‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪:‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻧﻮروزي‪ ،‬روانﭘﺰﺷﻚ‬

‫دﺳﺘﻴﺎر ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻋﺘﻴﺎد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻓﻦآوريﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻋﺘﻴﺎد‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺻﺎﺑﺮيزﻓﺮﻗﻨﺪي‪ ،‬روانﭘﺰﺷﻚ‬

‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر روان ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ روان ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺖ روان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺴﺎ ﮔﻴﻼﻧﻲﭘﻮر‪ ،‬روانﭘﺰﺷﻚ‬

 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ‪9 ............................................................................................‬‬

‫ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ‪11 ................................................................................‬‬

‫ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر ‪14 ................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪17 ..................................................................................................‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ واژهﻫﺎ و اﺻﻄﻼﺣﺎت ‪17 ...................................................................................‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ‪25 ...........................................................................................................‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي در ﻧﻈﺎم ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ‪27 ........................................................‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪31 ............................................................................‬‬

‫‪ .2‬ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ‪33 ...........................................‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ‪33 ...............................‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ‪36 ............‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي در ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ‪38 ...................................................‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ‪38 ................................................................................................................‬‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ‪41 .................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ‪43 .......................................................................................‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ‪46 ...............................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪ ‪49 .......................................................................‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ‪50 ..............................................................................‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪6‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؟ ‪52 .......................................‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻠﻴﺪي در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ‪54 ..............................................................‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ و ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ‪57 ......................................................‬‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﻌﻠﻲ ‪59 .....................................................................................................‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻄﻮح آرامﺑﺨﺸﻲ ‪60 ................................................................................‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه اﺳـﺘﺎﻧﺪارد در ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ‪64 ................................................................................................................‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎﻧﻲ ‪68 .....................................................................................‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ ‪70 ............................................................................................‬‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ‪70 ...................................................................................‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺪاﺧﻼت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪73 .....................................................................‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ ‪75 ....................................................................................................‬‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد ‪78 ..............................................................................................‬‬

‫‪ .3‬ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ‪80 ...............................................................................‬‬

‫ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺘﺮي ﺷﻮﻧﺪ؟ ‪80 ................................................................‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ ‪86 ...............................................................‬‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش ‪86 .................................................................................‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮش در ﺑﺨﺶ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﻤﺎر ‪88 ..................................................................‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ ‪90 ...........................................................................................‬‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ‪92 ...............................‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ‪95 ...........................................‬‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ‪97 .....................................................................................................................‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫آﻣﻮزش ‪102 ...................................................................................................................‬‬

‫ﻣﺤﻴﻂ ‪104 .....................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص ‪107 ..............................................................................................‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و روﻳﻪﻫﺎ ‪110 ..............................................................................................‬‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ‪117 .....................................................................................................‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪119 .......................................................................................................‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ ‪119 .........................................................................................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪121 ......................................................................................................‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖﻫﺎ ‪125 ...............................................................................................‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :1‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ‪125 ..............................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :2‬ﻣﺮور ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪ ‪130 .............................................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :3‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺷﻮاﻫﺪ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗـﺴﺮﻳﻊﺷـﺪه‪ ،‬ﺳـﺮﻳﻊ و‬
‫ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ‪132 ...............................................................................................................‬‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :4‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻫﻤﻪﮔﻴﺮيﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ‪151 ....................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬

‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد در اﻛﺜﺮ ﺟﻮاﻣﻊ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﻳﻚ اﺧﺘﻼل ﭼﻨﺪﻋﺎﻣﻠﻲ ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺮي ﻣﺰﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻮدﻛﻨﻨﺪه‬
‫و ﻓﺮوﻛﺶﻛﻨﻨﺪه دارد‪ .‬در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎر اﺧﺘﻼﻻت ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭘـﺲ از ﺳـﻮاﻧﺢ و‬
‫ﺣﻮادث‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻗﻠﺒﻲ ـ ﻋﺮوﻗﻲ و اﻓـﺴﺮدﮔﻲ در رده ﭼﻬـﺎرم ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪي ﺑـﺎر‬
‫ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎر واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻧﺎﺷﻲ از ﻣـﺮگوﻣﻴـﺮ‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎل اچآيوي و‬
‫ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ﺳﻲ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻗﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﻛﻢﺗﺮ آﺷﻜﺎر ﻣﺜﻞ از ﻫﻢﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺧﺎﻧﻮاده و از دﺳﺖرﻓﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد و ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑـﺎ ﻣـﺸﻜﻼت ﺗﻨﺪرﺳـﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻘـﺮ‪،‬‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ و ﻃﺮد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻌـﺪدي دارد ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻛـﺎﻫﺶ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪ و درآﻣـﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت اﻣﻨﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺣﻮادث ﺗﺮاﻓﻴﻜﻲ و ﻛﺎر ﺑﻮده و ﺑـﺎ ﻓـﺴﺎد ﻣـﺎﻟﻲ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪10‬‬

‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﺳﺎمآور اﻗﺘـﺼﺎدي و ﻫـﺪر رﻓـﺘﻦ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ ﻣﺪل زﻳﺴﺘﻲ ـ رواﻧﻲ ـ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد را‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ ﭼﻨﺪوﺟﻬﻲ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺ در رﺷﺘﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ دارد‪.‬‬
‫روﻳﻜﺮدي ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي در ﻋﻠﻮم ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي و‬
‫درﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻼش ﺑـﺮاي درﻣـﺎن و ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻋﻤﺎل ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺳﺨﺖﮔﻴﺮاﻧﻪ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد ﻣﻮﻓـﻖ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫زﻳﺮا اﻳﻦ روﻳﻜﺮدﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﺼﺐﺷﻨﺎﺧﺘﻲ را ﻛﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد روي ﻣـﺴﻴﺮﻫﺎي‬
‫ﻋﺼﺒﻲ اﻧﮕﻴﺰش ﻣﻐﺰ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻋﺘﻴـﺎد‪ ،‬ﻗﺎﺑـﻞ ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي و‬
‫ﻗﺎﺑﻞ درﻣﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ درﻣﺎن آن ﺳﺎده ﻧﻴـﺴﺖ‪ ،‬زﻳـﺮا اﻋﺘﻴـﺎد اﺑﻌـﺎد ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن دارد و‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮد را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف از درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺧﻮد را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺑـﻪ ﺳـﺒﻚ زﻧـﺪﮔﻲ ﻋـﺎري از ﻣـﻮاد‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و ﻛﺎرﻛﺮد ﺧﻮد را در ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻛﺎر و اﺟﺘﻤﺎع ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺆﺛﺮ در درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﻧﻮﻋﺎً از اﺟﺰاي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري اﻋﺘﻴﺎد ﻳﺎ ﻋﻮارض آن ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ ﻧﺘـﺎﻳﺞ درﻣـﺎﻧﻲ زﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ روﻳﻜﺮدي ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي و ﺟﺎﻣﻊ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺪاﺧﻼت ﻣﺘﻨﻮع داروﻳـﻲ‬
‫و روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺆﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﺘـﺮم ﺑـﻮده و ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ دﻓﺘﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻋﺘﻴﺎد وزات ﺑﻬﺪاﺷـﺖ‪ ،‬درﻣـﺎن و آﻣـﻮزش‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺸﻲ در درﻣﺎن و ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ اﻋﺘﻴﺎد اﻳﻔﺎ ﻧﻤﻮده‬
‫و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻋﺎري از ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ ﻧﺎﺻﺤﻲ‬
‫ﻣﺪﻳﺮ ﻛﻞ دﻓﺘﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻋﺘﻴﺎد‬
‫ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺳﭙﺎسﮔﺰاري‬

‫»ﮔﺮوه ﺗﺪوﻳﻦﻛﻨﻨﺪه راﻫﻨﻤﺎ« ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮده ﻣﺮاﺗﺐ ﺳـﭙﺎس ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻧﺎﺻﺤﻲ‪ ،‬ﻣـﺸﺎور ﻣﺤﺘـﺮم ﻣﻌﺎوﻧـﺖ ﺑﻬﺪاﺷـﺘﻲ در اﻣـﻮر‬
‫ﺳﻼﻣﺖ روان و اﻋﺘﻴﺎد و ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن وزرات ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣـﺎن و‬
‫آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻧﻴﻚﻓﺮﺟﺎم ﻗﺎﺋﻢﻣﻘـﺎم ﻣﺤﺘـﺮم دﻓﺘـﺮ ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻋﺘﻴﺎد ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫»ﮔﺮوه ﺗﺪوﻳﻦﻛﻨﻨﺪه راﻫﻨﻤﺎ« ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﺮ ﺧـﻮد ﻻزم ﻣـﻲداﻧـﺪ از ﺳـﺨﻨﺮاﻧﺎن‬
‫ﻛﺎرﮔﺎه ﻳﻚ روزه »اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴـﺎد«‪ ،‬اﺳـﺘﺎد ﻣﺤﺘـﺮم ﺟﻨـﺎب‬
‫آﻗﺎي دﻛﺘﺮ آذرﺧﺶ ﻣﻜـﺮي‪ ،‬روانﭘﺰﺷـﻚ و ﻋـﻀﻮ ﻫﻴـﺄت ﻋﻠﻤـﻲ داﻧـﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ ﻓﺮﻫﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺄت ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم‬
‫ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ و ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ و ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺣﺎﻣﺪ اﺧﺘﻴﺎري ﺑﻪﺻﻮرت وﻳﮋه ﺗﻘـﺪﻳﺮ و‬
‫ﺳﭙﺎسﮔﺬاري ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪12‬‬

‫ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺪرداﻧﻲ ﺧﻮد را از ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻗﺪوﺳﻲ‬
‫و ﺳﺮﻛﺎر ﺧـﺎﻧﻢ دﻛﺘﺮ ﺷﻴﻤﺎ ﻣﺤﺴﻨﻲ ﺷﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺗـﺴﻬﻴﻞﮔـﺮان ﻛﺎرﮔـﺎه ﻣـﺬﻛﻮر اﻋـﻼم‬
‫ﻣﻲدارﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬از ﻛﻠﻴﻪ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮاﻧـﻲ ﻛـﻪ وﻗـﺖ ارزﺷـﻤﻨﺪ ﺧـﻮد را در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣـﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮور ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺶﻫﺎ و اراﻳﻪ ﻧﻈﺮات ﮔـﺮانﻗـﺪر ﺧـﻮد ﻣـﺎ را در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺳﭙﺎسﮔﺬارﻳﻢ‪:‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ادﻳﺐﻓﺮ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺮداد اﺣﺘﺮاﻣﻲ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻓﺮﻳﺒﺮز اﺣﻤﺪي‬ ‫•‬
‫ﺧﺎﻧﻢ اﻣﻴﺮي‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻗﻠﻴﻤﺎ‬ ‫•‬
‫ﺧﺎﻧﻢ دﻫﺒﺎﺷﻲ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪراﻣﻴﻦ رادﻓﺮ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻓﻴﺮوزه ﺟﻌﻔﺮي‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﺟﻠﻴﻠﻲ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﭘﻮرﻳﺎ ﺟﻮرﻗﺎﻧﻴﺎن‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﺣﺴﻨﻲاﺑﻬﺮﻳﺎن‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺪاﻳﻲﻓﺮ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﺧﺮازيﻫﺎ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪوﺣﻴﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﺟﻤﺎل ﺷﻤﺲ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺮداد ﺻﺎﻟﺤﻲ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪﻛﺎﻇﻢ ﻋﺎﻃﻒوﺣﻴﺪ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﻗﺎﺋﻨﻲﻧﮋاد‬ ‫•‬
‫‪13‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫دﻛﺘﺮ ﺷﺎﻫﻴﻦ ﻗﺮهﺧﺎﻧﻲ‬ ‫•‬

‫دﻛﺘﺮ ﺳﻌﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻴﺎن‬ ‫•‬
‫ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ﻃﺎﻫﺮيﻧﺨﺴﺖ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻛﺎﻣﻠﻲ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﺳﺘﺎره ﻣﺤﺴﻨﻲﻓﺮ‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﻛﺎﻣﺒﻴﺰ ﻣﺤﻀﺮي‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﮔﻼره ﻣﺴﺘﺸﺎري‬ ‫•‬
‫دﻛﺘﺮ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﻤﺘﺎزي‬ ‫•‬
‫ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﺷـﻮاﻫﺪ ﻳﻜـﻲ از اﻫـﺪاف اﺻـﻠﻲ‬
‫وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮح »ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻈـﺎم ﺳـﻄﺢﺑﻨـﺪي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن و ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد« در ﺳـﺎل ‪ 1387‬ﺗﻮﺳـﻂ اداره‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ و ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎي آﮔﺎه از ﺷﻮاﻫﺪ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﻫـﺪف از اﻳـﻦ ﻃـﺮح ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻫـﺮ ﻳـﻚ و‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي روﺷﻦ ﻣﻴﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻄﻮح ﺑﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ و ﺑـﺎ ﻧﻈـﺎم ﺳـﻼﻣﺖ و‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪل ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣـﺎن اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد در‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ﻳﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴـﺎد ﺑﺨـﺸﻲ از ﻧﻈـﺎم ﺳـﻄﺢﺑﻨـﺪي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲﺗﺮ ﺑﺮاي ﻣﺘﻘﺎﺿﻴﺎن را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﺪاﺧﻼت‬
‫و ﻣﺪلﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي اﻧﺪك اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪف از ﻃﺮاﺣﻲ و ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻣـﺪل درﻣـﺎن‬
 ‫‪15‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد ﺗﺪوﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎﻫﺎ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﺧﺒﺮﮔـﺎن و درﻣـﺎنﮔـﺮان‬

‫در ﺧﺼﻮص ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺗﻮﺳـﻂ اداره ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي‪،‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺗﻬﻴﻪ و ﻣﺘﻦ ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺶ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﮔﺮوﻫﻲ از اﺳﺘﺎدان داﻧﺸﮕﺎه در رﺷﺘﻪﻫـﺎي روانﭘﺰﺷـﻜﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺳـﻲ و‬
‫ﻣﺪدﻛﺎري‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي درﻣﺎن و ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي‬
‫ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دﺧﻴﻞ در درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد و ﭘﺰﺷـﻜﺎن و‬
‫درﻣﺎنﮔﺮان اﻋﺘﻴﺎد اﺻﻼح ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي راﻫﻨﻤﺎ در ﻛﺎرﮔﺎه »اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد« در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 12‬ﻣﻬﺮ ‪ 1388‬ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻌﻲ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈـﺮان‬
‫و ذيﻧﻔﻌﺎن ﻛﻠﻴﺪي ﺣﻮزه درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اراﻳﻪ و ﻣﻮرد ﺑﺤـﺚ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓـﺖ و ﭘـﺲ از‬
‫اﻋﻤﺎل ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺤﺚﻫﺎ ﻣﺘﻦ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﺧﻄﻮط راﻫﻨﻤﺎي ﻛﻠﻲ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬اﺟـﺮا‬
‫و ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اراﻳـﻪ ﺷـﻮد و‬
‫ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﺤﻮه اﺟﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺪاﺧﻼت ﻳﺎ ﻣﺪاﻟﻴﺘﻪﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎ ﻳﺎ راﻫﻨﻤﺎﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ارﺗﻘﺎي ﻧﻘﺶ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد در ﻧﻈﺎم ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن و ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ اﻋﺘﻴﺎد ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻏﻠﺐ ﺑﻪﺻـﻮرت ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳـﺒﻲ ﻣﺘـﺮادف ﺑـﺎ‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ‪ «1‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺻﺮﻓﺎً‬
‫ﺑﺮ اراﻳﻪ ﺧﺪﻣﺎت »ﺳﻢزداﻳﻲ« ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﺑﻪ روﺷـﻨﻲ ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪﻣﺎت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺟﺎﻣﻊ دارﻧﺪ و »ﺳﻢزداﻳـﻲ«‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﺟـﺎﻣﻊ را ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‬

‫‪1. Detoxification‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪16‬‬

‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻛﻨـﺎر ﺳـﺎﻳﺮ ﻣـﺪاﺧﻼت‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﻳﻚ ﻣﺪاﺧﻠﻪ داروﻳﻲ ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺨﻔﻴـﻒ ﻋﻼﻳـﻢ ﺣـﺎد‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﺎده ﻣـﻮرد ﺳﻮءﻣـﺼﺮف اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺗـﺪاﺧﻞ ﻣﻔﻬـﻮم واژه‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻼت درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺣﺎد ﻧﺎﺷﻲ از ﻣـﻮاد‪ ،‬اﻣـﺮوزه در ﻣﺘـﻮن‬
‫ﻋﻠﻤﻲ از اﻳﻦ واژه ﻛﻢﺗﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد و ﺑـﻪﺟـﺎي آن از اﺻـﻄﻼح »ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه‪ «1‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘـﺎي واژهﺷﻨﺎﺳـﻲ درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد در‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪﺟﺎي »ﺳﻢزداﻳﻲ« اﺻﻄﻼح »ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه« ﻳـﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎر »ﺑﺎزﮔﻴﺮي« ﺑﻪﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Assisted withdrawal‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ واژهﻫﺎ و اﺻﻄﻼﺣﺎت‬

‫‪Addiction‬‬ ‫اﻋﺘﻴﺎد‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ »واﺑﺴﺘﮕﻲ« ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻜﺮر و اﺟﺒﺎري ﻣﻮاد روانﮔﺮدان‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ آﮔﺎﻫﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ آن اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬واژه »اﻋﺘﻴـﺎد« در ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﻊﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ واژه ﺑـﺮاي ﺑﻴﻤـﺎران اَﻧـﮓزﻧﻨـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ واژه »واﺑﺴﺘﮕﻲ« داد‪ .‬در ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼح »اﻋﺘﻴﺎد« ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Rehabilitation‬‬ ‫ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺪاﺧﻼت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از درﻣﺎن ﻋﻼﻳﻢ ﺣﺎد‬
‫ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮد ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺧﻮد در ﺣﻮزهﻫﺎي ﻓـﺮدي‪،‬‬
‫ﺑﻴﻦﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪18‬‬

‫‪Accelerated Detoxification‬‬ ‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه‬

‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻛﻮﺗـﺎه ﻧﻤـﻮدن‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داروﻫـﺎي آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪Rapid Detoxification (RD‬‬ ‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﺳﺮﻳﻊ ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﻳـﻚ روش درﻣـﺎن ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل ﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ﻋﻼﻳــﻢ و ﻧــﺸﺎﻧﻪﻫــﺎي ﻣﺤﺮوﻣﻴــﺖ از ﻣــﻮاد اﻓﻴــﻮﻧﻲ اﻟﻘﺎﺷــﺪه ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از‬
‫آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪Ultra Rapid Detoxification (URD or UROD‬‬ ‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﻳﻚ روش درﻣـﺎن ﺑـﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮﻳﻊ ﻋﻼﻳﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﻣﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ اﻟﻘﺎﺷـﺪه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Medically Assissted Withdrawal‬‬ ‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻃﺒﻲ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻃﺒﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻃﻮل آن ﺑـﺎ ﺗﺠـﻮﻳﺰ‬
‫دارو ﻋﻼﻳﻢ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺮك ﻣﺎده ﻳﺎ ﻣﻮاد روانﮔﺮدان ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ درﻣﺎن ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد ﻛـﺎﻓﻲ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ واژه‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« را ﻧﻴﺰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫‪Pecialized Substance Abuse Treatment Ward‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺨﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺗﻚﺗﺨﺼـﺼﻲ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ راهاﻧـﺪازي ﺷـﺪه و ﺑـﺮاي ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺷـﺪﻳﺪ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ درﻣـﺎﻧﻲ ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫‪Abstinence‬‬ ‫ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﻋﺘﻴﺎدي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Tolerance‬‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ‬
‫وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ در آن ﺑﺎ ﺗﺪاوم ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻓﺮد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻛـﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻓﺮد ﻧﺎﭼﺎر اﺳﺖ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻧﺎﺷﻲ از دوزﻫﺎي ﻛﻢﺗﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻮاد ﻣﺼﺮف ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻤﻞ ﻳﻜﻲ از ﻋﻼﻳﻢ ﺳﻨﺪرم واﺑﺴﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Dual Diagnosis‬‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دوﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد اﺧﺘﻼﻻت روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه در ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد ﺗﺸﺨﻴﺺ دوﮔﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Stabilization‬‬ ‫ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫در اﻳﻦ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻪ اﻟﻘﺎ و ﺗﺜﺒﻴﺖ درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﺗﺜﺒﻴـﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Modality Matching‬‬ ‫ﺗﻄﺒﻴﻖ روش درﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺪاﺧﻠﻪ درﻣﺎﻧﻲ )ﻣﺜﻼً ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ(‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎﻧﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Placement Matching‬‬ ‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻗﺮاردﻫـﻲ ﻣ‪‬ﺮاﺟـﻊ در ﻳـﻚ ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﺧـﺎص ﻫﻤﭽـﻮن‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮي ﻳﺎ اﻗﺎﻣﺘﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Agonist Drugs‬‬ ‫داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫در درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ داروﻫﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﺗـﺼﺎل ﺑـﻪ ﮔﻴﺮﻧـﺪهﻫـﺎي‬
‫اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي در ﻣﻐﺰ ـ ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل و اﺛﺮ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ـ و ﻓﻌـﺎل ﻛـﺮدن آنﻫـﺎ اﺛﺮاﺗـﻲ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻣﺘﺎدون‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪20‬‬

‫‪Antagonist Drugs‬‬ ‫داروﻫﺎي آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ‬

‫داروﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ در ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن اﻳﻦ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ داروﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ داروﻫـﺎي آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﺑـﺮ روي‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪه اﺛﺮات ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ و رﻓﺘﺎري ﻋﻮاﻣﻞ داروﻳـﻲ آﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ را ﻣﻬـﺎر ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﻳﻚ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي اﺳﺖ و ﻣﺼﺮف آن ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺴﺪاد‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻓﻌﺎلﺳﺎزي آنﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺎ داروﻫﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي‬
‫)‪Opioid Substitution Therapy (OST‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن ﻣﺼﺮف آﺳﻴﺐرﺳﺎن ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻏﻴﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑـﺎ داروﻫـﺎي‬
‫اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ »درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ« را ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻼﺣﻄﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫‪Agonist Maintenance Treatment‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﮔﻴﺮﻧـﺪهﻫـﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴـﺪي ﺑـﺎ ﻫـﺪف‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و آﺳﻴﺐﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از آن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳــﻦ ﻛﺘــﺎب ﻣﻨﻈــﻮر از »درﻣــﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧــﺪه«‪» ،‬درﻣــﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧــﺪه ﺑــﺎ داروﻫــﺎي‬
‫آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ« اﺳﺖ‪ .‬اﺻـﻄﻼح »درﻣـﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه« و »درﻣـﺎن ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ« ﻣﻌﻤـﻮﻻً‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﺎدل ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﺻﻄﻼح »درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ« ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺄﻛﻴـﺪ‬
‫دارد ﻛﻪ در اﻳﻦ روش ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺣﺬف ﻧـﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻋﻮارض ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬ﻣﺎده اﻓﻴﻮﻧﻲ آﺳﻴﺐرﺳﺎن و ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ داروي اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬اﺻﻄﻼح »درﻣـﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه« ﺑـﺮ اﻳـﻦ واﻗﻌﻴـﺖ‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ اﻳﻦ روش درﻣﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﻴﻤﺎر ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از داروﻫﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي ﻣﺜﻞ ﻣﺘﺎدون و ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ و درﻣﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ اﺻﻄﻼح »ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه«‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از اﺻﻄﻼح »ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ« اﺛﺮات‬
‫‪21‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫درﻣﺎﻧﻲ اﻳﻦ روش را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻟـﺬا در اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎ از اﺻـﻄﻼح‬
‫»درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه« ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ اﻳﻦ روش درﻣﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Detoxification‬‬ ‫ﺳﻢزداﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ »ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻃﺒﻲ« ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨـﺪي ﻛـﻪ در ﻃـﻮل آن ﻋﻼﻳـﻢ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺮك ﻣﺎده ﻳﺎ ﻣﻮاد روانﮔﺮدان ﻛﻨﺘـﺮل ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬واژه ﺳـﻢزداﻳـﻲ ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤـﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪﺟﺎي آن از واژهﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻣﺜﻞ »ﺑﺎزﮔﻴﺮي« ﻳﺎ »ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻃﺒﻲ« اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Withdrawal‬‬ ‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻼﺋﻤـﻲ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺗـﺮك ﻳـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﻲ ﻣـﺼﺮف ﻣـﺴﺘﻤﺮ و‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﻣﻮاد روانﮔﺮدان ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳـﻨﺪرم ﻣﺤﺮوﻣﻴـﺖ ﺑـﺎ ﻧـﺸﺎﻧﻪﻫـﺎي‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ‪ ،‬ﺟﺴﻤﻲ و روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻳﻜﻲ از ﻋﻼﻳﻢ ﺳﻨﺪرم‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Drug Abuse‬‬ ‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫ﺗﺪاوم ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻼت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻳـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ را‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Polysubstance Abuse‬‬ ‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻫﻢزﻣـﺎن ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻣـﺎده ﻣﺨـﺪر ﻳـﺎ روانﮔـﺮدان را اﺻـﻄﻼﺣﺎً‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Relapse‬‬ ‫ﻋﻮد‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﻳﻚ ﻓﺮد واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد‪ ،‬ﺑﻌـﺪ از ﻳـﻚ دوره ﻋـﺪم‬
‫ﻣﺼﺮف را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻋﻼﻳـﻢ واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﻫﻤـﺮاه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﻴـﺎن‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪22‬‬

