ ...‬را ﺟﺰو ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ آورده و ﻫﻢﭼﻨـﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﺎﻟﺘﻮس و ﻛﻼرك و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت را در زﻣـﺮة آﻧﻬـﺎ ذﻛـﺮ ﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي ﭘﺴـﺎﻣﺪرﻧﻴﺰم و ﭘﺴـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﻳـﻲ ﻧﻈﻴـﺮ‪:‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي درﻳﺪا‪ ،‬ﻟﻴﻮﺗﺎر‪ ،‬ﻓﻮﻛﺮ و ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس را ﻧﻴـﺰ ﻃـﺮح ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬اﻓـﺰون ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻛﻼﺳﻴﻚ ﻧﻈﻴـﺮ‪ :‬دور ﻛـﻴﻢ‪ ،‬آﮔﻮﺳـﺖ ﻛﻨـﺖ‪ ،‬ﻣـﺎرﻛﺲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻧﻴﺲ و زﻳﻤﻞ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﺔ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻪﻫﺎي ‪ 1950‬ﺗﺎ ‪ 1970‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘـﻮاﻳﻲ ﺑـﺎ ﻣﻄﺎﻟـﺐ اﺛـﺮ در ﻣـﻮرد ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي ﻧﻮﺳـﺎزي و‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺒﺎﻫﺖ آﺷﻜﺎري دارد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ )ﺗﺄﻟﻴﻒ دﻛﺘﺮ ازﻛﻴﺎ اﺳﺖ( ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎرهاي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ )ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ درﻛﺘـﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﺄﻟﻴﻒ دﻛﺘﺮ ﺧﻠﻴﻞ ﻛﻼﻧﺘﺮي( دﻳﺪﮔﺎهﻫـﺎﻳﻲ در ﺧﺼـﻮص ﻣﻜـﺎن ﻣﺮﻛـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ذﻛﺮي از آن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫـﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻲ ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ‪ ،‬ﻣﻜﺎن ﻣﺮﻛـﺰي ‪،‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺪرﻧﻴﺰم اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ ،‬ﺣﺬف ﻳﺎ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ در دو دﻫـﺔ اﺧﻴـﺮ در ﻣـﻮرد ﺗﻮﺳـﻌﺔ روﺳـﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻄــﺮح ﺷــﺪهاﻧــﺪ ﻣﺎﻧﻨــﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳــﻪﻫــﺎي ﭼﻤﺒــﺰر‪ ،‬ﻣــﻚﻧﻴﻜــﻞ ‪ ،‬ﺑــﺎزراپ‪ ،‬ﻳــﻮل ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺪﻛﻴﻦ‪،‬وﻳﻠﻴﺎمﻛﻼرك‪،‬رﻳﮕﺮ و ﺑﺮ اﺻﻮﻟﻲ ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻲ ﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﻧﻬﺎد ﮔﺮاﻳﻲ ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﺟﻤﻌﻲ و ‪ ...‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ) ازﺣﺎﻟﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﺮدآوري ﺷﺪه( ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﺑﺎ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﮔﻴﺮي ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﻳﻲ اﻳﺮان ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﻴﮕﻦ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻚ ﻛﻠﻠﻨـﺪ در اﻛﺜـﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ در زﻣـﺮة اﻟﮕـﻮي‬
‫روانﺷﻨﺎﺳﻲ در ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻧﻮﺳﺎزي دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎﻧﺎم ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﺔ‬
‫ﺟﺪا آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ دارد‪.‬‬
‫‪ -‬دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ از ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻻزم ﺑﻮد ﻫﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﻛﻪ در ﻣﻘﻄﻊ زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎﺻﻲ در ﻣﻮرد ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳـﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﻨﻮان و ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه ﻃﺮح و ﻣﻮرد ﺗﻘﺪم و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻌﺪي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞﻧﻬﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻢ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬دﻳﻮﻳﺪﮔﻠﻮور‪ ،‬ﺷﻴﻼف اﺳﺘﺮاﺑﺮﻳﭻ و ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻛﻞ ‪ /‬ﺷﺎﭘﻮر ﺑﻬﻴﺎن و‬
‫دﻳﮕﺮان‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1383 :‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻢ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ارﺷـﺪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و در دروس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺘﺐ ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از ‪:‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻛﻞ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻣﺤﺴﻨﻲ‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ‬
‫ﻣﺎﻳﻜﻞ ﻣﻮﻟﻜﻲ‪ /‬ﻛﭽﻮﺋﻴﺎن‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫آﻟﻦ ﭼﺎﻟﻤﺮز‪ /‬زﻳﺒﺎ ﻛﻼم‬ ‫‪ -‬ﭼﻴﺴﺘﻲ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻛﺘﺎب ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﮔﺰﻳﻨﺸﻲ از ﻓﺼﻮل‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻛﺘﺎب اﻧﻠﮕﻴﺴﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮريﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺔ‪) 2‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﺘﺎب(‬
‫ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب) ‪ 6‬ﻓﺼﻞ از ‪ 8‬ﻓﺼﻞ(‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪاي اﺳـﺖ‬
‫از ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﺎﻧﺎم »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ« ﺗﺄﻟﻴﻒ دﻳﻮﻳﺪ ﮔﻠـﻮور و ﺷـﻴﻼف اﺳـﺘﺮاﺑﺮﻳﺞ؛‬
‫ﻓﺼﻞ اول و ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺄﻟﻴﻒ دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻛﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺘﺎب ﻣﺬﻛﻮر ﻓﺼﻞ اول ﺑﺎﻋﻨﻮان »داﺳﺘﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ وﻋﻠﻢ« ﺑﻪ زﺑـﺎن‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪه و ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »روﻳﻜﺮد ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ« ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻛﺲ ﺷﻠﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﺘﺎب »ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ :‬ﻣﺴـﺎﻳﻞ‬
‫ﻧﻈﺮي« را دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻛﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻀﻮر ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻣﺘﻔﺎوت در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎرش ﻓﺼﻞ اول ﺑـﻪ‬
‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ‪ ،‬ﻣﻴﺰان رﻋﺎﻳﺖ و ﻗﻮاﻋﺪ وﻳـﺮاﻳﺶ و ﻧﮕـﺎرش در ﻓﺼـﻮل ﻛﺘـﺎب ﻧﺴـﺒﺘﺎً‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﻛﺘﺎب ﻧﻤﻮد ﺑﺴﻴﺎري دارد‪.‬‬
‫ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﺻﺤﺎﻓﻲ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﻃـﺮح روي‬
‫ﺟﻠﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎﻟﺐ ﻧﻤﻲرﺳﺪ ‪.‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻛﺎﻏـﺬ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮدر ﭼﺎر ﭼﻮب دو درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ و ﻋﻠـﻢ‬
‫ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑـﺎ واﺣـﺪﻫﺎي درﺳـﻲ ﻣـﺬﻛﻮر ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺣﺠﻢ ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬درﺣﻮزهﻫﺎي »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ« و‬
‫»ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ« وارد ﺑﺤﺚ ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻤﻲﺷـﻮد؛ و ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗﻌـﺪاد ﺻـﻔﺤﺎت و‬
‫ﺣﺠﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮاي دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ در ﺳﻄﺢ ﭘـﺎﻳﻴﻨﻲ ﻗـﺮار دارد و ﻻزم اﺳـﺖ‬
‫ﻫﻤﺮاه آن‪ ،‬ﻛﺘﺐ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺗﺪرﻳﺲ ﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮ ﻓﺎﻗـﺪ ﭘـﻴﺶﮔﻔﺘـﺎر ‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ﻓﺼـﻮل ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻛﻞ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛـﺎرﺑﺮد اﺻـﻄﻼحﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ در ﺳـﻄﺢ ﻣﺘﻮﺳـﻄﻲ ﻗـﺮار دارد ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻫﻤﻮاره ﺳﻌﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻣﻌﺎدلﻫﺎي راﻳﺞ در ﺣﻮزة ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑـﻪﻛـﺎر‬
‫‪165‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﻧﻮ آوري‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ درﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﻳﺠـﺎد ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮدداري‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﻪ واژهﻫﺎي ﺧﺎص ﻻﺗﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤـﻮدهاﻧـﺪ ‪ ،‬ﻣﻌـﺎدلﻫـﺎي‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آنرا در ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ذﻛﺮ ﻛﺮدهاﻧـﺪ‪) .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ص ‪ .(... 47 - 38 - 77‬ﻟـﺬا‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺰﻳﻨﺶ ﻛﺘﺎب ‪ ،‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ اﻧﺴﺠﺎم ﻧﻈﺮي اﺳﺖ و ﻣﻴـﺎن ﻓﺼـﻮل‬
‫آن اﻧﺴﺠﺎم ﻧﻈﺮي ﺧﺎﺻﻲ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪) .‬ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﻴﺎن ﻓﺼﻮل ﻫﺸﺘﻢ وﻓﺼـﻮل دﻳﮕـﺮ‬
‫و ﺑﻴﻦ ﻓﺼﻞ دوم و ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ( ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﻣﻴﺰان ﺟﺎﻣﻌﻴـﺖ ﻣﺤﺘـﻮا و‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻦ آن ﺑﻪ دو ﺣﻮزه ﮔﺴـﺘﺮده »ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻋﻠـﻢ« و‬
‫»ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ« اﺳﺖ؛ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ دو ﺣـﻮزه ﻣـﻮرد ﺑﺤـﺚ ‪،‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از آن دو ﺣﻮزه را ﺑﻪدﻗﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺮي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻋﻠﻢ‪ ،‬در دو دﻫﺔ اﺧﻴﺮ‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي ﻃﺮح ﺷﺪه در اﻳﻦ دو دﻫﺔ اﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮآوري اﺛﺮ در ادﻏﺎم دو ﺣﻮزة‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ و ﺗﻼش ﻛﺮده اﺳـﺖ ﻛـﻪ رﺑﻄـﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺣﻮزه اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺤـﻮﻻت اﺧﻴـﺮ در‬
‫ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ دارد‪ ،‬ﭼـﺮا ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎي ﺗﺤـﻮﻻت‬
‫اﺧﻴﺮ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ ارﺗﺒﺎط ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﺮده و ﻓﺎﺻﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜﻦ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ادﻏﺎم ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﺼﻮل ﺷﺶ و‬
‫ﻫﻔﺖ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ در درون ﻫﺮ ﻓﺼـﻞ در ﺣـﺪ ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﻗـﺮار دارد ﻟـﻴﻜﻦ‬
‫ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻓﺼﻮل ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻫﻴﭻ رﺑﻄﻲ ﺑﻴﻦ ﻓﺼـﻞ ﻫﻔـﺘﻢ و‬
‫ﻫﺸﺘﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﺛﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺴﺨﺔ اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ آن‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫را ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻗﻴﻖ ﺗﺮ‪ ،‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ و ارﺟﺎع در‬
‫درون ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﻛﺘﺎب ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑـﻮدن‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺷﺶ ﻓﺼﻞ از آن اﺳﺖ‪ .‬درﺣﻘﻴﻘﺖ در ﻫﻴﭻ ﺟﺎي اﺛﺮ دﻗﻴـﻖ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‪،‬‬
‫ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر و ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎراﺗﻲ ﻛﺘﺎب اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ »ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ« دﻳﻮﻳـﺪ‬
‫ﮔﻠﻮور و ﺷﻴﻼف اﺳﺘﺮاﺑﺮﻳﺞ اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺟﺰ ﻣﺸﻜﻞ ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺰان دﻗﺖ‬
‫و اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟﺎعﻫﺎ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺘﺮﺟﻤـﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً در‬
‫ﻛﻞ ﻓﺼﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﺳﻠﻴﺴﻲ و رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻣﺎﻧﺘﺪاري ﻣﺘﻦ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧـﺪ‬
‫و در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣـﻮارد‪ ،‬واژهﻫـﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﺷـﺪه را درﭘﺎﻧﻮﺷـﺖ ارﺟـﺎع‬
‫دادهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روان ﺑﻮدن ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ و ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﻓﺼﻮل ﭼﻬﺎرم و ﻫﻔـﺘﻢ‬
‫از رواﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد در ﺣـﻮزة ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﻓﺼﻞ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ و ﻣﺒﺎﺣﺚ آن ﻛـﺎﻣﻼً در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻛﺘـﺎب اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ دﻛﺘـﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻛﻞ اﺳﺖ؛ ﻟﺬا ﭘﻴﺶ از آﻏﺎز ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻻزم اﺳﺖ آﻗﺎي دﻛﺘـﺮ ﺗﻮﻛـﻞ‬
‫در ﺧﺼﻮص ارﺗﺒﺎط ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻠﻲ ﻛﺘﺎب اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺧﻮد ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ‬
‫را ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ ‪ .‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻫﻢﭼﻮن‪ :‬اﻣﻜﺎن دﺳﺘﻪ ﺑﻨـﺪي ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻪ دو روﻳﻜﺮد وﺟﻮد ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻏﺎﻳـﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو روﻳﻜﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺳﻠﻴﺲ و روان ﺗﺮ ﻛﺮدن ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ؛‬
‫‪ -‬اﻓﺰودن ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم در آﺧﺮ ﻛﺘﺎب؛‬
‫‪ -‬ذﻛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻓﺼﻮل ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و اﺗﻮﭘﻴﺎ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻛﺎرل ﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻢ ‪ /‬ﻓﺮﻳﺒﺮز ﻣﺠﻴﺪي‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي واﺗﻮﭘﻴﺎ‬
‫ﻛﺘﺎب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي واﺗﻮﭘﻴﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﺎرل ﻣﺎﻧﻬـﺎﻳﻢ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻛﺘـﺐ ﻣﺮﺟـﻊ و ﻓﺮﻋـﻲ در‬
‫دروس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ )ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ(‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻋﻠﻢ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ و دﻛﺘﺮا اﺳﺖ‪.‬‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻮارد ذﻳﻞ را ﺑﺮ ﺷﻤﺮد‪:‬‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻣﺤﺴﻨﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻛﻞ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ‬
‫آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮف‬
‫ﻣﻮﻟﻜﺎﻧﻲ‪/‬ﻛﭽﻮﺋﻴﺎن‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻢ‬
‫ﭘﻴﺘﺮﺑﺮﮔﺮوﺗﻮﻣﺎسﻻﻛﻤﺎن‬ ‫‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻟﻮﻛﺎچ‬ ‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ و آﮔﺎﻫﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺛﺮ روان اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺧﻮد اﺛﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﻨﻮز ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺧﻮد را‬
‫دارد‪ .‬ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ‪ ،‬ﺻﺤﺎﻓﻲ اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و ﻣﻨﺒﻌـﻲ ﻗﺎﺑـﻞ اراﺋـﻪ‬
‫در دورهﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ و دﻛﺘﺮا اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛـﺮ‪ ،‬ﻗـﺒﻼً در ﺳـﺎل‪ ،1355‬ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭼـﺎپ اﺧﻴـﺮ ﻣﺘـﺮﺟﻢ در ﺗﺮﺟﻤـﺔ اﺛـﺮ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺮده و در زﻣﻴﻨﺔ ﻣﻌﺎدلﻫـﺎي اﺻـﻄﻼحﻫـﺎي ﻓﻨـﻲ و ﺗﺨﺼﺼـﻲ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻻزم را داده اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ اﻏﻼط ﺣﺮوفﻧﮕﺎري و وﻳﺮاﻳﺸﻲ در اﺛﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 16‬آﻣﺪه اﺳﺖ »ﺣﺘﻲ آن اﻧﺪﻳﺸـﻤﻨﺪان اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻫـﻢ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﺸﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ«‪ ،‬ص ‪ 13‬اﺳﻄﻮرهﻫﺎي ﻗﺪﺳﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ص‪13‬‬
‫‪1‬‬
‫ژاﭘﻮن ژاﭘﻦ‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪» 20‬ﺟﺒﺮ ﻋﻠﻤﻲ« ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺒﺮ ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺛﺮ ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران اﺻﻠﻲ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ )ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ( اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از اﺻﻄﻼحﻫﺎ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻛﺘﺎب ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮاردي از ﻣﻌﺎدلﻫﺎي راﻳﺞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و در ﻣﻮارد ﻣﻌﺪودي ﻧﻴﺰ اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻌﺎدلﺳﺎزيﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺑـﺎزﻧﮕﺮي ﺑـﻪﻋﻤـﻞ آﻳـﺪ و از‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎ و ﻣﻌﺎدلﻫﺎي راﻳﺞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻔﺤﺔ‪ ، 40‬ﻣﻌﺎدل ﻛﻠﻤﻪ‪evaluation‬‬
‫»ﻓﻌﻞ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ« آﻣﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﺮﺟﻤـﺔ ﺻـﺤﻴﺢ آن »ارزﻳـﺎﺑﻲ« اﺳـﺖ‪ .‬ﺻـﻔﺤﻪ ‪،44‬‬
‫‪» Mythology‬اﺳﺎﻃﻴﺮ« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ »ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺎﻃﻴﺮي ﻳﺎ اﺳـﻄﻮره‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ« ‪» Individualization‬ﺷﻬﺮﺳﺎزي« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﻣﻌـﺎدل ﻣﻨﺎﺳـﺐ آن‬
‫»ﻓﺮدﻳﺖ« اﺳﺖ‪ .‬وﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻜﺮدن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﺒﺎرت ﻫﺎ و اﺻﻄﻼح ﻫـﺎ‪ ،‬ﻫـﻢﭼـﻮن‪:‬‬
‫»ﺗﺼﻮر اﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮژﻳﻚ« ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺎي آن »ﺗﺼﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ« ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮد ﻳﺎ‬
‫»اﺗﻨﻮﻟﻮژﻳﻚ«‪ ،‬درﺻﻔﺤﺔ ‪ ،117‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان آنرا »ﻫﺴﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ« ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻧﻤـﻮد وﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬واژهﻫﺎي »ﻧﻮﻟﻮژﻳﻚ« )ص‪ (117‬و ‪ ...‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪doctorinaire ،118‬‬
‫‪1. determinism‬‬
‫‪169‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫»ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازي« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﻛـﻪ ﻣﻌـﺎدل ﺧـﻮﺑﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ‪ .‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ،134‬ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ‪» ، frames of reference‬ﻣﺒﻨﺎﻫﺎي داوري« آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤـﻪاي ﻏﻴـﺮ‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻮده و ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺻﺤﻴﺢ آن »ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ارﺟﺎﻋﻲ« ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 175‬و ‪ 176‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ »ﻋﻘـﻞ ﮔﺮاﻳـﻲ« ﺑـﺮاي ‪ intellectualism‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ؛ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺮاي واژه ‪ rationalism‬ﻛﻪ‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ‪ Humanism‬ﺑﻪ »اﻧﺴﺎن دوﺳﺘﻲ« در ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،205‬ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻛﺎﻣﻼً ﻏﻠـﻂ و‬
‫ﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺣﺘﻲ ﮔﻤﺮاه ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ در اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫـﻢ‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻟﻮﺋﻲ ورث ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧﺴﺨﻪ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﻪ ﺗﻔﻬﻴﻢ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺪﻣـﻪ ‪60‬ﺻـﻔﺤﻪاي ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻃـﺮح ﻣﺴـﺌﻠﻪ و‬
‫روﻳﻜﺮد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ در ﻓﺼﻞ دوم و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﺑﺤﺚﻫﺎ و‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻓﺮﻋﻲ ﺑﻪ درك ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﺛـﺮ‪ ،‬اﺛـﺮي ﻛﻼﺳـﻴﻚ و ﻣﺒﻨـﺎ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ ‪ .‬اﺛﺮﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻧﺪارد؛ زﻳﺮا ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻫﺪاف ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬران ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻃﺮح دو ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و اﺗﻮﭘﻴﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي درس‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ وﻟـﻲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ اﺛـﺮ ﻓﺮﻋـﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻌـﻲ‬
‫ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺛﺮ ﺣﻮزهاي را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﻋﻨﻮان آن ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮا اﻧﻄﺒﺎق ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﻨﻮان در واﻗـﻊ دو ﻧـﻮع اﻧﺪﻳﺸـﻪ را ﺑﻴـﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ روﻳﻜﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺷـﻨﺎﺧﺖ در ﻣـﻮرد آن اﻋﻤـﺎل ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺑﺎ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ اﻧﻄﺒﺎق دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺘﻦ در زﻣﺎن ﺗﺄﻟﻴﻒ و اﻧﺘﺸﺎر ﺳﺮآﻏﺎز ﻳﻚ روﻳﻜﺮد در ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫و اﮔﺮ ﻣﺤﺘﻮاي آن ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺷﻮد ﺳﺮ ﻣﻨﺸﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫـﺎ در‬
‫آن ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر آﻧﻜﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻲ در ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ و داﻧﺶ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺮاﻳﻲ را وارد ﺣﻮزة ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃـﺮح اﻳـﺪه ﻧﺴـﺒﺖﮔﺮاﻳـﻲ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺴﺒﻴﺖﮔﺮاﻳﻲ ﺷﻜﺎﻛﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻮآوري ﻫﺎي ﻧﻈﺮي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب درﻛﻞ ﺑﺤﺚ از‪ :‬ﺳﻨﺖ‪ ،‬دﻳـﻦ و ﺗﻔﻜـﺮ دﻳﻨـﻲ‪ ،‬ﻧﮕـﺎﻫﻲ ﻧﺎدرﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺴـﻮخ و‬
‫ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر دارد‪ .‬در ﺻﻔﺤﺔ‪ 44‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻏﻠﻂ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ رﺑـﺎ ﺧـﻮاري دارد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫اﻳﻦ روﺑﻪ روﻳﻲ از ﺳﺮﺧﺼﻮﻣﺖ و ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻏﻠﻂ و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ اﻧﺠـﺎم ﻧﻤـﻲﮔﻴـﺮد‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﺮﺷﺖ ﺗﻔﻜﺮ ﻣﺆﻟﻒ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ؛ ﺗﺠﺪد اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻧﻘـﺪﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و ﻛﻠﻴﺴﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻮن دراﻛﺜﺮ ﻣﻮارد ﺑﻴﺎن ﻋﺎم اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﻬـﺎﻳﻢ ﻛـﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در دورة ﺧﻮﻳﺶ را‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع اﻳـﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺗﻮﭘﻴـﺎ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار داده و ﺑـﻪ ﻃﻮرﻣﻔﺼـﻞ ﺑـﻪ ذﻛـﺮ آن ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﺑـﺎ ﻃـﺮح اﻳـﺪه روﺷـﻨﻔﻜﺮان آزاد‪ ،‬ﻣـﻲﻛﻮﺷـﺪ ﭼﺸـﻢ اﻧـﺪازﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دوران ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳـﻲ آن ﻋﺼـﺮ‪،‬‬
‫ﻣــﻮرد اﺳــﺘﻔﺎده ﻗــﺮار دﻫــﺪ‪ .‬ﺟﻬــﺖ ﮔﻴــﺮي ﻓﻠﺴــﻔﻲ و ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﻲ ﻣﺎﻧﻬــﺎﻳﻢ از‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﻣﺘﺄﺛﺮاﺳﺖ و ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﭼـﭗ ﺑـﻮدن آﺷـﻜﺎرا ﻧـﺎﻓﻲ دﻳـﻦ در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺳﻌﻲ در ﺣﻔﻆ اﻣﺎﻧﺖ در ﺗﺮﺟﻤﻪ داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘـﺪﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﺎﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺎﻧﺖداري ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫آورده اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻛﻞ ﺗﺮﺟﻤﺔ رواﻧﻲ اﺳﺖ و اﻣﺎﻧﺖ در آن ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ رﻋﺎﻳـﺖ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮارد ﻣﻌﺪودي‪ ،‬اﺻﻼً ﻣﻌﺎدﻟﻲ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻟﻔﻆ ﻻﺗﻴﻦ اﺻـﻄﻼح ﻧﻴـﺰ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﺎزﮔﻲ‪ ،‬درﭘﺎﻧﻮﺷﺖ آورده ﻧﺸﺪه)ﻣﺜﻞ ﻧﻮﻟﻮژي(‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎي اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻮرد ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ وﻳﺮاﻳﺶ ادﺑﻲ و ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد زﻳﺮا ﺑﻪ رواﻧﻲ و رﺳﺎﻳﻲ ﻛﺘﺎب‬
‫ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ و ازﺳﻨﮕﻴﻨﻲ اﺛﺮ ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞدﻫﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﮔﻲروﺷﻪ ‪ /‬وﺛﻮﻗﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1376 :‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ و ﻣﻨﺒﻌـﻲ ﻓﺮﻋـﻲ در‬
‫دروس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم‬
‫در رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎن واﮔﻮ‪ /‬اﺣﻤﺪ رﺿﺎ ﻏﺮوي زاد‬ ‫ـ درآﻣﺪي ﺑﺮﺗﺌﻮري ﻫﺎ و ﻣﺪلﻫﺎي‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫راﺑﺮت ‪.‬اچ ‪.‬ﻻور‪ /‬ﻛﺎووس ﺳﻴﺪ اﻣﺎﻣﻲ‬ ‫ـ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎﻳﻲ درﺑﺎره دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ادوارد ﮔﺮپ ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﭙﺎﻫﭙﻮش‬ ‫ـ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي‬
‫و اﺣﻤﺪ رﺿﺎ ﻏﺮويزاد‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان ﻛﻼﺳﻴﻚ و ﻣﻌﺎﺻﺮ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه و ﻧﺜﺮي ﺑﺴﻴﺎر روان و رﺳﺎ و ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻓﻬﻢ دارد‪ .‬ﺣﺘﻲ در ﻣﻮاردي ﻋﺒﺎرتﻫﺎ ﺟﺬاب و ﻣﺆﺛﺮاﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 291‬ﺳﻄﺮ دوم‬
‫»اﻧﻘﻼب ﻋﺒﺎرت از ﻋﺼﻴﺎن ﺟﻤﻌﻲ‪ ....‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻌﻴﻨﻲ اﺳﺖ«‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك واژهﻫﺎ در ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از ﻛـﺎر در‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺻﻔﺤﺔ‪ 203‬ﺳﻄﺮ ﺷﺸـﻢ »اﺑﺘـﺎع ﻛـﺎر آﻣـﺪ« ﺻـﻔﺤﺔ ‪ ، 255‬ﺗﻴﺘـﺮ‬
‫»ﺗﺠﺰي اﺟﺘﻤﺎع«‪.‬‬
‫ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ ﻛﺘﺎب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭼﺎپ آن‪ ،‬از ﺣﻴﺚ ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎي وﻳﺮاﻳﺸـﻲ‬
‫و ﻧﮕﺎرﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺻﻼح و ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﺎرهاي اﻏﻼط و ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎ رﻓﻊ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ وﻳﺮاﻳﺶ ﻣﺠﺪد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎي آن را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺎ درس ‪ 3‬واﺣﺪي ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻨﺎﺳﺐ‬
‫دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و دﻗﻴﻖ اﻏﻠـﺐ ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻛﺘـﺎب و ﻛﺜـﺮت ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ درآن ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ وﺗﺤﻠﻴﻞ اﺳﺘﺎد درس اﺳﺖ ﺣﺠـﻢ آن‬
‫اﻧﺪﻛﻲ زﻳﺎد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﻲ و ﺑﻪ روز ﻧﻤـﻮدن‬
‫اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺒﺎﺣﺚ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﻛﺘﺐ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﻮد‪ .‬اﺛـﺮ‪،‬‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪ ،‬ﺟـﺪول و ﺗﺼـﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻋـﻼم و ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲاز واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼـﻲ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪه ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬واژة »ﺗﻜﺎﻣـﻞ«‬
‫ﺑـﻪﺟــﺎي ﺳــﻄﻮر)ص‪ ، (9‬واژة »در واژهﻫــﺎي ﺑــﺎز« ﺑﺠــﺎي »ﺑــﺎزار آزاد« در ﺗﺮﺟﻤــﺔ‬
‫"‪) " Laisses Faire‬ص‪» ،(60‬وﺿﻊ رواﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺑﻪﺟﺎي »ﻧﮕـﺮش« ﻳـﺎ وﺟﻬـﻪ‬
‫ﻧﻈــﺮ ﺑــﺮاي " ‪) " Attitude‬ص‪ ،(187‬اﺳــﺘﻔﺎده از واژهﻫــﺎي ﺧــﺎرﺟﻲ ﺑــﻪﺟــﺎي‬
‫‪175‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﺟﺎ اﻓﺘﺎده ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬واژه ﺗﻜﻨﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﻢ )ص ‪ (59‬ﺗﺌﻮري )‪ (32‬ﻛﻪ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ از واژهﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫از اﺑﺰار و ﻓﻨﻮن ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع در اﻳﻦ اﺛـﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ و اﺛـﺮ‬
‫ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻚﻧﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي دوراﻧﻲ دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ ﻣـﺪت‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻮﻳﻦﺑﻲ ‪ ،‬ﺳﻮرو ﻛﻴﻦ و ‪ ...‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي ﺧﻄـﻲ و ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻪﻗﺪرﻛﺎﻓﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻧﺸﺪه )ﻣﺜﻼً ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﻤﻠﺴﺮ وﺳﺎﻳﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻛﺎرﻛﺮدﮔﺮاﻳـﻲ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ وراﻫﺒﺮدﻫﺎي دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺗﻮﺿـﻴﺢ داده ﻧﺸـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻬﻨﻪ و اﻛﻨﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺑـﻲﻓﺎﻳـﺪه ﻳـﺎ‬
‫ﻛﻢ ﻓﺎﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻣﺘﻦ ﺑﺎ ﻓﻬﺮﺳﺖ آن ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛـﻪ ﻣـﺘﻦ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 40‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اﺳﺖ؛ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ ،‬ﻛـﻪ از ﻧﻘـﺶ ﻧﺨﺒﮕـﺎن در ﺗﻐﻴﻴـﺮات اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﺤﺚ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺎرﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻜﺎ و ﻣﻴﻠﺰ ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ؛ ﻣـﺜﻼً‪،‬‬
‫ﻧﻘﺶ روﺷﻨﻔﻜﺮان‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان دﻳﮕﺮ روي آن ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻄـﺮح‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ در ﺑﺤﺚﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ اورت ﻫﮕﻦ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ اﻳﻦ اﺛـﺮ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺳﺮﻓﺼﻞ درس از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﻗﺘﺒﺎس ﺷـﺪه اﺳـﺖ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎ ﻧﻴﺰﻧﻮاﻗﺺ ذﻛﺮ ﺷﺪه را دارد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ از ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و دﮔﺮﮔـﻮﻧﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺤﻮل و ﺗﻄﻮر در اﻳﻦ اﺛﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﮔﻲروﺷﻪ‪ ،‬ﻛﻪ در آن ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻛﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻨﺶ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺰاران ﺗﻐﻴﻴﺮ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫و ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت ﻧﻈﺮي و ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺎ آن زﻣـﺎن ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻧﻮآوراﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﻧﮕﺎه ﻧﻈﺮي و ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﻧﮕﺮ و ﭘﻮﻳﺎ در ﻛﺎر ﮔـﻲروﺷـﻪ دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬روﻳﻜﺮد اﺻﻠﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺎن دﻗﻴﻖﺗﺮ واﻗﻌﻲﺗﺮ و ﺟﺎﻣﻊﺗـﺮ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮدر ﺑﻴﻨﺶ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻠﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺧﻄﻲ و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮاﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮرا در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﺤﻮل و ﺗﻄﻮر اوﻟﻮﻳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﺻﻮل اﻋﺘﻘﺎدي واﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ‬
‫از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ از دﻳﮕـﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧـﻮع دﻳـﺪﮔﺎه در ﺑﺤـﺚ ارزشﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪﺧﺼﻮص از ﺻﻔﺤﺎت ‪ 97-81‬ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﻛﺎﻣﻞ و اﻣﺎﻧﺖداراﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻻزم اﺳﺖ درﺧﺼﻮص ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻈﻴﺮ »دﻳﻨﺎﻣﻴﺴﻢ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ« ﻳـﺎ‬
‫»ﺗﺮاژﻳﻚ« و ‪ ...‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺒﺎﺣﺚ )ﺣﺘﻲ در ﭘـﺎورﻗﻲ( اﻃﻼﻋـﺎت روز آﻣـﺪ را‬
‫ﮔﻮﺷﺰد ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﺼﻮﻟﻲ ﻣﺠﺰا ﺑـﻪ ﻣـﺘﻦ ﺑﻴﻔﺰاﻳـﺪ؛ زﻳـﺮا‬
‫درﻣﻮﺿﻮع ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ روز ﺑﻮدن ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ درﺑﺎرة ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺠﻴﺪ ﻣﺴﺎواﺗﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻋﻠﻤﻴﻪ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1372 :‬‬
‫‪ -2‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ درﺑﺎره ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد ‪.‬از ﺟﻤﻠـﻪ آﺛـﺎر‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎنواﮔﻮ‪ /‬ﻏﺮويزاده‬ ‫‪ -‬در آﻣﺪي ﺑﺮ ﺗﺌﻮري ﻫﺎ و ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫راﺑﺮت اچ‪.‬ﻻور‪ /‬ﺳﻴﺪاﻣﺎﻣﻲ‬ ‫‪ -‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎﻳﻲ درﺑﺎره دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﮔﻲ روﺷﻪ‪ /‬وﺛﻮﻗﻲ‬ ‫‪ -‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻏﻠﺐ از ﺟﻤﻼت ﺑﺴـﻴﺎر ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﭘـﺎراﮔﺮاف اول ص‪...، 160- 89‬؛ ﻛﻠﻤـﺎت‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ )ﻋﺮﺑﻲ( و ﻻﺗﻴﻦ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس درﻣﺘﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬واژه ﻣﺴﺠﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎي واژه ﻗﻄﻌﻲ ﻳﺎ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬واژه اﻧﺴﺘﻴﺘﻮﺳـﻴﻮن در ﺻـﻔﺤﺎت ‪ ، 88- 85‬ﻛـﻪ ﻓﻬـﻢ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻦ ﻣﻮردﻧﻈﺮ از ﻟﺤﺎظ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻋﺪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ و ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪدي از‬
‫اﺷﻜﺎﻻت ﻧﮕﺎرﺷﻲ و وﻳﺮاﻳﺸﻲ و ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري درآن دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻣﺘﻮن و اﺑﺰارﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺛـﺮ ﻓﺎﻗـﺪ ﻣﻘﺪﻣـﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻪ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دراﻛﺜﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎزي‬
‫و ﻧﺨﺒﮕﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎ و ‪ ..‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑـﺪانﻫـﺎ‬
‫اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس و ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﻓﺼﻞﺑﻨﺪي ﻛﺘﺎب ﺑﻪ راﺣﺘﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﻄﺮح ﻛﺮد ﻛﻪ اﺛﺮﺟﺎﻣﻌﻴﺖ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻓﺼﻮل اول ﺗـﺎ ﺳـﻮم‬
‫ﻛﺘﺎب ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪» :‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳـﺪه درﺑـﺎرة ﭘﻮﻳـﺎﻳﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ«‪» ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻘـﺪم ﻛـﺎر ﺑـﺮ اﻧﺪﻳﺸـﻪ« و »اﺻـﻞ ﺗﻘـﺪم اﻧﺪﻳﺸـﻪ و ﻧﻘـﺶ آن در‬
‫ﻣﺘﻐﻴ‪‬ﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ﻛﻪ در ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻧﻘﻞ ﻗـﻮلﻫـﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺾ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در داﺧﻞ ﮔﻴﻮﻣﻪ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪﻫﺎي ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ) ﻫﻢﭼﻮن ص‪.(85-24‬‬
‫در ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ »زﻳﺮا ﺗﺪرﻳﺲ اﻳﻦ درس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درس ﺗﺤﻘﻴﻘـﻲ‬
‫و ﺗﻔﻬﻴﻢ اﻣﻮر و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮورش دادن روح ﺗﻔﻜﺮات ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﭘﻮﻳـﺎ و روﺷـﻦﻓﻜـﺮ و‬
‫واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﻛﻤﺎل اﻫﻤﻴﺖ را دارد«‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺷﻜﺎﻻت ﻇﺎﻫﺮي در اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺤـﺚ از‬
‫»ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ« در دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻏﺮاق ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺑﻴﻨﺶ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻮارد دﻳﮕـﺮ‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻮع در ﻣﺘﻦ ﻓﺮاوان دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﺑﺤـﺚ از ﺗﻘـﺪم ﻛـﺎر ﺑـﺮ اﻧﺪﻳﺸـﻪ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ در ص‪ ،73‬ﺑﺤﺚ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻧﻴﺎﻳﺶ ﺷـﺪه‬
‫‪179‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﺐ در دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﺳﻴﺘﻲ ﻣﺎرﻛﺲ ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﺪ‪ .‬ﺑـﻪﻋـﻼوه‪ ،‬اﺳﺎﺳـﺎً‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي را ﻳﻚ آﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎذب ﻣﻲداﻧﺪ ﻧﻪ ﻳﻚ ﻧﻴـﺎز ﻣﻌﻨـﻮي ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦﻃـﻮر در ﺑﺤـﺚ از ﺗﻘـﺪم‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸـﺔ ﻣـﺎﻛﺲ وﺑـﺮ و ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي او ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫اﻳﺪهآﻟﻴﺴﺖ آﻣﺪه و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ وﺑﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻤﺎم ﺗﺤـﻮﻻت و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻧﺎﺷﻲ از روﺑﻨﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﺷﻌﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺪاﻧـﺪ و در ﺑـﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣـﺪه ‪ ،‬ﻣـﺬﻫﺐ را ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪) «.‬ص‪(87‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﺷﻜﺎﻻت ﻧﮕﺎرﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺎﻛﺲ وﺑﺮ را ﻳﻚ اﻳﺪه آﻟﻴﺴﺖ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻛـﺮده‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎﻋﺎﻣﻞ روﺑﻨﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﺷﻌﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات و‬
‫ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬اول‪ ،‬وي رو ﺑﻨﺎ را ﺑﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﺗﻘﻠﻴـﻞ داده‪ ،‬دوم‪ ،‬رو‬
‫ﺑﻨﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺎ ﺷﻌﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاﺑﺮ داﻧﺴﺘﻪ و ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﺎﻛﺲ وﺑﺮ را اﻳﺪه آﻟﻴﺴـﺖ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻣﺎﻛﺲ وﺑﺮ را ﺗﻚ ﻋﺎﻣﻞﮔﺮا داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﻳﺎزدﻫﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲارﺗﺒﺎﻃﺎت‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻫﺮﻣﺰ ﻣﻬﺮداد‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻓﺎران‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ‬