‫»ﻟﻐﺰش«‪ 1‬و ﻋﻮد ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﻐﺰش ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻮﺑﺖ ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﭘـﺲ از ﻳـﻚ‬
‫دوره ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﻮاد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻮد در ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﻳﻊ اﺳـﺖ‬
‫و ﺑﻴﺶﺗﺮ آنﻫﺎ ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻋﻮد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Harm Reduction‬‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻮاﻗﺐ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻃﺮحرﻳﺰي ﺷﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬
‫ﻓﺮد ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻫﺪف درﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ ﻣﻮاد ﻏﺎﻟﺒﺎً از ﮔﺮوهﻫﺎي ﺣﺎﺷﻴﻪاي و ﺳﺨﺖدﺳﺘﺮس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺪو ﺷﺮوع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬روﺷﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫‪Inpatient Substance Abuse Treatment Center‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺮﻛﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺧﺪﻣﺎت ارزﻳـﺎﺑﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻃﺒﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺗﻴﻢ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ـ ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي‬
‫آﻣﻮزشدﻳﺪه اراﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫)‪Narcotic Anonymous (NA‬‬ ‫ﻣﻌﺘﺎدان ﮔﻤﻨﺎم )اِناِي(‬
‫ﻣﻌﺘﺎدان ﮔﻤﻨﺎم ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺧﻮدﻳﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻮل و ﺳـﻨﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ‪ 12‬ﻗﺪﻣﻲ ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﺧﻮد ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴـﺰ و ﺣﻔـﻆ آن ﻛﻤـﻚ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Motivational Interview‬‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺳﺒﻚ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻛﻪ ﻫﺪف آن اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﮕﻴﺰه ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Lapse‬‬
 ‫‪23‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫‪Polysubstance Use‬‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻫﻢزﻣﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎده روانﮔﺮدان اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫)‪Patient Placement Criteria (PPC‬‬ ‫ﻣﻼكﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر‬
‫ﻣﻼكﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺆﺛﺮ و اﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﻲ ﺑﻴﻤـﺎر ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ اﺧـﺘﻼﻻت‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻣﻼكﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر‪ ،‬وﻳﺮاﻳﺶ دوم‬
‫ﻣﻼكﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر اﻧﺠﻤﻦ ﻃﺐ اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Opioids‬‬ ‫ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﻓﻴﻮﻧﻲ و ﺳـﺎﻳﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت ﻧﻴﻤـﻪﺻـﻨﺎﻋﻲ و ﺻـﻨﺎﻋﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮاص ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﻮادي واﺑﺴﺘﮕﻲآور ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ اﺛـﺮات‬
‫ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻌﺎلﺳﺎزي ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي در ﻣﻐﺰ اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Psychoactive Substances‬‬ ‫ﻣﻮاد روانﮔﺮدان‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮادي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻣﺼﺮف ﺗﺪﺧﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺧـﻮراﻛﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻨـﺸﺎﻗﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎﻣﻲ ﻳﺎ ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻳﺎ ﻋﺎﻃﻔﻪ را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪Narcotic Drugs‬‬ ‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫ﻧﺎرﻛﻮﺗﻴﻚﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد روانﮔﺮداﻧﻲ اﻃﻼق ﻣـﻲﺷـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻟﻘﺎﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺧﻮاب دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﻮاد روانﮔﺮدان ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ و ﻣﺎريﺟﻮاﻧﺎ ﻃﺎﻻق ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻣـﺼﺮف و ﺗﺠـﺎرت آنﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻨﻔﺮد‪ 1‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ )‪ (1961‬ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Single convention‬‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪24‬‬

‫‪Dependence‬‬ ‫واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف اﺟﺒﺎري ﻣﻮاد‪ ،‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ آﮔـﺎﻫﻲ از ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔـﻲ آن‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Polysubstance Dependence‬‬ ‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻣﺎده ﻣﺨﺪر ﻳﺎ روانﮔﺮدان واﺑﺴﺘﮕﻲ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻮاد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Drug Craving‬‬ ‫وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻮاد‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳـﻦ اﺻـﻄﻼح ﺑـﺮاي ﻫـﺮ دو‬
‫ﺣﺎﻟﺖ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺟﺴﻤﻲ ﻳﺎ رواﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫وﻳﺮوس ﻧﻘﺺ اﻳﻤﻨﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ )اچآيوي(‬
‫)‪Human Immunodeficiency Virus (HIV‬‬
‫اﻳــﻦ وﻳــﺮوس )اچآيوي( وﻳــﺮوس اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨــﺪه اﻳــﺪز )ﺳــﻨﺪرم ﻧﻘــﺺ اﻳﻤﻨــﻲ‬
‫اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ( اﺳﺖ‪ .‬اچآيوي از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮن‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺷﺤﺎت واژﻳﻨﺎل و ﺷﻴﺮ ﻣـﺎدر‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درﻣﺎنﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭘﻴﺶرﻓﺖ ﻋﻔﻮﻧﺖ اچآيوي ﺑﻪ‬
‫اﻳﺪز ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز واﻛﺴﻦ ﻳﺎ درﻣﺎن ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪25‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ‬

‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ‪ 6290) %3/57‬دوره درﻣﺎﻧﻲ( از ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬

‫ﻣﻮاد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه در ﺳـﺎل ‪ 1386‬را ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻣـﻲدﻫـﺪ )اداره ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد ‪ (1387‬ﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﻣﻴـﺰان ‪ %12‬ﺗﻮﺳـﻂ ﺑﺨـﺶ‬
‫دوﻟﺘﻲ و ‪ %88‬ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ اراﻳـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬دادهﻫـﺎي ﻧﻈـﺎم ﺟـﺎري‬
‫ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎي ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن اداره ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ آﺳـﻴﺐ و درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﻬﻢ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي از ﻛـﻞ دورهﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦﺷﺪه در ﺳﺎل ‪ %3/8 1387‬اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧـﺪﻛﻲ را در ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺎل‬
‫‪ 1386‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﻧﮕﺎه ﻛﻠﻲ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮ »ﺳﻢزداﻳﻲ« ﻛﻮﺗﺎهﻣـﺪت ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ‬ ‫‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻣﻌﻤـﻮل ﺳـﺎﻳﺮ ﺧـﺪﻣﺎت ﻧﻈﻴـﺮ اﻟﻘـﺎي‬
‫درﻣﺎنﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه‪ ،‬ﻣـﺪاﺧﻼت رواﻧـﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و ﻣـﺪاﺧﻼت ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ از ﺟﻤﻠﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف‪ 1‬اراﻳﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻓﺮد ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﻳﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑـﻪ‬ ‫‬

‫اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي‪ ،‬ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ ﻣـﻮاد را ذﻛـﺮ‬ ‫‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ درﻣﺎنﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Overdose‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪26‬‬

‫در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺪرﺗﺎً ﻳﻚ ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي ﺣﻘﻴﻘﻲ در ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺑﻴﻤـﺎران‬ ‫‬

‫دﺧﻴﻞاﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﻛﻨﺎن دﺧﻴـﻞ در درﻣـﺎن ﻛـﻢﺗـﺮ از‬
‫ﻣﻴﺰان ﻻزم اﺳﺖ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن آﻣﻮزش ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي درﻣـﺎن اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد ﻧﺪﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮاﻛﺰ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﮕﻴﺮي درﻣﺎن ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‬

‫ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻄﻮح درﻣﺎن اﻋﺘﻴـﺎد‪ ،‬ﺳـﻼﻣﺖ ﻋﻤـﻮﻣﻲ و ﺧـﺪﻣﺎت ﺣﻤـﺎﻳﺘﻲ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ »ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد« ﻛـﻪ در آن‬ ‫‬

‫درﻣﺎن ادﻏﺎمﻳﺎﻓﺘﻪ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺑﺎ اﺧﺘﻼﻻت ﻃﺒﻲ و رواﻧـﻲ ﻫﻤـﺮاه‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﺑـﺴﻴﺎر اﻧـﺪك و ﻣﻨﺤـﺼﺮ ﺑـﻪ ﺗﺨـﺖﻫـﺎي درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد در‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي روانﭘﺰﺷﻜﻲ دوﻟﺘـﻲ ﻣـﻲﮔـﺮدد )اداره ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ‪.(1387‬‬
‫‪27‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي در ﻧﻈﺎم ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي‬

‫در ﺳﻨﺪ »ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن و ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ اﻋﺘﻴـﺎد« ﻳـﻚ ﭼـﺎرﭼﻮب‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ﮔﺮوهﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻴﺰ از ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‬
‫ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮاي ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﺪلﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ در ﺣﻮزه اﻋﺘﻴـﺎد اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫درﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﺳـﻄﺢ ﭼﻬـﺎر ﻧﻈـﺎم ﺳـﻄﺢﺑﻨـﺪي ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻨﺪ ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن و ﻛـﺎﻫﺶ آﺳـﻴﺐ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﻲ اﻋﺘﻴـﺎد‬
‫ﻣﻮاد ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻧﻈـﺎم ﺳـﻄﺢﺑﻨـﺪي ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻳـﻚ ﭼـﺎرﭼﻮب ﻣﻔﻬـﻮﻣﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ‬
‫اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي در اﺟﺮا ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺷـﺪه ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن و ﻛـﺎﻫﺶ آﺳـﻴﺐ اﻋﺘﻴـﺎد ﺗﻮﺻـﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‪» ،‬ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﺟﺎﻳﮕـﺎه درﻣـﺎﻧﻲ«‪ 1‬و »ﺗﻄﺒﻴـﻖ‬
‫روش درﻣﺎﻧﻲ«‪ 2‬ﺑﻪﺻـﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در »ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫درﻣﺎﻧﻲ« ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﺎص ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮي ﻳﺎ اﻗـﺎﻣﺘﻲ‬
‫ارﺟﺎع ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در »ﺗﻄﺒﻴﻖ روش درﻣـﺎﻧﻲ« ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻣـﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ ﻳﻚ روﻳﻜﺮد درﻣﺎﻧﻲ )ﻣﺜﻼً ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ(‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي درﻣـﺎن اﮔـﺮ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺳـﻄﺢ اراﻳـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻮع روش درﻣﺎﻧﻲ ﺟﺪا ﺑﺎﺷﺪ درﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬زﻳـﺮا‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﺪﻣﺎت در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣ‪‬ﺮاﺟﻊ ﻧﺎرﺳﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي درﻣـﺎن ﻻزم اﺳـﺖ »ﺗﻄﺒﻴـﻖ روش‬
‫درﻣﺎﻧﻲ« )ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻣـﺸﻜﻼت ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲﺷـﺪه در ارزﻳـﺎﺑﻲ( ﺑـﺎ »ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬

‫‪1. Placement matching‬‬

‫‪2. Modality matching‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪28‬‬

‫درﻣﺎﻧﻲ« ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻮد‪» .‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎﻧﻲ« ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺣـﺪاﻗﻞ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ از ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت اﻳﻤﻦ و ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎز ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺖ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺪ ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن و ﻛﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ اﻋﺘﻴﺎد ﺗﺎﻛﻴﺪ دارد ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ارزﻳﺎﺑﻲ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒـﻪ‬
‫و ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﺎص ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻈﺎم درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺑﺮﺧﻲ ﻛـﺸﻮرﻫﺎ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ارزﻳﺎﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻄﺢ درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪه ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺟـﺪول ﻳـﻚ ﻣـﻼكﻫـﺎي ﻗﺮاردﻫـﻲ ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫)ﺗﺪوﻳﻦﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺠﻤﻦ ﻃﺐ اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ( آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي در ﺳﻄﺢ ﭼﻬﺎر ﻧﻈﺎم ﺳـﻄﺢﺑﻨـﺪي از ﻣﺮاﻛـﺰ ﺳـﻄﻮح‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﺻﻮرت اﻳﺪهآل ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳـﺪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻛﺎرآﻣﺪ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴـﺰ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﻫﺪف درﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎص ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﺴﺘﺮي‬
‫اﻧﻌﻄﺎف وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺑـﺴﺘﺮي در ﺷـﺮوع درﻣـﺎن ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ و ﺧﺎﻧﻮاده او‪ ،‬ﻣﺤﻠﻲ ﻛـﻪ ﺑﻴﻤـﺎر را ارﺟـﺎع داده اﺳـﺖ و ﺧـﻮد ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﺑﺮاﺳﺎس اﻫﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬از‬
‫آن ﺟﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺤـﺼﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮدي از ﻣـﺸﻜﻼت وارد ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻳﻚ ﺳﻘﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي ﻣـﺪت اﻗﺎﻣـﺖ اﻏﻠـﺐ ﻛﻤـﻚﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎري و ﺳـﻄﺢ ﻛـﺎرﻛﺮد ﻣﺮاﺟـﻊ اوﻟﻮﻳـﺖﺑﻨـﺪي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ و ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﻈﻢ ﭘﺎﺳﺦ درﻣﺎﻧﻲ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺧـﺪﻣﺎت اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ درﻣـﺎنﻫـﺎي ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه و ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮ آنﻫﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺸﻲ ادﻏـﺎمﻳﺎﻓﺘـﻪ از‬
‫ﻧﻈﺎم درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﻛﺸﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫‪1‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :1‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر اﻧﺠﻤﻦ ﻃﺐ اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫‪ .1‬درﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻓﺮاد و ﻃﺒﻖ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن اﻧﻔﺮاديﺷﺪه اراﻳﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻫﺪاف ﺗﻮاﻓﻖﺷﺪه در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه روش درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺗﻨﻮع ﺧﺪﻣﺎت ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺳـﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ درﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺳـﻄﺢ دﻟﺨـﻮاه ﻣﺮاﻗﺒﺖ ـ‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺤﻲ از ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﺪاف‪ 2‬درﻣﺎن را ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﻴﻤﺎر ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻳﻚ ﭘﻴﻮﺳﺘﺎر ﻣﺮاﻗﺒﺖ‪ 3‬ﺑﺎﻳﺪ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ اﻧﺘﻘﺎل در ﻣﻴﺎن ﺳﻄﻮح درﻣـﺎن ﻣﻴـﺴﺮ ﺑـﻮده و‬
‫ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻴﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮاﻗﺒﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﻈﻢ در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻴﻤﺎر در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷـﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎﻧﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﺛﺎﺑﺖ‪ 4‬ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻄﻮح ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ ‪ 0/5‬ﻣﺪاﺧﻠﻪ زودرس‬
‫ ‪ 1/0‬درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬
‫ ‪ 2/0‬درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ /‬ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻴﻤﻪوﻗﺖ‬
‫ ‪ 3/0‬درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ‪ /‬اﻗﺎﻣﺘﻲ‬
‫‪7‬‬
‫ ‪ 4/0‬درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻃﺒﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ‬
‫وﻳﮋﮔﻲ اﺻﻠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﺳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﺑﻬﺒﻮدي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻤﻦ و ﭘﺎﻳﺪار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت را ﻣﻲﺗﻮان »از ﻧﻈﺮ‬
‫ﻃﺒﻲ ﭘﺎﻳﺶﺷﺪه«‪ 8‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در آن ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻓﻲ از ﻧﻈﺎرت ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺰﺷﻚ دورهدﻳﺪه در زﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﻋﺘﻴﺎد ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺑﺴﺘﺮي ﻓﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﻤﺎن ﻣﺮﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ در ﻣﻜﺎن ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. ASAM: American Society of Addiction Medicine‬‬

‫‪2. Objective‬‬
‫‪3. Continuum of care‬‬
‫‪4. Fixed‬‬
‫‪5. Intensive outpatient treatment‬‬
‫‪6. Partial hospitalization‬‬
‫‪7. Intensive medically managed inpatient treatment‬‬
‫‪8. Medically monitored‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪30‬‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ :1‬ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر اﻧﺠﻤﻦ ﻃﺐ اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ‬

‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻄﺢ ﭼﻬﺎر ﺑﻨﺎ ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ »از ﻧﻈـﺮ ﻃﺒـﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖﺷـﺪه«‪ 1‬ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺧـﺪﻣﺎت در‬
‫ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺣﺎد ﺑﺴﺘﺮي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ و درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد و اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺷـﺎﻣﻞ روانﭘﺰﺷـﻜﺎن‪،‬‬
‫ﭘﺰﺷﻜﺎن آﻣﻮزشدﻳﺪه و ﺳـﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﺳـﻼﻣﺖ روان ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑﺮاﺳـﺎس دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎ و‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﻄﺢ ﭼﻬـﺎر ﺗـﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨـﺪه ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﻲ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﻮاد آنﻫﺎ آﻧﻘﺪر ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺗﺨﺼـﺼﻲ ﭼﻨﺪرﺷـﺘﻪاي‬
‫ﻧﻴﺎز ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬درﻣﺎن ﺑﻪﺻﻮرت ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺣﺎد ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ در آن‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬درﻣﺎن در ﺳﻄﺢ ﭼﻬﺎر ﺑﺮ اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد و اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي و در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﺧﺪﻣﺎت ﺟﺎﻧﺒﻲ اﻣﻜـﺎن درﻣـﺎن ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ وﺿـﻌﻴﺖ ﭘﺰﺷـﻜﻲ‬
‫ﻫﻤﺮاه را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤـﺎر اﻧﺠﻤـﻦ ﻃـﺐ اﻋﺘﻴـﺎد آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﺗﺪاوم دارد اﻣﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﻧﺎﻛﺎﻣﻞ از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري در‬
‫درﻣﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Medically managed‬‬

‫‪31‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد در ﻛﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد در ﺑﺨﺶﻫﺎي روانﭘﺰﺷﻜﻲ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اﺳﺖ )دي و ﻫﻤﻜﺎران ‪2005‬اﻟﻒ(‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد در ﺑﺨﺶﻫﺎي روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑـﺎ ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫• ﺑﺨﺶﻫﺎي روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻌﺪاد ﻛﻢﺗﺮي ﺗﺨﺖ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد دارﻧﺪ‬
‫• ﺿﺮﻳﺐ اﺷﻐﺎل ﺗﺨﺖﻫﺎي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫• ﻣﺪت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﺑﺮاي درﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫• اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن و در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮدن ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫• ﻧﻘﺶ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ در درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫• داﻣﻨﻪ ﻣﺤﺪودﺗﺮي از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي درﻣﺎن ﻃﺒﻲ و روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ در دﺳـﺘﺮس‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﻮاﻫﺪي وﺟﻮد دارد ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ آن ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺨﺖﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي‬
‫درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد در ﺑﺨﺶﻫﺎي روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري از ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻌﺘﺎدان ﻫﺮوﺋﻴﻦ ﻛـﻪ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ وارد ﻳـﻚ واﺣـﺪ‬
‫ﺗﺨﺼــﺼﻲ درﻣــﺎن اﻋﺘﻴــﺎد ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳــﺴﻪ ﺑــﺎ ﺑﻴﻤــﺎران واردﺷــﺪه ﺑــﻪ ﺑﺨــﺶ‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ )ﻏﻴﺮﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮاي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد( ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﻌﻨـﻲداري‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬در واﺣﺪ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ‪52‬‬
‫ﻧﻔﺮ از ‪ 69‬ﺑﻴﻤﺎر ﭘﺬﻳﺮش ﺷﺪه )‪ (%75‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺗـﺎ رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ اوﻟـﻴﻦ روز ﭘـﺎﻛﻲ در‬
‫درﻣﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎران ﭘـﺬﻳﺮشﺷـﺪه در ﺑﺨـﺶ‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ‪ 13‬ﻧﻔﺮ از ‪ 30‬ﻧﻔﺮ )‪ (%43‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺗﻌـﺪاد ﺑـﻴﺶﺗـﺮي از ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫درﻣﺎنﺷﺪه در واﺣﺪ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪32‬‬

‫را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎران در ﭘﻴﮕﻴﺮيﻫﺎي ‪ 2‬ﻣﺎﻫـﻪ و ‪ 7‬ﻣﺎﻫـﻪ ﻛـﻢﺗـﺮ ﻋـﻮد‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫـﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ و‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ‪ ،2‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ 1‬ﻣﺮﻛـﺰي اﺳـﺖ ﻛـﻪ در آن ﺧـﺪﻣﺎت‬ ‫•‬
‫ارزﻳــﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴــﺖ‪ 2‬ﻳــﺎ ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳــﺖﺷــﺪه‪ 3‬ﺗﻮﺳــﻂ ﻳــﻚ ﺗــﻴﻢ ﺑــﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي آﻣﻮزشدﻳﺪه اراﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺤﻞ درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺪري ﺷـﺪﻳﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫اﻗﺎﻣﺖ در ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻤﻦ و ﻋﺎري از ﻣﻮاد و ﭘﺎﻳﺶ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﭘﺰﺷﻜﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣ‪‬ﺮاﺟﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﺮدي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫•‬

‫‪1. Inpatient substance abuse treatment centre‬‬

‫‪2. Stabilization‬‬
‫‪3. Assisted withdrawal‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪34‬‬

‫ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺗﻮﺳـﻂ ﺗـﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷـﺘﻪاي ﻣﺘـﺸﻜﻞ از اﻓـﺮاد داراي داﻧـﺶ و‬ ‫•‬
‫ﺗﺨﺼﺺ در زﻣﻴﻨﻪ درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺰﺷـﻚ دورهدﻳـﺪه‪،‬‬
‫روانﭘﺰﺷﻚ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺎر‪ ،‬روانﺷﻨﺎس دورهدﻳﺪه‪ ،‬ﻣـﺪدﻛﺎر و ﻛﺎردرﻣـﺎنﮔـﺮ اداره‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎران در ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎن ﺗﻮﺳـﻂ ﭘﺰﺷـﻚ ﺑـﺎ‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎي ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي درﻣﺎن ﺗـﺪوﻳﻦ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺸﺎوره‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤـﻮل و ﻣـﺸﺎوره ﺑـﺎ ﺳـﺎﻳﺮ ﺳـﺮوﻳﺲﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺗـﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷـﺘﻪاي درﻣـﺎن اﻣﻜـﺎن درﻣـﺎن ﻣـﺸﻜﻼت ﻃﺒـﻲ و‬ ‫•‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺧﻔﻴﻒ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ در ﺳﻪ روز اول ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻊ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺮاي او‬ ‫•‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮﻛــﺰ ﺑــﺴﺘﺮي ﻳــﺎ ﻣﺮﻛــﺰ ارﺟــﺎعدﻫﻨــﺪه ﭘــﻴﺶ از ﺑــﺴﺘﺮي ارزﻳــﺎﺑﻲﻫــﺎي‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤـﺪهاي از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺗﻤـﺎم‬ ‫•‬
‫ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤـﺎن ﻣﺮﻛـﺰ‪ ،‬ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﻳﺎ در ﺻﻮرت ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺗﻮﺳـﻂ ﻳـﻚ ﻣﺮﻛـﺰ‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳﺎ اﻗﺎﻣﺘﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺑﻴﻤﺎر اراﻳﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت درﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ‬ ‫•‬
‫ﻧﻴﺎز ﻓﺮد ﺑﻮده و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﺪاﺧﻼت داروﻳﻲ و رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫درﻣﺎن در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺒﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓـﺮادي ﻛـﻪ وارد ﻳـﻚ ﻣﺮﻛـﺰ‬ ‫•‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي درﻣﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺑﺮاﺳﺎس دﺳﺘﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ در دوره درﻣـﺎﻧﻲ و ﺗﻜﻤﻴـﻞ آن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺮﺧﻼف »ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد« ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬ ‫•‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺗﻚﺗﺨﺼﺼﻲ اﻋﺼﺎب و روان راهاﻧﺪازي ﺷـﻮد‪» ،‬ﻣﺮﻛـﺰ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد« ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ دارد‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﻫﺪف ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫•‬
‫درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت ﻃﺒﻲ در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﻨﺘﺮلﺷﺪه دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦﻫـﺎ‬
‫ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺪت ﻣﺸﻜﻞ اﻋﺘﻴﺎد‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ‪،1‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻳﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻔﻴﻒ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻃﺒﻲ و‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮاي درﻣﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬درﻣﺎن ﺑـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬ ‫•‬
‫ﻧﺤﻮ در ﻳﻚ »ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد« اﻧﺠﺎمﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1. Polysubstance‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪36‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬

‫ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ 1‬ﺑﺨﺸﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬ ‫•‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺗﻚﺗﺨﺼﺼﻲ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ راهاﻧـﺪازي ﺷـﺪه و ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤـﺮاه ﺷـﺪﻳﺪ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺤﻞ درﻣـﺎن ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد آنﻫﺎ آن ﻗـﺪر ﺷـﺪﻳﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ و درﻣﺎن ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻫﺒﺮي ﺗﻴﻢ ﺑﺮﻋﻬﺪه روانﭘﺰﺷﻚ آﻣﻮزشدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬ ‫•‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ راهاﻧﺪازي و اﻋﺘﺒﺎرﺑﺨﺸﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷـﺘﻪاي ﻣﺘـﺸﻜﻞ از اﻓـﺮاد‬ ‫•‬
‫داراي داﻧﺶ و ﺗﺨﺼﺺ در زﻣﻴﻨﻪ درﻣـﺎن اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫روانﭘﺰﺷﻚ‪ ،‬ﭘﺰﺷﻚ دورهدﻳﺪه‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺎر‪ ،‬روانﺷﻨﺎس آﻣﻮزشدﻳﺪه‪ ،‬ﻣﺪدﻛﺎر و‬
‫ﻛﺎردرﻣﺎنﮔﺮ اداره ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن واﻗﻊ اﺳﺖ ﻛـﻪ در‬
‫آن اﻣﻜﺎن درﻣﺎن ادﻏﺎمﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﺷـﺪﻳﺪ ﻃﺒـﻲ و روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻫﻤـﺮاه‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻣﻊ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ و ﻣﺪاﺧﻼت درﻣـﺎﻧﻲ ﻣﺘﻨـﻮع‬ ‫•‬
‫داروﻳﻲ و ﻏﻴﺮداروﻳـﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ اﻧـﺪازه در ﻣﺮﻛـﺰ درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي و ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اﻫﻤﻴﺖ دارد‪.‬‬

‫‪1. Specialized substance abuse treatment ward‬‬

‫‪37‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺧﺪﻣﺎت اورژاﻧﺲﻫﺎي ﻃﺒﻲ و روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي در ﻳـﻚ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺗـﻚﺗﺨﺼـﺼﻲ‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ راهاﻧﺪازي ﺷﻮد ﺧﺪﻣﺎت اورژاﻧﺲ ﻃﺒﻲ در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮده و در‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻤﺎر ارﺟﺎع ﮔﺮدد‪.‬‬
‫درﻣﺎن در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺒﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ وارد ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ‬ ‫•‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي درﻣﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤـﻮده ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس دﺳﺘﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻮﻇﻒ ﺑـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ در دوره درﻣـﺎﻧﻲ و ﺗﻜﻤﻴـﻞ آن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ‬ ‫•‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺠﺰا ﻳﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻳﻚ ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷﻜﻲ راهاﻧﺪازي ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه‪ :‬ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﻚﺗﺨﺼـﺼﻲ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﻗـﺪام ﺑـﻪ‬
‫راهاﻧﺪازي ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻣﺮاﻛـﺰ درﻣـﺎن‬
‫ادﻏﺎمﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮاي ﻣﺸﻜﻞ اﻋﺘﻴـﺎد و ﻣـﺸﻜﻼت روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻫﻤـﺮاه ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪه و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﻃﺒﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺎوره ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻳﺎ ارﺟﺎع در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪38‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي در ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد از ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﻣﺸﻜﻼت روانﭘﺰﺷﻜﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺴﻤﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻳـﻦ ﻣـﺸﻜﻼت و‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎ را ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻊ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺮاي ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ آنﻫـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در آن‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻴﻤﺎر دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ وﺟـﻮد دارد‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاردي ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﺗـﺴﻬﻴﻼت و ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻻزم‬
‫ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﻣ‪‬ﺮاﺟﻊ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ .‬در ﻣﻮاردي ﺣﻴﻦ ارزﻳـﺎﺑﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎر در ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻄﻮح ﻣﺮاﻗﺒﺖ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻫﺪف درﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎص ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ داراي ﭼﻨﺪ اﻣﺘﻴﺎز ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي اﻣﻜﺎن ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻴﻤـﺎر در ﻣﻜـﺎﻧﻲ اﻳﻤـﻦ و ﻋـﺎري از ﻣـﻮاد ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ و ﻛﺎرﻛﻨﺎﻧﻲ دارد ﻛﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻴﺰان درﮔﻴﺮي )ﺳﻮءﻣﺼﺮف‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ( ﺑﺎ ﻣـﻮاد ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺧـﺼﻮﺻﺎً در‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ )ﻣﺜﻼً زﻧﺎن ﺑﺎردار( ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻜﺎن ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺳـﻜﻮﻧﺖ آنﻫـﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ در ﻣﻮاردي ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﺪد ﻳﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣـﺸﻜﻼت ﻓـﺮد اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﻣﻘـﺪور‬
 ‫‪39‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد آﻣﻮزش دﻳﺪه و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آﻣﻮزشﻫـﺎ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﺑﺨـﺸﻲ از‬
‫آﻣﻮزشﻫﺎي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ روانﺷﻨﺎﺳـﺎن و ﭘﺰﺷـﻜﺎن را‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺣﻴﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺎﻳﺪ ﺳـﻼﻣﺖ ﺟـﺴﻤﻲ را‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﻮده و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺟﺴﻤﻲ را‬
‫ﺗﻜﺮار ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﺮور ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ ﺳـﻼﻣﺖ ﺟـﺴﻤﻲ )ﻃﺒـﻲ(‪،‬‬
‫داروﻫﺎي ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪه‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬آزﻣـﺎﻳﺶﻫـﺎ‬
‫و‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲﺗﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻣﺜﻞ اﻓﺮاد ﻣﺒـﺘﻼ‬
‫ﺑﻪ وﻳﺮوسﻫﺎي ﻣﻨﺘﻘﻞﺷﻮﻧﺪه از راه ﺧﻮن ﻳﺎ زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺿﺮورت داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎوره ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺮوﻳﺲﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺿـﺮورت‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻫﻨﮕﺎم اﻋﺰام ﺑﻴﻤﺎر ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺎورهﻫـﺎي ﻃﺒـﻲ‬
‫وي را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﺶ ﻣﻨﻈﻢ ﻋﻼﻳﻢ ﺣﻴﺎﺗﻲ )ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪ ،‬ﻧﺒﺾ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺗـﻨﻔﺲ‬
‫و دﻣﺎي ﺑﺪن( ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺑﻴﻤﺎران ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺎﻳﺶ ﻋﻼﻳﻢ ﺟـﺴﻤﻲ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻮﺷﻴﺎري ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮارد ﻟﺰوم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻘﺎﻻت ﺣﻮزه ﺗﺸﺨﻴﺺ دوﮔﺎﻧﻪ‪ 1‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد و ﺑﻴﻤـﺎري رواﻧـﻲ ﺑـﺮ‬
‫ﺑﻴﻤﺎران داراي ﻣﺸﻜﻼت رواﻧﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻳﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔـﺮ ﭼـﻪ‬
‫وﻗﻮع ﻫﻢزﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎ اﺧﺘﻼﻻت ﺧﻠﻘﻲ‪ ،‬اﺿـﻄﺮاﺑﻲ و ﺷﺨـﺼﻴﺘﻲ ﺑـﺴﻴﺎر‬

‫‪1. Dual diagnosis‬‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪40‬‬

‫ﺷﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺸﺨﻴﺺ دوﮔﺎﻧﻪ اﻏﻠﺐ ﻓﻘﻂ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎٌ ﺳﺎﻳﻜﻮﺗﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﺑﺮاي ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎي ﻳـﺎدﮔﻴﺮي‪ ،‬اﺧـﺘﻼﻻت ﺗﻜـﺎﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺗـﺮك ﺗﺤـﺼﻴﻞ ﻳـﺎ اﺧـﺘﻼﻻت‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن از ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻋﺼﺐروانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي اﺟﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي روزاﻧـﻪ زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻧﻔﻊ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻈـﺮ وﺟـﻮد ﻣـﺸﻜﻼت و اﺧـﺘﻼﻻت روانﭘﺰﺷـﻜﻲ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﺻﻮرت اﻳﺪهآل اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻄـﺮ ﺧﻮدﻛـﺸﻲ‪ ،‬ﺧﻄـﺮ‬
‫آﺳﻴﺐ ﺑـﻪ ﺧـﻮد‪ ،‬اﺧـﺘﻼﻻت ﺧﻠﻘـﻲ‪ ،‬اﺧـﺘﻼﻻت اﺿـﻄﺮاﺑﻲ‪ ،‬اﺧـﺘﻼﻻت ﺷﺨـﺼﻴﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎي ﻳﺎدﮔﻴﺮي و ﻧﻘﺎﻳﺺ ﻋﺼﺐروانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﺮاه را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪﻋﻤﻞآﻣﺪه اﻗﺪاﻣﺎت زﻳﺮ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫• رواندرﻣﺎﻧﻲ‬
‫• ﻛﺎردرﻣﺎﻧﻲ‪) 1‬ﺷﺎﻣﻞ آﻣﻮزش ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه(‬
‫• آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم‬
‫• درﻣﺎن داروﻳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺻﻮرت وﺟﻮد اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن‬
‫• ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﻋﺼﺐروانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ )در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ(‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﻤﺎران از ﻧﻈﺮ اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎن ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻣﺮاﻛـﺰ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ را ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﺮاي درﻳﺎﻓﺖ درﻣـﺎن اﺧـﺘﻼﻻت روانﭘﺰﺷـﻜﻲ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻧﻈﻴﺮ اﺧﺘﻼﻻت ﺧﻠﻘﻲ و اﺧﺘﻼل اﺳﺘﺮس ﭘﺲ از ﺳﺎﻧﺤﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫اراﻳﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي درﮔﻴﺮ ﻛﺮدن درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت‬
‫در درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﻣﺮگوﻣﻴﺮ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ آن را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد دارﻧﺪ زﻣﺎﻧﻲ از درﻣﺎن ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻧﻔﻊ را‬

‫‪1. Occupational therapy‬‬

 ‫‪41‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻛﻪ اﺧﺘﻼﻻت روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧـﺸﺎن داده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺪت اﺧﺘﻼﻻت روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﺗﺮك ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﻼﻳﻢ اﻓﺴﺮدﮔﻲ و اﺿﻄﺮاب ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻋﻼﻳـﻢ‬
‫اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺮك ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ روزﻫﺎي دﻫﻢ ﺗﺎ ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻓﺮوﻛﺶ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ اﻳﻦ ﻣﺪت ﻫﻨﻮز اﺿﻄﺮاب ﻳﺎ اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﮔﺰارش ﮔﺮدد‪ ،‬ﻓﺮد ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ وﺟﻮد اﺧﺘﻼﻻت روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻼﺋﻢ اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﻲ در ﻫﻔﺘـﻪﻫـﺎي ﺳـﻮم و ﭼﻬـﺎرم ﺑـﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻛﻨﺎر ﻣﺪاﺧﻼت رواندرﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬دارودرﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورت ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺜﺒﻴﺖ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﻣﻨﻈــﻮر از ﺗﺜﺒﻴــﺖ در اﻳــﻦ راﻫﻨﻤــﺎ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴــﺖ ﺑﻴﻤــﺎران ﺑــﺮ روي دوز داروﻫــﺎي‬
‫آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﺮ‬
‫»ﺳﻢزداﻳﻲ« ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ و اﻫﺪاف درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس روﻳﻜـﺮد ﭘﺮﻫﻴﺰﻣـﺪار‪ 1‬ﺗﻌﺮﻳـﻒ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺷﻮاﻫﺪي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻛﻪ ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي‪ 2‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه در‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي از ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﻣـﺎ اﻳـﻦ اﻣﺘﻴـﺎز ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ در ﺑﻴﻤﺎران ﭘﺎﻳﺪار و داراي اﻧﮕﻴﺰه ﺑﺎﻻ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫـﺎي ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‬
‫اﻳﻦ روش ﺧﻨﺜﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﻤﺎر ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن داراي‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ )ﺑﻴﻤﺎري ﻫﻢزﻣﺎن ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ‪ ،‬واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺎده( در ﺣﺎل اﻓـﺰاﻳﺶ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻳـﻖ اراﻳـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺮاي‬

‫‪1. Abstinence based‬‬

‫‪2. Outcome‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪42‬‬

‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﺗﺨﺼﺼﻲﺗﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ اﻣﻜـﺎن ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﻃﺒﻲ و درﻣﺎن را در ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻤﻦ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻓﻀﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي اراﺋـﻪ ﻃﻴﻔـﻲ از‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﺜﺒﻴﺖ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺧﺪﻣﺎت و ﭘﺮوﺗﻜـﻞﻫـﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﻓﺼﻞ ‪ 3‬را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ(‪.‬‬
‫ﺗﻴﺘﺮاﺳﻴﻮن دوز‬
‫اﻟﻘﺎي ﻣﺘﺎدون داراي ﺧﻄﺮات ﺑﺎﻟﻘﻮه اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻴـﺎط اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد‪ .‬ﺧﻄـﺮ‬
‫ﻣﺮگ در ﻃﻮل دوره اﻟﻘﺎي ﻣﺘﺎدون در ﺣﺪود ‪ 7‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ ﭘـﻴﺶ از‬
‫ورود ﺑﻪ درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷـﺪﻳﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻳﺎ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻣـﺎده از ﺗﻴﺘﺮاﺳـﻴﻮن دوز در ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻔﻊ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺶ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﺎدون ﺑﺮ ﺳـﻨﺪرم ﺗـﺮك ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﺣـﻴﻦ‬
‫درﻣﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﻜﺎن ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮان از رﻳﺰش زودرس‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮده و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑـﻪ ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﻏﻴﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ را ﻛـﺎﻫﺶ داد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﺎص در ﻣﻮرد زﻧﺎن ﺑـﺎرداري ﻛـﻪ ﻣـﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪه ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﻮاد ﻣﺤﺮك ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻫﻤﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺎﻳﺪ در ﻃـﻮل ﺗﻴﺘﺮاﺳـﻴﻮن‬
‫دوز ﻣﺎدر و ﺟﻨﻴﻦ از ﻧﺰدﻳﻚ ﭘﺎﻳﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ روي درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﻇﺮﻓﻴﺖ اراﻳﻪ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه در‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ وﺳﻴﻌﺎً ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون‬
‫ﻗﻄﻊ ﻣﺼﺮف ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻫـﺪف ﺑـﺮاي ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷـﺪه‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﻜﻞآﻓﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻗﺪام ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫‪43‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ دوز ﻣﺘﺎدون اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺮد را ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ را در ﭘﻲ داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑـﺪون‬
‫آن ﻛﻪ او را از ﺑﺎزار ﻣﻮاد ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺟﺪا ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﭘﺬﻳﺮش ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت )ﻳـﻚ ﻳـﺎ دو ﻫﻔﺘـﻪ( در ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راه ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺮاي ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻳـﻦ ﭼﺮﺧـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫـﺪف از اﻳـﻦ ﻛـﺎر‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﺮاﺟﻊ روي دوز ﻣﺆﺛﺮ ﻣﺘﺎدون ﻳﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ اﺳـﺖ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻓـﺮاﻫﻢ آوردن‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻤﻦ ﻛﻪ در آن ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در دﺳﺘﺮس ﻓﺮد ﻧﺒﻮده و ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﺴﺘﺮي ﻛﻮﺗـﺎهﻣـﺪت ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي اراﻳﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ و آﺷﻨﺎ ﻧﻤـﻮدن ﺑﻴﻤـﺎران ﺑـﺎ اﻫﻤﻴـﺖ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺑﻬﺒﻮدي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه‪/‬ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮادي ﻛﻪ روي درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮاد دﻳﮕﺮي‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺮكﻫﺎ ﻳﺎ ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ را ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﻮاد اﻏﻠﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺪاﺷﺪن ﻛﺎﻣﻞ ﻓﺮد از ﺑﺎزار ﻣـﻮاد ﻏﻴﺮﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﮔﺬراﻧـﺪن ﻳـﻚ دوره‬
‫درﻣﺎﻧﻲ در ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻣﻜﺎن ارزﻳﺎﺑﻲ و درﻣـﺎن ﻋﻼﺋـﻢ ﺗـﺮك‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺤﺮك و ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در اداﻣـﻪ اﻓـﺮاد ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ درﻣـﺎن‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺧﻮد را در ﻣﺮاﻛﺰ ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﭘﻴﮕﻴـﺮي ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺳﻮءﻣـﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﻪ اﻟﻜﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﺮك اﻟﻜﻞ‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ درﻣﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه )ﺳﻢزداﻳﻲ( در ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻴﻤﺎران از ﻣﺤﺒﻮﺑﻴـﺖ ﺑـﺎﻻﻳﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎران )ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻏﻠﻂ( ﺗﺼﻮر ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻫﺎ ﺷﺪن از ﻣﻮاد ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﻳﻚ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪44‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫـﻲ ﺑـﺮاي رﻫـﺎﻳﻲ ﻛﻮﺗـﺎهﻣـﺪت از واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ دوز ﻣﺼﺮﻓﻲ )و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد( ﻧﮕـﺎه ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻜﺮراً ﻧـﺸﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪ روش ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻴﺰانﻫﺎي ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻋﻮد ﻫﻤﺮاﻫﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪم اول در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت درﻣـﺎن دﻳـﺪه ﺷـﻮد و‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد ﻳﺎ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ‪ 1‬ادﻏﺎم ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه‪ 2‬ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﺑﺮاي درﻣﺎن واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮده و ﻣﻴﺰان ﻋﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷـﺪه ﻫـﻢ ﭼﻨـﺎن ﻳـﻚ ﮔـﺎم‬
‫ﺿﺮوري ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري از درﻣﺎنﻫﺎي ﻃـﻮﻻﻧﻲﻣـﺪت ﻣﺤـﺴﻮب ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﻄـﻪ ﭘﺎﻳـﺎن ﻳـﻚ دوره ﻃـﻮﻻﻧﻲ ﻣـﺪت درﻣـﺎﻧﻲ ﻣﺜـﻞ درﻣـﺎن‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻧﻈﺎم درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮ در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن‬
‫روشﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ روش درﻣﺎﻧﻲ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪهاي از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﻴﺮ و ﺷﺪت ذﻫﻨـﻲ ﺗـﺮك‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ ﻧـﻮع ﻣـﺎده اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻣـﻮرد ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‪ ،‬دوز‬
‫ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻣﺪت ﻣﺼﺮف‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻋﻮاﻣﻞ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﺮاي ﺗﺮك و ﻣﻴﺰان ﺗـﺮس از آن ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﻳـﻚ دوره درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﻴﺮ درﻣﺎن ﭘﻴﺶ از ﺳﻢزداﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﻳﻚ دوره درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون ﺑﻴﻤـﺎر را ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪي از ﻧﻈﺮ ﺳﻼﻣﺘﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ را ﺗﺴﻬﻴﻞ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﻠﻴﺪي دﻳﮕﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺰدﻳﻜﻲ دوﺳﺘﺎن و‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺘﺮسزاي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﻓﻘﺪان ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬

‫‪1. Rehabilitation‬‬
‫‪2. Managed withdrawal‬‬
‫‪45‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﭘﺮﻫﻴـﺰ دﺳـﺖ ﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﻲ ﻋﺮﺿـﻪ ﺷـﺪه در‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫـﺎي ﺑـﺴﺘﺮي و اﻗـﺎﻣﺘﻲ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ در ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻣـﺸﻜﻞآﻓـﺮﻳﻦ ﻣـﻮاد در ﺑـﺴﻴﺎري از ﻛـﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن اﻳﻔـﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻠﻲ ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎن در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و آﻣﺮﻳﻜـﺎ ﭘـﻴﺶرﻓـﺖ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ در ﺑﻴﻤﺎران درﻣﺎن ﺷﺪه در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﻲ را ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﻗﺎﻣﺘﻲ در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻫﺮ‬
‫دو ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﺷﺪ ﻛﻪ زﻣﺎن ﮔﺬراﻧﺪه ﺷﺪه در درﻣﺎن ﻳﻚ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺧﻮب ﺑﺮاي ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑﻌـﺪ از درﻣـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻛﻢﺗﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 1950‬روشﻫﺎي اﻳﻤﻦ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ و دﻳﺪﮔﺎه اﻓﺮاد ﺧُﺒﺮه در درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺰ در ﺑﻴﻤﺎران داراي ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻏﻴﺮﺿﺮوري و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎر و ﺧﺎﻧﻮادهاش راﺣﺖﺗﺮ اﺳﺖ و اﻣﻜﺎن ﺗﺪاوم روال‬
‫ﻣﻌﻤﻮل زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻃﻮل دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﻴﻤـﺎر ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺷﻜﻞﮔﻴـﺮي ﻣﻬـﺎرتﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬در درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫راﺣﺖﺗﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﻋﺎﻣـﻞ ﻣﻴـﺰانﻫـﺎي ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﻋـﻮد در ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﻋﻮارض ﻃﺒﻲ ﺗﺮك ﺑﻪ راﺣﺘﻲ در ﻣﻨﺰل درﻣﺎن ﻧﻤـﻲﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﺮاﺟﻊ و ﻫﻢ ﺑﺎﻟﻴﻦﮔـﺮ‬
‫درﺑﺎره اﻫﺪاف و ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﺎر ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺼﺮف دارو ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر و ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫ﻳﺎ داروﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ دارﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻴﻦﮔﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي در ﻳـﻚ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻪ رژﻳﻢ درﻣﺎﻧﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮده‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪46‬‬

‫و ﻋﻮارض درﻣﺎن را ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸﻮﻳﻖ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش درﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪتﺗﺮ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﻋﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي‬

‫ﻣﺮور ﺷﻮاﻫﺪ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺴﺒﺘﺎً اﻧﺪك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﺮي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﺑﻴﻤـﺎران درﻣـﺎن را ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖآﻣﻴـﺰ ﻛﺎﻣـﻞ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‬
‫)‪ 36-81‬درﺻﺪ( ﺗﺎ در ﻣﺤـﻴﻂ ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ )‪ 17-60‬درﺻـﺪ(‪ .‬در ﻳـﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ دِي و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران )‪ (2005‬ﺷﻮاﻫﺪ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺳﻢزداﻳﻲ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي را در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻣﺮور ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻣﺮوري ﺳﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 1‬ﺧﻼﺻﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻫﺮ ﻳـﻚ‬
‫آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻔﺎن اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴـﺮي ﻛﺮدﻧـﺪ ﺷـﻮاﻫﺪ ﺑـﺮاي ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ و ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﮕﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻏﻴﺮﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫در درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬ﺷﻴﻮع ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣـﺸﻜﻼت‬
‫ﻃﺒﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺷﻐﻠﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺛﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ و ﺑﻴﻜـﺎري را ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دادهﻫﺎ ﺑﺎزﺗﺎب دﻫﻨﺪه اﻟﮕﻮي ارﺟﺎع اﺳﺖ و ﻣـﺸﺨﺺ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ ﭼـﻪ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ از درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻔﻊ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﻋﻤﻮﻣـﺎً ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺘﻌﺪد اﺣﺘﻤﺎل‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﺷﺎن در درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﻛﻤﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ وﺿـﻌﻴﺖ »ﭘﺎرادوﻛﺲ‬
‫ﺷﺪت« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎران واﺟﺪ ﻣﺸﻜﻼت ﭘﻴﭽﻴﺪه‬
‫اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮاﺟﻌﺎن واﺟﺪ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‬
 ‫‪47‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪﺗﺮ از اﻳﻦ درﻣﺎنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲﻧﺮ و ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪﺗﺮ ﻧﻔﻊ ﺑﺒﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬

‫اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺮاي اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺗﻮﺟﻴﻪﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻨﺘﺮلﺷـﺪه ﻣﻌﻤـﻮﻻً روشﺷﻨﺎﺳـﻲ اﻧﺘﺨـﺎﺑﻲ ﺑـﺮاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ درﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ در ﻣﻮرد ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻣـﺸﻜﻞ اﻳـﻦ‬
‫ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻧﻈـﺮي از درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﺑـﻴﺶﺗـﺮﻳﻦ ﻧﻔـﻊ را‬
‫ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤـﺎريﻫـﺎي رواﻧـﻲ ﻫﻤـﺮاه‪ ،‬اﻓـﺮادي ﻛـﻪ از ﻧﻈـﺮ‬
‫اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﻧﺎﭘﺎﻳــﺪار ﻫــﺴﺘﻨﺪ ﻳــﺎ واﺑــﺴﺘﮕﻲ ﻫــﻢزﻣــﺎن ﺑــﻪ ﺳــﺎﻳﺮ ﻣــﻮاد دارﻧــﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ در ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻔﺎوت در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺪم وﺟﻮد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫اﻣﺘﻴﺎز را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﮔﺮوه ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﺑﻴﻤﺎران وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻈﺎرتﺷﺪهﺗﺮ ﺳﻮد ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻴـﺎز‬
‫ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻳﻨﺪهﻧﮕﺮ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎران داراي ﻣـﺸﻜﻼت‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي درﻣﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﻣﺤـﺴﻮس اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻣﺠـﺎل‬
‫آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑﻬﺘـﺮ در ﺟﻤﻌﻴـﺖﻫـﺎي ﺧـﺎص‬
‫)ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻴﻤﺎران داراي ﻣﺸﻜﻼت روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ( ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻮاﻫﺪي دال ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ اﺣﺘﻤﺎل درﮔﻴﺮ ﻧﻤﻮدن ﺑﻴﻤﺎر در ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪتﺗﺮ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﺮي وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬
‫آﻳﻨﺪهﻧﮕﺮي ﺑﺮاي آزﻣﻮن اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫و ﺳﻼﻣﺖ )‪ (2007‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗـﺼﺎدﻓﻲﺷـﺪه و ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣـﺸﺎﻫﺪهاي‬
‫ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻣﺮور ﺷﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ دو ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﻣﺮورﺷـﺪه در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ دي و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران )‪ ،(2005‬ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ واﺟﺪ ﻣﻼك ﻫﺎي ﺗﻌﻴـﻴﻦﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﮔﺮوه ﺗﺪوﻳﻦﻛﻨﻨﺪه راﻫﻨﻤﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮع دادهﻫﺎي ‪ 171‬ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه را ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪48‬‬

‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ دو ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ )وﻳﻠﺴﻮن ‪1975‬؛ دي ‪2006‬ب( از ﺳﻪ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي را ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮاﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ آن در ﺟـﺪول زﻳـﺮ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪) .‬ﺟـﺪول ‪ .(2‬در‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺳﻮم )ﮔﻮﺳﻮپ ‪ (1986‬دادهﻫﺎي آزﻣﻮدﻧﻲﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫درﻣﺎﻧﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ از دادهﻫـﺎي ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ ﻛـﻪ ﺗـﺼﺎدﻓﻲ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اراﻳﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ در ﻓﺮاﺗﺤﻠﻴـﻞ وارد‬
‫ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :2‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي در ﻣﻘﺎﺑﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬
‫‪2‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎ‬
‫‪171‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫دي ‪2006‬؛ وﻳﻠﺴﻮن ‪1975‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﭘﺎﻳﺎن درﻣﺎن‬ ‫ﻣﺪت ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻞ ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫‪ %53‬در ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ %36‬در ﮔﺮوه ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‪) ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪1/60 :‬‬ ‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(1/05-2/42 %95‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ‪ 2‬ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻴﺶﺗﺮي از ﮔﺮوه ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ درﻣﺎن ﺧﻮد را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‬
‫)ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 1/60 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ .(1/05-2/42 %95‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﻮد زﻳﺮا ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ )دي ‪ ،2006‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي‪:‬‬
‫‪ 1/38‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ (0/96-2/42 %95‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮ )وﻳﻠﺴﻮن‬
‫‪ ،1975‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 1/91 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ (1/03-3/55 %95‬ﺗﻔـﺎوت ﻛـﻢﺗـﺮي‬
‫ﻣﻴﺎن دو روش درﻣﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ وﻳﻠـﺴﻮن و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ (1975‬از‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي روشﺷﻨﺎﺧﺘﻲ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮاﻫﺪ در دﺳﺘﺮس از ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي ﺑـﺴﺘﺮي در‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮاﻫﺪي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣـﺆﺛﺮﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ دو ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ )وﻳﻠـﺴﻮن ‪،1975‬‬
‫ﮔﻮﺳﻮپ ‪ (1986‬از ﺳﻪ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑـﺎ ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎي روش ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ را دﺷﻮار ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪ‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺴﺘﺮي ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ روشﺷﻨﺎﺳﻲﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و اﺳـﺘﺨﺮاج‬
‫ﻳﻚ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺸﺨﺺ از آنﻫﺎ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑـﻪ ﺟـﺴﺘﺠﻮي ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﺧﺮوج زودرس از درﻣﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛـﻪ در‬
‫ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان رﻳﺰش از درﻣﺎن‪ 1‬ﺑﺎ‬
‫ﺳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻴﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺟﺮم ﻳﺎ ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ــ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻧـﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻗﺒﻠﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه رﻳﺰش زودرس‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺧﻴﺮ ﻣﺼﺮف ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ ﻣﻮاد و اﻟﻜـﻞ ﺑـﺎ ﻣﻴـﺰانﻫـﺎي ﺑـﺎﻻﺗﺮ‬
‫رﻳﺰش ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﺳـﻄﻮح ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮ اﺿـﻄﺮاب و اﻓـﺴﺮدﮔﻲ در ﺑـﺪو‬
‫ﭘﺬﻳﺮش‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮد ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ درﺑﺎره ﺧﻮد‪ ،‬ﺛﺒﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺳﺒﻚ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺶ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ و ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ ﺧﻔﻴـﻒﺗـﺮ و ﻣـﺼﺮف ﻛـﻢﺗـﺮ‬
‫ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ و ﻛِﺮاك ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ‪ .‬درﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ اﺛـﺮ ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ دارد‪ .‬در ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آزادي ﻣﺸﺮوط ﻳﺎ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ زﻧﺪان ﻋﺎﻣـﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻛﻨﻨـﺪه ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره‬