‫اﻳــﻦ اﺛــﺮ ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺻــﻠﻲ درس ﻧﻈﺮﻳــﻪ ﻫــﺎي ارﺗﺒﺎﻃــﺎت ﺟﻤﻌــﻲ در رﺷــﺘﻪ‬
‫روزﻧﺎﻣــﻪﻧﮕــﺎري‪ ،‬رواﺑــﻂ ﻋﻤــﻮﻣﻲ و ﺟﺎﻣﻌــﻪﺷﻨﺎﺳــﻲ ارﺗﺒﺎﻃــﺎت ﺟﻤﻌــﻲ در رﺷــﺘﻪ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮي در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮد اﻳﻨﮕﻠﺲ ‪ /‬ﻣﺤﻤﻮد ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫دﻧﻴﺲ ﻣﻚ ﻛﻮﺋﻴﻞ ‪ /‬ﭘﺮوﻳﺰ اﺟﻼﻟﻲ‬ ‫‪ -‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﻤﻌﻲ‬
‫ﺳﻮن وﻳﻨﺪان‪ ،‬ﺳﻴﮕﻨﺎﻳﺰر و ﺟﻴﻦ اوﻟﺴﻮن‪ /‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ دﻫﻘﺎن‬ ‫‪ -‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺮﻳﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ در ﺣـﺪ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ روان و رﺳـﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪» :‬ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻫﻨﺠﺎري– ﻋﻤﻠﮕﺮا« در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 11‬ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ »رﺳﺎﻧﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻮﺗـﻮر ﺗﻐﻴﻴـﺮ« در‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 103‬ﻛﻪ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎه »راﺟﺮز« را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺑﻴـﺎﻧﻲ روﺷـﻦ و‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و ﺳﺎده ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ از ﻟﺤﺎظ ﺣﺮوفﻧﮕﺎري و ﺻﻔﺤﻪآراﻳﻲ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫و ﻛﺘﺎب ﺻﻔﺤﻪآراﻳﻲ ﻳﻜﺪﺳﺘﻲ ﻧﺪارد و ﺟﺬاﺑﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃـﺮح‬
‫ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺰ زﻳﺒﺎ و ﮔﻮﻳﺎي ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻـﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫اﻋﻼم ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫اﻏﻠﺐ اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻳﺎ اﺻﻮﻻً ﻣﻌﺎدلﺳﺎزي ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﺗﻠﻪ ﻣﺎﺗﻴـﻚ« در‬
‫ﺻﻔﺤﺔ ‪» (24‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ« »ﻳﻮري ﻧﻴﻮز« در ﺻﻔﺤﺔ ‪» ،27‬ﺳﻲ‪-‬دي‪ -‬رام« ﺻﻔﺤﺔ ‪ 28‬و‬
‫ﻳﺎ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺗﺤﺖ اﻟﻠﻔﻈﻲ آﻧﻬﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﺧﺒﺮﻫـﺎي ﻣﺤﻜـﻢ‪، « HARD NEWS‬‬
‫»ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻧﺮم ‪» ، « SOFT NEWS‬ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻟﺤﻈﻪاي ‪ « SPOT NEWS‬در ﺻـﻔﺤﺔ‬
‫‪ 138‬ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ،‬اﺻﻮﻻً ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺟﻤـﻊﺑﻨـﺪي ﻧﻬـﺎﻳﻲ و ﺗﻤـﺮﻳﻦ و آزﻣـﻮن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ »ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ« و ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ »ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﭘﺮوﭘﺎﮔﺎﻧﺪا«‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻫﻢ آﻫﻨﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺳﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﺔ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬و‬
‫از ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎب زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ وﺟﺰو درﺳﻲ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻓـﻮق‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ در دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﻓﺼﻞ از ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و در ﻣﺠﻤـﻮع در ﻛـﻞ اﺛـﺮ‪ ،‬ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻠﻴﺎت واﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ از اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ وﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻗـﺪرت و‬
‫ﻳﻚﭘﺎرﭼﮕﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻫﻨﺠﺎري ‪ -‬ارزﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎ و ﻣﺨـﺎﻃﺒﻴﻦ و ‪ ...‬ﭘﺮداﺧﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺟﺰ ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ و ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ از ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه واﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ‪185‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ روان و ﺳﻠﻴﺲ و ﺑـﺮاي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ ﻟـﻴﻜﻦ در ﻣـﻮاردي‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺳﻠﻴﺲ اﺳﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺻﻄﻼحﻫﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪهاﻧـﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺻـﻔﺤﺔ ‪28‬‬
‫ﻋﻨﻮان "ﻫﺎﻳﭙﺮﻣﺪﻳﺎ ‪"HYPER MEDIA‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد در ﺗﺎﻳﭗ و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮد‪ .‬از ﻗﻠﻢ درﺷـﺖﺗـﺮي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻛـﻪ ﻧﺸـﺎندﻫﻨـﺪه رﺋـﻮس ﻣﻄﺎﻟـﺐ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ودر ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻋﻨﻮان »ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ« ﺑﺮاي ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ )ﺳﺎزﻣﺎن رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ( و ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ )ﺗﺤﻠﻴﻞ ﭘﺮوﭘﺎﮔﺎﻧﺪا(‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﺛﺮ ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺣﺬف ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1375 :‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬
‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﻣﻘﻄﻊ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﺟـﺰء ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت در ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﻛﺘﺒﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺪانﻫﺎ اﺷـﺎره ﻧﻤـﻮد ﺗـﺎ ﺟـﺰء ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺗﻜﻤﻴﻠـﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ذﻳﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ژان ﻛﺎزﻧﻮ‪/‬ﺑﺎﻗﺮ ﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ و‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻣﺤﺴﻨﻲ‬
‫ﻣﻬﺪي ﻣﺤﺴﻨﻴﺎن راد‬ ‫‪ -‬ارﺗﺒﺎط ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬ ‫‪ -‬ﺳﻴﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬
‫ﻣﺤﻤﺪ دادﮔﺮان‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﻗﻮت اﺛﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪ :‬ﻣﺘﻦ ﺣﺎﺿـﺮ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺷﻴﻮة ﻧﮕﺎرش ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و ﺳﺎده اﺳﺖ و ﺑﺎدﻗﺖ و وﺳﻮاس ﺧﺎﺻﻲ وﻳﺮاﺳـﺘﺎري ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي درس ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ)دورة ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ(‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳـﺐ داﺷـﺘﻪ و‬
‫داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺪول‪ ،‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ زﻳﺮ ﺗﻴﺘﺮﻫـﺎ و‬
‫ﻣﻴﺎن ﺗﻴﺘﺮﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ در ﺗﻤﺎم ﻓﺼـﻮل‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪه و ﺗﻨـﻮع و اﺧﺘﺼـﺎر در ﻣـﺘﻦ‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺿﺤﻴﺎت اﺿﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﭘـﺎورﻗﻲﻫـﺎ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ؛‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 102‬ذﻳﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮردي اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه‬
‫دو و ﻧﻴﻢ ﺻﻔﺤﻪ را ﺑﻪ ﭘﺎورﻗﻲ اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻘﺎط ﻗﻮت اﺛﺮ ﻣﺬﻛﻮر را در ﻣﻮارد ذﻳﻞ داﻧﺴﺖ‪:‬‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﺒﻴﻴﻦ آﻧﻬﺎ در ﻛﺘـﺎب ذﻛـﺮ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎي آﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮة ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎي واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻛﻪ از زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻳﺎ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎي ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﺘﺮﺟﻤـﺎن‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ وﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣـﻮارد‪ ،‬ﻣﺆﻟـﻒ ﺑـﻪﺟـﺎي ﺗﺮﺟﻤـﺔ واژهﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎن واژهﻫﺎ را ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻓﺎرﺳﻲ در ﻣﺘﻦ آورده اﺳﺖ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻣﺎﻧﻴﺘﺴـﻴﻢ‬
‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ، 144‬ﻳﺎرﻣﺎﻧﻴﺘﺴﻴﺴﻢ در ﺻﻔﺤﺔ ‪.142‬‬
‫دراﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﻛﺎﻣﻼً آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﮕﺎرش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻔﻬـﻴﻢ ﻣﻮﺿـﻮع از‬
‫ﺑﺮﺧﻲ اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل‪ ،‬ﺗﻤﺮﻳﻦ و ﺳﺆال ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮآوري ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه را ﻣﻲﺗﻮان اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﺜـﺎلﻫـﺎ و ﻣﻄﺎﻟـﺐ اﻳﺮاﻧـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼً ﺑﺨـﺶ ﭼﻬـﺎرم ﻛﺘـﺎب‪ ،‬درﻛـﻞ‪،‬‬
‫ﮔﺰارش ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در اﻳﺮان اﺳﺖ ﻳﺎ ﻓﺼﻞ دوم از ﺑﺨﺶ ﺳـﻮم ﺑـﻪﻃـﻮر‬
‫ﻛﻠﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ در ﻣﻮرد ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻞ اﺛﺮ‪ ،‬ﻫـﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ‪189‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﻢ واﻧﺴﺠﺎم ﻣﻴﺎن ﻓﺼﻞﻫﺎ و ﻫﻢ درون ﻓﺼﻞﻫﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ داﺷـﺘﻪ و از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺎ زﻣﺎن ﺗﺄﻟﻴﻒ اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و رﺷﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻨﻈﻴﻤﻨﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم در ﭼﺎپﻫﺎي اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ از ﺗﺤـﻮﻻت ﺟﺪﻳـﺪ در ﻧﻈـﺎم‬
‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮات آﻧﻬﺎ را ﺑـﺮ اﺑﻌـﺎد ﻣﺨﺘﻠـﻒ زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣﻀﻮر ﻣﺎﻫﻮارهﻫـﺎ در ﺷـﺒﻜﻪﻫـﺎي‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻓﺮا‪ -‬ﻣﻠﻲ )اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ(‪ ،‬وﻳﺪﺋﻮ و‪...‬‬
‫در ﻛﺘﺎب ﻓﻮق اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺑﺪون ذﻛﺮ ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ دﻳـﺪه ﻧﻤـﻲﺷـﻮد و ارﺟـﺎعﻫـﺎ‪،‬‬
‫دﻗﻴﻖ و ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ‪ .‬ازآﻧﺠﺎ ﻛﻪ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ ارﺗﺒﺎﻃـﺎت ﻋﻤـﻼً ﮔﺰﻳﻨﺸـﻲ از‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺣﻮزة ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ در ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺳﻠﻴﻘﻪ و اوﻟﻮﻳـﺖ ﺑﻨـﺪي ﻣﺒﺎﺣـﺚ را ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي دﻳﮕـﺮ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﺶ ﻛﺮد‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﭘـﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺻـﺎﺣﺐﻧﻈـﺮان ﻣﺨﺘﻠـﻒ ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا و ﺑﺮ اﺳﺎس ﭼـﻪ ﻣﻼﻛـﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذﻛﺮ آراء ﻣﻚ ﻟﻮﻫﺎن‪ ،‬دﻳﻮﻳﺪ راﻳﺰﻣﻦ و ﻓﺮدﻳﻨﺎﻧﺪ ﺗـﻮﻧﻴﺲ اﻛﺘﻔـﺎ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺳﺎﻳﺮ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺷﻴﻮة ذﻛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‪ ،‬ﻳﻚدﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺸـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ‪ ،‬در اﻧﺘﻬـﺎي آن‪ ،‬در داﺧـﻞ ﻓﺼـﻞ و ﻧﻴـﺰ در‬
‫ﭘﺎورﻗﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ ﻳـﺎ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‬
‫ﺑﻪﺟﺎي اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻓﺼﻞ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬در ذﻛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ در ﭘﺎورﻗﻲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻋﻤﻞ ﻧﺸﺪه؛ ﻳﻌﻨﻲ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ذﻛﺮ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺤﺔ ‪) 139‬ﺑﻴﻀﺎﺋﻲ)ﺑﻬﺮام(‪ ،‬ﻧﻤـﺎﻳﺶ در اﻳـﺮان‪ ،‬ص‪ (3‬و ﮔـﺎه ﺑـﺮ‬
‫اﺳــﺎس ﻧــﺎم ﻛﺘــﺎب ذﻛــﺮ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬ﻫــﻢﭼــﻮن ﻣــﻮرد ﺻــﻔﺤﺔ‪) 140‬رﺋﺎﻟﻴﺴــﻢ و‬
‫ﺿﺪرﺋﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬اﺛﺮ دﻛﺘﺮ ﻣﻴﺘﺮا‪ ،‬ص‪(8‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ روﻳﻜﺮد اﻧﺘﻘﺎدي و ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺳﺆاﻻت ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺘﺒﺎدر ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻣﺒﺤﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃـﺎت ﻣﺒﺤﺜـﻲ ﻋـﺎم و ﮔﺴـﺘﺮده اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫـﻢ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺳﻄﺢ ﻣﻴـﺎن ﻓـﺮدي‪ ،‬ﮔﺮوﻫـﻲ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳـﺖ و ﻫـﻢ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﻤﻌﻲ؛ ﻳﻌﻨﻲ ارﺗﺒﺎط از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﭼﻮن‪ :‬رادﻳـﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن‪،‬‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ،‬ﺳﻴﻨﻤﺎ و ‪ ...‬ﻫﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﻧﮕﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد ﺑﺎﻳـﺪ ﻋﻨـﻮاﻧﻲ را‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻴﺮي ﻣﺆﻟﻒ و ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺘﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺤﺘﺮم اﺣﺘﻤﺎﻻً‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﻮان »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت« ﻫﺪﻓﻲ ﺟﺎﻣﻊ و ﻋـﺎم را در ﻧﻈـﺮ داﺷـﺘﻪ؛‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت از ﻣﻨﻈﺮي ﻛﻠﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ ﻣﺤﺘـﻮاي آن ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﺑﺨﺶ اول ﻛﻪ ﺑـﻪ ارﺗﺒـﺎط اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ وذﻛـﺮ ﺗﻌﺮﻳـﻒ‪ ،‬اﻧـﻮاع و‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ آن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ دوم‪ ،‬ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳـﻬﻢ ﺑـﻪ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﻤﻌﻲ)از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ( اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻻزم‬
‫ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺑﻬﺎم در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮي در ﻋﻨـﻮان اﻳـﻦ درس و ﺳﺮﻓﺼـﻞﻫـﺎي‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪة آن ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراي ﻋـﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي وﺟـﻮد دارد ‪ .‬زﻳـﺮا‪ ،‬از ﻣﺪرﺳـﺎن‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﻳﻚ درس ‪ 2‬واﺣﺪي اﻧﻮاع ﻣﺒﺎﺣـﺚ‪ :‬ارﺗﺒﺎﻃـﺎت ﻣﻴـﺎن ﻓـﺮدي و‬
‫ﺟﻤﻌﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﻤﻌﻲ اﻳﺮان و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺟﻬﺎن و ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي ارﺗﺒـﺎﻃﻲ و ‪...‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻴﺶ از‪ 50‬درﺻﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻳﻦ درس را ﭘﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر آن ﻣﺪرﺳﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن از ﻛﺘﺐ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ وﺟﻮد دارد ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻈﺎم ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺟﻤﻌﻲ در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ روز آﻣﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬از ﺗﺼﺎوﻳﺮ وﮔﺮاﻓﻴﻚ ) ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺿﺮوري اﺳﺖ (اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﺷﻮد‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺳﻴﺮارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1358 :‬‬
‫‪ -3‬ﺳﻴﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در رﺷﺘﺔ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
‫اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ آن ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬

‫ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ روان ورﺳﺎ ﺑﻮده و ﻗﻮاﻋـﺪ وﻳﺮاﻳﺸـﻲ و ﻧﮕـﺎرش ﻧﻴـﺰ در ﺣـﺪ ﻣﻌﻤـﻮل‪،‬‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮوف ﻧﮕﺎري و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ اﺛﺮ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺘﻲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دارد و ﻃﺮح‬
‫روي ﺟﻠﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﻛـﻪ ﻳـﺎد آور ﺳـﺎده ﺗـﺮﻳﻦ اﺷـﻜﺎل ارﺗﺒـﺎﻃﻲ از‬
‫دوران ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ﺗﺎ ﻋﺼﺮﻛﻨﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ ﺗﺎرﻳﺦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ اﺳـﺖ ﻟـﻴﻜﻦ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن دورة ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮده ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ ﺑـﺮاي ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎب ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺿﻤﻨﻲ ﻫﺪف‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ دارد‪ ،‬اﻣـﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻘﺪﻣﻪ )ﻛﻠﻲ ﻳﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺼﻮل( ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺼـﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠـﻪ‪ ،‬ﺟـﺪول و ﺗﺼـﻮﻳﺮ‪،‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ؛ ﻣﺆﻟﻒ از ﺟﻬـﺖ زﻣـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺎپ در اﻳﺮان را ﻣﺒﺪأ ﻛﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار داده و ﺗـﺎ ﺗﺤـﻮﻻت‬
‫دوران ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﭘﺎﻳﺎن دوران ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روﻳﻜﺮد ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﺗﺤـﻮل ارﺗﺒﺎﻃـﺎت در اﻳـﺮان اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﺆﻟﻒ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎﺻﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻛﺘﺎب ﻓﻮق از اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻴﭻ ﻳـﻚ‬
‫از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﺑﺤﺚ ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ ﺑﻨـﺪي ﻧﻬـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻤـﺮﻳﻦ و آزﻣـﻮن‪،‬‬
‫ﻧﻤﻮدار‪ ،‬آﻣﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ و ‪ ،...‬ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻔﻬـﻴﻢ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻔﻴـﺪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻴﻮة ارﺟﺎعﻫﺎ ﺑﻪاﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا اﺳﺎﻣﻲ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺎ ذﻛﺮ ﺷﻤﺎره در ﭘـﺎورﻗﻲ‬
‫آﻣﺪه و ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻋﺪد داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮﺧـﻲ ﺻـﻔﺤﺎت ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪-53 – 47 -43 -37 -35 – 30- 29 :‬‬
‫‪ 58‬ﺳﺘﺎرهﻫﺎﻳﻲ در داﺧﻞ ﺳﻄﺮﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞدوازدﻫﻢ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲدراﺳﻼم‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﻮاع اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺎرﺳﻲ و اﺑﻦﺧﻠﺪون‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ ﺧﻮﺷﺮو‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1372 :‬‬
‫‪ -1‬ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﻮاع اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺎراﺑﻲ و اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ اﺳـﻼم و ﺗـﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜـﺮ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم در رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو اﺛﺮ زﻳﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺤﺴﻦ ﻣﻬﺪي‪ /‬ﻣﺴﻌﻮدي‬ ‫‪ -‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‬
‫ﻓﺎراﺑﻲ‪ /‬ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺠﺎدي‬ ‫‪ -‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي اﻫﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ‬