‫‪1. Drop out‬‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪50‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد ﻣﺸﻜﻼت ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻴﺶﺗـﺮ در‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﺎﻟﺐ در ﻛﺸﻮر آﻟﻤـﺎن ﻧـﺸﺎن داده ﺷـﺪ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺸﺎور و داﺷﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﮕﻴﺮي درﻣﺎن ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﻨﻲداري ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﻴﺶﺗﺮ درﻣﺎن را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 2‬ﺧﻼﺻﻪاي از ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣـﺮور ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي )ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ‪ (2007‬آورده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف اﻧﻮاع ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﻣﻮاد‪ ،‬در ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛـﻢﺗـﺮ و ﺛﺒـﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺬﻳﺮش ﻋﻮاﻣﻞ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲﻛﻨﻨﻨـﺪه ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲ ﺑﻪﺗﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آﻳـﺎ ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن داراي‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲ ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ از ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﻲ ﺧـﺎص ﻳـﺎ ﻣـﺪاﺧﻼت درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻔﻊ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮﮔﺮوهﻫﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘـﻴﺶآﮔﻬـﻲﻛﻨﻨـﺪه ﻣﻨﻔـﻲ ﻣﺘﻌـﺪد داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن از درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻴﺶ از درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﻔﻊ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﮔﺮانﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬دو ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ درﻣـﺎن ﺑـﺎزﮔﻴﺮي را در ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫)ﮔﻮﺳﻮپ‪ ،‬اﺳﺘﺮﻧﮓ ‪2000‬؛ ﺷﺎﻧﻬﺎن ‪ .(2006‬ﮔﻮﺳﻮپ و اﺳﺘﺮﻧﮓ )‪ (2000‬دادهﻫـﺎي‬
‫دو ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ راﻧﺪوﻣﻴﺰه ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ ﺑـﺮ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ درﻣـﺎن ﺑـﺎزﮔﻴﺮي در‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را دوﺑﺎره ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻴـﺰانﻫـﺎي ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺻـﻮرت ﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬در ﺗﺤﻠﻴـﻞ اول‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ‪ 24‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺶ از درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ اﻋﻤﺎل ﺷـﺪه ﺑـﺮ‬
‫‪51‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اﺳﺎس ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺻﺮفﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ روش درﻣﺎﻧﻲ ﻧـﺸﺎن داد‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره در واﺣـﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد و‬
‫ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ %45‬و ‪ %18‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ درﻣـﺎن در واﺣـﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ‬
‫ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻫﺰﻳﻨﻪ درﻣﺎن در ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌـﺪ از در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﻧﺴﺒﺖ ‪ 1/9‬ﺑﻪ ‪ 1‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﺗﺨﻤﻴﻦﻫﺎي ﺧﺎم ﺑﻮد و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻔـﺎن‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻳـﻚ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ‪ 10‬روزه ﺑـﺴﺘﺮي ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﻮﻟﻔﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﺨـﺶ‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ از واﺣﺪ ﺗﺨﺼﺼﻲ آﺳﺎنﺗﺮ و ارزانﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻧﻬﺎن و ﻫﻤﻜﺎران )‪ 5 (2006‬روش ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ و ﺑﺴﺘﺮي را ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از دادهﻫﺎي ‪ 4‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ روي ‪ 365‬آزﻣﻮدﻧﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻳﻚ دوره ﭘﺮﻫﻴﺰ ‪ 7‬روزه و ﺗﺪاوم درﻣﺎن ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻛﻼﺳﻴﻚ واﺣﺪ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻮد و ﺳﺎﻳﺮ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﺑــﺴﺘﺮي ﻛﻼﺳــﻴﻚ‪ ،‬ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺳــﺮﻳﻊ ﺗﺤــﺖ آرامﺑﺨــﺸﻲ‪ ،‬ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺳــﺮﻳﻊ ﺗﺤــﺖ‬
‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ و ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧـﻮرﻓﻴﻦ ﻣـﻲﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑـﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧـﻮرﻓﻴﻦ‬
‫ارزانﺗــﺮﻳﻦ روش )‪ 491‬دﻻر( و ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺳــﺮﻳﻊ ﺗﺤــﺖ ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ )‪ 2689‬دﻻر(‬
‫ﮔﺮانﺗﺮﻳﻦ روش ﺑﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﭘﺮﻫﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤـﺖ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ و ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﻌﺎدل ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ )‪ (%59‬و ﺳﻄﻮح دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﭘﺮﻫﻴـﺰ در‬
‫اﻳﻦ روشﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﻨﻲداري از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻛﻼﺳﻴﻚ )‪ ،(%24‬ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ‬
‫)‪ (%12‬و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻛﻼﺳﻴﻚ )‪ (%4‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ روي ﻫﻢ رﻓﺘﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺶﺗـﺮﻳﻦ‬
‫روش اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ درﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از واﺣﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ و‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪52‬‬

‫ارزانﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺶﺗﺮﻳﻦ‬
‫روش درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮد‪.‬‬
‫دادهﻫﺎي اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺑـﺴﺘﺮي ﺿـﻌﻴﻒ ﺑـﻮده و‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري از ﻧﻈﺮ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ‪ .‬درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن و رژﻳﻢﻫﺎي داروﻳـﻲ ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ از درﻣـﺎن‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﮔﺮانﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷـﻮاﻫﺪ ﺿـﻌﻴﻒ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي و ﻓﻘﺪان اﻃﻼﻋـﺎت درﺑـﺎره زﻳﺮﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺧـﺎص ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان درﻣﺎن ﺧـﻂ اول‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؟‬

‫ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺴﺘﺮي داراي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗـﻮان‬
‫ﻧﻈﺎرت ﻃﺒﻲ و اﻳﻤﻨﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮي را ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘـﺎﻳﺶ ﻧﺰدﻳـﻚ‬
‫ﻃﺒﻲ و روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ درﻣﺎن ﺗﺨﺼـﺼﻲﺗـﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ درﻣﺎنﻫﺎي ﺳﺒﻚﺗﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎ درﻣﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﭼﺮﺧـﻪ ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺣﺘـﻲ در ﻏﻴـﺎب ﻋﻼﻳـﻢ ﺗـﺮك‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي اﻏﻠﺐ در ﻣﺤﻴﻂ ﺑـﺴﺘﺮي ﺑـﺴﻴﺎر ﺳـﺮﻳﻊﺗـﺮ ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ‪ ،‬روانﭘﺰﺷﻜﻲ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﺷﻐﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬از ﻧﻈـﺮ ﺑﺮﺧـﻲ ﻋـﺪمدﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻴﺐﻫﺎي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﺠـﺎدﻛﻨﻨـﺪه‬
‫وﻟﻊ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن آن اﺳـﺖ‪ .‬اَﻧـﮓ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﺑـﺴﺘﺮي در ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧـﺼﻮﺻﺎً وﻗﺘـﻲ‬
‫ﺗﺨﺖﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد در ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻗﺮار دارد‬
‫)وﻳﻠﺴﻮن ‪ ،1975‬اﺳﺘﺮﻧﮓ ‪.(1997‬‬
‫‪53‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻛﻤﻲ درﺑﺎره اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮنﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ درﺑﺎره ﻧﻮع ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ ﻛـﻪ از ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ در ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻔﻊ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي‬
‫• ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫• واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ دارﻧﺪ‪،‬‬
‫• ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ ﻳﺎ‬
‫• ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺑﺎر ﺳﻢزداﻳﻲ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻣﺎن در واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎزﮔﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ رژﻳﻢﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﭘﻴﭽﻴﺪه ـ ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ ﻣـﻮاد ـ ﻧﻴـﺰ‬
‫در ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮاﻫﺪي وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ از ﻃﺮﻳﻖ درﻣﺎن در ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﺑـﺴﺘﺮي ﻣـﻲﺗـﻮان ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد را در‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد دارﻧﺪ ﻛـﺎﻫﺶ داد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣﻠـﻲ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﺑﺮآﻳﻨﺪ درﻣﺎن‪ 1‬در ﻛﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ‪ 23‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن اﻗﺎﻣﺘﻲ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ ‪8‬‬
‫ﻣﻮرد ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي و ‪ 15‬ﻣﻮرد ﻣﺮاﻛﺰ اﻗﺎﻣﺘﻲ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻛﻞ ‪ 408‬ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫وارد درﻣﺎن اﻗﺎﻣﺘﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ‪ 102‬ﻧﻔﺮ آنﻫﺎ ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺴﺘﺮي ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻃـﻮﻻﻧﻲﺗـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان اﺷﺘﻐﺎل ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ و ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ و روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻧـﺸﺎن دادﻧـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﮔﺮوه ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎﻻﺗﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﻤﺎران ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ ﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺼﺮف اﻟﻜﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎران در ﻃﻴﻔﻲ از ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺒﻮدي وﺳﻴﻌﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل ﺣﻔﻆ ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪد ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲ ﺑﺪ در ﻣ‪‬ﺮاﺟﻌﺎن ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ‬
‫درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ اﻧﺪك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه در ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬

‫)‪1. The National Treatment Outcome Research Study (NTORS‬‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪54‬‬

‫ﺑﺴﺘﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﻨﺘﺮلﻧﺸﺪه ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻳﻜﺪﺳـﺘﻲ ﻧـﺸﺎن‬

‫داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻣﻴﺰانﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﺗـﺮك ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﻳﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﭘﺬﻳﺮش ﺑﻴﻤﺎران داراي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﺷﺪت ﻛﻢﺗﺮ را ﺧﺼﻮﺻﺎً در اواﻳـﻞ ﺳـﻴﺮ‬
‫ﺑﻴﻤﺎري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ درﻣﺎن ﺑﺎ درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑـﺮ ﺣﻔـﻆ ﭘﺮﻫﻴـﺰ‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ روش اﺛﺮﺑﺨﺶ )و ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺶ( در درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎران‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﻠﻴﺪي در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬

‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ :‬اﺳﺘﺮﻧﮓ و ﻫﻤﻜﺎران اﻓـﺮاد واﺑـﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮوﻳﻴﻦ را ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ در دو ﮔـﺮوه واﺣـﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻳﺎ ﺑﺨـﺶ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ وارد ﻧﻤﻮدﻧـﺪ )اﺳـﺘﺮﻧﮓ ‪.(1997‬‬
‫‪ 186‬ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻟﻴﺴﺖ اﻧﺘﻈـﺎر ﺑـﺮاي درﻣـﺎن در واﺣـﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ‬
‫درﻣﺎن )‪ 115‬ﺑﻴﻤﺎر( ﻳﺎ ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ )‪ 71‬ﺑﻴﻤﺎر( ﺑﻪﺻـﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻓﻘﻂ ‪ 69‬ﻧﻔﺮ در ﮔﺮوه واﺣـﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ و ‪ 30‬ﻧﻔـﺮ در ﮔـﺮوه‬
‫ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در زﻣﺎن ورود ﺑﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬در‬
‫واﺣﺪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ %75‬و در ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ‪ %43‬دوره درﻣـﺎن ﺧـﻮد را ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 1/47 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ .(1/13-2/68 %95‬ﭘﻴﮕﻴـﺮي در ﻣـﺎه‬
‫ﻫﻔﺘﻢ ﻧﺸﺎن داد ﻣﻴﺰان ﭘﺮﻫﻴﺰ در ﮔﺮوه درﻣﺎنﺷﺪه در واﺣﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ ‪ %27/5‬و در‬
‫ﮔﺮوه ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ‪ %13/3‬ﺑﻮد )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 2/07 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫‪ .(0/77-5/55 %95‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال را اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣﺸﺎﻫﺪهﺷﺪه در ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﻣﺨﺪوشﻛﻨﻨﺪه‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻳﺎ اراﺋﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻤﻜـﻦ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺤـﺪودﻳﺖﻫـﺎي روشﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬داروي‬
 ‫‪55‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﺷﺪه ﺑﺮاي ﺑـﺎزﮔﻴﺮي در واﺣـﺪ ﺗﺨﺼـﺼﻲ )ﻣﺘـﺎدون( و ﺑﺨـﺶ رواﻧﭙﺰﺷـﻜﻲ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ( ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ آﻳﺎ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﮔﺰارشﺷﺪه‬
‫در ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻮع ﻣﺪاﺧﻠﻪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺗﻤﺎم ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗـﺒﻼً‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ارﺟﺎع ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ورود ﺑﻪ ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬رﻳﺰش ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺎﻟﻴﻦﮔﺮان ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﻤـﺎران ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ زﻳﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴـﺎد در‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺠﺰا از ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻴﻤﺎران روانﭘﺰﺷﻜﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﻤﺴﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖﻛﻨﻨﺪه در ﺑﺨﺶﻫـﺎي روانﭘﺰﺷـﻜﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫• ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن داراي ﺗﺨـﺼﺺ ﻛـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي ﻛـﺎر ﺑـﺎ ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد و‬
‫• راﺣﺖ ﻧﺒﻮدن اﻳﻦ دو ﮔﺮوه از ﺑﻴﻤﺎران در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ‬
‫ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ‪ :‬ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ و ﺑﺮآﻳﻨﺪ درﻣﺎن ﺑـﺴﺘﺮي روﺷـﻦ ﻧﻴـﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎران واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 90‬روز ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺤـﺖ درﻣـﺎن ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻴﺶ از ‪ 90‬روز درﻣـﺎن درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫ﻛــﺮدهاﻧــﺪ‪ ،‬دارﻧــﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻣﻠــﻲ ﺑﺮآﻳﻨــﺪ درﻣــﺎن در اﻧﮕﻠــﺴﺘﺎن ﻧــﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗــﺮي‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﺑـﺮاي ﺳـﻪ دوره زﻣـﺎﻧﻲ ﺷـﺎﻣﻞ روزﻫـﺎي ‪ 28 ،10‬و ‪60‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎهﻣـﺪت‪ ،‬ﻳـﻚ دوره ‪ 28‬روزه ﺑـﺎ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﻧﺲ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻗﻮﻳﺎً ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻬﺒﻮدي ﻛﻠﻲ ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ در ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳـﻦ دوره‬
‫را در درﻣﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ 5 ،‬ﺑﺎر ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪56‬‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ‪ :‬درﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت اﻣﻴﺪﺑﺨﺶﺗﺮﻳﻦ‬

‫راه ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺗﻤﺎس ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﻈﺎم‬
‫درﻣﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎزﮔﻴﺮي آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺣﺘـﻲ ﭘـﺬﻳﺮش‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ‪ 3‬روزه ﻣﻨﺎﻓﻊ زﻳﺎدي ﺗﺎ ‪ 6‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﻧﻈﺎم ﺟﺎﻣﻊ درﻣﺎﻧﻲ ادﻏﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣـﺸﻜﻞﺳـﺎز‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻄﺮ ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻳـﻚ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي را ﻧﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ درﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻬﺒﻮدي ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‪ ،‬در دوره ﭘـﺲ‬
‫از ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺟـﺎﻣﻊ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﭘـﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﺿـﺮوري اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺳﻢزداﻳﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 6‬ﻫﻔﺘﻪ‬
‫در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻬﺒﻮدي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑـﺎزﺗﻮاﻧﻲ اﻗـﺎﻣﺘﻲ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺗﻔـﺎوت ﻣﻌﻨـﻲداري ﺑـﻴﻦ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ دوره ﺳﻢزداﻳﻲ را ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ دوره را ﻛﺎﻣـﻞ ﻛﺮدﻧـﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ورود ﺑﻪ درﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲﻣـﺪت ﺑﻌـﺪ از ﺑـﺎزﮔﻴﺮي را ﺑﺮرﺳـﻲ‬
‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ درﻣﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺎن درﻣﺎن ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺴﺘﺮي‪ ،‬ﺷﺪت ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒﻲ و اﻋﺘﻴﺎد ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎﻧﺪن ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت در درﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﻘﺶ ﻣﺪاﺧﻼت‬
‫رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ورود ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌـﺪ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﺑﻌـﺪ از درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮاﻫﺪي وﺟﻮد دارد ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ از درﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﻧﻔﻊ ﺑﺮده و ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻼﻣﺘﻲ و ﻣﺎﻟﻲﺷﺎن ﻛﻢﺗﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻴﺶﺗﺮي از درﻣﺎنﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻧـﺸﺎن‬
‫داده ﺷﺪه اﺑﺮاز ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣـﺎن ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﻳـﻚ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﻣﻬﻢ در ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي اﺳﺖ‪ .‬در ﺟـﺪول ‪ 3‬ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫‪57‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻢ درﺑﺎره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺎﺧﺘﺎرﻳﺎﻓﺘﻪ روي ﻳﻚ ﻣﺪل ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه در‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﻈﺎرت‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮك اوﻟﻴﻪ ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ در ﻣﺮاﻛﺰ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي ﻣﺮاﺟﻌـﺎن‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :3‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي از ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬ ‫‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﺑﺎره ﻧﻮع ﻣ‪‬ﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ از درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻔﻊ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﻲ وﺟـﻮد دارد و ﺷـﺎﻣﻞ ﻛـﺴﺎﻧﻲ‬ ‫‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه دارﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ دﻻﻳـﻞ‬
‫ﻃﺒﻲ‪ ،‬رواﻧﻲ ﻳﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺿﺮورت دارد‪.‬‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎران ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي آن از درﻣـﺎن‬ ‫‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﺎ ﻣﻴﺰانﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫ﺑــﺴﺘﺮي ﺧﻨﺜــﻲ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﺑﻨــﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑــﺎزﮔﻴﺮي و ﺳــﺎﻳﺮ ﻣــﺪاﺧﻼت در ﺟﺎﻳﮕــﺎه ﺑــﺴﺘﺮي ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ـ اﺛﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در درﻣﺎن و ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔﺬارﻧـﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از ﻃـﻮل ﻣـﺪت‬ ‫‬
‫اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺎ ﺑـﺎزﺗﻮاﻧﻲ و ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺑﻌـﺪ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ و ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ درﻣـﺎن در ﺗـﺴﻬﻴﻼت‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ و ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ و ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ روﻳﻜﺮدﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي ﺑـﺎزﮔﻴﺮي از ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﺑـﺎ‬
‫‪1‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن ﻳـﺎ ﻧـﺎﻟﻤﻔﻦ‬
‫)در اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ( ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻳـﺎ آرامﺑﺨـﺸﻲ ﺳـﻨﮕﻴﻦ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻛﺎر ﻏﺮﻗﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻐﺰ ﺑـﺎ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ اُﭘﻴﻮﻳﻴـﺪي ﺑـﺮاي ﺟـﺪا ﻛـﺮدن‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻤﺎم آﮔﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎ و ﺗﺨﻔﻴـﻒ ﻧـﺎراﺣﺘﻲ اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬

‫‪1. Nalmefene‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪58‬‬

‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻳﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎر ﺳﭙﺲ ﺑﺮ روي درﻣﺎن ﺑـﺎ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ آن »اﻟﻘﺎي ﺳﺮﻳﻊ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن« ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﺎزﮔﻴﺮي و ﺳﻄﺢ آرامﺑﺨـﺸﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎران در واﺣﺪ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي وﻳـﮋه ﻳـﺎ‬
‫واﺣﺪ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺷﺪه و ﺑﺮاي اﻟﻘﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن‬
‫ﻳﺎ ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﻮن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪار ﺷـﺪن ﻋﻼﻳـﻢ ﺗـﺮك ﺷـﺮوع و ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از داروﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ 5-6‬ﺳﺎﻋﺖ اداﻣﻪ داده ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ‪،‬‬
‫ﺑﻪﺟﺎي ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ‪ ،‬آرامﺑﺨﺸﻲ ﺑﺎ ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ داروﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ‪ 1-5‬روز اﺳـﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ ﻳـﺎ آرامﺑﺨـﺸﻲ ﻋﻤﻴـﻖ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ و ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻴﺪار اﺳﺖ را ﺳﺮﻳﻊ ﻧﺎم ﻣﻲﻧﻬﻨﺪ‪ .‬اﻣﺘﻴـﺎز‬
‫ﮔﺰارشﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻳﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻣﺪت ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﻛﻮﺗﺎه ﺷـﺪه و ﻧـﺎراﺣﺘﻲ در ﻃـﻮل ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ ﻳـﺎ‬
‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳﻦ روش ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ از‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﻣﻲﺗﺮﺳﻨﺪ ﺟﺬاب ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ در درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻي ﺧﻄﺮات ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻳـﻦ روش از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﺮگوﻣﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻧﺪرﺗﺎً ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻃﺒـﻲ ﻻزم‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺤﺚ زﻳﺎدي ﺑﺮ روي اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ‬
‫اﻳﻦ روش وﺟﻮد دارد و دادهﻫﺎي ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲﻣـﺪت ﻣﺤـﺪودي در دﺳـﺘﺮس‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‪ ،‬اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن و ﻧﺎﻟﻮﻛـﺴﻮن ﺑـﻪ ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻟﻮﻓﻜﺴﻴﺪﻳﻦ‪) 1‬آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪهﻫﺎي ‪ ،α‬در اﻳﺮان ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ( ﻳﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧـﻮرﻓﻴﻦ‬

‫‪1. Lofexidine‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺪون اﻟﻘﺎي ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺮك اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫روشﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه‪ «1‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬
‫روﻳﻜﺮد ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻗـﺮار دادن ﺑﻴﻤـﺎر روي درﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﻌﻠﻲ‬
‫در ﺣــﻮزه ﻧﻈــﺎرت ﺑــﺮ درﻣــﺎن وزارت ﺑﻬﺪاﺷــﺖ اوﻟــﻴﻦ ﺑــﺎر در ﺳــﺎل ‪1381‬‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ در ﻗﺎﻟﺐ »دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه ﺷﻤﺎره )‪ :(11‬راﻫﻨﻤـﺎي ﺗـﺮك اﻋﺘﻴـﺎد ﺑـﻪ روش ‪«URD‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ )ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن ‪ .(1383‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ روانﭘﺰﺷﻚ ﻳـﺎ ﭘﺰﺷـﻚ آﻣـﻮزشدﻳـﺪه در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ اﻋﺘﻴﺎد اﻧﺠﺎم ﺷـﻮد و ﻣﺮاﻛـﺰ درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد ﻣﺠﻬـﺰ ﺑـﻪ اﺗـﺎق ﻋﻤـﻞ و ‪ICU‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﻦ روش درﻣﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎران ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ .‬در »ﭘﺮوﺗﻜـﻞ درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ :‬درﻣﺎن واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ« )اداره ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ‬
‫و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ‪ (1383‬روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴـﺴﺖ ﮔﻴﺮﻧـﺪهﻫـﺎي آﻟﻔـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ و‬
‫ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﺟﺎﻳﮕـﺎه درﻣـﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر ﻫﻤﺮاه داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻣﻜﺎن اﻧﺠﺎم ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﭘﺮوﺗﻜﻞ‬
‫ﻣﻮرد اﺷﺎره ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ و ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻬﺪه روانﭘﺰﺷﻚ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ »راهاﻧـﺪازي ﻣﺮﻛـﺰ درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد« )‪ (1385‬اﻧﺠﺎم ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ و ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ ﻓﻘـﻂ در ﻣﺮاﻛـﺰ‬

‫‪1. Accelerated withdrawal‬‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪60‬‬

‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ و ﺑﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻣﻨـﺪرج در »ﭘﺮوﺗﻜـﻞ درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد‪ :‬درﻣـﺎن‬

‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ« ﻣﺠﺎز داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 13‬اﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ » ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ اﻋﺼﺎب و روان ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺗﻘﺎﺿـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن داﻧﺸﮕﺎه ذﻳﺮﺑﻂ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﺑﺮرﺳـﻲ و ﺗـﺼﻮﻳﺐ ﻛﻤﻴـﺴﻴﻮن ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺎدة ‪ 20‬ﺟﻬﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﺮﻛﺰ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪ ﭘﺮواﻧـﻪ ﺗﺄﺳـﻴﺲ و‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻔﺎد ﭘﺮوﺗﻜﻞ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺳﻢزداﺋـﻲ ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫ﺑﻪ روش ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ «.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺨﺶﻧﺎﻣﻪ ﻣﻌﺎوﻧـﺖ درﻣـﺎن وزارت‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ در ﺳﺎل ‪ 1386‬اﻧﺠـﺎم ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ ﺻـﺮﻓﺎً در ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎنﻫـﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺠﺎز داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ ﻛﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﺳﻪ ﺑﺨـﺸﻨﺎﻣﻪ درﺑـﺎره روش ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺳﺮﻳﻊ ﺻﺎدر ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس آنﻫـﺎ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ ﺑـﺪون اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫داروﻫﺎي ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﺗﺴﻜﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت دو روز و ﺑﺪون اﺳـﺘﻔﺎده از ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ‬
‫ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻳﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻴﻖ در ﺑﺨﺶﻫـﺎﻳﻲ از‬
‫اروﭘﺎ )ﻣﺜﻞ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻮﻳﻴﺲ و ﻫﻠﻨﺪ( و اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫روشﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻏﻴﺮﺷﺎﻳﻊ در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻄﻮح آرامﺑﺨﺸﻲ‬

‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﺟﺰﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺒﻚ‬

‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﺳـﺒﻚ ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﺠـﻮﻳﺰ دارو ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ اﺿـﻄﺮاب‪ ،‬ﺑـﻲﺧـﻮاﺑﻲ و‬
‫ﺑﻲﻗﺮاري اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﻳﻦ ﻧﻮع آرامﺑﺨﺸﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﻴﺪار ﺑﻮده و ﻗﺎدر‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﻛـﺎرﻛﺮد ﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻤﻜـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺗﻨﻔـﺴﻲ‪ ،‬ﻗﻠﺒـﻲ و ﻋﺮوﻗـﻲ دﺳـﺖ ﻧﺨـﻮرده ﺑـﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﺟـﺪي ﻳـﺎ دردﻧـﺎك ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫‪61‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑـﺎزﮔﻴﺮي »ﻛﻼﺳـﻴﻚ« ﻛـﻪ در آن داروﻫـﺎي آرامﺑﺨـﺶ‬

‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﻤﻜﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮي از آرامﺑﺨﺸﻲ‪ ،‬آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻧﺤـﻮ ﻛـﻪ ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫واﺿﺤﺎً آرام ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راه ﻫﻮاﻳﻲ ﺧﻮد را ﻣـﺴﺘﻘﻼً‬
‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﺪفدار ﺑﻪ ﻣﺤﺮك )ﻣﺜﻞ ﭘﺮﺳﻴﺪن ﺳﺆال( ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪.‬‬
‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫در آرامﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﺳﻄﺢ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮده و ﻓﺮد آﺷﻜﺎرا آرام ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻴﺪار ﻛﺮدن ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات ﻛﻼﻣﻲ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺤﺮكﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ )ﻣﺜﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ دردﻧﺎك ﺷـﺪﻳﺪ(‬
‫ﭘﺎﺳﺦ اﻧﺪﻛﻲ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻓﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ﻛﺎﻣﻞ رﻓﻠﻜﺲﻫﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈﺘﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺣﻔﻆ راه ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ را از دﺳـﺖ ﺑﺪﻫـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ راه ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﻤﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛـﺎرﻛﺮد‬
‫ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻋﺮوﻗﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﻔﻆ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﺎدل ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن داراي ﻣﻬـﺎرت و ﺗﺨـﺼﺺ در ﺣـﺪ‬
‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ آرامﺑﺨـﺸﻲ در ﺣـﺪي ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻛﻼﻣﻲ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ ،‬ﻓﺮد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ در ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻓﺮد ﻧﺎﻫﻮﺷﻴﺎر و ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﺷـﺪﻳﺪ ﻏﻴﺮﭘﺎﺳـﺦده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺣﻔﻆ ﻣﺴﺘﻘﻞ راه ﻛﺎرﻛﺮد ﺗﻨﻔﺴﻲ اﻏﻠﺐ از ﺑـﻴﻦ ﻣـﻲرود‪ .‬ﻓـﺮد اﻏﻠـﺐ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪62‬‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ راه ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دارد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﻛﻮب ﺗﻨﻔﺲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮدي‬
‫ﻳﺎ ﺳﺮﻛﻮب ﻛﺎرﻛﺮد ﻋﺼﺒﻲ‪ ،‬ﻋﻀﻼﻧﻲ ﻓﺸﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻻزم ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﻛﺮد ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻋﺮوﻗﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﭼﺎر ﻧﻘﺼﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﺑﺎ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ اُﭘﻴﻮﻳﻴﺪي ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺟﺰﺋﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺳﺒﻚ‬
‫در اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﺑﺮﺧﻼف رژﻳﻢﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ و ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ ﻛـﻪ از داروي‬
‫آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاي اﻟﻘﺎي ﺗﺮك ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي اﺑﺘﺪا ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﺎﻳﺮ داروﻫﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن ﺗﺠـﻮﻳﺰ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ آن ﻛﻪ دوز اﻧﺪك ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن )‪ 12/5‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم( از اﺑﺘﺪاي درﻣﺎن ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺑﺎ داروﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬در اﻳﻦ ﭘﺮوﺗﻜـﻞﻫـﺎ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﻣﺜﻞ ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ و ﺑﻨﺰودﻳـﺎزﭘﻴﻦﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دوز اﻧـﺪك ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن )‪ 12/5‬ﻣﻴﻠـﻲﮔـﺮم( از ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ ﻳـﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح »روش اﺗﺮﻳﺸﻲ«‪ 1‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ در ﺷﺮوع ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻴﮕﺮم‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮدن ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك داروﻫﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮ‬
‫و ﺑﺎ دوزﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷـﻮاﻫﺪ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 3‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮوري ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ )‪ (2007‬ﺣﺎﻛﻲ‬
‫از آن اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻓــﺰودن آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴــﺴﺖ ﺑــﻪ ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﻛﻠﻮﻧﻴــﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻟﻮﻓﻜــﺴﻴﺪﻳﻦ ﻳــﺎ‬
‫ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ ﻫﻴﭻ اﺛﺮي ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره درﻣﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻘﺪاري ﺷﺪت ﺗﺮك‬
‫را اﻓﺰاﻳﺶ داده ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺗﺴﺮﻳﻊﻛﻨﻨﺪه ﺗﺮك ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر اﺳـﺖ‪ .‬دادهﻫـﺎي‬
‫ﺗﺪاوم ﭘﺮﻫﻴﺰ در ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﺰان ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗـﺮ‬
‫را در ﭘﻴﮕﻴﺮي ‪ 9‬ﻣﺎﻫﻪ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮ روﻧﺪ ﻣﺘﻀﺎد در‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1. Asturian method‬‬

‫‪63‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬

‫در راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ و ﺳـﻼﻣﺖ‬
‫)‪ (2007‬ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ واﺟﺪ دادهﻫﺎي ‪ 80‬ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺟﺰﻳﻲ ﮔـﺰارش ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و دو ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻏﻴﺮﺗـﺼﺎدﻓﻲ ارزﻳـﺎﺑﻲ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 3‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮوري ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺣـﺎﻛﻲ از آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﺤﺪود ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲﺗﻮان درﺑﺎره اﻳﻤﻨـﻲ و ﻛﺎرآﻣـﺪي اﻳـﻦ روش‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻗﺎﻃﻌﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ واﺿﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺟﺮﻳـﺎن اﻟﻘـﺎي‬
‫ﺗﺮك‪ ،‬ﺗﺠﻮﻳﺰ داروﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻛﻤﻜﻲ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻋﻼﻳﻢ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑـﻮده و ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﺧﻄﺮات ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺪاﺧﻼت داروﻳﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﻃﺒﻲ اﻧﺪك اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻳﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫در راﻫﻨﻤﺎي ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﻣﻠـﻲ ﺳـﻼﻣﺖ و ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫)‪ (2007‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨـﺸﻲ ﺟﺰﻳـﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺪون آرامﺑﺨﺸﻲ ‪ 6‬ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﺷـﺪ ﻛـﻪ واﺟـﺪ دادهﻫـﺎي ‪845‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗـﺼﺎدﻓﻲﺷـﺪه‪ ،‬ﻳـﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺷﺒﻪﺗﺠﺮﺑﻲ‪ 5 ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮارد و ﺳـﻪ ﮔـﺰارش ﻣـﻮردي ﺣـﺎوي دادهﻫـﺎي ﻋـﻮارض‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ را در ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ و ﺧﻼﺻـﻪاي از ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮوري روش ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ در اﻳﺮان در ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ 3‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮوري ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺣـﺎﻛﻲ از آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ روش ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻄﺮ ﻋﻮارض ﺟﺪي ﺣﺎد از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮارض‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ )ﻣﺜﻞ ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ آﺳﭙﻴﺮاﺳﻴﻮن‪ ،‬دﻟﻴﺮﻳﻮم و ﺗـﺐ( در ﻛﻨـﺎر ﻋـﻮارض‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪64‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮل ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺧﻔﻴﻒ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬داروﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻛﻤﻜﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺧﻄـﺮ ﺗـﺪاﺧﻼت‬
‫داروﻳﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ )در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ( راه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺮاي ﺷﺮوع درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑـﺎ‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن اﺳﺖ و اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ در ﭘﻴﮕﻴـﺮي ‪ 3‬ﻣﺎﻫـﻪ ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ از ﺧﻄﺮات آن ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي‬

‫ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر راﻫﺒﺮد داروﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ وﺟﻮد‬
‫دارد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮورﻫﺎي ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﭘﺎﻳﮕﺎه دادهﻫﺎي ﻛﻮﻛﺮﻳﻦ‪ 1‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫• ﻣﺘﺎدون‬
‫• آﮔﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ‪ α 2‬آدرﻧﺮژﻳﻚ‬
‫• ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ‬
‫• ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ و ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑـﺎ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎي‬
‫اُﭘﻴﻮﺋﻴﺪي‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ روشﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜـﻞ ﻣﻴـﺰان‬
‫ﺗﻜﻤﻴــﻞ درﻣــﺎن و ﭘﺮوﻓﺎﻳــﻞ ﻋــﻮارض داروﻳــﻲ ارزﻳــﺎﺑﻲ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬روي ﻫــﻢ رﻓﺘــﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﻴﻦ روشﻫـﺎي ﻣﻌﻤـﻮل ﺑـﺎزﮔﻴﺮي )ﺳـﻪ ﻣـﻮرد اول(‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺰﺋﻲ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن اﻣﻜﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ درﻣﺎن ﺑـﺮاي اﻛﺜـﺮ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮدن دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ داروﻫﺎي‬
‫آﮔﻮﻧﻴــﺴﺖ ‪ α 2‬آدرﻧﺮژﻳــﻚ و ﺑﻮﭘﺮﻧــﻮرﻓﻴﻦ در ﺷــﺮاﻳﻂ ﻣــﺴﺎوي اﺳــﺘﻔﺎده از اﻳــﻦ‬
‫روشﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺮ ﻣﺘﺎدون ارﺟﺤﻴﺖ دارد‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺧﻴﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‬

‫‪1. Cochrane‬‬
‫‪65‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺳﺮﻳﻊ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد؛ ﻫﻤﻴﻦ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ از روشﻫﺎي ﺗﺮك ﻓﻮقﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻴﻖ در درﻣﺎن واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎ ﻫﺮ ﻳﻚ از روشﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ و ﺑـﺴﻴﺎري از‬
‫ﺑﻴﻤﺎران دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﺧﺎﺻﻲ درﺑﺎره روش ﻣﻨﺎﺳﺐ درﻣﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮد دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫درﮔﻴﺮ ﻧﻤﻮدن ﺑﻴﻤﺎر در ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺧﻮدﻛﺎرآﻣـﺪي او را‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻓﻌﺎل در ﻓﺮآﻳﻨﺪ درﻣﺎن را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﻣﺎنﻫﺎي‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد‬
‫وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺤﺮك‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲ درﻣـﺎن اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﻣﺤـﺮك‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﻣ‪‬ﺮاﺟﻊ در درﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش در‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ زﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺷﻜﺴﺘﻦ ﭼﺮﺧﻪﻫﺎي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﻮاد ﻣﺤـﺮك و دوره ﻫـﺎي ‪crash‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن‬
‫‪ .2‬ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻋﻼﻣﺘﻲ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﺤﺮكﻫﺎ‬
‫‪ .3‬ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻲ و رواﻧﻲ و درﻣﺎن ﻃﺒﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬
‫‪ .4‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗﺨﺼـﺼﻲ ﺑـﺮاي ﻣـﺴﻠﺢ ﻛـﺮدن ﺑﻴﻤـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ‬
‫ﺑــﺴﻴﺎري از ﺳﻮءﻣــﺼﺮفﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎت اﻓﻴــﻮﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ ﻣــﺼﺮف‬
‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ را در ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻧﻴﻤﻲ از آنﻫـﺎ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪66‬‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در درﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦ ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ‪،‬‬

‫ﺷﻴﻮع ﻣﺼﺮف ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ در ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﻛـﺰ درﻣـﺎﻧﻲ ‪ %40‬ﺗﺨﻤـﻴﻦ‬
‫زده ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮك ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ در ﺻﻮرت ﻋﺪم درﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻣﻴﻨـﻪﺳـﺎز ﺳـﺎﻳﻜﻮز‪،‬‬
‫ﺗﻴﺮﮔﻲ ﺷﻌﻮر و ﺗﺸﻨﺞ ﮔـﺮدد‪ .‬درﻣـﺎن ﺗـﺮك ﺑﻨﺰودﻳـﺎزﭘﻴﻦﻫـﺎ در ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖﺷـﺪه اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻼﺋﻢ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺗﺮك ﻣﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ را ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺗﺤﺖ درﻣـﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه ﺑـﺎ ﻣﺘـﺎدون در ﻓـﺎز اﻟﻘـﺎ و ﺗﺜﺒﻴـﺖ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻋﻠﻲرﻏﻢ درﻳﺎﻓﺖ دوز ﻛـﺎﻓﻲ ﻣﺘـﺎدون‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ از ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ ﺑـﻪﻋﻤـﻞ آﻳـﺪ و در ﺻـﻮرت‬
‫وﺟﻮد اﻗﺪاﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻜﻞ‬
‫ﺳﻨﺪرم ﺗﺮك اﻟﻜﻞ ﻳﻚ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﺣﻴـﺎت اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻮﻳﮋه‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺴﻤﻲ و روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﻤﺮاه وﺟـﻮد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻗﻠﻴﺘـﻲ از‬
‫ﺑﻴﻤﺎران واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻟﻜﻞ ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ ﺑـﺴﺘﺮي و ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖﺷـﺪه ﻃﺒـﻲ دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻟﻜﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷـﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ ﺗـﺮك‬
‫ﻋﺎرﺿﻪدار ﺷﺪه ﺑﺎ دﻟﻴﺮﻳﻮم ﺗﺮﻣﻨﺲ ﻳﺎ ﺗﺸﻨﺞ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻻت‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻳﺎ ﺧﻄﺮ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻫﻤﺮاه‪ ،‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد‪ ،‬ﻓﻘـﺪان ﺣﻤﺎﻳـﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻗﺒﻠﻲ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ در ﻣﺮاﻛﺰ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺮك اﻟﻜﻞ اﮔﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋـﻮارض ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺮگ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ %15 .‬ﺑﻴﻤﺎران درﻣﺎن ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺮك اﻟﻜﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﺗﺸﻨﺞ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺮك را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درﻣﺎن اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺗـﺮك‬
‫اﻟﻜﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳـﺎﺑﻘﻪ دﻟﻴﺮﻳـﻮم ﺗـﺮﻣﻨﺲ‪ ،‬ﺿـﺮﺑﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮ و‬
‫ﻧﻘﺎﻳﺺ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ رژﻳﻢﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪10‬‬
‫روز ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ( ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻟﻜﻞ‬
 ‫‪67‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺳﻨﺪرم ﻛﻮرﺳﺎﻛﻒ‪ ،‬ﺗﻴﺎﻣﻴﻦ داﺧـﻞ ورﻳـﺪي ﻳـﺎ داﺧـﻞ‬
‫ﻋﻀﻼﻧﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻧﻮع ﻣﺎده ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮي درﻣـﺎن ﻫـﺴﺘﻨﺪ اﻏﻠـﺐ‬
‫واﺑــﺴﺘﮕﻲ ﺑــﻪ ﭼﻨــﺪﻳﻦ ﻣــﺎده را ﮔــﺰارش ﻣــﻲﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬در ﻳــﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻣﻠــﻲ روي‬
‫درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﻮاد در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻴﺶ از دو ﺳﻮم اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺼﺮف ﺳﻪ ﻣﺎده ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺳﻮم ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻜﺮر ﻣﻮاد ﻣﺤـﺮك را را‬
‫ﮔﺰارش ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷــﺎﻳﻊﺗــﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎﺗﻲ ﻛــﻪ ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ ﻣــﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑــﺎﻟﻴﻨﻲ دارﻧــﺪ ﻣــﻮاد اﻓﻴــﻮﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻜﻞ و ﻣﻮاد ﻣﺤﺮك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺼﺮف ﻫﻢزﻣـﺎن دو ﻣـﺎده‬
‫ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ از اﻳﻦ ﻣﻮاد دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﺮاي دو ﻣﺎده ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﻨﺪرم ﺗﺮك ﻋﺎرﺿﻪدار و ﻧﻴﺎز اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫و ﺗﻨﻈﻴﻢ رژﻳﻢﻫﺎي داروﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ در ﻳﻚ ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﺑـﺴﺘﺮي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻗﺒﻞ از آن ﻛﻪ ﻓﺮﺻـﺖ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻛﺎﻣـﻞ ﺑـﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﻣـﺎده‬
‫ﻣﺸﻜﻞآﻓﺮﻳﻦ اﺻﻠﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﺮاي ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺎده ﻳﺎ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺣﺘﻤﺎً در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻃﻮل ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺼﺮف‬
‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد دارﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎز و ﺷﺪت ﻣﺸﻜﻞ ﻫﺮ ﺑﻴﻤـﺎر ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﻮد و‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﺴﺘﺮي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاي درﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﺑﻴﻤﺎران ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد روانﮔﺮدان ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه داﺋﻤﺎً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻳﺎﺑﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻮل‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ در اﻟﮕـﻮي ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﭘﺮﺧﻄﺮﺗﺮ )ﻛِـﺮاك ﻫـﺮوﻳﻴﻦ( و ﻣـﻮاد ﺟﺪﻳـﺪ )ﻣـﺖآﻣﻔﺘـﺎﻣﻴﻦ(‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪68‬‬

‫ﺑﻮدهاﻳﻢ‪ .‬ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﺘﻔﺎوت ﭼﺎﻟﺸﻲ ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎً زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻴـﺖ ﻧﺎﺷـﻲ از اﻳـﻦ ﻣـﻮاد ﻋﻼﺋـﻢ ﺟـﺴﻤﻲ و‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺷﺪﻳﺪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﺑﺎﻳﺪ در ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎﻧﻲ‬

‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل درﻣﺎن در ﻳﻚ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎي اﻳـﻦ ﻗﺎﻋـﺪه‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫• از درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻗﺒﻠﻲ ﻧﻔﻊ ﻧﺒﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺸﻜﻼت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺶ‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻳﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﭘﺰﺷﻜﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫• ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ دارﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻫﻢزﻣـﺎن واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﺸﻜﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ درﻣـﺎن ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ را ﻣﺤـﺪود‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺷـﺪه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎي ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ در‬ ‫•‬
‫دوزﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑـﺮاي ﻛﻮﺗـﺎه ﻛـﺮدن دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد زﻳﺮا ﺷـﺪت ﻋﻼﻳـﻢ ﺗـﺮك و اﺣﺘﻤـﺎل ﺑـﺮوز ﻋـﻮارض را اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﻤﻮل ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد زﻳـﺮا ﺗﺠـﻮﻳﺰ داروﻫـﺎي‬ ‫•‬
‫ﻛﻤﻜﻲ ﻣﺘﻌﺪد و ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻي ﻧﻈﺎرت ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﭘﺮﺳﺘﺎري ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪69‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻳـﺎ آرامﺑﺨـﺸﻲ ﺳـﻨﮕﻴﻦ )در‬ ‫•‬
‫ﺣﺪي ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ راه ﻫﻮاﻳﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ( ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺟﺪي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮگ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه و ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ ﺑﺎﻳـﺪ ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي ﻛـﺴﺎﻧﻲ در ﻧﻈـﺮ‬ ‫•‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﺎً اﻳـﻦ روش را درﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ روﺷـﻨﻲ‬
‫ﺧﻄﺮات ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آن را درك ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ درﻳﺎﻓﺖ داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﺪد را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ درﻣﺎنﮔﺮان ﺑﺎﻳـﺪ در ﻃـﻮل ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﻛﻼﻣـﻲ ﭘﺎﺳـﺦ دﻫـﺪ و ﻧﻴـﺎزي ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از راه ﻫﻮاﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ ﻧﻈﺎرت ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﭘﺮﺳﺘﺎري ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺶ ﻣﻨﻈﻢ ﺳﻄﺢ آرامﺑﺨﺸﻲ و‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﻴﻤﺎر در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪.‬‬
‫ ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺻـﻮرت ﻟـﺰوم از ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ و ﻣﻬـﺎرت ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ از راه‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪70‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬

‫ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ دِي و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ (2005‬ﻧـﺸﺎن داد در ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﻧﻈـﺎم ﻣﻠـﻲ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن درﻣﺎن روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ 18‬ﺳﺎﻋﺖ در ﻫﻔﺘﻪ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﺮوﻫﻲ اراﻳﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺎﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦﺷﺪه در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي رﻓﺘﺎردرﻣﺎﻧﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋـﻮد )‪،(%82‬‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻧﮕﻴﺰه )‪ (%50‬و رواندرﻣﺎﻧﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ )‪ (%43‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺸﻜﻞ اوﻟﻴـﻪ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﭘﺬﻳﺮش ﺷﺪﻧﺪ ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ )‪،(%35‬‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ )‪ (%12‬و ﺳﻮءﻣـﺼﺮف اﻟﻜـﻞ و ﻣـﻮاد )‪ (%10‬و ﻓﻘـﻂ ‪%3‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮشﺷﺪﮔﺎن ﻣﺸﻜﻞ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺤﺮك داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﻛﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﺎً ﻛﺎرآﻣﺪي ﻣﺪاﺧﻼت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻪ درﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي را ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﮔـﺮ‬
‫ﭼﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻠﻲ ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎن در اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن ‪ 8‬واﺣـﺪ ﺑـﺴﺘﺮي ﻧﻈـﺎم ﻣﻠـﻲ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي اﺧﺘـﺼﺎﺻﻲ درﺑـﺎره ﻛﺎرآﻣـﺪي‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن درﻣـﺎنﻫـﺎي روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑـﻪ درﻣـﺎن‬
‫ﻣﻌﻤــﻮل ﺳﻮءﻣــﺼﺮفﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﻣــﻮاد ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﺑﻬﺒــﻮد ﻧﺘــﺎﻳﺞ درﻣــﺎﻧﻲ ﻣــﻲﺷــﻮد‪.‬‬
‫راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺪلﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﻋﺘﻴﺎد در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺴﻴﺮ درﻣـﺎن‬
‫ﺷﺎﻣﻞ درﮔﻴﺮ ﻧﻤﻮدن‪ ،1‬ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري‪ ،2‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه و ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي از‬
‫ﻋﻮد ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣـﺪاﺧﻼت روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ را در ﺗﻤـﺎم ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي ﻛـﺎر ادﻏـﺎم ﻧﻤـﻮد‪.‬‬

‫‪1. Engaging‬‬
‫‪2. Maintenance‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد‬

‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫• درﻣﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻧﮕﻴﺰه‬
‫• درﻣﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎري‬
‫‪2‬‬
‫• آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫• ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد‬
‫‪3‬‬
‫• ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺸﺮوط‬
‫‪4‬‬
‫• ﻣﺪاﺧﻠﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎه‬
‫• ﻣﺸﺎوره داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫• آﻣﻮزشﻫﺎي ﻛﺎﻫﺶ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد و رﻓﺘﺎر ﺟﻨﺴﻲ‬
‫• زوجدرﻣﺎﻧﻲ‪/‬ﺧﺎﻧﻮاده درﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪5‬‬
‫• رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺷﺒﻜﻪدرﻣﺎﻧﻲ‬
‫• ﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﻮدﻳﺎري‬
‫ﻣﺪلﻫﺎي درﻣﺎن روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎي درﻣﺎن روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺟﺮاي ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﺳﺒﻚﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﻌ‪‬ﺎل ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ‪ 6‬از ﻳﻚ ﻃﺮف اﻧﮕﻴـﺰه اﻓـﺮاد را‬
‫ﺑﺮاي درﻣـﺎن ارﺗﻘـﺎ ﻣـﻲدﻫـﺪ و از ﻃـﺮف دﻳﮕـﺮ ﺟﻤـﻊآوري اﻃﻼﻋـﺎت ﻻزم ﺑـﺮاي‬

‫‪1. Motivational enhancement therapy‬‬

‫‪2. Coping skills training‬‬
‫‪3. Contingency management‬‬
‫‪4. Brief intervention‬‬
‫‪5. Social behavior and network therapy‬‬
‫‪6. Motivational interviewing‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪72‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺮاﻗﺒﺖ را اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻛـﺎرﻛﺮدي ﻣـﺸﻜﻼت و ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬

‫اﻫﺪاف درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺨﺶ ﻛﻠﻴﺪي ﺗـﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎن را ﺷـﻜﻞ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎي ﻳﺎدﮔﻴﺮي و اﺧﺘﻼﻻت ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮءﻣــﺼﺮف ﻣــﻮاد و در ارزﻳــﺎﺑﻲ ﻋﻮاﻣــﻞ روانﺷــﻨﺎﺧﺘﻲ ﺗــﺪاومدﻫﻨــﺪه آن ﺑــﺴﻴﺎر‬
‫ﻛﻤﻚﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آزﻣﻮنﻫﺎي روانﺳﻨﺠﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳـﻚ ﺑﺨـﺶ ﻣﻬـﻢ از‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺎﻳﺶ درﻣﺎن و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه‬
‫ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑـﻪ اﻳﺠـﺎد اﻧﮕﻴـﺰه ﺑـﺮاي‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻫﺪف و ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻮد ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪ .‬از درﻣـﺎنﻫـﺎي‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﺮاي درﻣـﺎن ﻣـﺸﻜﻼت زﻣﻴﻨـﻪاي ﻛـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺗـﺪاوم‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻬﺮه ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻴﻒ ﻣﺪاﺧﻼت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ در دﺳﺘﺮس‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑـﺴﺘﺮي در دﺳـﺘﺮس ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣـﺪاﺧﻼت ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖدرﻣﺎﻧﻲ رﻓﺘﺎري‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺸﺮوط‪ ،‬ﻣﺪاﺧﻠـﻪ درﻣـﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗـﺎه‪،‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده درﻣﺎﻧﻲ و آﻣﻮزش ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﻲ از‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮﻛﺖ در ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺧﻮدﻳـﺎري را ﺗـﺸﻮﻳﻖ و‬
‫ﺗﺴﻬﻴﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫـﺮ ﻣﺮاﺟـﻊ ﺑـﻪﺻـﻮرت اﻧﻔـﺮادي‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ در ﮔﺮوه ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻮاﻳﺪي از ﻧﻈﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮔـﺮوه‬
‫ﻫﻢﺳﺎن در ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ درﻣﺎنﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻼﺣﻈﺎت زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫• ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ :‬ﺷﻤﺎر ﻛﺎﻓﻲ از ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﺻﻼﺣﻴﺖ در زﻣﻴﻨـﻪ درﻣـﺎنﻫـﺎي‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑـﺮاي ﺗـﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ و ﻋﺮﺿـﻪ آن‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻧﻈﺎرت‪ :‬ﺑﺮ ﻛﺎر ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﺎرت ﻣﺴﺘﻤﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ﭘﻴـﺮوي‬ ‫•‬
‫آنﻫﺎ از روﻳﻜﺮد درﻣﺎﻧﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫آﻣــﻮزش‪ :‬ﻛﺎرﻛﻨــﺎن ﺑﺎﻳــﺪ از ﻣﻬــﺎرتﻫــﺎي ﻻزم ﺑــﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪرﻳــﺰي و اراﺋــﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻴﻂ‪ :‬ﺑﺮاي اراﻳﻪ ﻣـﺪاﺧﻼت روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ اﺗـﺎقﻫـﺎي ﺳـﺎﻛﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ اﻧـﺪازه‬ ‫•‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ارزﺷﻴﺎﺑﻲ‪ :‬ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﻛﺎرآﻣﺪي ﻣﺪاﺧﻼت رواندرﻣﺎﻧﻲ در دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اﻫـﺪف‬ ‫•‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻨﻈﻢ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺪاﺧﻼت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫در اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻳـﺪ روﻳﻜﺮدﻫـﺎي ﻃﺒـﻲ و روانﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﺪاﺧﻼت ﺷﻐﻠﻲ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻋﻤﺪهاي از زﻣﺎن اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻓﺮد در ﺣﻮزهﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ اﺷﺘﻐﺎل و ﺗﻔﺮﻳﺢ ﺷﻮد‪ .‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻤﺎسﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮد ﺑﺎ ﻛـﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻣﻮاد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺿﻄﺮاب ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ دﺷﻮاريﻫﺎ در رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫اﻳﻦﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد زﻣﺎﻧﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻓﺮد ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه را ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻴﺎورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ درﻣﺎن در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﭘﻴﺪا ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ اﻏﻠـﺐ اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫دارد از ﻧﻈﺮ اﺳﻜﺎن‪ ،‬ﺷﻐﻞ و رواﺑﻂ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ﺷﺪه در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راﻫـﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ﺧـﻮب در ارزﻳـﺎﺑﻲ اﻳـﻦ ﻧﻘـﺎﻳﺺ و‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪74‬‬