‫زﺑﺎن ﻧﮕﺎرش ﻛﺘﺎب ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده و روان و ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ اﺳﺖ ‪ .‬در ﺑـﻪ ﻛـﺎرﮔﻴـﺮي‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد و اﻟﺒﺘﻪ داﻣﻨﻪ ﻣﻮﺿﻮع و اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن‬
‫ﻣﺤﺪود اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺗﺤﻘﻴﻖ درﺣﻮزة اﻧﺪﻳﺸﻪ دو ﻣﺘﻔﻜﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺳﻌﻲ داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﺻﻄﻼحﻫﺎﻳﻲ را در ﺣﺪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ ﺗﻮﺿـﻴﺢ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻗﺴﺎم ﻣﺪﻳﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎﻫﻠﻴﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ‪ 65-57‬ﺗﻮﺿﻴﺢ داده و ﺣﺘﻲ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻏﺮﺑـﻲ و ﺟﺪﻳـﺪ آنرا ﺑـﻪ ﻗﻴـﺎس و ﺗﺸـﺒﻴﻪ آورده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬آﻧﭽـﻪ در‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‪ 64‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺪولﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ در ﺑـﺎب اﺻـﻼﺣﺎت‬
‫اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺤﺎت‪.(65-64‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﻮﺷﻴﺪه ﺗﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ روشﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﺘـﺎب ﻣﺮاﺣـﻞ و‬
‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﻴﻖ را ﺷـﺮح دﻫـﺪ‪ .‬وي ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻴﭙﻮﻟـﻮژي‬
‫)ﺗﻴﭗﺷﻨﺎﺳﻲ( اﺳﺖ و ﺳﻌﻲ ﻧﻤﻮده اﻳﻦ روش و ﻧﺤﻠﻪ ﻓﻜﺮي را در آﺛﺎر ﻓﺎراﺑﻲ و اﺑﻦ‬
‫ﺧﻠﺪون ﺟﺴﺖ وﺟﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وازﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻔﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺷـﻜﻠﻲ ﺑـﺮآن وارد‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﻜﺎﻻت ﭼﺎﭘﻲ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺴﻌﻮدي ‪ ،‬ﺳﻌﻮدي و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟـﺎي‬
‫ﻓﻮاد روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﺎد روﺣﺎﻧﻲ و ‪ ...‬ﻧﮕﺎرش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ و ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻧﻴﺴـﺖ و ﻛﺘـﺎب ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﻓﺼـﻮل وﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻋـﻼم ﻳـﺎ ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﺘﻦ در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ دو ﻣﺘﻔﻜﺮ و ﻋﻼوه ﺑـﺮ آن‪ ،‬ﻣﺤـﺪودﻳﺖ آن از ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ دو ﻣﺘﻔﻜﺮ اﺳﺖ و ﻧـﻪ ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﻛـﺎﻓﻲ و ﮔﺴـﺘﺮده‬
‫درﺑﺎرة اﻧﺪﻳﺸﺔ آن دو ﻣﺘﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻣﺘﻦ درﺳﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷﻮراي ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻄﺒﺎق ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان و ﻓﻬﺮﺳﺖ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻫﺮ ﻓﺼﻞ و‬
‫ﻛﻞ اﺛﺮ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اﺳﺖ و ﺗﻄﺒﻴﻖ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻛﻬﻦ و ﺳﻨﺘﻲ ﺑـﺎ اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﻌﺎﺻﺮ را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮارد ﻧﻮآوري ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم ‪197‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻣﺆﻟﻒ ﮔﺮاﻣﻲ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ وﺑﺎ ﺗﻌﻤـﻖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب‪،‬ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫آﻧﺎن را ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ ﺑﺴﻂ ﻣﻲداد‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي اﺟﻤـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴـﺔ اﻧﺪﻳﺸـﺔ ﻣﺘﻔﻜـﺮان‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺘﻔﻜﺮان ﺟﺪﻳـﺪ ﻏﺮﺑـﻲ ﻣـﻲﭘـﺮدازد و ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪاي ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‪ :‬روح اﻟﻘـﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻠـﻞ ﻋﻈﻤـﺖ و اﻧﺤﻄـﺎط)رم( ﻣﻨﺘﺴـﻜﻴﻮ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب از ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﺎﻳﻪﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋـﻼم ‪ ،‬ﺿـﻌﻒﻫـﺎﻳﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﭼﺎپﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺳﻠﻴﻢ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻫﻢ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1383 :‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳـﻼم در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﺳﺖ‪ .‬از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻣـﻮارد‬
‫ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﻫﻤﻜﺎري ﺣﻮزه و داﻧﺸﮕﺎه‬ ‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ اﷲ ﺳﺘﻮده‬ ‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﺳﻼم‬
‫ﺗﻘﻲ آزاد ارﻣﻜﻲ‬ ‫‪ -‬اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫از ﻓﺎراﺑﻲ ﺗﺎ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‬
‫ﺗﻘﻲ آزاد ارﻣﻜﻲ‬ ‫‪ -‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫از ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﺗﺎ ﻣﻄﻬﺮي‬
‫‪ -‬ﺳﻴﺮي در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻧﻔﻴﺴﻲ‬

‫ﻣﺘﻦ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﻠﻴﺲ و روان ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﭼﻮن ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻧﻈﺮي و ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎل اﻓﺮاد ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺟﻨﺒﺔ رواﻳﺖ ﮔﻮﻧﻪ دارد‪ .‬ﻛﻪ ﺧﻄﺎي آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ وﻳﺮاﻳﺶ واﻋﻤﺎل ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﮕﺎرﺷﻲ اﺳﺖ و‪ ،‬اﺻﻮﻻً‪ ،‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد‪،‬‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻧﻮﺷﺘﺎر ‪ .‬ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑـﺮاي دو‬
‫واﺣﺪ درس ﺑﺴﻨﺪه و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد آنﻛﻪ اﺛـﺮ ﺑـﻪ ﭼـﺎپ دﻫـﻢ رﺳـﻴﺪه‬
‫اﺳﺖ وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮي درﭼﺎپﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮﻓﺎﻗﺪ ﺟﺪول‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺿـﻤﻨﻲ ﻫـﺪف‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻋـﻼم‪،‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺶ ﺳﻮم داراي ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ در ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ روﺷﻦ از اﺻﻄﻼح »ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ«‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ وﻟـﻲ در ﻧﮕـﺎﻫﻲ اﺟﻤـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷـﻮد؛ ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﻣﻴـﺰان اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧـﻲ ﻣـﻮارد‪ ،‬ﻛﺎﺳـﺘﻲﻫـﺎﻳﻲ از اﻳـﻦ ﺣﻴـﺚ دﻳـﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢﭼﻮن‪» :‬ﮔﺮد آوري ﻣﻮاد« ﺑـﻪ ﺟـﺎي »ﮔـﺮد آوري اﻃﻼﻋـﺎت ﻳـﺎ دادهﻫـﺎ«‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻒ‪ ،‬در ص‪» 21‬اﺗﺴﺎق« را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺳﻮق دادن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺿﻌﻴﻒ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺳـﻌﻲ‬
‫ﺷﺪه ﺗﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﻴﻜﻦ در ﻣﺤﺘﻮا اﻳﻦ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ .‬اﺛﺮ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻋﻠﻤﻲ و ﻧﻈﺮي ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﺔ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ دارد و‬
‫در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن دﻛﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ و ‪ ...‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ اﺧﺘﺼـﺎر ﻣﺒـﺎﺣﺜﻲ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ده درﺻﺪ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺒﻮﻫﻲ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻋﻠﻢ در اﺳﻼم ‪ ،‬اﺣﻮاﻻت ﺷﺨﺼـﻲ و آﺛـﺎر‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﻏﻴﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن وروشﻫﺎي ﻣﺮدم ﻧﮕﺎري ارﺗﺒﺎط ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد ‪ .‬اﺛﺮ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ از ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴـﺠﺎم ﻧـﺪارد و ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت‪ ‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي اﻳﻦ و آن درﺑﺎرة ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔـﺎه ﺑـﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫ﺗﻔﻜﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻢ ﮔﻮﺷﻪ ﭼﺸﻤﻲ دارد‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳـﮋه از ﻧﻈـﺮ »روش« روز آﻣـﺪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت آن ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ روز آﻣﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻮﺿـﻮع ﻛﺘـﺎب ﻫـﻢ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻮآوري ﺧﺎﺻﻲ در آن دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ در ﺗـﺪوﻳﻦ اﺛـﺮ‪،‬‬
‫ﻃﺮﺣﻲ ﻛﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻘﻞ ﻗﻮلﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﻣﻜﺮر از ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ از ﻋﺪم ﺑﻬـﺮه ﮔﻴـﺮي‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺆﻟﻒ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد اﺳـﺖ )ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ر‪.‬ك‪ :‬ص ‪-25 -24 -22 -21‬‬
‫‪ (... 29 - 27‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬در ﻣـﻮاردي ﺟﻤـﻼت و‬
‫رواﻳﺎت ﺑﺪون ذﻛﺮ ﺳﻨﺪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ص‪ 3‬ﺳﻄﺮ ‪ ،2‬ص‪ ، 5‬ص‪ 47‬و‪ ..‬درﺑـﺎرة‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺧﻄﺒﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪.‬‬
‫ﺷﻴﻮه ارﺟﺎعﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎه در ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب ارﺟﺎع داده ﺷـﺪه)ص‪ (114‬و‬
‫ﮔﺎه داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ‪ ،‬ﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺎﺣﺐ اﺛﺮ)ص‪ (15‬ﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪] .‬ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪهاي‬
‫از ﻛﺘﺎب‪ ،‬رﺑﻂ زﻳﺎدي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﺻـﻮل ﺧﻤﺴـﻪ ﻣﻌﺰﻟـﻪ)ص‪(10‬‬
‫ﺳﻄﺮ اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ درﺑﺎرة ﺟﺒﺮ)ص ‪ (2‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺘـﺎب ﺗـﺎرﻳﺨﻲ )ص‪ (54‬ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻓﺼﻞ ) ص‪ [( 84‬و ﻣﻮرﺧﺔ اﺛﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻋﻴﻨﺎً ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -‬ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺗﻴﺘﺮ ﺑﻨﺪي و ﻓﺼﻞ ﺑﻨﺪي و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻣﺠﺪد ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻓﺰودن ﻓﺼﻠﻲ در ﺧﺼﻮص آراء اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ)ره( ﺑﻪ ﻏﻨﺎي ﻛﺘﺎب ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻧﻈﺮي آراي ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺳﻠﻴﻢ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻫﺸﺘﻢ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1382 :‬‬
‫‪ -3‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان‬

‫ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳـﺮان ازﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ در درس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان در داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﺳﺖ ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺒﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳـﺮان ﺗـﺄﻟﻴﻒ رﺿـﺎ ﺷـﻌﺒﺎﻧﻲ‬
‫اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬در ذﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬

‫ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دو واﺣﺪ درﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﺳﺮﻓﺼـﻞﻫـﺎي آن ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻦ واﺣﺪ درﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ ‪ .‬ﻧﻮع ﻧﮕﺎرش اﺛـﺮ روان و رﺳـﺎ ﻧﺒـﻮده و‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ‪ ،‬در ﺑﺮﺧـﻲ ﻣـﻮارد‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را دﭼـﺎر اﺑﻬـﺎم ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻲ از اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺿﻌﻒ اﺻﻮل ﻧﮕﺎرش اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ اﺛـﺮ وﻳـﺮاﻳﺶ‬
‫ﻧﺸﺪه‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﺎﻗﺪ ﻋﻼﺋﻢ ﺳﺠﺎوﻧﺪي ﻻزم در ﻣﺘﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﻐﻴﺮات ﻇﺎﻫﺮي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ در‬
‫ﭼﺎپﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﺛﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﻣﺨﺘﺼـﺮي ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺠـﺰا ﻣﻘﺪﻣـﺔ ﻛﻠـﻲ ﻳـﺎ ﻣﻘﺪﻣـﻪاي در اﺑﺘـﺪاي‬
‫ﻓﺼﻮل ﺑﻴﺎن ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺟﺪول و ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ ،‬ﺧﻼﺻـﺔ‬
‫ﻓﺼﻮل ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺧﻼﺻﺔ ﻛﻠﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮا و ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف درس ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﺘﻮاي اﺛﺮ ﺑـﺎ ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﻧﻄﺒـﺎق‬
‫دارد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮده و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻫـﺪاف درس را ﻣﺤﻘـﻖ ﻧﻤﺎﻳـﺪ و‬
‫ﺣﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻮارد ﻣﻨﺪرج در ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻧﻴـﺰ در اﻳـﻦ اﺛـﺮ ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻧﺸﺪه و ﻣﻐﻔﻮل ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬درﺑﺎرة ادﻳﺎن و ﻣﺬاﻫﺐ و ﻧﺤﻠﻪﻫﺎي ﻓﻜـﺮي‪،‬‬
‫ﻋﻠﻮم و ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻛﺸﺎورزي و داﻣﺪاري‪ ،‬ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﻧﻈﺎمﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻬﺮﮔﺮاﻳﻲ و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻳﻲ و روﺳﺘﺎ ﻧﺸﻴﻨﻲ و‪ ...‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺪ ﻧﺒﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ و ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در اﺛﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﻣـﻲآﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﭼﻪ در رﺷﺘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و ﭼﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺪرس ﻣـﻲﺑﺎﻳﺴـﺖ ﺿـﻤﻦ ﺷـﺮح‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي اﺛـﺮ ﮔـﺬار در ﺗـﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻳـﺮان در ﻃـﻮل اﻳـﺎم‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻬـﻢ ﻣﺘﻔﻜـﺮان و ﻋﻠﻤـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻓﻼﺳـﻔﻪ ﺗـﺎرﻳﺦ را‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﻬﻢ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ ﺑﮕـﺬارد و ﻳـﺎ‬
‫اﺷﺎرهاي ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ ﻫﻢﭼـﻮن‪ :‬ﻧﻈﺮﻳـﻪ اﺑـﻦ ﺧﻠـﺪون‪ ،‬ﺷـﻴﻮة ﺗﻮﻟﻴـﺪ آﺳـﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ و‪...‬ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻋﻨﻮان اﺛﺮ در ﺧﺼﻮص ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻳـﺮان اﺳـﺖ وﻟـﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان از‬
‫دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ روز ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮآوري اﺳـﺖ و در‬
‫ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد اﺧﺬ و اﻗﺘﺒﺎسﻫﺎي ﻣﻜﺮر‪ ،‬از ارزش ﻋﻠﻤﻲ آن ﻛﺎﺳﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻛﻔﺎﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ و ﺷـﻴﻮة ارﺟـﺎعﻫـﺎ و‬
‫ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﻪ آﮔـﺎﻫﻲ و ﺷـﻨﺎﺧﺖ درﺳـﺘﻲ از ﻣﻨﺒـﻊ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺧﺬ ﺷﺪه رﻫﻨﻤﻮن ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ در ﺧﺼﻮص ﻛﺘﺎب ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻳـﺮان ‪ ،‬اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﺷﻜﺎﻻت و اﺑﻬﺎﻣﺎت زﻳﺎدي در ﻋﻨﻮان و ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻮﺟﻮد اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺻﻼحاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮔﺮوﻫﻲ ورزﻳﺪه و ﺗﻮاﻧـﺎ و ژرفﻧﮕـﺮ از ﻣﺘﺨﺼﺼـﺎن رﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﻋﻠـﻮم‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺟﻬﺖ ﻧﮕﺎرش ﻣﺘﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ درس اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﺳﻴﺰدﻫﻢ‬
‫ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺤﻤﻮد روحاﻻﻣﻴﻨﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻋﻄﺎر‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ‪ ،‬اﺛﺮي اﺻـﻠﻲ در درس ﻣـﺮدم ﺷﻨﺎﺳـﻲ رﺷـﺘﻪ ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣﺤﺴـﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺗﺮاﺑﻲ‬ ‫‪ -‬ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ژان ﻛﺎزﻧﻮ‬ ‫‪ -‬ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻛﺎﺳﻴﺮر‬ ‫‪ -‬اﻧﺴﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫داﻧﻴﻞ ﭘﺘﺲ ودﻳﮕﺮان ‪ /‬ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬ ‫‪ -‬اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫ﻣﺘﻦ اﺛﺮﻧﺴﺒﺘﺎً روان اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻲﻧﻴﺎز از وﻳﺮاﻳﺶ ﻫـﻢ ﻧﻴﺴـﺖ )ﻫـﻢﭼـﻮن ص‪.(214‬‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎ و واژهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﻀﻤﺎم ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت و اﺻﻄﻼحﻫـﺎي ﺑﻨﻴـﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻌﺎدلﻫﺎﻳﻲ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎد‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ » :‬دﺑﺴﺘﺎن« در ‪ School‬ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل »ﻣﻜﺘﺐ«‬
‫راﻳﺞﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﻓﻮﺗﻜﺴﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻛﻪ »ﺑﻪﻛﺎرآﻳﻲ« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه و ﻣﻮاردي از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدلﺳﺎزي اﻇﻬـﺎر ﻣـﻲدارد و در ﻫﻨﮕـﺎم ﺗـﺪوﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ اﺻﻄﻼحﻫﺎ ﭼﻨﺪان در ﻓﺎرﺳﻲ راﻳﺞ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب داراي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺟـﺎي ﻓﺼـﻠﻲ ﻛـﻪ در آن ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ اﻧﺘﻘـﺎل و ﺑﺮﺧـﻮرد ﻳـﺎ ﺗﻬـﺎﺟﻢ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﺻـﺮﻓﺎً در ﺻـﻔﺤﺎت‪ 154-152‬ﺑـﻪ ﻣﺒـﺎﺣﺜﻲ‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﺷﺎﻋﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎ و ﻓﺼﻮل ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺧﻮﺑﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻏﻴـﺮ‬
‫ﻓﻨﻲ در ﭘﺎورﻗﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻓﺼﻞﻫﺎ ﺟﺰ ﻳﻚ ﻓﺼﻞ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺘﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ آن‬
‫ﻓﺼﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ اﻧﺴـﺎن‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي دﻳﮕﺮي در زﻣﻴﻨﺔ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳـﻲ در اﻳـﺮان‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن »اﺳـﺎﻃﻴﺮ و ﻓﺮﻫﻨـﮓﻫـﺎي اﺳـﺎﻃﻴﺮي« اﻧﺴـﺎن و‬
‫ﻓﺮﻫﻨــﮓ )ﻛــﻪ در ﺗﺮﺟﻤــﺔ آﺛــﺎر ﻛﺎﺳــﻴﺮر دﻳــﺪه ﻣــﻲﺷــﻮد( و ﻫــﻢﭼﻨــﻴﻦ ﺑﺮﺧــﻲ از‬
‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﭘﺪﻳﺪار ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و اﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎﻳﻲ از‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب اﺛﺮي از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺣﺸﻤﺖاﷲ ﻃﻴﺒﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﻳﺮج اﻓﺸﺎر ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -‬اﻳﻞﻫﺎ ‪ ،‬ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻨﺎن و ﻃﻮاﻳﻒ ﻋﺸﺎﻳﺮ اﻳﺮان‬
‫اﺳﻜﻨﺪراﻣﺎناﻟﻠﻬﻲﺑﻬﺎروﻧﺪ‬ ‫‪ -‬ﻛﻮﭼﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ در اﻳﺮان‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺷﻬﺒﺎزي‬ ‫‪ -‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﻜﻮك ﺑﺎﺷﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﻠﻲ در اﻳﺮان‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ در درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻼت و ﻋﺸـﺎﻳﺮ ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺟـﺰء دروس‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎرش ﻛﺘﺎب رﺳﺎ و روان اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺆﻟـﻒ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ ﺿـﻤﻦ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ از ﺟﻤﻼت ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻤﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﻮد‪ ،‬اﻛﺜﺮاً ﺟﻤﻼت ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤـﻮده‬
‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺟﻤﻼت ﺑﻪ وﺳـﻴﻠﻪ وﻳﺮﮔـﻮل و‪ ...‬ﻣﻄﺎﻟـﺐ را‬
‫ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎﺷﺪ اراﺋﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﻓﻮق از ﻟﺤﺎظ ﺣﺮوفﻧﮕﺎري و ﺻﻔﺤﻪ آراﻳﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮل اﺳـﺖ‪ .‬ﻃـﺮح روي‬
‫ﻣﺠﻼت اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻮدي از ﻋﻨﻮان اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ازﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻳﺒﺎ و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﻧﺪه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻛﺘﺎب ﺑﺮاي دروس ‪2‬و‪ 3‬واﺣﺪي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻜﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ‪ 2‬واﺣﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺆﻟﻒ اﻛﺜﺮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده و درﻣﻌـﺎدل ﺳـﺎزي ﻓﺎرﺳـﻲ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮده ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜـﻪ داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن اﻛﺜـﺮاً ﺑـﻪ زﺑـﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﻻزم ﺑﻮده از ﺑﺮﺧﻲ اﺑﺰارﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﻲ ﻻزم ﺑـﺮاي ﺗﻔﻬـﻴﻢ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﺗﻮﺿﻴﺢ رﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻓﺎل ﮔﻴﺮي ‪ ،‬و ﻃﺎﻟﻊﺑﻴﻨﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﺸﺎن دادن رﻣﻮز از ﺟﺪاول ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ )ص‪(305‬؛ ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از واﺣﺪ ﺷﻤﺎرش ﭘﻮل و ﺧﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن در ﺻﻔﺤﺎت ‪ 277- 244‬ذﻛـﺮ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻮده ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺘﺎب را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎ و ﻳـﺎ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺗﻄﺒﻴـﻖ داده و از اﻃﺎﻟـﻪ ﻛـﻼم ﺧـﻮدداري‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ اﻫﺪاف و ﺑﺎ ﺗﻄﺎﺑﻖ آﻧﺎن در اﻳـﻦ اﺛـﺮ‪ ،‬ﻛﻠﻴـﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮي اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻋﺸـﺎﻳﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮي و ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻋﺸـﺎﻳﺮي اﻳـﺮان‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺮﻛﺰي اﻳﺮان ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺨﺘﺼـﺮ‬
‫ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﻣﺎ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮدمﺷﻨﺎﺳﻲ ‪213‬‬
‫ﺑﺎﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻗﺪرت آن در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﺘﺼﺮ و‬

‫ﺟﺰﺋﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﻔـﺎﻫﻴﻢ و اﺻـﻄﻼﺣﺎت در ﻣـﻮرد ﻛﺮدﻫـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻔﺼﻞﺗﺮي اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺮاواﻧﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫـﺎي ﻣـﺮدم‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬درزﻣﺎن ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ‬
‫و ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺳﺎل‪ 1988‬م و در ﺑﺨﺶ ﻛﺘﺐ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺳﺎل ‪) 1369‬ﻫ ‪ .‬ش( اﺳـﺖ‪ .‬ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﺸﺎر اﺛﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎ و ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺼﻮﻟﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ و ارﺟﺎعﻫﺎي‬
‫اﺛﺮ در ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ اﺳﺖ و ﭼﻪ در ﻣﺘﻦ و ﭼﻪ در ﭘﺎورﻗﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫دﻗﻴﻘﺎً اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘـﺎب درﺳـﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ‪ ،‬ﻛُﺮد‪ ،‬ﻛﻪدر اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮآن ﺗﻜﻴـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻛﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ اﻳﺮان ﻧﻴﺴﺖ و ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻮر‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺨﺘﻴﺎري و ﻗﺸﻼﻗﻲ را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ ﻓﺮزاﻧﻪ ﻛﺘﺎب درﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮات در اﺛـﺮ ﻣﻨﺘﻔـﻲ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻟﺬا‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻛﺎﺳـﺘﻲﻫـﺎي اﺛـﺮ از ﻛﺘـﺐ ﺟـﺎﻧﺒﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﻮچ ﻧﺸﻴﻨﻲ در اﻳـﺮان‪ ،‬ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ و ﺟﻤﻌﻴـﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﻌﻠﻲ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸـﺎﻳﺮ اﻳـﺮان‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات و اﻓـﺖ و ﺧﻴﺰﻫـﺎي ﺷـﺪﻳﺪ آن در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ذﻳﻞ ﻋﻨﻮان اﻳﻦ درس‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ اﻟﺰاﻣـﻲ‬
‫اﺳﺖ و روﻧﺪ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻓﻌﻠﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻋﺸﺎﻳﺮي اﻳﺮان را آﺷﻜﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷـﺪه در اﻳـﻦ اﺛـﺮ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻛﺘـﺐ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻮچ ﻧﺸﻴﻨﻲ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻳﻨﺪه ﻋﺸﺎﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖﻫﺎي ﻛﺘﺎب ﺑـﺎ ﻣـﺘﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻳﻚﭘﺎرﭼﮕﻲ ﻻزم دﺳﺖ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎوﺟﻮد ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﺑﻴـﺎن ﺷـﺪه‪ ،‬اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺑﻪ دﻟﻴﻞِ ﻧﻘﺎط ﻗﻮﺗﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﺮﺟـﻊ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﭼﻬﺎردﻫﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﺷﺐﺗﺎ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬

‫ﻋﻠﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻌـﺮوف در ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي از ﻗﺪﻣﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﺷﺘﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ‬
‫ازﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﺠﻮرﺗﺮ ﺑﻮده و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻛﻤﺘـﺮي ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺳﻲ اﻳﻦ رﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ در آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﺪﮔﺎه ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫رﻳﭽﺎرد اچ‪.‬ﻫﺎل ‪ /‬ﻋﻠﻲ ﭘﺎرﺳﺎﺋﻴﺎن‬ ‫‪ -‬ﺳﺎزﻣﺎن ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ره آوردﻫﺎ‬
‫و ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﻲ‬
‫ﻫﻨﺮي ﻓﻴﺘﺰ ﺑﺮگ ‪ /‬ﺣﺴﻴﻦ وزﻳﺮيﺳﺎﺑﻘﻲ‬ ‫‪ -‬ﭘﻨﺞ اﻟﮕﻮي ﻛﺎرﺳﺎزي‬
‫‪ -‬ﻣﺮدم در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ رﻓﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﺮﻧﺲ ﻣﻴﭽﻞ‪ /‬ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻜﺮﻛﻦ‬
‫ادﻳﺮس اﺳﻴﺎك‪ /‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﺮوس ﻛﺎوه‬ ‫‪ -‬دوره ﻋﻤﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ و‬

‫ﻣﺮگ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
‫آرﻳﻦ ﻗﻠﻲ ﭘﻮر‬ ‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
‫)از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ(‬

‫از ﻧﻜﺎت ﻗﻮت ﻛﺘﺎب رواﻧﻲ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﺴﺒﻲ آن ﺑﺮاي ﺗـﺪرﻳﺲ‪ ،‬دﻗـﺖ و رﻋﺎﻳـﺖ‬
‫اﻣﺎﻧﺖ در ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﻣﻮﺿـﻊ‬
‫ﮔﻴﺮي ﻣﻨﻔﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ارزشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺎرض و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎزﻣﺎنﻫـﺎ ‪ ،‬ﻣﺸـﺎرﻛﺖ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎنﻫـﺎ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت و ﺗﺼـﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي در‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫـﻴﭻ و‬
‫ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﺎﺳـﺐ ﻣﻄﺎﻟـﺐ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه در‬
‫ﻓﺼﻮل ﻧﻴﺰ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪه و ﺑﺮﺧـﻲ از ﻓﺼـﻮل در‪ 3‬ﺻـﻔﺤﻪ )ﻓﺼـﻞ اول( ﺑﺮﺧـﻲ در‪6‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ )ﻓﺼﻞ‪ (9‬و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ در ‪ 63‬ﺻﻔﺤﻪ )ﻓﺼﻞ‪ (4‬ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻛﺘﺎب ﺑﺴـﻴﺎر ﻗـﺪﻳﻤﻲ ﺑـﻮده و ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﺗـﺎزه و‬
‫ﺟﺪﻳﺪ در زﻣﻴﻨﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در آن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠـﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي رﺷـﺘﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺑﻌـﺪ از‬
‫دﻫﻪ‪ ،1980‬ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺸﺘﻪ و ﻻزم اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﻞِ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻓﺼﻞ دوم ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ زاﺋﺪي ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻴﻠﻮر ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺤﻮل ﺑﺰرﮔﻲ در اﻣﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آورد‪،‬‬
‫اﻣﺎﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻠﻤـﻲ او ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﺗـﺎزهﺗـﺮ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ‪219‬‬
‫ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻌﺪي را ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﻜﻼت دﻳﮕﺮ ﻛﺘـﺎب ‪،‬‬
‫ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﺑﻮﻣﻲ و ﻣﻠﻤﻮس ﻧﺸﺪن آن ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻠـﻲ ﻣـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻈـﻢ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻛﺘﺎب ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺑﺤﺚ وﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑـﻮدن ﺣﺠـﻢ آن در‬
‫ﻓﺼﻞﻫﺎ و ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻳﺮ ﺳﺆال اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺟﺪﻳﺪ و ﺑﻪ روز؛‬
‫‪ -‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه؛‬
‫‪ -‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺣﺠـﻢ ﻣﻄﺎﻟـﺐ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ و آوردن ﻣﺜـﺎلﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ از‬
‫ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ارزش ﻛﺘﺎب را ﺑﻪ ﺣﺪ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﻣﻄﻠﻮب ﺟﻬﺖ ﺗـﺪرﻳﺲ درس‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﻘﺎء ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺮآﻳﻨﺪ و رهآوردﻫﺎ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬رﻳﭽﺎرد اچ‪ .‬ﻫﺎل ‪ /‬ﻋﻠﻲ ﭘﺎرﺳﺎﺋﻴﺎن و ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﻴﺎن‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﻮم‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1383 :‬‬
‫‪ -2‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎرﻓﺮآﻳﻨﺪ و ره آوردﻫﺎ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺳﺎزﻣﺎن‪ :‬ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ و رهآوردﻫﺎ در رﺷﺘﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ و‬