‫ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻲﺣﻮﺻﻠﮕﻲ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮ اﺻـﻠﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻮد اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﺎن اﻗﺎﻣـﺖ ﻓـﺮد در ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن اﻣﻜﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي رواﻧﻲ و ﺟﺴﻤﻲ ﻧـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮد را از ﻋﻼﺋﻢ ﻧﺎراﺣﺖﻛﻨﻨﺪه ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﻨﺤﺮف ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ﺑﻠﻜـﻪ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راﻫﻲ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻣﺮاﺟﻌـﺎن در‬ ‫•‬
‫ﺣﻮزهﻫﺎي آﻣﻮزش‪ ،‬اﺳﻜﺎن و اﺷﺘﻐﺎل ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه در اﻳﻦ ﺣـﻮزهﻫـﺎ )ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﺪدﻛﺎران اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬
‫ﻛﺎردرﻣﺎنﮔﺮﻫﺎ‪ (1‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي اﻗـﺪام‬
‫را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ واﺟﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺤـﻲ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳـﺎزﻣﺎندﻫـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ از دورهﻫـﺎي‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﺳﻜﻮن و ﺑﻲﺣﻮﺻﻠﮕﻲ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻬﺎرتﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﻛﻤﻚ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻛﺎردرﻣﺎنﮔﺮ ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﻛﻨﻨﺪه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻛﺎردرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي‬ ‫•‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻓﺸﺎر ﻛﺎري ﻛﺎرﻛﻨﺎن اراﻳﻪدﻫﻨﺪه‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت ﻃﺒﻲ و روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ورزﺷﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ دﺳﺘﺮﺳـﻲ‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ورزﺷﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﻲﺗـﻮان ﺗـﻨﺶﻫـﺎ را ﺗﺨﻔﻴـﻒ داد‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ورزﺷﻲ ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﻮدﻣﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪1. Occupational therapist‬‬

‫‪75‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ درﻣﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي اﻣﻜﺎن ﺗﻤـﺎس ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ ﺑـﺎ ﻣﺮاﺟﻌـﺎن‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎارزﺷﻲ ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﺪاﺧﻼت ﻛﺎﻫﺶ‬
‫آﺳﻴﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮيﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫• آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮاي ‪ ،HIV‬ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪ B‬و ‪C‬‬
‫• واﻛﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪B‬‬
‫‪1‬‬
‫• آﻣﻮزش ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف‬
‫• ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻢ و ﺗﺮك ﺳﻴﮕﺎر‬
‫• دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت دﻧﺪانﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪاﺧﻼت ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ وﻳﺮوسﻫﺎي ﻣﻨﺘﻘﻞﺷﻮﻧﺪه از راه ﺧﻮن و واﻛﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪B‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ اچآيوي‪ ،‬ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪ C‬و ‪ B‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﭘﺮﺧﻄﺮ دارﻧﺪ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣﻌﺘـﺎدان ﺗﺰرﻳﻘـﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ واﻛـﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻛﺸﻮري ﺟﺰء ﮔﺮوهﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄـﺮ ﺑـﺮاي اﺑـﺘﻼ ﺑـﻪ ﻫﭙﺎﺗﻴـﺖ ‪ B‬ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫واﻛﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪ B‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﺑﻴﻤﺎران اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪاﺧﻼت‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد اراﻳﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ از دﺳـﺖ رﻓـﺘﻦ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺎ ارزﺷﻲ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻼﻣﺖ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻤﺎم ﺑﻴﻤﺎران از ﻧﻈﺮ رﻓﺘﺎرﻫـﺎي ﭘﺮﺧﻄـﺮ ﺿـﺮوري اﺳـﺖ و ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺑﻴﻤﺎران در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻳﺪ در زﻣـﺎن اﻗﺎﻣـﺖ در ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ ﺑـﺴﺘﺮي آزﻣـﺎﻳﺶ‬

‫‪1. Overdose‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪76‬‬

‫ﻫﭙﺎﺗﻴــﺖ ‪ HIV ،C ،B‬و واﻛــﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن ﻫﭙﺎﺗﻴــﺖ ‪ B‬اﻧﺠــﺎم ﺷــﻮد‪ .‬اﻧﺠــﺎم آزﻣــﺎﻳﺶ‬

‫وﻳﺮوسﻫﺎي ﻣﻨﺘﻘﻞﺷﻮﻧﺪه از راه ﺧﻮن ﺑﺎﻳﺪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ ﺷﺨـﺼﻲ ﻣﺮاﺟـﻊ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي وﻳﺮوسﻫﺎي ﻣﻨﺘﻘﻞﺷﻮﻧﺪه از راه ﺧـﻮن )ﻣﺜﺒـﺖ ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ( ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺑﻴﻤﺎر رﺳﺎﻧﺪه ﺷﺪه و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣـﺸﺎوره ﺑﻌـﺪ‬
‫از آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮاي او ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑـﺴﺘﺮي ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻣﺮﻛﺰ ﻳﺎ ﻳﻚ آزﻣﺎﻳـﺸﮕﺎه ﺗـﺸﺨﻴﺺ ﻃﺒـﻲ ﻃـﺮف ﻗـﺮارداد ﺑـﺎ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪ C‬ﻳﺎ ‪ B‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎوره ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻋﻔﻮﻧﻲ‪ ،‬داﺧﻠﻲ ﻳﺎ ﻓﻮقﺗﺨﺼﺺ ﮔـﻮارش ﺑـﺮاي درﻣـﺎن ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﻣـﺸﻜﻼت‬
‫ﻛﺒﺪي وي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻣﻮزش ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻳﺎ اﻗﺎﻣﺘﻲ ﺑﺎ روش ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه‬
‫ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺮوج از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻏﻠﺐ ﺧﻴﻠﻲ زود دﭼـﺎر ﻟﻐـﺰش‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﻐﺰش اوﻟﻴﻪ ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﻪ ﻋﻮد ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﻟﻐﺰش ﻓﺮد را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻي ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف )اُوِردوز( ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑـــﻴﺶﻣـــﺼﺮف ﻫﻤﭽﻨـــﺎن ﻳﻜـــﻲ از ﺷـــﺎﻳﻊﺗـــﺮﻳﻦ ﻋﻠـــﻞ ﻣـــﺮگوﻣﻴـــﺮ در‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد اﺳﺖ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴـﺰان ﺑـﻴﺶﻣـﺼﺮف ﻛُـﺸﻨﺪه در ﻣﻴـﺎن‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺧﻴﺮاً ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ را ﻗﻄﻊ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨـﺎن‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎﻳـﺪ از ﺧﻄـﺮات ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﺑـﻴﺶﻣـﺼﺮف در‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ را ﺗﺮك ﻛﺮده و ﺗﺤﻤﻞ ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﻪ اﺛﺮات اﻳﻦ ﻣﻮاد از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮگﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ درﺑﺎره آن و ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﭼﻨﺪ دوز ﻣﻨﺰل ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮي اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت اﺧﻴـﺮ ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎدي دارﻧﺪ در زﻣﻴﻨـﻪ ﻣـﺪاﺧﻼت‬
‫‪77‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اورژاﻧﺴﻲ آﻣﻮزش ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺮاﻛـﺰ درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي آنﻫﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ دوز ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﺗﺤﻮﻳـﻞ داده و ﻧﺤـﻮه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آن را آﻣﻮزش ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺗـﺎ از ﻣـﺮگ ﻓـﺮد زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣﻨﺘﻈـﺮ رﺳـﻴﺪن‬
‫اورژاﻧﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻪ ﺗﻤــﺎم ﻣﺮاﺟﻌــﺎن ﻛــﻪ در ﺧــﺪﻣﺎت ﺑــﺴﺘﺮي ﺑــﻪ روش ﺑــﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه درﻣﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ درﺑﺎره ﺑﻴﺶﻣـﺼﺮف‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻫـﺎي ﭘﺮﺧﻄـﺮ‪،‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ و اﺟﺮاي ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺣﻤﺎﻳﺖﻫـﺎي ﭘﺎﻳـﻪ‬
‫آﻣﻮزش داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫• در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎر ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮاده او در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ آﻣـﻮزشﻫـﺎي ﻻزم‬
‫درﺑﺎره ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻢ و ﺗﺮك ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﺗﺮوﻳﺞ ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣ‪‬ﺮاﺟـﻊ درﺑـﺎره ﻋـﺎدات زﻧـﺪﮔﻲ‬
‫روزاﻧﻪ و اﻧﮕﻴﺰه و ﻣﻴﻞاش ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺻـﺤﺒﺖ ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬اراﺋـﻪ آﻣـﻮزشﻫـﺎﻳﻲ درﺑـﺎره‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻢ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ روزاﻧﻪ و ﻧﺤﻮه ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎرﻛﺸﻴﺪن ﺷﺎﻳﻊﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠـﺖ ﻣﻨﻔـﺮد ﺑﻴﻤـﺎري و ﻣـﺮگ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺗﺮك آن اﻛﻨﻮن در دﺳﺘﺮس اﺳـﺖ و ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻴﮕﺎريﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت دﻧﺪانﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت دﻧﺪانﭘﺰﺷﻜﻲ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮاد ﺷـﺎﻳﻊ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺸﻜﻼت دﻫﺎن و دﻧﺪان و ارﺟﺎع ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ دارﻧﺪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﻣﺪاﺧﻠﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪78‬‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﺻﻮل ﻛﻠﻲ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻗﺒﻞ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻻي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد در ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺟﻌـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺗﺤـﺖ درﻣـﺎن ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻻي ﻋﻮد ﭘﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ از ﺟﺎﻳﮕـﺎه‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﻲرود ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و رﻓﺘﺎري ﻻزم ﺑـﺮاي ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﻃـﻮﻻﻧﻲﻣـﺪت را اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﻔﻴـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫•‬
‫ﺑﻮﻳﮋه اﮔﺮ‬
‫ اﻧﮕﻴﺰه ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ دارو داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ ﺧﺎﻧﻮاده ﺣﻤﺎﻳﺖﮔﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ ﺷﺎﻏﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد را ذﻛﺮ ﻛﻨﻨﺪ‬
‫در ﻣﺪاﺧﻼت ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و رﻓﺘـﺎري‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄﺮ و آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺧﻄﺮ ﻋﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳـﺰي ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗـﺪاوم درﻣـﺎن ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي درﻳﺎﻓـﺖ‬ ‫•‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎري ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي از ﻋـﻮد اﻫﻤﻴـﺖ ﺑـﺎﻻﻳﻲ‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺨﺸﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ درﻣـﺎن ﭘـﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺷـﺮﻛﺖ در‬ ‫•‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﻮدﻳﺎري ﻣﺜﻞ ﻣﻌﺘﺎدان ﮔﻤﻨﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺴﻬﻴﻞ راﺑﻄﻪ ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﺑﺎ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺧﻮدﻳﺎري ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﺎت اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ را در ﻣﺤﻞ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺘﺮي ﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫ﭘﺮﺳﺶ در ﻣﻮرد ﺟﺎﻳﮕﺎه درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي در درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد ﻣﺜـﻞ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ درﺑﺎره اﺳﺘﻔﺎده از درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺰﻣﻦ ﻧﻈﻴﺮ دﻳﺎﺑﺖ‬
‫و آﺳﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎريﻫـﺎي ﻣـﺰﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻮدﻛﻨﻨـﺪه و ﻣـﺎداماﻟﻌﻤـﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻮارض ﺧﺎص ﻳﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ از درﻣﺎن‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣـﺪت ﺑـﺮايﺷـﺎن ﻻزم ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳـﺖﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان‬
‫اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮنﻫﺎ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻼكﻫـﺎي ﻗﺮاردﻫـﻲ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر اﻧﺠﻤﻦ ﻃﺐ اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ )ﻣﻲﻟﻲ و ﻫﻤﻜﺎران ‪ (2001‬ﻳﻜﻲ از ﭘﺮﻛـﺎرﺑﺮدﺗﺮﻳﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮارد در ﻛﺸﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣـﻼكﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﭼﻨﺪﺑﻌـﺪي‪ ،‬ﺳـﻄﺢ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﺑـﺮاي درﻣـﺎن ﺑﻴﻤـﺎر را‬
‫‪81‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻼكﻫـﺎي ﻗﺮاردﻫـﻲ ﺑﻴﻤـﺎر اﻧﺠﻤـﻦ‬

‫ﻃﺐ اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ داراي ‪ 6‬ﺟﻨﺒﻪ ﻳﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ )ﺟﺪول ‪.(4‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :4‬اﺑﻌﺎد ﺷﺶﮔﺎﻧﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻼكﻫﺎي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر اﻧﺠﻤﻦ ﻃﺐ‬
‫اﻋﺘﻴﺎد آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي درﻣﺎن‬ ‫اﺑﻌﺎد‬
‫از ﻧﻈﺮ درﻣﺎن ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺑﻴﻤﺎر را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬در ﻳﻜـﻲ از‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺣﺎد‬ ‫‬
‫ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻴﻤﺎر را ﺑﺎزﮔﻴﺮي و او را ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺎت ﭘﻴﮕﻴـﺮي‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ‬
‫آﻣﺎده ﺳﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و ﻋﻮارض ﺟﺴﻤﻲ ﻫﻤﺮاه را ارزﻳﺎﺑﻲ و درﻣـﺎن ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬درﻣـﺎن در‬ ‫ﺑﻴﻤــﺎريﻫــﺎ و ﻋــﻮارض‬ ‫‬
‫ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ دﻳﮕـﺮ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﺟﺴﻤﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻳﺎ ﻋﻮارض رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه را ارزﻳـﺎﺑﻲ و درﻣـﺎن ﻛﻨﻴـﺪ‪ .‬درﻣـﺎن در‬ ‫ﻣــﺸﻜﻼت و ﻋــﻮارض‬ ‫‬
‫ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ دﻳﮕـﺮ ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﻫﻴﺠـــﺎﻧﻲ‪ ،‬رﻓﺘـــﺎري و‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﻣﻴﺰان آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮد ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدي ﺗﻌﻬﺪ ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫‬
‫آﻣﺎده ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻧﮕﻴﺰه در درﻣـﺎن‬
‫درﮔﻴﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮدي آﻣﺎده اﺳﺖ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺑـﺮاي درﻣـﺎن را‬
‫ﺷﺮوع ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋـﻮد را ارزﻳـﺎﺑﻲ و در ﺻـﻮرت‬ ‫ﭘﺘﺎﻧــﺴﻴﻞ ﻋــﻮد‪ ،‬ﺗــﺪاوم‬ ‫‬
‫ﻧﻴﺎز در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ آﻣﻮزش دﻫﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﻫﻨﻮز در ﻣﺮاﺣـﻞ اوﻟﻴـﻪ ﭼﺮﺧـﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻳﺎ ﺗﺪاوم ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺗﺪاوم ﻣﺼﺮف ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ‬
‫از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻧﮕﻴﺰه ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‪ ،‬ﻓﺮدي ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﻜﺎن وﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻬﺒﻮدي‬ ‫‬
‫ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻛﻮدك را ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺠـﺎم اﻳـﻦ ارزﻳـﺎﺑﻲ درﻣـﺎنﮔـﺮ ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎً دو ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻬـﻢ را ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي درﺑﺎره ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻴﻤﺎر ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬اﺣﺘﻤﺎل آن ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻳﺎ دﻳﮕﺮان ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪82‬‬

‫‪ .2‬اﺣﺘﻤﺎل آن ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﻢﺗﺮ ﻣﺤﺪودﻛﻨﻨـﺪه در درﻣـﺎن ﻣﻮﻓـﻖ‬

‫ﺷﻮد ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از ارزﻳﺎﺑﻲ ﭼﻨﺪﺑﻌﺪي را ﺑﺮاي ﻗﺮاردﻫﻲ ﺑﻴﻤﺎر در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ )ﺷﻜﻞ ‪.(1‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺑﻴﻤﺎر ﻳﺎ دﻳﮕـﺮان در ﻳـﻚ دوره‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻄﺮ ﺣﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي درﺑﺎره زﻣﺎن ﺑـﺴﺘﺮي در ﺑﻴﻤـﺎران در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﺧﻄﺮ ﻣﺰﻣﻦ و راﺟﻌﻪ دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺗـﺎﻣﻴﻦﻛﻨﻨـﺪه اﻳﻤﻨـﻲ در ﻃـﻮل دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺧـﺎص در ﺑـﺎزﮔﻴﺮي از اﻟﻜـﻞ ﻳـﺎ داروﻫـﺎي‬
‫ﺧﻮابآور و آرامﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻮارض ﻃﺒﻲ‬
‫ﺟﺪي ﻣﺜﻞ ﺗﺸﻨﺞ‪ ،‬دﻟﻴﺮﻳﻮم ﻳﺎ ﻣﺮگ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧـﺸﺎن داده اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از اﻟﻜﻞ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﺻـﻮرت اﻳﻤـﻦ و ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮاي ﺑﻴﻤـﺎران ﺑـﻪ دﻗـﺖ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻟﻜﻞ ﺑﻪ درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ارﺟﺤﻴﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻧﺘﺎﻳﺞ آن اﺣﺘﻴﺎط ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻳـﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻚ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ ﻳﻚ ﺟﻠﺴﻪ »ﭘﻨـﺪ و اﻧـﺪرز« ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑـﻪ اﻧـﺪازه درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﺎزﮔﻴﺮي از اﻟﻜﻞ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻌـﺪي ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺣﺎﻛﻲ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺑﻪ اﻟﻜـﻞ ﺑﻬﺘـﺮ از ﺑﻴﻤـﺎران‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﻪ درﻣﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﭘﺎﺳـﺦ دادهاﻧـﺪ )وﻳـﺲ و ﻫﻤﻜـﺎران ‪ .(2009‬ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺑــﺴﺘﺮي از اﻟﻜــﻞ ﻫﻤﭽﻨــﺎن ﺑــﻪ دﻟﻴــﻞ ﻋــﻮارض ﺑــﺎﻟﻘﻮه ﺟــﺪي ﻣﺤﺮوﻣﻴــﺖ از آن‬
‫اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از اﻟﻜﻞ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪﺻـﻮرت ﻫـﻢزﻣـﺎن ﻣـﻮاد دﻳﮕـﺮي ﻫﻤﭽـﻮن ﻣﺤـﺮكﻫـﺎ را‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﺸﻨﺞ را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫‪83‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﭼﻨﺪﺑﻌﺪي را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‬

‫آﻳﺎ در ﻫﺮﻛﺪام از ‪ 6‬ﺑﻌﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز‬

‫ﻓﻮري ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع وﺟﻮد دارد؟‬

‫اﮔﺮ ﺧﻄﺮ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻮﻗﻮع در ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ‪ /‬ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ )ﺑﻌﺪ ‪،(1‬‬

‫ﺟﺴﻤﻲ )ﺑﻌﺪ ‪ ،(2‬ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎري و ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ )ﺑﻌﺪ ‪ (3‬ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻗﺮاردﻫﻲ در ﺳﻄﺢ ‪ :4‬درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺨﺼﺼﻲ از ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه‬

‫اﮔﺮ ﺧﻄﺮ ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع در ﺑﻌﺪ ﻋﻮد‪ ،‬ﺗﺪاوم ﻣﺼﺮف )ﺑﻌﺪ ‪(5‬‬

‫ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻬﺒﻮدي )ﺑﻌﺪ ‪ (6‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫اﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺎز ﻓﻮري وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ اﺑﻌﺎد و ﺳﻄﺢ ﻛﺎرﻛﺮد را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‬
‫ﺗﺎ اوﻟﻮﻳﺖ ﻫﺎ‪ ،‬دوز و ﺷﺪت ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﺪﻣﺎت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :1‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺴﺘﺮي‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪84‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي از دوزﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ داروﻫﺎي آرامﺑﺨﺶ و ﺧﻮابآور ﻣﺜﻞ ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ‬

‫و ﺑﺎرﺑﻴﺘﻮراتﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻻزم اﺳﺖ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ‬
‫دوزﻫﺎي ﺑﺎﻻي اﻳﻦ داروﻫﺎ ﻳﺎ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﻪ اﻟﻜـﻞ در ﺟﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً از ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻛﻢ ﺧﻄﺮﺗﺮ از ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ‬
‫از اﻟﻜﻞ و داروﻫﺎي آرامﺑﺨﺶ و ﺧﻮابآور اﺳﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻧﺎرﺣﺘﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪﺷـﺪه‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﻮدﻫﺎي ﻣﻜﺮر ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ‬
‫درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ را ﻛـﻪ ﻗـﺎدر‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ را ﺗﺮك ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗـﺮك در‬
‫ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫رژﻳﻢﻫﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻣﺜﻞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻜﺮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .،‬ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ‬
‫ﺑﻪ ﻛﮋﻛﺎرﻛﺮدي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻋﻀﺎ )ﻣﺜﻼً ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﻛﺒﺪ( ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺎﻳـﺪ در ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺷﺮوعﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣـﺎن ﺗﻮﺻـﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﺧﻄﺮ ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع ﺑﻮده ﻳﺎ در درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳـﺎ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ روزاﻧـﻪ ﺷﻜـﺴﺖ ﺧـﻮرده‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ در ﻃﻮل دوره ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫و اﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي درﻣﺎن اﻗﺎﻣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻳﺎ دﻳﮕﺮان ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ ﻧﻈـﺎرت ﭘﺰﺷـﻜﻲ ﺷـﺪﻳﺪ ﺑـﺮاي‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي دارﻧﺪ ﻳﺎ در ﻃﻮل دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﻪ درﻣﺎن روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻧﻴـﺎز‬
‫دارﻧﺪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻃﺒﻲ ﺿﺮورت ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﺧﻴﺮﺗﺮ ﻧﺸﺎن دادهاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺴﺘﺮي ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎﻧﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫زﻳﺮﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ از ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮ درﻣﺎن ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ارﺟـﺢ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻏﻠﺐ ﮔﺰارش دادهﻫﺎي ﻃﻮﻟﻲ درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎران واﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد‬
‫‪85‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ از ﭘﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي دادهﻫـﺎي درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻼﺻﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ در ‪ 30‬روز ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺷﺮوع درﻣﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﺮوع درﻣﺎن اﻓﻜـﺎر ﺧﻮدﻛـﺸﻲ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻳﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺸﻜﻼت‬
‫ﺷﺪﻳﺪﺗﺮي داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮي از ﻧﻈﺮ ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره درﻣﺎن و ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫در درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ درﻣﺎن ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧـﺸﺎن دادﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﻴﭻ ﻳـﻚ از اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻔﺎوﺗﻲ از ﻧﻈﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ در ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﻣـﺸﻜﻼت‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺧﻔﻴﻒﺗﺮي داﺷﺘﻨﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ )وﻳﺲ و ﻫﻤﻜﺎران ‪.(2009‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪86‬‬

‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ‬

‫آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ اراﻳﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن از ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﺴﻬﻴﻞ اراﺋﻪ ﺑﺮﺧﻲ اﺟﺰاء ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺟـﺎﻣﻊ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺑﻬﻴﻨﻪ از اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت‬
‫و وارد ﻛﺮدن آن در ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ و درﻣـﺎن ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻛﺎﻣـﻞ ﻻزم اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻴﺶ از ﭘﺬﻳﺮش ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي اﻳﺠـﺎد ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد و ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ درﻣﺎﻧﻲ ﺗﻼش ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﻏﻴﺎب اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎ و ﻧﻈﺎم ﺑﻴﻤﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧـﻮع و ﺳـﻄﺢ اراﻳـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ورود ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻓﺎﻗـﺪ ﺿـﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳـﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد ﺑـﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣـﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ آﻣﺎدﮔﻲ ﻻزم ﺑـﺮاي ورود ﺑـﻪ درﻣـﺎنﻫـﺎي ﭘﺮﻫﻴﺰﻣـﺪار را ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻮاﻫﺪ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ از درﻣﺎن ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺴﺘﺮي در‬
‫ﺗﻤﺎس ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺸﺎور ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺮاي درﻣـﺎن ﭘﺮﻫﻴﺰﻣـﺪار ﭘـﺲ از ﺧـﺮوج از‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‪/‬ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎﻻﺗﺮي در درﻣـﺎن ﻣﻮﻓـﻖ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷـﺪﻳﺪﺗﺮ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻢﺗﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬واﺑﺴﺘﮕﻲ ﭼﻨﺪداروﻳﻲ ﻧﻴﺰ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮﻓـﻖ‬
‫را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش‪ :‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻛﻠﻴﺪي در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﻴﺶ از ﭘﺬﻳﺮش ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫‪87‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺎﻳﺪ درﺑﺎره ﺧﺪﻣﺎت و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦﺷـﺪه در ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﺑـﺴﺘﺮي‬ ‫•‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻓﻲ در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﻤﺎم ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻗـﺮار داده ﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳــﻦ ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ ﻗــﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘــﺮرات درﻣــﺎن ﺑــﺴﺘﺮي ﺷــﺎﻣﻞ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴــﺖ‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬ﻣﻘـﺮرات ﺗـﺮدد‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت و ﭘﻴﺎﻣـﺪﻫﺎي ﺗﺨﻄـﻲ از آن ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن آﻣﻮزش داده ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻜﺘﻮب‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺑﺮوﺷﻮر‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﭽﻪ ﻳﺎ‪ ...‬در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺮاﺟﻊ از ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ارﺟﺎع ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣـﺸﻮرت‬ ‫•‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ ارﺟﺎعدﻫﻨﺪه ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي و زﻣـﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒـﻲ‬
‫اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺮد ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه و ﺧﺎﻧﻮاده او ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دارد ﻣﺸﺎرﻛﺖ داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ اوﻟﻴﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑـﺴﺘﺮي‬ ‫•‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳـﻄﺢ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎﻧﻲ ﻻزم‬
‫اﺳﺖ و ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﺪف از درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﻲ از‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺠـﺎم ﻣﻌﺎﻳﻨـﻪ ﺟـﺴﻤﻲ‪ ،‬آزﻣـﺎﻳﺶ‬
‫ﺧﻮن و ﺳﺎﻳﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺿﺮوري ﭘﻴﺶ از ﭘﺬﻳﺮش‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﻲ از ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﻠﻲ دﻳﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫـﺎي‬
‫ﻻزم ﺟﻬﺖ ﻗﺮار دادن وي در ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ آﻏﺎر ﺷـﻮد‬
‫و ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﺗﻤﺎم دوره ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺧـﻮد را در ﻳـﻚ ﺳـﻄﺢ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه را در ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺗﺪاوم درﻣﺎن در ﻣﺮاﻛﺰ‬
‫ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ اﻗﺎﻣﺘﻲ ﻧﻔﻊ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪88‬‬