‫در دروس ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ درﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬
‫آرﻳﻦ ﻗﻠﻲ ﭘﻮر‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ از ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرش در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد روان ورﺳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪،‬‬
‫ﺻﻔﺤﺔ ‪ 145‬ﺳﻄﺮ‪ 10‬ﺗﺎ آﺧﺮ ﭘﺎراﮔﺮاف ﻳﺎ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 14‬ﭘﺎراﮔﺮاف ﺳﻮم ‪ ،‬ﺟﻤﻠـﺔ دوم ‪،‬‬
‫ﺻﻔﺤﺔ ‪ 212‬ﭘﺎراﮔﺮاف ﺳﻮم‪ ....‬ﮔﺎﻫﻲ روان ﻧﺒـﻮدن ﻣـﺘﻦ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ رﻋﺎﻳـﺖ ﻧﻜـﺮدن‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ وﻳﺮاﻳﺸﻲ و ﻧﮕﺎرﺷﻲ اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪ »اﻳﻦ« در ﺑﺴـﻴﺎري از ﺟﺎﻫـﺎي ﻛﺘـﺎب‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺬف ﺷﻮد وﻛﻠﻤﻪاي ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ ﺟﻤﻠـﻪ وارد ﻧﺸـﻮد؛ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﺻـﻔﺤﺔ ‪215‬‬
‫ﭘﺎراﮔﺮاف آﺧﺮ ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮم ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﻠﻤﺎت ﻧﺎﺑﻪﺟﺎ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻠﻤﺔ‬
‫ﺳﻴﺎهﺗﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻴﺮهﺗﺮ ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻠﺔ اول از ﭘﺎراﮔﺮاف ﺳﻮم ص‪.223‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ درس‪ 3‬واﺣﺪي اﺳﺖ ‪ ،‬ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد واﺣﺪﻫﺎي درﺳﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬درﭼﺎپ ﺳﻮم اﺛﺮ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻇﺎﻫﺮي در ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﻧـﻮع ﻛﺎﻏـﺬ و‬
‫ﺣﺮوفﭼﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه و ﻛﺘﺎب ﺷﻜﻞ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮداراي ﺑﻴﺎن ﺻﺮﻳﺢ ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻓﺼﻮل ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻓﺼـﻞ‪،‬‬
‫ﺟﺪول‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ وﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﺧﻼﺻﺔ ﻓﺼﻮل‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋـﻼم و ﻣﻮﺿـﻮﻋﻲ و ﻓﻬﺮﺳـﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ در اﺻﻞ ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺧـﻮب اﺳـﺖ ﻟـﻴﻜﻦ در ﺗﺮﺟﻤـﺔ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻛﻠﻤﻪ »اﻗﺘـﺪار« )‪ (Authority‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ »اﺧﺘﻴـﺎر«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻛﺜﺮ ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﻐﺎت داﻧﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﺳﺖ‬
‫) ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺨﺼﺺ ﻣﺘﺮﺟﻢﻫﺎ( ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دراﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬از اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و اﻛﺜـﺮ‬
‫ﻣﻮارد ﻻزم ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻛﺘﺎب درﺳﻲ در آن ﻣﺮاﻋـﺎت ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﻓﻘـﻂ ﺗﻤـﺮﻳﻦ و‬
‫آزﻣﻮن در آن ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮا‪ ،‬اﻳﻦ اﺛـﺮ ﻛﻠﻴـﺔ ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻻزم در زﻣﻴﻨـﺔ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد اﻳﻦ اﺛﺮﭼﻬﺎرده ﻓﺼﻞ دارد‪ .‬ﭼـﺎپ ﻫﻔـﺘﻢ اﺛـﺮ اﺻـﻠﻲ در‬
‫ﺑﺎزار ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ از روي ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ در‬
‫ﺳﺎل‪ 1997‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ‪223‬‬
‫در ﻛﺘﺎب ﺑﻪ روز اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻮآوري ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ اﺳﺘﻘﺮاﻳﻲ و ﺑﺮ اﺳـﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺟﺰﺋـﻲ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ و‬
‫ﺗﻌﻤﻴﻢﻫﺎي ﻻزم از آن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻫـﺮ ﻣﻮﺿـﻮع‪ ،‬ﭼﻨـﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻜﺘﺐ ﻛﺎرﻛﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺎ روش‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺛﺒﺎت ﮔﺮاﻳﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺘﺮﺟﻢﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﺎدلﻳﺎﺑﻲﻫﺎ دﻗﻴﻖ اﺳﺖ و ﻓﻘـﻂ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻠﻤﻪ‪» Authority‬اﺧﺘﻴﺎرات« آوردهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﻛﺘﺐ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ اﻏﻠـﺐ‬
‫»اﻗﺘﺪار« ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻧﺠﺎم وﻳﺮاﺳﺘﺎري ادﺑﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﻣﺘﺨﺼﺺ‪ ،‬ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫آنرا ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ رﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
‫ﻓﺼﻞﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﺎﻳﻜﻞ راش ‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1374 :‬‬
‫‪ - 1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ آﺛـﺎر ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻮرﻳﺲ دو ورژه ‪/‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺿﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﻲ ﺑﻲ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻮر ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺒﻮري‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﻴﺮﻳﻪ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫آراﺳﺘﻪ ﺧﻮ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﻣﺘﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ودر واﻗﻊ زﺑﺎن آن ﺳـﺎده وروان اﺳـﺖ ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤـﺔ‬
‫ﻣﺘﻦ ﻧﻴﺰ از ﺳﺎدﮔﻲ و رواﻧﻲ ﻻزم ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ و ﺗﺎﺣﺪودي در ﻣﻘﻄـﻊ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻮاردي ﺟﻤﻼت ﻣﺒﻬﻤﻲ در ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ص ‪ 100‬و ‪ . 211‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ‪» :‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺎﺳﺎً و اﮔـﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻧﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮاً اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ واﻗﻌﻲ درﺑﺎرة ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬درﺑـﺎرة اﻓـﺮاد و ﮔـﺮوهﻫـﺎ و درﺑـﺎره‬
‫ﺟﻬﺎن ﻓﺮاﺳﻮي آﻧﻬﺎ در ﻫﻤﺔ ﻣﻮارد ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد« )ص‪ (100‬ﻣـﺒﻬﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺧﻮب و روان اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﺎ اﻓﺘﺎده‪ ،‬از ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪» :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪﻧﻲ« ‪ civic culture‬ﺻـﻔﺤﺔ‪» ، 8‬ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺳﻴﺎﺳـﻲ« ‪political‬‬
‫‪ culture‬ص ‪» ،55‬ﻧﺎﻣﺰد ﻛﺮدن« ‪ nomination‬ص‪ 149‬و »ﺷﻮرش« ‪rebellion‬‬
‫ص‪ .222‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫اﺷـﻜﺎﻻﺗﻲ دارد؛ ﻣـﺜﻼً ﻣﻌـﺎدل »روﻳﻜـﺮد آﺑﺮوﻳـﻲ« ص‪ 74‬ﺑـﺮاي ‪Reputational‬‬
‫‪ approach‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ و ﻣﻌﺎدل »روﻳﻜﺮد ﺷﻬﺮت« ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم »اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﺑﺮاي ‪) political efficacy‬ص‪ (109‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻧﻤﻲرﺳﺪ و ﻣﻔﻬﻮم »ﺗﻮان ﺳﻴﺎﺳﻲ« درﺳﺖﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺟﻤـﻪﻫـﺎي‬
‫ﺗﺤﺖ اﻟﻠﻔﻈﻲ ﻏﻠﻂ از ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم »ﻧﻈـﺎم ﻓﺴـﺎد اداري« ﺑـﺮاي واژة ‪) spoils system‬ص‪ (145‬ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر در‬
‫ﻛﺘﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺻﻞ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد اداري ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈـﻮر از آن‬
‫ﺗﺼﺪي ﺷﻤﺎري از ﭘﺴﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺣﺰب ﻏﺎﻟﺐ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻛــﺎﺑﺮد ﻣﻔــﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼــﻲ ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﺑــﺮاي ﺑﺮﺧــﻲ از ﻣﻔــﺎﻫﻴﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴــﻲ‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ اﺷﻜﺎﻻت ﺟﺪي در ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭼﺎپ در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ و اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﺧﻼﺻـﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳـﻪ و ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و‬
‫ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ ‪229‬‬

‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد واﺣﺪ درس ﻣﻨﺎﺳـﺐ اﺳـﺖ؛ اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ از ﻣﻮﺿـﻮعﻫـﺎي‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻚ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﺣـﺰاب و ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ و اﻧـﻮاع‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬در ﺣﺪ ﻻزم ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻻزم ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪﺟﺎي ﻓﺼﻞ ‪) 11‬اﻧﻘﻼب(‪ .‬ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺎص اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺼﻠﻲ درﺑـﺎرة ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از آن ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺼﻮل و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎب اﻧﺴﺠﺎم و ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻻزم را دارد و ﺑﺮاي ﺗـﺪوﻳﻦ آن از‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺴﻴﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺸﻮر )در زﻣﺎن ورود‬
‫اﺛﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻛﺘﺎب( اﻳﻦ اﺛﺮ اﻓﻖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻄﺮح ﻛـﺮده اﺳـﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬زﻧﺠﻴﺮة ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري )ﻓﺼﻞ ﺳﻮم( و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪي در ﻣﻮرد اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﻲ‬
‫و ﻧﻘﺶ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ در آن )ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ(‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﺘﺎب در ﺻﻔﺤﺔ ‪ ، 88‬در ﺑﺤﺚ ازﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎرﻳﺴﻢ ﻣـﻲﻧﻮﻳﺴـﺪ‬
‫»ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎرﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺔ ﻳﻚ اﺑﺰار ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد رژﻳـﻢﻫـﺎي اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺮا‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان ﺑﻌﺪاز ﺳﻘﻮط ﺷﺎه ﺑﻪ ﻛـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد« ﻳﻌﻨـﻲ در ﻳـﻚ ﻛﺸـﻮر‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﺎي ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎرﻳﺴﺘﻲ در ﺣﺪود ﻛﻢ ﻳﺎ زﻳـﺎد ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺷـﻮد‪ .‬در ﻋـﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘـﺮم در ﻳـﻚ زﻳﺮﻧـﻮﻳﺲ اﻳـﻦ ﻣﻄﻠـﺐ را ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﻣـﻲداد‪.‬‬
‫ﺑﻪوﻳﮋه‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺮﺣﻠﻪاي از دورة ﭘﺲ از اﻧﻘـﻼب‪ ،‬در‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﺎص)در اﺻﻄﻼح ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺗﻨـﺪروﻫﺎ(‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺸـﻲ ﺗﻮﺗـﺎﻟﻴﺘﺮي در‬
‫اﻛﺜﺮ اﻧﻘﻼﺑﺎت وﺟﻮد دارد و ﺷﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻒ ﻧﻈﺮش ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﻮﺟﺔ آن ﻣﺮﺣﻠﻪ از اﻧﻘـﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬اﺷﺎره ﺑﻪ روﻧﺪﻫﺎي ﺑﻌـﺪي در ﺟﻬـﺖ ﺗﻀـﻌﻴﻒ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﻫﺎ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪﻟﻮ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﺸﻬﺪ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬اول‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1372 :‬‬
‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﻫﺎ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ در درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي در ﺑﺮﺧـﻲ داﻧﺸـﻜﺪهﻫـﺎ و ﻣﻮﺳﺴـﻪﻫـﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﻢﭼﻮن ﻣﻮﺳﺴﺔ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﻛﺎﺷﻲ‪ ،‬داور‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﻫﺎ و‬
‫ﺷﻴﺨﺎوﻧﺪي و ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﻲ رﺿﺎﻳﻲ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﮔﺮپ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎي ﻗﺸﺮﻫﺎ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ادﻳﺒﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻟﺌﻮﻧﺎرد راﻳﺰﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺎرﻳﺎﻧﻮاف‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮﻫﺎ و‬
‫اﻧﮕﻮﻳﺘﺎ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻲﭘﻮر‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ ﻣﺘﻦ‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي واژﮔﺎن ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﻛﺮده‪ ،‬ﻃـﺮح ﻣﺴـﺌﻠﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ و ﻧﻤﺎﻳﻪ را ذﻛﺮ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﺎن آﻣـﺪه ‪،‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﻪ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮده و در ﻣﺘﻦ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫)ﮔﻠﺪﻫﻤﺒﺮ‪ ، 980‬ﻟـﻴﻦ ﺳـﻦ ‪ ،76‬اﺷـﺮف‪ ،‬ﺑﺎﺑـﺎﻳﻲ‪ ،1364‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت ‪،1369‬‬
‫ﺗﻮدارو ‪1367‬و‪ (...‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ از ﺣﺪود ‪ 120‬ارﺟﺎع در داﺧﻞ ﻣﺘﻦ ‪ 60‬ﻣﻮرد ﺑﺪون ذﻛﺮ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺘﻦ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺗﻨﺎﺳﺐ دارد‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﻋﻨﻮان ﻓﺼﻞﻫﺎ ﻧﺴـﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺘﻦ از ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﻓﺼـﻞ اول ‪» ،‬اﻧـﻮاع‬
‫ﻗﺸﺮ ﺑﻨﺪي اﺳﺖ« وﻟﻲ در واﻗﻊ در ﻣﻮرد ﺑﻴﺎن ﻧﻈﺎم ﻗﺸﺮ ﺑﻨـﺪي ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻣﻨﺰﻟـﺖ و‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻨﻮان ﻓﺼﻞ ﺳﻮم »ﻃﺒﻘﻪ و ﻗﺸـﺮ« اﺳـﺖ ﻛـﻪ در واﻗـﻊ ﻣﺤﺘـﻮاي‬
‫ﻓﺼﻞ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻫﻢﭼﻮن ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺸـﺮ ﺑﻨـﺪي وﺑـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺸـﺮﺑﻨﺪي وﺑـﺮي ﺑﺎﻳـﺪ در ﻓﺼـﻞ دوم ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳﻜـﻲ از اﻧـﻮاع‬
‫ﻗﺸﺮﺑﻨﺪي ﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎبِ ِدرﺳﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬اراﺋـﻪ‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻳﺎ ﻧﻘﺪ ﻳﻜﻲ از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳﺪ ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻓﺎرﺳـﻲ ﻳـﺎ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮه ﻧﺒﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب اﻧﺴﺠﺎم ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﺪارد؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﻓﺼﻞ دوم‪ ،‬اﺻـﻞ ﻧﻈﺮﻳـﺔ ﻣـﺎرﻛﺲ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ)ﻧﺼﻒ ﺻﻔﺤﻪ( ﻟﻴﻜﻦ ﺳﻪ ﺻﻔﺤﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﺮ آن وارد ﺷﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎ و ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻛﺘﺎب ﻣﻄﺮح ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻼﺻﻪاي از آراءاﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﺳـﺖ و‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﺷﻜﺎﻻت ﻓﺮاوان ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت اﺟﻤﺎﻟﻲ و در ﺣـﺪ آﺷـﻨﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺸﺮ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪ .‬اﻣﺎ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺘﻦ درﺳـﻲ ‪ ،‬ﻓﺎﻗـﺪ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻤﻴﻖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻟﻮﺋﻴﺲ ﻛﻮزر ‪ /‬ﻣﺤﺴﻦ ﺛﻼﺛﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‬
‫* ﻧﻮﺑﺖ و ﻣﺤﻞ ﭼﺎپ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﻬﻢ‬

‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1380 :‬‬
‫‪ -3‬زﻧﺪﮔﻲ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻋﻲ درس ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ )ﻛﻼﺳﻴﻚﻫﺎ( در ﻣﻘﻄـﻊ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ در ﻣﻘﻄـﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ارﺷﺪ اﺳﺖ‪ .‬از آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ)ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻼﺳﻴﻚﻫﺎ(‬
‫رﻳﻤﻮن آرون‪ /‬ﺑﺎﻗﺮ ﭘﺮﻫﺎم‬
‫ﺟﺎﻧﺎﺗﺎن ﺗﺮﻧﺮ‪ /‬ﻟﻬﺴﺎﻳﻲزاده‬ ‫‪ -‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﺳﺘﻮارت ﻫﻴﻮز‪ /‬ﻋﺰت اﷲ ﻓﻮﻻدوﻧﺪ‬ ‫‪ -‬آﮔﺎﻫﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺷﻴﻮا و رﺳﺎ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه و در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻮن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ‬
‫و ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﮕﺎرش ﻳﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬روانﺗﺮ اﺳـﺖ‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻌﺎدل اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬اﺻـﻄﻼح‬
‫ﻣﻬﻢ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ‪ Respective‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻢ )ص ‪ (566‬آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺪون‬
‫آنﻛﻪ ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻳﺎ آﻟﻤﺎﻧﻲ آن آورده ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎدل ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫»وﺟﻮدي« در ﺳﻄﺮ آﺧﺮ ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ در ﺧﺼﻮص ﺳـﺎﻳﺮ اﺻـﻄﻼﺣﺎت در ﺳﺮاﺳـﺮ‬
‫ﻛﺘﺎب دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺣﺮوﻓﭽﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺟﻠﺪ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬
‫ﻓﻨﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب در وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮب ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻴﻮة اﻳﺮاد ارﺟﺎﻋﺎت در زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ﺳـﺮ‬
‫درﮔﻤﻲﻫﺎﻳﻲ را ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﭘﺪﻳـﺪ ﻣـﻲآورد‪ .‬در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑﻴـﺎن ﻣﺴـﺘﻨﺪات در‬
‫زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻨﺪ آدرس ﻛﺎﻣﻞ‬
‫آن ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد و در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﺒﻊ اﺷﺎره ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻳـﺎﻓﺘﻦ‬
‫آدرس ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ارﺟﺎع ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺒﻠﻲ اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً آدرس ﻛﺎﻣﻞ آن در زﻳﺮ ﻧﻮﻳﺲ ﺻﻔﺤﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﻢ ﻛﺘﺎب و ﺷﻤﺎرة ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﻛـﺎر رود و ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﺑـﺮاي ﻳـﺎﻓﺘﻦ‬
‫آدرس ﻛﺎﻣﻞ )ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﻘﺪان ﻛﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ ( ﮔﺎه ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻗﻴﻘﻪ وﻗﺖ ﺻﺮف ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻮل اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﺳﺮ ﺑﺨﺶ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻨـﺔ ﻓﻜـﺮي و زﻣﻴﻨـﺔ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﭼﺎپ ﻧﻬﻢ و ﺷﺸﻢ از اﻳﻦ اﺛﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷـﻜﻠﻲ و ﻣﺤﺘـﻮاﻳﻲ‬
‫در ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب روي ﻧﺪاده اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺤﺎﻓﻲ ﻛﺘﺎب از ﺷﻮﻣﻴﺰ ﺑـﻪ ﻛـﺎﻟﻴﻨﮕﻮر ارﺗﻘـﺎء‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺛﺮ داراي ﺑﻴﺎن ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻠﻲ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻫـﺮ ﻓﺼـﻞ داراي‬
‫ﻳﻚ ﭼﻜﻴﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻛﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي و ﭼﻬﺎر ﭼﻮب ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪاي ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎب داراي واژهﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﮔﺮوﻫﻬـﺎ‪ ،‬ﻣﻜﺎﺗـﺐ‪ ،‬آﺋـﻴﻦﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻞﻫﺎ‪ ،‬روﻳﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎعﻫﺎ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳﻪﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ و ﻓﻬﺮﺳـﺖ اﺷـﺨﺎص‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ﺑﺪون ذﻛﺮ دﻟﻴﻞ ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از اﺻﻞ ﻛﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻧﺸـﺪه ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺘﺎب ﻣﺰﺑﻮر ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ درﺑـﺎرة ﺣﻜﺎﻳـﺖ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻛﻼﺳــﻴﻚ و ﻣﺘ ـﺄﺧﺮ در ﻣــﺘﻦ ﻓﺎرﺳــﻲ اﺳــﺖ‪ .‬ﺑﺨــﺶ ﻫــﺎي ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﻧﺸــﺪه ﻛﺘــﺎب‬
‫ﺷﺎﻣﻞ‪130‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻮده و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ارزش‬
‫و ﻛﺎراﻳﻲ ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزيﻫﺎ ﺑﺮﺧﻲ دﺷﻮاريﻫﺎ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﺑﺮاي ‪ Wisdom‬ﻣﻌﺎدل‬
‫»ﺧﺮدﻣﻨﺪي« ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺎدل ﺟﺎاﻓﺘﺎده و ﻣﺄﻧﻮس »ﺣﻜﻤﺖ« در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ‪ rhetoric‬ﻣﻌﺎدل »ﻋﺒﺎرتﭘﺮدازي« ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺎدل ﺟﺎ اﻓﺘـﺎده و ﻣـﺄﻧﻮس »ﻓـﻦ‬
‫ﺑﻴﺎن« ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي ‪ transcendental‬ﻣﻌﺎدل »ﻓﺮاﮔﺬرﻧﺪه« ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺎدل‬
‫ﺟﺎ اﻓﺘﺎده و ﻣﺄﻧﻮس »اﺳﺘﻌﻼﻳﻲ« در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ ‪» .‬ﺳـﻨﺖ ﭘﺮﺳـﺖ« ﻣﻌـﺎدل‬
‫‪ traditionalist‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺎدل ﺻﺤﻴﺢ »ﺳﻨﺖ ﮔﺮا«؛ ﻋﻘﻴﺪه ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ‪Public‬‬
‫‪ opinion‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﺎدل ﻣﺄﻧﻮس »اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ« و اﺻﻄﻼحﻫـﺎي دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي از واژهﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣــﻮرد اﻳﻨﻜــﻪ آﻧﭽــﻪ در اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﺑﺮرﺳــﻲ ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻠﮕــﻲ »ﺑﺰرﮔــﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟـﺎي ﺑﺤـﺚ دارد؛ ﻳﻌﻨـﻲ‪ ،‬اوﻻً‪ ،‬اﻓـﺮادي ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫راﺑﺮت ازرا ﭘﺎرك ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨـﺎ ﻛـﻪ اﻓـﺮادي ﭼـﻮن ﻣـﺎرﻛﺲ ﺑـﺰرگ ﻫﺴـﺘﻨﺪ »ﺑـﺰرگ«‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ؛ دوم‪ ،‬اﮔﺮ اﻓﺮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرك ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻢ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔـﺎن ﺟﺎﻣﻌـﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻧﺒﻮه دﻳﮕﺮي از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬آﻟﻔﺮد ﺷﻮﺗﺲ ﻳﺎ ﻣﺎﻛﺲ‬
‫ﻫﻮرﻛﻬﺎﻳﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وارد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرِ ﻛﻮزر‪ ،‬در درون ﻫﺮﻳﻚ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ اﻧﺪﻳﺸـﻪ‪ ،‬زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎي ﻓﻜـﺮي و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺮ ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻣﻨﻈﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﺎﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﭼﻨﺪان در ارﺗﺒﺎط ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬در ﻛﻞ اﺛﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﺘﺎب ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي درﺳﺘﻲ از ﻣﺎوﻗﻊ‬
‫اراﺋﻪ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺘﻦ ﺑﺎ دﺷﻮاريﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪) ،‬ص‪ 42‬و‪ (221‬در ﻣﻮرد زﻣﻴﻨﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻣﻴﻞ دورﻛﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪه‬
‫آن در ﻋﻴﻦ آﻧﻜﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮد ﻛﻮزر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪن ﺗﺮﺟﻤﻪ و اﻓﺰودن ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪه در ﭼﺎپﻫﺎي ﺑﻌﺪي؛‬
‫‪ -‬ﺑﺎزﻧﮕﺮي در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐﺗـﺮي ﺑـﺮاي آﻧﻬـﺎ‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ -‬اﻓﺰودن ﻛﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ؛‬
‫‪ -‬اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻮة اﺳﺘﻨﺎد در ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ آﺳﻴﺐﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬اﻟﻬﺎم ﻣﻴﺮي آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﻔﺘﻤﺎن‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1382 :‬‬
‫‪ -4‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺛﺮي ﻣﺮﺟﻊ در دروس ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣﺴـﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻳـﺮان‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﺤﺮاﻓﺎت و در درس ﺳﻤﻴﻨﺎر ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ و آﺳﻴﺐﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻﻠﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ اﻳـﻦ اﺛـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه ﺑـﺎ دروس ﺗﺨﺼﺼـﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ در اﻳﺮان ﺳﻌﻴﺪ ﻣﻌﻴﺪﻓﺮ‬
‫داﻧﻴﻠﻴﻦ ﻟﻮزﻳﻚ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻌﻴﺪﻓﺮ‬ ‫‪ -‬ﻧﮕﺮش ﻧﻮ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ا‪...‬ﺳﺘﻮده‬ ‫‪ -‬آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﻘﻲ آزاد ﻣﻜﻲ و ﻣﻬﺮي ﺑﻬﺎر‬ ‫‪ -‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺤـﺮان ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و‬
‫ﺑﺮآﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻤ‪‬ﻲ ﺗﻜﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺤﺚ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻈﺮي‪.‬‬

‫ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب روان ورﺳﺎ اﺳﺖ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد؛ اﻣـﺎ ﻣﻘﺪﻣـﻪ ﺑـﺎ ﻧﺜـﺮي‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه و ادﺑﻴﺎت ﺧﺎﺻﻲ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻗﻮاﻋﺪ و وﻳﺮاﻳﺶ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎﻳﻲ‬
‫در ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎ در ﺑﺨﺶ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻠﻂﻫﺎي‬
‫ﺣﺮوفﻧﮕﺎري ﻧﻴﺰ زﻳﺎد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد‪ .‬از ﻟﺤـﺎظ ﺣـﺮوف‬
‫ﻧﮕﺎري ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺗﻴﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻦ و زﻳﺮﻧﻮﻳﺴﻲ رﻋﺎﻳﺖﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬از ﻟﺤـﺎظ ﺻـﻔﺤﻪآراﻳـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺎﺷﻴﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﺘﻦ از زﻳﺮ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫ﺑﻮد ﺳﺮﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺼﻞ در ﺳﻤﺖ راﺳـﺖ و ﺷـﻤﺎره‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ) اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﻤﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮ( ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬در ﻣـﺘﻦ اﺻـﻠﻲ ﻛﻮﺷـﺶ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا اﺻﻄﻼحﻫﺎ وﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻛﺘﺎب ﺑﺎ اﺗﻜـﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮد و ﻣﻌﺎدل اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آﻧﻬﺎ ذﻛﺮ ﺷﻮد )ص ‪ (40-46‬اﻣﺎ در‬
‫ﻣﻮاردي ﻧﻴﺰ اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ‪» :‬ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ«‪،‬‬
‫»ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻓﻌﺎل« )ص‪» ،(88‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ ﻣﺪرن« و‪...‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺑﺰارﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﺎر )در ﻗﺎﻟﺐ ﺟﺪاول و‪ (..‬و ﻧﻴـﺰ از ﻧﻤـﻮدار ﺑـﺮاي ﺗﻔﻬـﻴﻢ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﺘﺎب ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴـﺮي اﺧﺘﺼـﺎص‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ در ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ از ﻣﻘﺪﻣـﻪ‪ ،‬ﺟﻤـﻊ ﺑﻨـﺪي و ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي و ‪...‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﺳﺮﻓﺼـﻞ ﻫـﻴﭻﻳـﻚ از دروس‬
‫ﭘــﻴﺶﮔﻔﺘــﻪ را ﺑــﺮآورده ﻧﻤــﻲﺳــﺎزد‪ ،‬اﻣــﺎ ﺑﺮﺧــﻲ اﻃﻼﻋــﺎت آﻣــﺎري و ﺗﺤﻠﻴــﻞﻫــﺎ و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗـﺪرﻳﺲِ‬

‫اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻳﺎ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎن ﻓﺼﻮل ﻛﺘﺎب و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷـﻮد؛ زﻳـﺮا ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در اﻳﺮان« ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﺑﺤﺮانﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻃﻮراﺟﻤﺎﻟﻲ و‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺮاي اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﻲ و ﺗﺪرﻳﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ اراﺋﻪ ﻓﺸﺮده )واﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮوري( ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﻳﻞ و ﻣﺸـﻜﻼت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻣﻬـﻢ ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﻳـﺮان در ﻗﺎﻟـﺐ‬
‫ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻋﺪل و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﺳﺮﻳﻊ و اﺟﻤﺎﻟﻲ را در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟـﻪ و ﺣـﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻨﺶ ﻓﻜﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻈﺮﻳـﻪﻫـﺎ و روﻳﻜﺮدﻫـﺎي ﭘﺴـﺖ‬
‫ﻣﺪرن‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﻮد‪ ‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي و ﻋﺪم اﺷﺮاف ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﺗـﺎرﻳﺦ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬اﺛﺮ ﺻﺮﻓﺎً ﺟﻨﺒﻪاي ﻛﻤﻚ درﺳﻲ وﻳﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻣﻨﺒﻌﻲ ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري اﺳـﺎﺗﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان اﺳـﺖ ‪ .‬در واﻗـﻊ ﻫـﻢ از ﻧﻈﺮﻛﻤﺒـﻮد ﻏﻨـﺎي‬
‫ﻧﻈﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ روﻳﻜﺮد ﻋﻴﻨﻲﮔﺮا ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ :‬ﻣﻨﺒﻊ ﺧـﻮﺑﻲ ﺑـﺮاي درس ﻣﺴـﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ اﻳـﺮان‬
‫ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ از دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻬﺮه ﺑﺮد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را اﻓﺰود‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮق‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻫﺎﻧﺮي ﻟﻮي ﺑﺮول اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻗﺎﺿﻲ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1370 :‬‬
‫‪ -5‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮق‬

‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲﺣﻘـﻮق در ﻣﻘـﺎﻃﻊ ﺗﺤﺼـﻴﻠﻲ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ آﺛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺘﺐ ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ژرژ ﮔﻮروﻳﭻ ‪/‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻦ ﺣﺒﻴﺒﻲ‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬
‫ﻋﺒﺎس ﻋﺒﺪي‪ -‬ﺳﻤﻴﺮا ﻛﻠﻬﺮ‬ ‫‪ -‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬

‫اﺛﺮ داراي ﻧﮕﺎرش ﺳﻠﻴﺲ وروان اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﺑـﻪﻧـﺪرت ﻋﺒـﺎرت ﭘﻴﭽﻴـﺪه و‬
‫ﻏﺎﻣﺾ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮاردي اﻧﺪك در اﺛﺮ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳـﺒﺐ اﺑﻬـﺎم ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻋﺒﺎرات ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 36‬ﺑﻪ راﺑﻄـﺔ ﺣﻘـﻮق و ﻣـﺬﻫﺐ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻟﻮي ﺑﺮول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوران ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬
‫و ﺳﻴﻄﺮه ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ از ﻗﻠﻤـﺮو ﻣـﺬﻫﺐ اﺳـﺖ و از ﺳـﻮي‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ اﺻﻼً ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﺪارد‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺣﻘﻮق اﻳﺮان‪،‬‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎري از ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﻣﻮﺿـﻮﻋﻪ اﺳـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﻪﻃـﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻜﻤﻞ در ﻛﻨﺎر ﻗﻮاﻧﻴﻦ وﺟﻮد دارد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺻﺤﺖ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﻛﻠﻤﺔ ﺗﺒﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻪ ﺗﺒﻴـﻴﻦ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد رﺳﻢ اﻟﺨﻂ واﺣﺪي در اﺛﺮ دﻧﺒـﺎل ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ؛ ﻣـﺜﻼً‪ ،‬ﻧـﺎم اﻣﻴـﻞ‬
‫دورﻛﻴﻢ در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 6‬دوﻛﻬﺎﻳﻢ در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 23‬دورﻛﻬﻴﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺻـﻔﺤﺔ ‪22‬‬
‫ﺳﻄﺮﻫﺎي ‪13‬و‪) 14‬ﭘﺎراﮔﺮاف دوم( ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎورﻗﻲ ﺻﻔﺤﻪ‪15‬ﻧﻴﺰ ﻣﻐﺸﻮش اﺳـﺖ‬
‫و وﻟﻲ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺑﺎ ذوق ادﺑﻲ ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ دارد ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ در‬
‫اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد از ﻛﻨﻪ ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﻲ رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻓﻀﺎي ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ و زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﻗﻠﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜـﻪ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه از ﺑﺰرﮔـﺎن ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﻛﺸـﻮر ﻣﺤﺴـﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد و از‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي و ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﺎﻣﻼً آﮔﺎه ﺑﻮده و ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻮاردي ﻣﻌﺎدلﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ ﻣﺮاﻋـﺎت ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪:‬‬
‫دﻛﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺪرن و ‪. ...‬‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭼﺎپ ﺧﻮب اﺳﺖ؛ اﻣﺎ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد اﺷـﻜﺎﻻت ﭼـﺎﭘﻲ وﺟـﻮد دارد و ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺘﻦ‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎري ادﺑﻲ و ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻬﺪة ﻣﺘﺮﺟﻢ و ﺑﺨﺸﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻧﺎﺷﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ وﻳﺮاﻳﺶ ادﺑﻲ رﻓﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺪت زﻳﺎدي از ﺗﺄﻟﻴﻒ اﺛﺮ ﻟﻮي ﺑﺮدل ﺳﭙﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻴـﺰ اﻳـﻦ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ وي ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺴـﻠﻂ ﻧﺒـﻮده و ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷـﻨﺎس ﺑـﻮده ﺗـﺎ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺪان‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد اﺻﻄﻼحﻫﺎ در ﻣﻌﺎﻧﻲ دﻗﻴﻖ ﺧﻮد ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ؛‬
‫اﻣﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﻘﻮﻗﺪان اﺳﺖ ﺳﻌﻲ ﻛﺮده در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻛﺎﻓﻲ در ﻣـﻮرد‬
‫اﺻﻄﻼحﻫﺎ اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎل ﺑﺰرگ ﻣﺘﻦ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫـﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ درﺑـﺎرة ﺣﻘـﻮق و‬
‫رواﺑﻂ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻳﺎ اﺻﻼً ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ درﺑﺎرة ﺧﻮد رﺷﺘﺔ »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲﺣﻘﻮق«‪ .‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ‬
‫و ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ و ﻻزم اﺳﺖ اﻣﺎ از ﻫﻔﺖ‬
‫ﺑﻨﺪ ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻓﻘﻂ ‪ 2‬ﺑﻨﺪ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪ و اﺑﺘﻜﺎري اﺳﺖ و ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺗﺤـﻮل ﺣﻘـﻮق و ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﺤـﻮل‪،‬‬
‫روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در اﻳﻦ رﺷﺘﻪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ وﺣﺪت ﺣﻘﻮق و ﺗﻜﺜﺮ‬
‫آن‪ ،‬ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﺎن اﺛﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﻳﺪي اﺳﺖ‪) .‬ﺟﺪﻳﺪ و اﺑﺘﻜـﺎري ﺑـﻮدن آن‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎدﻳﺪي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﮕﺎه ﺷﺪه اﺳـﺖ( ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎ اﻳﻦ دﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش اﺛﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺎس دﻳـﺪﮔﺎه‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﭘﺪﻳﺪهاي ﻣﺘﺤﻮل و ﭘﻮﻳﺎ اﺳﺖ و ﺛﺒـﺎت واﻳﺴـﺘﺎﻳﻲ در آن ﺑـﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬روﻳﻜﺮد ﺣﻘﻮق اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻛﻪ داراي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺛﺎﺑـﺖ وﺗﻐﻴﻴـﺮﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮ ﺳﺆال ﻣﻲرود و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
www.takbook.com
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬روﺑﺮاﺳﻜﺎرﭘﻴﺖ ‪ /‬ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻛﺘﺒﻲ‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1376 :‬‬
‫‪ -6‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت‬

‫ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت ﻧﻮﺷﺘﻪ روﺑﺮاﺳﻜﺎرﭘﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻪ دﻛﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻛﺘﺒﻲ آﻧـﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻓﺮﻋـﻲ دروس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ ادﺑﻴـﺎت و‬
‫ﻛﺘﺎبﺳﻨﺠﻲ)ﻛﺘﺎﺑﺪاري( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻴﻞ زراﻓﺎ ‪ /‬ﻧﺴﺮﻳﻦﭘﺮوﻳﺶ‬ ‫‪ -‬ادﺑﻴﺎت داﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺗﺮاﺑﻲ‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد روح اﻻﻣﻴﻨﻲ‬ ‫‪ -‬ﻧﻤﻮدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﺷﻮﻛﻴﻨﮓ‪ ،‬ﻟﻮﻳﻦ‪.‬ل‪ /‬ﻓﺮﻳﺪون ﺑﺪرهاي‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ذوق ادﺑﻲ‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻣﺼﺒﺎﺣﻲ ﭘﻮر اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫‪ -‬واﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺟﻬﺎن داﺳﺘﺎن‬
‫آدورﻧﻮودﻳﮕﺮان‪ /‬ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﭘﻮﻳﻨﺪه‬ ‫‪ -‬در آﻣﺪي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت‬

‫ﺟﺮج ﻟﻮﻛﺎچ‪ /‬ﺣﺴﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮي‬ ‫‪ -‬ﻧﻈﺮﻳﻪ روان‬
‫ﻟﻮﺳﻴﻦ ﮔﻠﺪﻣﻦ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﭘﻮﻳﻨﺪه‬ ‫‪ -‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت‬

‫ﻫﻢ ﻣﺆﻟﻒ و ﻫﻢ ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺛﺮ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي روان و رﺳﺎ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﺟﺰ ﻣﻮاردي ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 15‬ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از »ﺟﺎﻳﮕﺎه ادﻏﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ« ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴـﺖ و ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫ﺑﻮد ﻣﺘﺮﺟﻢ اﺻﻞ ﻛﻠﻤﻪ را ﻗﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤـﻮد‪ .‬ﻗﻮاﻋـﺪ وﻳﺮاﻳﺸـﻲ و ﻧﮕـﺎرش ﺗـﺎ ﺣـﺪودي‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﻘﻞﻗﻮلﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در داﺧﻞ ﮔﻴﻮﻣﻪ ﻗﺮار داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺤﺎﻓﻲ اﺛﺮ از ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ و ﻛﺘﺎب از ﺷﻴﺮازه ﺧﺎرج ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺠﻢ اﺛﺮ ﺑﺮاي ‪ 2‬واﺣﺪ درس ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬ﺧﻼﺻﻪ و ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ ﻓﺼـﻞ اول‬
‫در واﻗﻊ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ داراي ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﻤﺎﻟﻲ و ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﺟﺪول و ﺗﺼﻮﻳﺮ ‪ ،‬ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم و‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻄﻼحﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎء‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ و آزﻣﻮن ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ؛ از ﺳﺎﻳﺮ اﺑﺰارﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﻲ ﺟﻬـﺖ ﺗﻔﻬـﻴﻢ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺷﻮرايﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺘـﻮن ادب ﻓﺎرﺳـﻲ‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻴﺰ آﺷﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ و ﺳﻨﺨﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺎ ﺣﻮزة ﻛﺘـﺎبﺳـﻨﺠﻲ‬
‫دارد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺮﻳﭽﺎرد ﻧﻴﺰ ﻛﺎرﺑﺮد روشﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ و آﻣﺎري را در ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺘـﺐ‬
‫و دﻳﮕﺮ ﻣﻮارد ﻣﻜﺘﻮب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ ،‬اﺳﻜﺎرﭘﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻫﺪﻓﻲ اﺳﺖ ﻟﻴﻜﻦ در درس »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت«‪ ،‬دررﺷﺘﺔ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺻﺮﻓﺎً‬
‫ﺟﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ را ﺑﻪﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﺶ درﻣـﻮرد اﻳـﺮان‬
‫ﻧﻴﺴﺖ واز ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ و ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺑﺎ ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺿـﻤﻦ آﻧﻜـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻋﻨﻮان »ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ« ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫»اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺎت در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ« ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﻟﻔـﻆ »ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ« ﻣﺴـﺘﻠﺰم‬
‫ﻣﻘﻮﻻت ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ روشﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺧﺎص ﺧﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ وﺟـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺪف اﻳﻦ درس ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ آﺧﺮﻳﻦ اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب)‪ ،(1992‬ﻛﻪ ﭼﺎپ ﻫﺸﺘﻢ اﺛـﺮي اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1958‬ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻲ آﻣـﺎر و ارﻗـﺎم روز آﻣـﺪ ﻧﻴﺴـﺖ و در‬
‫ﭼﺎپﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮي اﺳﺎﺳﻲ در روشﺷﻨﺎﺳﻲ داده ﻧﺸﺪه وﻫﻤـﺎن اﻟﮕـﻮي ﺳـﻪ‬
‫وﺟﻬﻲ اﻗﺘﺼﺎد )ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ‪ ،‬ﻣﺼﺮف( ﺑﺎ دادهﻫﺎي ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ ﺗﻌـﺪﻳﻞ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺟﻌﺎت ﻣﻜﺮر ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي )ﻣﺜﻼً ص ‪(69‬‬
‫دﻟﻴﻞ ﺑﺮﻗﺪﻣﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﺻﻼح ﺟﺪﻳـﺪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴﺠﺎم ﻛﻠﻲ اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎي اﻳﻦ اﺛﺮﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ در ﻣﻮرد ﻛﺘﺎب ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻮرد وﺛﻮﻗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روﻳﻜﺮد ﻋﻠﻤﻲ اﻳـﻦ اﺛﺮﺑﻴﺸـﺘﺮ ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴـﺘﻲ اﺳـﺖ )ص‪ (10‬و اﻳـﻦ روﻳﻜـﺮد در‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ادﺑﻴﺎت ﻛﻪ ﻫﻤﺴﻮﻳﻲ ﻧﻴﺎت ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻋﻨﻮان ﺷـﺪه اﺳـﺖ )ص‪(25‬‬
‫ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ و آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ از ﻃﺮﻳـﻖ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﻈﻢ دادهﻫـﺎي ﻋﻴﻨـﻲ وﺑـﻪ دور از ﭘـﻴﺶداوري ﭘﺪﻳـﺪه ادﺑـﻲ را ﺷـﻨﺎﺧﺖ«‬
‫)ص‪ (29‬ﺑﻪﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد وﻗﻮف ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﺮﺟﻤـﻪاي‬
‫روان اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻛﻮﺷﻴﺪه رﻋﺎﻳﺖ اﻣﺎﻧﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣـﻮارد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 23‬ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ادﺑﻴﺎت را ﻧﻤﻲﺗـﻮان ﺑـﺎ ﻣﻌﻴـﺎر ﻛﻴﻔـﻲ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﻛﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺳﻄﺮ ﻧﻬﻢ ﻳﺎ ﺻﻔﺤﺔ ‪ 75‬ﻛﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ و ﻣﻮاردي اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﭼﺎپﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﺻـﻼح ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ و ﻧﻘﺪي در ﭘﺎورﻗﻲ و ﭘﻲﻧﻮﺷﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪ ﻧﺪاده وﻓﻘـﻂ‬
‫در ﻳﻚ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺣﺮف ﻣﺘﺮﺟﻢ آﻣﺪه‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﻫﻔﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﺑـﻪ ﺗﻠﺨـﻴﺺ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻲﭘﺮدازد و اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻠﻂ‪ ،‬در ﺟﺎ اﻓﺘﺎدن ﻛﺘـﺎب اﺳـﻜﺎرﭘﻴﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت ﻛﻤﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺤﺘﺮم ادﻋﺎ ﻧﻤﻮده ﻛـﻪ‬
‫اﺛﺮ از ﻣﺒﺎﻧﻲ اﺻﻠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ادﺑﻴﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫* ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬اﺻﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ‬
‫* ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻣﻬﺪي ﻃﺎﻟﺐ‬
‫* ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫* ﺳﺎل ﻧﺸﺮ‪1376 :‬‬
‫‪ -7‬اﺻﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ‬

‫ﻣﻜﺘﺐ ﺗﻌﺎون ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴـﺘﻲ‬
‫در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﺋﻲ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ و در اﻳﻦ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺧﺎص اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻣﻜﺘﺐ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺧﺎص اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗـﺪاوم ﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪة ﻧﻈﺎمﻫﺎي دوﮔﺎﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫رﻳﺰان واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب »اﺻﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ« – ﻧﻮﺷﺘﻪ دﻛﺘﺮ ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻣﺒـﺎﻧﻲ ﻧﻈـﺮي‬
‫اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺑﺤـﺚ ﭘﻴﺮاﻣـﻮن ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ اﻳﺠـﺎد‪ ،‬رﺷـﺪ و ﮔﺴـﺘﺮش اﻳـﻦ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﺨﺘﻠـﻒ در اﻳـﻦ ﻣﻜﺘـﺐ را‬
‫درﺑﺮدارد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻛﺎرآﻳﻲ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ در ﻛﺸﻮر ﻣـﺎ‪ -‬ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ اﺻﻮل و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﺎزي ﺗﺎزه اي ﺑﭙـﺮدازد‪ -‬ﺿـﻤﻦ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻮارد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ آﻧﺎن ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎي‬
‫اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﻓﻮق اﻟﺬﻛﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ آن اﺷﺎره‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت ذﻛﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻪ اﺻـﻼﺣﺎت ﻻزم‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪه ﺑﺮ ﻏﻨﺎي ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ آن ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮت ﻛﺘﺎب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﺳﺎده وروﺷﻦ و روان ﺑﻮدن ﻣﺘﻦ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻮدن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺤـﺚ ﺷـﺪه و ﻣـﻮﺟﺰ و‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮﺧـﻲ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺟﺪﻳـﺪ و ﺗﻜـﺮار ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻳﮕﺮ دروس اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ‪ .‬ﻧﻜﺘﺔ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﺗﻼش ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻄـﺎﺑﻖ‬
‫اﺻﻮل و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﺑﺎ ارزﺷﻬﺎ و اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺗﻼش ﺗﺎ ﺣـﺪي‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﻟﻴﺖ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪي را ﺑﺮاي اﺣﻜـﺎم اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﻪ ذﻫـﻦ‬
‫ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻌـﺎوﻧﻲ ﺧـﻮد ﻣﻜﺘﺒـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ از ﺧﺎﺳـﺘﮕﺎه و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺑﻪﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻜﺘﺐ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺧﻮد داراي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﺪن‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ وﺧﺎص‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﻣﻜﺘﺐ ﻛﻤﻜـﻲ ﺑـﻪ ﻓﻬـﻢ‬
‫ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻘﺼﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ اﻳﻦ ﻣﻜﺎﺗﺐ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺎزهاي از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳـﺪ ﺗﻌـﺎون ﻣﺼـﻮب ﺳـﺎل ‪ 1370‬و‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﺿﺎﻓﻪ ﺷـﻮد و ﺑﺮﺧـﻮرد دوﻟﺘﻬـﺎ و ﻧﻈﺎﻣﻬـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﺗﻌﺎون ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﻣﻜﺘﺐ ﺗﻌﺎون ﺑﺎ دﻳﮕـﺮ ﻧﻈﺎﻣﻬـﺎي ﻣﺮدﻣـﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻏﻨﺎي ﻛﺘﺎب اﻓﺰوده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﻳﻚ ﻓﺼﻞ‬
‫در ﻣﻮرد ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼﻣﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ) ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻟﻐﻮي ﻛﻠﻤـﻪ(‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﺗﻌﺎون و ﻣﻜﺘﺐ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ارزشﻫﺎي ﻛﺘﺎب را دو ﭼﻨﺪان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
www.takbook.com
A Critique Letter on
Humanities Social Sciences
by
A. Rabbani Khorasgani
M. Sadat Mousavi
www.takbook.com

Ebook9395 (WWW Takbook Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebook9395 (WWW Takbook Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.takbook.

‫ﻋﻠﯽ رﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮرﺍﺳﮕﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻪﻛﻮﺷﺶ‪ :‬ﻋﻠﻲ رﺑﺎﻧﻲﺧﻮراﺳﮕﺎﻧﻲ‪ /‬ﻣﻬﺮيﺳﺎدات ﻣﻮﺳﻮي‬

‫‪ISBN 978-964-426-472- 6‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ ‪6‬ـ‪472‬ـ‪426‬ـ‪978 -964‬‬

‫ﻓﺼﻞدوم روش ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪41 ..........................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞﺳﻮم ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪59 .................................................................................................‬‬

‫‪ -2‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﺎري ‪117 ............................................................................................................‬‬

‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻼت و ﻋﺸﺎﻳﺮ ‪211 ....................................................................‬‬

‫‪ .4‬اﺳــﺘﻔﺎده از اﺻــﻄﻼﺣﺎت ﺗﺨﺼﺼ ـﻲ ﻣﻨﺎﺳــﺐ و ﻣﻌﺎدﻟﻬــﺎي ﻣﻘﺒــﻮل در ﺣــﻮزة‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﺧﺘﺼﺎص دارد و ﺑـﻪ زودي در اﺧﺘﻴـﺎر ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪان ﻗـﺮار‬

‫آﺛﺎر ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -2‬روش ﺗﺤﻘﻴـــــﻖ ﻳﻮﺳــــﻒ اﻳﺮاﻧــــﻲ و در ﻣﻘﻄــﻊ ﻛــﺎرداﻧﻲ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ ﻋﻠــﻮم‬

‫‪ -3‬در ﺣﻮزة ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -4‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -5‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -6‬ﺣﻮزة ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -7‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -8‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -3‬ﻧﻈﺮﻳــﻪﻫــﺎي ﻣﺤﻤـــﺪ ﺣﺴـــﻴﻦ در ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ در درس ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳـﻲ‬

‫‪ -9‬ﺣﻮزة ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -10‬ﺣﻮزة ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫ﮔـــﻲ روﺷـــﻪ ‪ /‬ﺟــﺰء ﻣﻨــﺎﺑﻊ اﺻــﻠﻲ‪ ،‬وﻟــﻲ ﻗــﺪﻳﻤﻲ‪ ،‬درس‬ ‫‪ -1‬ﺗﻐﻴﻴﺮاتاﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪ -11‬ﺣﻮزه ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ‪/‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬

‫ﺟﺰء ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺻـﻠﻲ درس ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫ﺑﺎﻗﺮﺳﺎروﺧﺎﻧﻲ‬ ‫‪ -2‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ ‪ /‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب‬

‫‪ -1‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -2‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -3‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -5‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -1‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -2‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ )اﻗﺪام ﭘﮋوﻫﻲ(‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -3‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬

‫‪ -4‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻠﻲ‬

‫ب( ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