‫ﺑﺎزدﻳــﺪ از ﻣﺤــﻴﻂ ﺑﺨــﺶ ﭘــﻴﺶ از ﭘــﺬﻳﺮش و ﻣﻼﻗــﺎت ﺑــﺎ ﻛﺎرﻛﻨــﺎن‬ ‫•‬

‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن اﺿﻄﺮاب ﻣﺮاﺟﻊ را ﻛﺎﻫﺶ داده و اﺣﺘﻤﺎل درﮔﻴﺮ ﺷﺪن در‬
‫درﻣﺎن را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫آﻣﻮزش و ﻣﺸﺎوره ﭘﻴﺶ از ﭘﺬﻳﺮش در ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻧﻤـﻮدن ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺑـﺎﻟﻘﻮه ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬ ‫•‬
‫ﭘﺬﻳﺮش اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺎﺳﻲ دارد‪.‬‬

‫ﭘﺬﻳﺮش در ﺑﺨﺶ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﻤﺎر‬

‫ﭘــﺲ از ﭘــﺬﻳﺮش در ﺑﺨــﺶ ارزﻳــﺎﺑﻲ ﺟــﺎﻣﻊ ﺑﻴﻤــﺎر در ﺣــﻮزهﻫــﺎي ﺳــﺎﺑﻘﻪ‬ ‫•‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ درﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻤـﺎريﻫـﺎي‬
‫ﻃﺒﻲ و رواﻧـﻲ ﻫﻤـﺮاه‪ ،‬و وﺿـﻌﻴﺖ ﺣﻤﺎﻳـﺖﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑﻴﻤـﺎر ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس روانﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﻮزشدﻳﺪه اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﻚ آﻣﻮزشدﻳﺪه ﻣﺮﻛﺰ ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ را ﺑﺮرﺳﻲ و ﺷﺮح ﺣﺎل ﺑﻴﻤﺎر را ﺗﻜﻤﻴﻞ‬ ‫•‬
‫و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و ﻣـﻮارد زﻳـﺮ را در ﭘﺮوﻧـﺪه ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪه ﺛﺒـﺖ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ ﺳﺎﻋﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺠﺎم وﻳﺰﻳﺖ‬
‫ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از اﺧﺬ ﺷﺮح ﺣﺎل ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﻴﻤﺎر‬
‫ ﻛﻠﻴﻪ دﺳﺘﻮرات درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ و آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻻزم‬
‫ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت و آﻣﻮزشﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺑﻴﻤـﺎر و ﻫﻤﺮاﻫـﺎن وي ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﭘﺰﺷﻚ ﻣﻌﺎﻟﺞ‬
‫در ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﺑﻴﻤﺎر‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭘﺰﺷـﻚ ﻣـﺴﺆل ﺑﻴﻤـﺎر‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺸﺎورهﻫﺎ‪ ،‬درﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺎ اﻃـﻼع و‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ وي اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫روانﭘﺰﺷــﻚ ﻣﺮﻛــﺰ ﺑﻴﻤــﺎر را وﻳﺰﻳــﺖ ﻧﻤــﻮده و وﺿــﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠــﻲ و ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت ﺗﺨﺼـﺼﻲ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ را در ﭘﺮوﻧـﺪه ﻣﺮاﺟـﻊ ﻣـﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺬﻳﺮش‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺪدﻛﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬ ‫•‬
‫ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺪدﻛﺎري و ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻛﺎردرﻣﺎنﮔﺮي ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﻤﺎران در ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن ﻣﻤﻜﻦ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺧﺪﻣﺎت ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز را‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﺎ ﻣﺪرك ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﭘﺮﺳﺘﺎري‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎر را در ﺑﺨﺶ ﭘـﺬﻳﺮش‬ ‫•‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻓﻌﻠﻲ ﺑﻴﻤﺎر و ﻋﻠﺖ ﺑﺴﺘﺮي ﺷﺪن‬
‫ ﺳﺎﻋﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش در ﺑﺨﺶ‬
‫ ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺮﺳﺘﺎري ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺳـﻼﻣﺖ ﺟـﺴﻤﻲ و‬
‫رواﻧﻲ ﺑﻴﻤﺎر ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ و ﻛﻠﻴﻪ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ و آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي درﺧﻮاﺳﺖ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﭘﺰﺷﻚ و روانﭘﺰﺷﻚ ﻣﻌﺎﻟﺞ‬
‫ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت و آﻣﻮزشﻫﺎي ﭘﺮﻳﺘﺎر ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎر و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وي‬
‫در ﺛﺒﺖ ﻣﺴﺘﻨﺪات در ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻴﻤﺎر )ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺑﻴﻤـﺎر(‬ ‫•‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ ﺗﻤﺎم اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﺧﻮدﻛﺎر‪ ،‬ﺧﻮدﻧﻮﻳﺲ ﻳﺎ روانﻧﻮﻳﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺘﻨﺪات ﺑﺎ ﺧﻂ ﺧﻮاﻧﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ ﻧﺎم‪ ،‬ﻧﺎمﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﺷﻤﺎره ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻴﻤﺎر در ﺗﻤـﺎم ﺻـﻔﺤﺎت ﭘﺮوﻧـﺪه وي‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ زﻣﺎن و ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺒﺖ ﻫﺮﻳﻚ از اﻃﻼﻋﺎت وارد ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪90‬‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺘﻨﺪات ﭘﺮوﻧﺪه و ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﺑﻴﻤـﺎر‪ ،‬اﻣـﻀﺎء و ﻣﻬـﺮ‬ ‫‬

‫ﺛﺒﺖﻛﻨﻨﺪه اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻴﭻ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺮ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و اﻣﻀﺎي اﻧﺘﻬﺎي آن وﺟـﻮد‬ ‫‬

‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در ﻣﺴﺘﻨﺪات و ﮔـﺰارشﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﻴﻤـﺎران ﻫـﻴﭻﮔﻮﻧـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ‬ ‫‬

‫اﺻﻼح ﻛﻨﻨﺪه و ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪه اﻃﻼﻋـﺎت )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻻك ﻏﻠـﻂﮔﻴـﺮ( اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻴﻤﺎر ﺟﻤﻠﻪاي اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روي‬ ‫‬

‫آن ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه و ﺑـﺎﻻي آن ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد »اﺻـﻼح‬

‫ﺷﺪ« و ﺳﭙﺲ اﻣﻀﺎء‪ ،‬ﻣﻬﺮ و ﺳﻤﺖ ﻓﺮد ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ و درﻣـﺎن ﺑﻴﻤـﺎر و ﻧﺘـﺎﻳﺞ و‬ ‫‬

‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ و‪ ...‬ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻮاﻟﻲ زﻣـﺎﻧﻲ در ﭘﺮوﻧـﺪه‬

‫ﺑﻴﻤﺎر ﺛﺒﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬
‫ﭘﺰﺷﻚ‪ ،‬روانﭘﺰﺷﻚ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺎر‪ ،‬روانﺷـﻨﺎس و ﺳـﺎﻳﺮ اﻓـﺮادي ﻛـﻪ در ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺴﺌﻮل او ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺠﺰﻳﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﻧﻤﻮدن و اﺳـﺘﻤﺮار ارزﻳـﺎﺑﻲﻫـﺎ و ﻣﺮاﻗﺒـﺖﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه و ﺗﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷـﺘﻪاي‬ ‫•‬
‫درﻣﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﺧﺪﻣﺎت و ارزﻳﺎﺑﻲﻫـﺎي داروﻳـﻲ و ﻏﻴﺮداروﻳـﻲ‬
‫اﻧﺠﺎمﺷﺪه در ﭘﺮوﻧﺪه ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن درﻣﺎﻧﻲ واﺟﺪ ﺻﻼﺣﻴﺖ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﺑﻴﻤﺎر را در ﻓﻮاﺻـﻞ زﻣـﺎﻧﻲ‬ ‫•‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺠﺎم داده و ﻧﺘﺎﻳﺞ را در ﭘﺮوﻧﺪه وي ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫‪91‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﻃﻲ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ اوﻟﻴﻪ از زﻣﺎن ﭘـﺬﻳﺮش ﺗﻮﺳـﻂ‬

‫ﭘﺮﺳﺘﺎر‬
‫ ﺛﺒﺖ ﮔﺰارشﻫﺎي ﺳﻴﺮ درﻣﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺘﺎر‪ ،‬ﺣـﺪاﻗﻞ ﻳـﻚ ﺑـﺎر در ﻫـﺮ‬
‫ﺷﻴﻔﺖ‬
‫ ﺛﺒﺖ ﻋﻼﺋﻢ ﺣﻴﺎﺗﻲ و ﭘﻴﮕﻴﺮي اﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﻻزم ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و دﺳﺘﻮرات ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﺑﻴﻤﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺘﺎر‬
‫ ﺛﺒﺖ روزاﻧﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻴﻤﺎر )در ﺻﻮرت ﻟﺰوم و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻴﻤـﺎر‪،‬‬
‫در ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ(‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﻳـﺎ ﺳـﺎﻳﺮ ﻣـﻮارد‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﻌﺎﻟﺞ‬
‫ ﺛﺒﺖ روزاﻧﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﻣﺮاﻗﺒﺘـﻲ ﺛﺒـﺖﺷـﺪه ﺑـﺎ اﻗـﺪاﻣﺎت‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺘﺎر‬
‫ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻣﻮاد ﺗﻮﺳـﻂ ﻛـﺎردان آزﻣﺎﻳـﺸﮕﺎه‪ ،‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر ﻳـﺎ‬
‫روانﺷﻨﺎس اﻧﺠﺎم و ﻧﺘﻴﺠﻪ آن در ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻴﻤﺎر ﺛﺒﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و دﺳﺘﻮرات ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در ﭘﺮوﻧﺪه اﻧﺠـﺎم‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻣـﺸﺘﺮك ﺗﻮﺳـﻂ ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪه و ﺗـﻴﻢ‬ ‫•‬
‫ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي ﺻﺎﺣﺐ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﺮﮔﻪ ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻮاﻧـﺎ ﻛﺎﻣـﻞ و ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ﺧـﻂ‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﻲﻫﺎ و روشﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺷﺪه و ﻧﺴﺨﻪاي از آن ﺑﻪ ﺑﻴﻤـﺎر ﺗﺤﻮﻳـﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻳﻜﻲ از ﭘﺮﺳﺘﺎران آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎري را ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ درك ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎر )در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر اﺟﺎزه دﻫﺪ( و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وي اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده و در ﭘﺮوﻧﺪه وي ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪92‬‬

‫در زﻣــﺎن ﺗــﺮﺧﻴﺺ ﭘﺰﺷــﻚ ﻣــﺴﺌﻮل ﺑﻴﻤــﺎر‪ ،‬آﻣــﻮزشﻫــﺎي ﻻزم در زﻣﻴﻨــﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺰﺷﻜﻲ را ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﺳﺎده و ﻗﺎﺑﻞ درك ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎر )در ﺻـﻮرﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻴﻤﺎر اﺟﺎزه دﻫﺪ‪ (.‬و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وي اراﺋﻪ ﻧﻤـﻮده و در ﭘﺮوﻧـﺪه وي‬
‫ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ در ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻴﻤﺎر ﺛﺒﺖ و ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫•‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻪ اﻃﻼع وي )در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺮاﻳﻄﺶ اﺟﺎزه دﻫـﺪ( و ﻫﻤﺮاﻫـﺎﻧﺶ‬
‫رﺳﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫دوﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨـﻪ از درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﻛﻤﺒـﻮد ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎ درﻣﺎن ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻓﺮاد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ‬
‫ﻣﻮرد ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ اﻳـﻦ ﺧﻄـﺮ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﺻـﺮف ﺷـﺪه ﺑـﺮاي‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎ و ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﻣﺮﻛﺰ ‪ /‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي از دﺳﺖ ﺑﺮود‪.‬‬
‫اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﮔـﺎﻫﻲ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺒﻠـﻲ دﻗﻴـﻖ دارد‪ .‬ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﺑﺎﻳـﺪ اﻧﻌﻄـﺎفﭘـﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷـﺪ زﻳـﺮا ﻧﻴﺎزﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﻣﺴﻴﺮ درﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺪف از ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻﺗﻲ درﺑﺎره ﻣـﺸﻜﻼت و ﻧﻴﺎزﻫـﺎي‬
‫ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎ درﺑﺎره ﻣﺸﻜﻼت و ﻧﻴﺎزﻫﺎي درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﻴﻤﺎران ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ اﻧﻔـﺮادي ﺷـﺪه درﻣـﺎن‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫‪93‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﺪرﺗﺎً در ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ درﻣـﺎن‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻬﺘﺮ درﻣـﺎﻧﻲ در‬
‫ﻣﻴﺎن آن دﺳﺘﻪ از ﻣﺮاﺟﻌﺎن دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺧﺪﻣﺎت‬
‫رواندرﻣﺎﻧﻲ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ اﻗﺎﻣﺘﻲ ﮔﺬراﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ در ﻃـﻮل ﻣـﺪت‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري ﻣﻴـﺎن ﻛـﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه‬
‫)ﺳﻢزداﻳﻲ( را ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎ دﻳﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘـﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ‪ :‬ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﭘـﺲ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬ ‫•‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﺮدي ﺑﻴﻤﺎران در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﺧـﺪﻣﺎت اراﻳـﻪ ﺷـﺪه در دوره ﺑـﺴﺘﺮي ﺗـﺪاوم ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺮا و ﻏﻴﺮﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺮا را ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ارﺟﺎعدﻫﻨﺪه ﺑﻴﻤـﺎران ﺑﺎﻳـﺪ ﻗﺒـﻞ و ﺑﻌـﺪ از دوره ﺑـﺴﺘﺮي در ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬ ‫•‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﻌﺎل درﮔﻴـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑـﺴﺘﺮي و‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﻛﺰ ارﺟـﺎعدﻫﻨـﺪه‪ ،‬ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﻲﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ﺧـﺪﻣﺎت ﭘـﻴﺶ از‬
‫ﭘﺬﻳﺮش و ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ را ﺑﻪﻋﻤﻞ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺮاﺟﻌﺎن در دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف درﻣـﺎن‬ ‫•‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل روانﺷﻨﺎﺳـﺎن و ﻣـﺪدﻛﺎران‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻤﺎر را ﺑﺮاي ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﺸﻜﻼت رواﻧﻲ و ﺟﺴﻤﻲ ﺧـﻮد‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎن ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪94‬‬

‫ﻣﺪت درﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻧﻴـﺎز اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪه ﺧـﺪﻣﺎت ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﻮد و‬ ‫•‬
‫اﺣﺘﻤﺎل دارد در ﺻﻮرت وﺟﻮد اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن زﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ارزﻳﺎﺑﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﺪت ﺑﺴﺘﺮي ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﺎ ﻣﺮﻛﺰ ارﺟﺎعدﻫﻨﺪه ﻳﺎ ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺑﻴﻤﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻴﻤﺎر روي درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﻮد ﺑﻌـﺪ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ داراي واﺣﺪ آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ارﺟﺎع ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑــﺮاي اﻳﺠــﺎد ﺷــﺒﻜﻪﻫــﺎي اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﺣﻤﺎﻳــﺖﻛﻨﻨــﺪه از ﭘﺮﻫﻴــﺰ‪ ،‬ﺧــﺎﻧﻮاده‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت و ﺷﺒﻜﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آنﻫـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎن‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮاﻫﺪي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺪاوم ﺑﺪون وﻗﻔﻪ درﻣـﺎن از ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ درﻣﺎن را‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﺴﻬﻴﻼت درﻣﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ اﻗﺎﻣﺘﻲ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ ﺑـﺮاي درﻣـﺎن‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن داراي اﻧﮕﻴﺰه و ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻋﻮارض درﻣﺎﻧﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي و ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ اﻗﺎﻣﺘﻲ در ﻛﻨﺎر ﺧـﺪﻣﺎت ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪95‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ارزش اﺳﺘﻔﺎده از دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي آنﻫـﺎ در‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺸﺎرﻛﺖ دادن اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و اﺟﺘﻤﺎع‬
‫و ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ آنﻫﺎ درﺑﺎره ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺧـﺪﻣﺎت‪ ،‬ﺗـﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮي درﺑـﺎره‬
‫ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ آن و ﻧﺤﻮه اراﺋﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻜﻠﻴﻒ درآﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺪف از اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آوردن زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻮﺟﻮد و دﺧﻴﻞ ﻧﻤـﻮدن دﻳـﺪﮔﺎه‬
‫ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه و ﺧﺎﻧﻮاده او در اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ درﺑﺎره دﻳﺪﮔﺎه اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧـﺪﻣﺎت درﺑـﺎره ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺗﻤﺎسﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻓﺮدي ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﻨﺎن درﻣﺎﻧﻲ )ﺷﺎﻣﻞ ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﺣﺮفﺷﺎن و رﻓﺘﺎر‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺣﺘﺮام(‪ ،‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻛﺎرﻛﻨﺎن و اراﻳـﻪ ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت درﺑـﺎره وﺿـﻌﻴﺖ‬
‫ﻓﺮد‪ ،‬درﻣﺎن و ﻋﻮارض آن‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑـﺮاي اﺑـﺮاز دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎيﺷـﺎن و‬
‫ﺷﺮﻛﺖ دادنﺷﺎن در ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در اﻳـﻦ زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫ﻧﻘﺎﻳﺺ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي وﺟﻮد دارد‪ .‬دﺳـﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑـﻪ اﻳـﻦ اﻫـﺪاف ﺑـﺎ ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﻫﻤﻜـﺎري‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن و ﺧﺎﻧﻮادهﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻣﺮﻛـﺰ درﻣـﺎﻧﻲ اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦﮔﻮي ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫روي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن در درﻣﺎن و ﻧﺘﺎﻳﺞ درﻣﺎﻧﻲ اﺛﺮات ﻣﻄﻠﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت و ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎ‪ :‬ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻫـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻓﻌﺎﻻﻧـﻪ‬ ‫•‬
‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﻣﺮور و اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎرﻛﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪96‬‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﻌﺎل در ﺗـﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫•‬

‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺗﺮﺧﻴﺺ درﮔﻴﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﺟﻌﺎن را از ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪﺷﺪه ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤـﻮده‬ ‫•‬
‫و اﻫــﺪاف و اﻧﺘﻈــﺎرات درﻣــﺎن را ﺑــﻪ زﺑــﺎن روﺷــﻦ و ﺳــﺎده در اﺧﺘﻴــﺎر‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ درﻳﺎﻓﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻳﺪ درﺑﺎره ﺣﻖ ﺧـﻮد ﺑـﺮاي ﺑﺮﺧـﻮرداري از‬ ‫•‬
‫ﻳــﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ ﻣﺮاﻗﺒــﺖ درﻣــﺎﻧﻲ در ﻣﺮﻛــﺰ‪/‬ﺑﺨــﺶ ﺑــﺴﺘﺮي و ﻳــﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺲ از ﺗﺮﺧﻴﺺ آﻣﻮزش داده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫـﺎي ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻛﻤﻚﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﻲ و ﺗﻮﻗـﻊ ﺧـﻮد را از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎن‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮوهﻫﺎي ﺣﻤﺎﻳـﺖﻛﻨﻨـﺪه‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه از ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﻲ از ﻛـﺎرﻛﺮد ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﭘـﺲ از‬
‫ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﺧﺪﻣﺎت را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان داوﻃﻠـﺐ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧـﺪ و ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر در ﺑﺮاﺑﺮ دﺳﺘﻤﺰد را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫•‬
‫از ﺧﺪﻣﺎت را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮده و ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪97‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي اراﻳﻪ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ ﺑـﺴﺘﺮي اﻟﮕـﻮ را ﺗﻮﺻـﻴﻒ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ اﺳﺎﺳﺎً واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺎر ﭼﻨﺪرﺷﺘﻪاي ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰه و ﻣـﺎﻫﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﻛـﻢﺗـﺮ‬
‫از ﻣﻴﺰان ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺘﺨﺼﺺ در ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﻧﻘﺶ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي در ﻧﻈﺎم درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد‬
‫• ﻓﻘﺪان ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎ و راﻫﻨﻤﺎﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و‬
‫• ﻓﻘﺪان آﻣﻮزش ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي و اﻗﺎﻣﺘﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﻳـﻦ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫• ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ در دﺳﺘﺮس‬
‫• ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫• ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي‬
‫• اﻫﺪاف درﻣﺎن‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ :‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻚ ﺗـﻴﻢ ﭼﻨﺪرﺷـﺘﻪاي‬ ‫•‬
‫اراﺋﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﻴﻢ درﻣﺎن در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮﻋﻬﺪه روانﭘﺰﺷـﻚ‬
‫ﻳﺎ ﭘﺰﺷﻚ دورهدﻳﺪه و در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮ ﻋﻬﺪه روانﭘﺰﺷﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪98‬‬

‫ﭘﺮوﻧﺪه ﻳﺎ ﻓﺎﻳﻞ ﭘﺮﺳﻨﻠﻲ ـ ﭘﺮوﻧﺪه ﻳﺎ ﻓﺎﻳﻞ ﭘﺮﺳﻨﻠﻲ ﻫﺮﻳﻚ از ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫•‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ذﻳـﻞ ﺑـﻮده ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻧـﺴﺨﻪ از آن در اﺧﺘﻴـﺎر ﻣـﺴﺌﻮل ﻓﻨـﻲ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺗﻤﺎس ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫ ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ ﺷﻐﻠﻲ اﻣﻀﺎء ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮد‬
‫ ﻛﭙﻲ ﻣﺪارك ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬
‫ ﻛﭙﻲ ﻣﺪارك دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻃﻲﺷﺪه‬
‫ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ اوﻟﻴﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺤﻮﻟﻪ‬
‫ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آزﻣﻮنﻫﺎي دورهاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺣﺮﻓﻪاي و ﻏﻴﺮﺣﺮﻓﻪاي‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن؛ در ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺗﻤـﺎم‬
‫اوﻗﺎت ﺷﺒﺎﻧﻪ روز در دﺳﺘﺮس ﺑﻮده و ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ ﻧﺎم و ﻧﺎمﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺗﻤﺎس)ﺷﺎﻣﻞ آدرس و ﺗﻠﻔﻦ ﻓﺮد و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻳﺎ دوﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫در ﺻﻮرت ﻟﺰوم از ﻃﺮﻳﻖ آنﻫﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ وي ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺖ(‬
‫ ﺳﻤﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻴﻔﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪ روزي ﻫﺮ ﻣﺎه ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻧﺎم و ﺳﻤﺖ اﻓﺮاد در آن ﺷﻴﻔﺖ‪،‬‬ ‫•‬
‫در ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻗﺎﺑﻞ روﻳﺖ ﺑﺮ روي ﺗﺎﺑﻠﻮي اﻋﻼﻧﺎت ﻳﺎ دﻳﻮار ﻧﺼﺐ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﻳﻚ از ﭘﺮﺳﻨﻞ در ﻃﻮل ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ دو ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎري ﺑﻪ‬ ‫•‬
‫ﻃﻮر ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ )ﺑﻪ ﺟﺰ در ﻣﻮارد ﺑـﺮوز ﺑﺤـﺮان ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد(‪.‬‬
‫‪99‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻟﻴﺴﺖ ﺷﻴﻔﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪ روزي ﻫـﺮ ﻣـﺎه ﮔـﺮوه اﺣﻴـﺎء در‬ ‫•‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻗﺎﺑﻞ روﻳﺖ ﺑﺮ روي دﻳﻮار ﻳﺎ ﺗـﺎﺑﻠﻮي اﻋﻼﻧـﺎت ﻧـﺼﺐ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اورژاﻧﺴﻲ ﭘﺮﺳﻨﻞ‪ ،‬ﺧﺎرج از ﻓﻬـﺴﺖ ﺷـﻴﻔﺖ‬ ‫•‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ روزي‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪاﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ و ﭼﻴـﻨﺶ ﭘﺮﺳـﻨﻞ در ﻫـﺮ ﺷـﻴﻔﺖ‬ ‫•‬
‫ﻛﺎري ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻮع و وﺧﺎﻣﺖ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﻤﺎران و ﺣﺠﻢ ﻛـﺎر اﺳـﺖ‪،‬‬
‫درﺑﺨﺶ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوره ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺑﺪو ورود‬ ‫•‬
‫ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ در ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ ﺑـﺴﺘﺮي ﻳـﻚ ﻛﺘﺎﺑﭽـﻪ ﺗـﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑـﺮاي‬
‫آﺷﻨﺎﺳــﺎزي ﭘﺮﺳــﻨﻞ ﺟﺪﻳــﺪ ﺑــﺎ ﺷــﺮاﻳﻂ ﻋﻤــﻮﻣﻲ‪ ،‬وﻳﮋﮔــﻲﻫــﺎ و ﻧﻜــﺎت‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ اﻟــﻒ( ﻣﻌﺮﻓــﻲ ﻛــﻞ ﻣﺮﻛــﺰ‪/‬ﺑﺨــﺶ از ﺟﻤﻠــﻪ )ﻧﻘــﺸﻪ ﺳــﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﺣﻘﻮق ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺧﺪﻣﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﺘـﺮل ﻋﻔﻮﻧـﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت اﻳﻤﻨـﻲ و‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷـﺖ ﻣﺤـﻴﻂ‪ ،‬اﻃﻔـﺎء ﺣﺮﻳـﻖ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﻄـﺮ‪،‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺑﻮﻣﻲ ﻣـﺮدم ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬ﭼـﺎرت و ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﭘﻮﺷﺶ و رﻓﺘﺎر‪ ،‬اﻣﻮر اداري و‬
‫ﻣﺎﻟﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮﺧﺼﻲﻫـﺎ‪ ،‬ﺗـﺎﺧﻴﺮ و ﺗﻌﺠﻴـﻞ‪ ،‬ﺣـﻀﻮر و ﻏﻴـﺎب‪ ،‬ﺑﻴﻤـﻪ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻮق و ﻣﺰاﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺎداش و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺎر‪ ،‬روﻧﺪ ارﺗﻘﺎء ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧـﺎت رﻓـﺎﻫﻲ‬
‫و‪(...‬‬
‫ ب( ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺟﺰﻳﻴﺎت و ﻣﻮارد ﺧﺎص اﻳﻦ ﺑﺨﺶ )ﺧـﺼﻮﺻﺎً ﻣـﻮارد ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎ و ﺷﺮح وﻇﺎﻳﻒ ﻫﺮ ﻓﺮد(‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪100‬‬

‫ پ( زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ‪.‬‬
‫ ﭼﻚ ﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﮔﺬراﻧﺪن ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗـﻮﺟﻴﻬﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از اﻣﻀﺎء ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺎرﻛﻨـﺎن‪ ،‬در ﭘﺮوﻧـﺪه ﭘﺮﺳـﻨﻠﻲ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳــﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي آزﻣــﻮن ﺻــﻼﺣﻴﺖ و ﺗﻮاﻧﻤﻨــﺪي ﻛﺎرﻛﻨــﺎن‪ ،‬آﻣــﻮزش و‬ ‫•‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزي ﻛﺎرﻛﻨـﺎن و اﻳﻤﻨـﻲ ﺷـﻐﻠﻲ ﻣﻄـﺎﺑﻖ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺑﺨﺶﻫﺎي روانﭘﺰﺷﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻮﻇﻒ اﺳـﺖ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻛـﺎﻓﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ ﺗﻌـﺪاد ﺗﺨـﺖ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺗﺨﺼﺺ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻮدن ﺧﺪﻣﺎت اراﻳﻪ ﺷﺪه ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ و ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد در ﺟـﺪول‬
‫زﻳﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :5‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي‬
‫ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﭘﺰﺷﻜﻲ‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫روانﭘﺰﺷﻚ )ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎري ﺻﺒﺢ(‬ ‫‬ ‫روانﭘﺰﺷـﻚ ﻳــﺎ ﭘﺰﺷــﻚ ﻋﻤــﻮﻣﻲ )ﻧﻮﺑــﺖ ﻛــﺎري‬ ‫‬
‫ﭘﺰﺷﻚ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎري ﻋﺼﺮ و ﺷﺐ(‬ ‫‬ ‫ﺻﺒﺢ(‬
‫ﻣﺸﺎوره ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺮوﻳﺲﻫﺎي ﺗﺨﺼـﺼﻲ در‬ ‫‬ ‫ﭘﺰﺷﻚ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎري ﻋﺼﺮ و ﺷﺐ(‬ ‫‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‬ ‫در ﺻﻮرت ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﭘﺰﺷﻚ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻧﻮﺑـﺖ‬ ‫‬
‫ﻛﺎري ﺻﺒﺢ‪ :‬روانﭘﺰﺷﻚ )ﻧﻮﺑﺖ ﻛـﺎري ﺻـﺒﺢ ﻳـﺎ‬
‫*‬
‫ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪوﻗﺖ(‬
‫ﻣﺸﺎوره ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺮوﻳﺲﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺻﻮرت‬ ‫‬
‫ﻧﻴﺎز‬
‫‪101‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ :5‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي‬

‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎري‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎري‬
‫ﺳــﻮﭘﺮواﻳﺰر ﭘﺮﺳــﺘﺎري ـ ـ ﻳــﻚ ﭘﺮﺳــﺘﺎر ﻳــﺎ‬ ‫‬ ‫ﺳﻮﭘﺮواﻳﺰر ﭘﺮﺳﺘﺎري ـ ﻳﻚ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻳﺎ روانﭘﺮﺳـﺘﺎر‬ ‫‬
‫روانﭘﺮﺳﺘﺎر در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎري‬ ‫در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎر‬
‫ﭘﺎراﻛﻠﻴﻨﻴﻚ‬ ‫ﭘﺎراﻛﻠﻴﻨﻴﻚ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺿـﻮاﺑﻂ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻣﺤـﻞ راهاﻧـﺪازي‬ ‫‬ ‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺼﺮف اﺧﻴﺮ ﻣـﻮاد ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﻲ از‬ ‫‬
‫**‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺮﺳﺘﺎري اراﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫***‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫‬
‫ﻣﺪدﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‬ ‫ﻣﺪدﻛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‬
‫****‬
‫ﻛﺎردرﻣﺎنﮔﺮ‬ ‫‬ ‫ﻛﺎردرﻣﺎنﮔﺮ‬ ‫‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‬
‫ﻣﻨﺸﻲ ﺑﺨﺶ‬ ‫‬ ‫ﻣﻨﺸﻲ‬ ‫‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺗﺎﻳﻊ ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﺤﻞ‬ ‫‬ ‫ﻣﺪﻳﺮ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‬ ‫‬
‫راهاﻧﺪازي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻧﻈﺎﻓﺖ‬ ‫‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و رﺧﺘﺸﻮيﺧﺎﻧﻪ‬ ‫‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ‬ ‫‬

‫* در ﺻﻮرت ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﭘﺰﺷﻚ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻧﻮﺑﺖ ﻛﺎري ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎري ﭘﺎرهوﻗﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ روانﭘﺰﺷﻚ اﻟﺰاﻣـﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫** ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺮﺳﺘﺎري‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶﻫـﺎي ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻮءﻣﺼﺮف اﺧﻴﺮ ﻣﻮاد در ادرار را ﺟﻬﺖ اﺳـﺘﻔﺎده در ﻣﻘﺎﺻـﺪ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛـﺰ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﺠﺎز اﺳﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﺧﺪﻣﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻃﺒﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫*** ﻛﺎرﺷﻨﺎس روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﻣﺸﺎوره ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﻛﺎرﺷﻨﺎس روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﻣﺸﺎوره وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻣﻲﺗﻮان از ﻛﺎرﺷـﻨﺎس روانﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮط ﮔﺬراﻧﺪن دوره آﻣﻮزﺷﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫**** ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻓﻀﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻋﺮﺿـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﻛﺎردرﻣـﺎﻧﻲ را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪102‬‬

‫آﻣﻮزش‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺑﻪ رﻏﻢ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‪ ،‬ﺷـﻮاﻫﺪ ﻛـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺿﺮورﻳﺎت ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻣﺮاﻛـﺰ ﺑـﺴﺘﺮي در دﺳـﺘﺮس‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ ﺳـﻄﻮح آﻣﻮزﺷـﻲ و ﺗﺨﺼـﺼﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﺳﺎس آﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺗﺠﺎرب ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﻴﻨـﻪ‬
‫آﻣﻮزش ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧﺪﻣﺎت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫• دوره آﻣﻮزش ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ دو ﻫﻔﺘﻪاي درﻣﺎنﻫﺎي داروﻳﻲ ﺑﺮاي ﭘﺰﺷـﻜﺎن‬
‫و روانﭘﺰﺷﻜﺎن ﺷﺎﻏﻞ در ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي‬
‫• ﭘﺰﺷﻜﺎن و روانﭘﺰﺷﻜﺎن ﺷﺎﻏﻞ در ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺨـﺸﻲ از‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺎزآﻣﻮزي ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﺎزآﻣﻮزي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ درﻣﺎن‬
‫و ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﺧﺘﺼﺎص دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫• دوره آﻣﻮزش ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ دو ﻫﻔﺘﻪاي ﻣﺪاﺧﻼت رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮاي روانﺷﻨﺎﺳﺎن ﺷﺎﻏﻞ در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي‬
‫• ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻣـﻮزشﻫـﺎي ﻓـﻮق ﻳـﻚ‬
‫دوره آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﻲ ﻃﺮاﺣـﻲ ﺷـﺪه ﺑـﺮ اﺳـﺎس راﻫﻨﻤـﺎي ﺣﺎﺿـﺮ‬
‫ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي ارزﻳـﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣـﺪاﺧﻼت‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫• در ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺘﺎبﻫـﺎي ﻣﺮﺟـﻊ در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ اورژاﻧﺲ ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬اورژاﻧﺲﻫﺎي داﺧﻠﻲ و ﺟﺮاﺣﻲ و ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي‬
‫درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪103‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻣـﺸﺨﺺ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد و ﻧﻴﺎزﻫـﺎي‬ ‫•‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ اﻳﺸﺎن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﻚ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻚ ﻣﺴﺆل ﻓﻨﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﻣـﺴﺆل ﺗـﺄﻣﻴﻦ آﻣـﻮزشﻫـﺎي ﻻزم‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺮﺳﺘﺎران و ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن دﺧﻴﻞ در درﻣﺎن ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪104‬‬

‫ﻣﺤﻴﻂ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑـﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاي‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ و اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﻤﺎران و ﻛﺎرﻛﻨـﺎن‪ ،‬ﻓـﻀﺎﻫﺎي ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه و ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻨﻄﻘـﻲ‬
‫ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﻴﺎن ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت درﻣـﺎن ﺷـﺎﻣﻞ اﺗـﺎق ﻣﻌﺎﻳﻨـﻪ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ‬
‫ﺧﻮردن دارو‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه و ‪ ...‬اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه و ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻴﻂ‪ :‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﺨﺖﻫﺎي ﺑﺨﺶ ارزﻳﺎﺑﻲ‪/‬ﺗﺜﺒﻴﺖ از ﺗﺨﺖﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬ ‫•‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﺟﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶﻫـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ‬ ‫•‬
‫ﻣﻴﺰان ﺷﻴﻮع ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺧـﺘﻼﻻت ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد‪ ،‬ﻣﻴـﺰان ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد و ﻣﻴﺰان ادﻏﺎمﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻣـﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬
‫ﺑﻴﻤﺎران دارد‪ .‬در »ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻳﻚ« ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﻤـﻪﮔﻴـﺮيﺷـﻨﺎﺧﺘﻲ ﺷـﺮح‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬ﺗﺨـﺖ درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد ﺑﻪ ازاي ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﺨﺖ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﺷﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ روانﭘﺰﺷـﻜﺎن اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن‬
‫)‪ (2002‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﻪ ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ ‪ 100‬ﻫـﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪105‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 500‬ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 15‬ﺗﺨـﺖ ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن‬ ‫•‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﻣﺮاﻛﺰ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي و ‪ 5‬ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﺨﺶﻫـﺎي‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻪﺻﻮرت‬ ‫•‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺘﻘﻞ راهاﻧﺪازي ﺷﻮﻧﺪ و ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪﺻﻮرت اﺧﺘـﺼﺎص ﭼﻨـﺪ ﺗﺨـﺖ در‬
‫ﺑﺨﺶ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪﺻﻮرت اﻳﺪه آل ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫•‬
‫اﻣﻜﺎن درﻣﺎن آﻧﻬﺎ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد و ﻧﺤﻮه ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي‬ ‫•‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ و اراﻳﻪ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪل ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي اﻧﻌﻄﺎف وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬ ‫•‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم از ﺧﺪﻣﺎت اورژاﻧﺲ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻀﺎي داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ )ﺣﻴﺎط( ﻛﺎﻓﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻄﻠﻮب در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫•‬
‫ اﺗﺎقﻫﺎي ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺧﻮب ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺷﺪه‬
‫ اﺗﺎقﻫﺎي ﻣﺠﺰا ﺑﺮاي ﺟﻠﺴﺎت رواندرﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﺧـﺼﻮﺻﻲ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﺣﻔﻆ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ ﻣﺤﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ادرار‬
‫ اﺗﺎق ﺗﻮزﻳﻊ دارو ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﻛـﻪ ﻣـﺴﻴﺮ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن از اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻮزﻳﻊ دارو ﺟﺪا ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ ﻳﻚ اﺗﺎق ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﺰرگ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪106‬‬

‫اﺗﺎﻗﻲ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و ﻫﻤﺮاﻫـﺎن )ﺷـﺎﻣﻞ وﺳـﺎﻳﻞ ﺑـﺎزي‪ ،‬ﭘﻤﻔﻠـﺖ‪،‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮوﺷﻮر‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ و‪( ...‬‬
‫ ﻻزم اﺳﺖ اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻃﺒـﻲ ﺷـﺪﻳﺪﺗﺮ ﺑـﻪ اﻳـﺴﺘﮕﺎه‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎري ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ ﺗﻤﺎم ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺻﻨﺪﻟﻲ ﭼﺮخدار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮدد ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ اﺗﺎق ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﺑـﺎ ﻛﻤـﺪ‪ ،‬دوش و ﺗﻮاﻟـﺖ ﺷﺨـﺼﻲ و‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
‫ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ در ﺗﻤﺎم اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﻣﻜﺎن اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ داﺧﻠﻲ ﻳـﺎ‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﻛﺎري ﻋﺎري از دود ﺳـﻴﮕﺎر در ﺑـﺴﻴﺎري‬ ‫•‬
‫از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﺸﻜﻼت اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﺗﺎق ﻣﺨﺼﻮص ﺳـﻴﮕﺎر ﻛـﺸﻴﺪن در ﻗـﺴﻤﺘﻲ از ﻫـﺮ ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺗﺎقﻫﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﻪ ﻣﺤﻠـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ راه ﺣﻞ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ در ﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫اﺗﺎقﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻴﮕﺎر ﻛﺸﻴﺪن ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑـﺴﻴﺎر اﻧـﺪك اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫ﻣﺮاﻛﺰي ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن از ﺧـﺪﻣﺎت ﺳـﻴﮕﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ دﺷﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫در اﺗﺎق ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻴﮕﺎر ﻛﺸﻴﺪن و در ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﭘﻮﺳـﺘﺮﻫﺎي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶدﻫﻨﺪه ﻣﻀﺮات اﺳﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﻴﺎت و ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﺼﺐ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪107‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ اﻓﺮاد زﻳﺮ ‪ 18‬ﺳـﺎل در ﺑﺨـﺶ درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد اﻓـﺮاد‬
‫ﺑﺰرﮔﺴﺎل ﺑﺴﺘﺮي ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد در‬
‫اﻓﺮاد زﻳﺮ ‪ 18‬ﺳﺎل ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺸﺎرﻛﺖ روانﭘﺰﺷـﻜﺎن ﻛـﻮدك و‬
‫ﻧﻮﺟﻮان وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ در ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد ﺑﻴﻤﺎران ﺟﻮانﺗﺮ )زﻳﺮ ‪ 25‬ﺳﺎل( در ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺠﺰا ﺗﺤﺖ درﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻓﺰاﻳﻨـﺪهاي در‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻨﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬
‫ﻣﻮاد ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻓﺮاد ﻣﺴﻦ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه از ﺧﺪﻣﺎت آﮔـﺎه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺸﻲ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺴﺘﻪﻫﺎي ﻣﺪاﺧﻼت ﻃﺒﻲ‪،‬‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺎ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان ﺗﻄﺒﻴـﻖ داده‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺎن ﺑﺎردار‬
‫زﻧﺎن ﺑﺎردار ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻳﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖﺷﺪه ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻣـﺎدر و ﺟﻨـﻴﻦ ﻣﻬـﻢ اﺳـﺖ و از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي اﻣﻜﺎن اراﻳﻪ ﺧﺪﻣﺎت زﻳﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫• ﺗﻴﺘﺮاﺳﻴﻮن دوز دﻗﻴﻖ‬
‫• درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد‬
‫• درﮔﻴﺮ ﻛﺮدن ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﺑﺎرداري‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪108‬‬

‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﺑﺎرداري را ﻳﻚ »ﻓﺮﺻـﺖ ﻃﻼﻳـﻲ« ﺑـﺮاي درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد‬

‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻧﮕﻴﺰه ﻣﺎدر ﺑﺮاي درﻣﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ از ﻧﻈـﺮ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ در ﻃـﻮل دوره‬
‫ﺑﺎرداري ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪاﺧﻼت درﻣـﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫در ﻃﻮل ﺑﺎرداري را اراﻳـﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬در ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﺎﻳـﺪ ﻫﻤـﺴﺮ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻴﻤﺎر را در درﻣﺎن ﻣﺸﺎرﻛﺖ داده ﺷﺪه و ﻧﻴﺎزﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫آﻧﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﺪ اﺧﺘﻼﻻت ﺟﺴﻤﻲ ﻫﻤﺮاه ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه ﻣـﻮاد اﺳـﺖ‪ .‬درﻳﺎﻓـﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺴﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد روي آورده ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻳـﺎ‬
‫در اﺛﺮ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺴﻤﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﭼﺎر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼت ﻃﺒـﻲ‬
‫ﺣﺎد ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن را اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻻﻳﻞ زﻳـﺮ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ اﻓـﺮاد‬
‫ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻻت ﺟﺴﻤﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﺎﻓﻲ را از ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي اوﻟﻴـﻪ ﻳـﺎ ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫• اَﻧﮓ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻋﺘﻴﺎد‬
‫• ﻓﻘﺪان داﻧﺶ درﺑﺎره اﻋﺘﻴﺎد‬
‫• دﺷﻮاري ﺑﺮاي درﮔﻴﺮ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻣﺮاﺟﻌﺎن در درﻣﺎن‬
‫• ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﺸﻜﻼت آنﻫﺎ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﻣـﻲﺗـﻮان ارزﻳـﺎﺑﻲﻫـﺎي ﻻزم ﺑـﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺴﻤﻲ ﺑﻴﻤﺎران اﻧﺠﺎم داد‪ .‬درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﺟﺴﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ادﻏﺎمﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫در ﻛﻨﺎر ﺳﺎﻳﺮ ﺧﺪﻣﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﻣـﺪاﺧﻼت ﺗﺨﺼـﺼﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻓﻮقﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎر ﺟﻬﺖ ﭘﻴﮕﻴﺮي درﻣـﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﺮاﻛـﺰ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎﻧﻲ‬
‫ارﺟﺎع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪109‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه‬

‫در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎﻳﺪ روﻳـﻪﻫـﺎي ﻣﺸﺨـﺼﻲ ﺑـﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ‬
‫اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه در ﺑﻴﻤﺎران در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻴﺎز اﺧـﺘﻼﻻت‬
‫رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﻴﻤﺎران درﻣﺎن ﺷﻮد‪ .‬درﺻﺪ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻣﺮاﺟﻌﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫـﺎي درﻣـﺎن‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد از اﺧﺘﻼﻻت رواﻧﻲ ﻫﻤﺮاه از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و اﺧﺘﻼﻻت‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬درﻣﺎن اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻻت ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ دﺷـﻮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻮاد را ﺑﺮاي ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻋﻼﻳﻢ ﺑﻴﻤﺎري رواﻧﻲ ﺧﻮد ﻣﺼﺮف ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪110‬‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و روﻳﻪﻫﺎ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﺣﻤﺎﻳﺖﻛﻨﻨﺪه از روﻧـﺪ ﺑﻬﺒـﻮدي ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ در اﺛﺮﺑﺨـﺸﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻳﻚ ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ ﺑـﺴﺘﺮي ﺑـﺮاي ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻴﻄــﻲ اﻳﻤــﻦ و درﻣــﺎﻧﻲ روﻳــﻪﻫــﺎي روﺷــﻦ و اﺧﺘــﺼﺎﺻﻲ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎ و روﻳـﻪﻫـﺎي ﻣﺮﻛـﺰ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪه و ﭘﺬﻳﺮش آنﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي رﺿﺎﻳﺖ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑـﻪ ﺟـﺰ‬
‫اﻓﺮادي ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺴﻤﻲ ﻳﺎ رواﻧﻲﺷﺎن اﺟﺎزه ﻧﻤـﻲدﻫـﺪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺳـﺎﻳﺮ ﺑﻴﻤـﺎران در‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ درﻣﺎن ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ داده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤـﺎم درﻳﺎﻓـﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪﻣﺎت ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺿـﻴﺢ داد ﻛـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣـﻮاد‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻳﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻋﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ در ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﺠـﺎز ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬ﺧـﺸﻮﻧﺖ ﻛﻼﻣـﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎران ﻳﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺻﻮرت ﺗﺨﻠـﻒ ﺑﻴﻤـﺎر از‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻢ درﻣﺎنﮔﺮ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺑـﺎ ﻣﺮاﺟـﻊ ﻗـﺮاردادي ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘﺎر ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﺨﻠﻒ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺮﺧﻴﺺ از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﺗﺨﻠﻒ از ﻣﻘﺮرات ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻـﻮرت ﻛـﺎﻓﻲ‬
‫در ﭘﺮوﻧﺪه ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ‪ :‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﻣﻼﻗــﺎت اﻋــﻀﺎي ﺧــﺎﻧﻮاده ﻧﻘــﺶ ﻣﻬﻤــﻲ در ﺗــﺄﻣﻴﻦ ﺣﻤﺎﻳــﺖ و اﻳﻤﻨــﻲ ﺑــﺮاي‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪﻣﺎت اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻣﻼﻗﺎتﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻃـﻮل ﻳـﻚ اﻗﺎﻣـﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺛﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف آﻣﺪن ﻫﻤﺮاﻫـﺎن‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖﻛﻨﻨﺪه و ﺗﺸﻮﻳﻖﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻼﻗﺎتﻛﻨﻨﺪه‬
‫‪111‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﻪ ﻃﺮح ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎتﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﻣـﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺪاﺧﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ از اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪﻣﺎت ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫اﻓﺮادي را ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﺧﻮد ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف درﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﻚ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫در ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻮارد‪ ،‬در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ در ﺑﺨﺶ ﺑـﺴﺘﺮي ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ اﺧﺮاج ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺑﻴﻤﺎران ﺻﺮف‬
‫ﻧﻈﺮ از روش درﻣﺎﻧﻲ )ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻳﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ روي درﻣﺎنﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه( ﺗﻮﺿـﻴﺢ داده‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﺑﻴﻤﺎران واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺮﻫﻴـﺰ از ﻣـﺼﺮف‬
‫ﻧﻴﻜﻮﺗﻴﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﺮي ﻏﻴﺮواﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﺎرﻛﻨﺎن از دود ﺳﻴﮕﺎر و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻢ ﻣـﺼﺮف ﺳـﻴﮕﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ ﻳﺎ ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد‪ .‬در ﺻـﻮرت ﺑﻜـﺎرﮔﻴﺮي ﻳـﻚ ﻧﻈـﺎم ﭘـﺎداش‬
‫ژﺗﻮﻧﻲ در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺤﺖ ﻫﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﻲ از ﺳﻴﮕﺎر ﻳﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﺒﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎداش اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮاد‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻂ ﻋﺎري از ﻣﻮاد در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭘﺎﻳﺶ ﺷﻮد‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮاد ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﭘـﺎﻳﺶ اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣـﺎً آزﻣـﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻮاد ﺑـﺎ اﺳـﺘﻘﺒﺎل اﺳـﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن از ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﻮاﺟـﻪ ﻧﻤـﻲﺷـﻮد اﻣـﺎ ﭘﺰﺷـﻚ‪،‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪112‬‬

‫روانﺷﻨﺎس و ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرﻛﻨﺎن دﺧﻴﻞ در درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎﻳﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮاد را ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از راﻫﺒﺮد اﺗﺨﺎذﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻤﻦ ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎران و روﺷﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤﻮدن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ درﻣﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻔﻲ آزﻣـﺎﻳﺶ ادرار‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ روش ﻣﻔﻴﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﻤﺎر ﭘﻴﺶرﻓﺖ ﺧﻮد را در درﻣﺎن ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﺛﺎﻟـﺚ‬
‫)ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‪ ( ...‬ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮاد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﭘﺬﻳﺮش ﺑﻴﻤﺎران ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺎﻳـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮده و ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد او را ﺗﺄﻳﻴـﺪ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ از‬
‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎن از ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪﺻـﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﺮاي‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ادرار دﻫﻨﺪ‪) .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ %15-20‬ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن در ﻫـﺮ روز(‪ .‬ﻫﻤـﻪ اﻓـﺮاد‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻜﺒﺎر ﺑﺎﻳﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﺴﺖ ادرار ﻓﺮدي ﻣﺜﺒـﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺸﻜﻮك ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ آزﻣـﺎﻳﺶﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎ دﻓﻌﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ )ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﻔﺘﻪاي ‪ 2‬ﺑﺎر( اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﮕﺮان ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﺑﺨﺶ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺳـﻂ ﻛـﺎدر‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮرﺳﻲ و در ﺧﺼﻮص اﻓﺰاﻳﺶ دﻓﻌﺎت اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﻳﺎ ادرار اﻧﺠﺎم آزﻣـﺎﻳﺶ‬
‫ادرار از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬
‫روشﻫﺎي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ادرار ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫• آزﻣﺎﻳﺶ ادرار ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻏﺮﺑـﺎﻟﮕﺮي اﻳﻤﻮﻧﻮاﺳـﻲ و آزﻣـﺎﻳﺶ ﺗﺄﻳﻴـﺪي ﺑـﺎ‬
‫روش ﮔﺎزﻛﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﺗﻮدهاي‪ :2‬ﻏﺮﺑـﺎلﮔـﺮي اﻳﻤﻮﻧﻮاﺳـﻲ و‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺑﺎ ﮔﺎزﻛﺮوﻣﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﻲ و ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ ﺗﻮدهاي ﻋﻤﻮﻣﺎً »اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻃﻼﻳﻲ«‬
‫ﻣﺤــﺴﻮب ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﻣــﺸﻜﻼت ﻛﻠﻴــﺪي ﻋﺒﺎرﺗﻨــﺪ از ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟــﻮژي‬
‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﭘﻴﺶرﻓﺘـﻪ‪ ،‬زﻣـﺎن ﻻزم ﺑـﺮاي آﻣـﺎده ﺷـﺪن ﺟـﻮاب‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ و‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت‪.‬‬

‫‪1. Immunoassay‬‬
‫‪2. GCMS‬‬
‫‪113‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ادرار ﺑـﺎ ﻧـﻮار‪ :1‬ﻧﻮارﻫـﺎي آزﻣـﺎﻳﺶ ﻣـﻮاد ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫•‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي اﻳﻤﻮﻧﻮاَﺳﻲ در دﺳﺘﺮس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ارزان ﺑﻮده و ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ در ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤـﺖ‬
‫ﻧﻈﺎرت اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﺒﺖ ﻛﺎذب اﻳﻦ روش از ﺳﺎﻳﺮ روشﻫـﺎ ﺑـﺎﻻﺗﺮ اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻮاپ دﻫـﺎﻧﻲ‪ :‬آزﻣـﺎﻳﺶ ﺳـﺮﻳﻊ ﻣـﺼﺮف اﺧﻴـﺮ ﻣـﻮاد‬ ‫•‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي از ﺑﺰاق در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪه از آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫـﺎي‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎ آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴـﺮي‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت‪ ،‬اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ آﻣﻮزش دﻳﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻧﺸﺪه‬
‫در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺮاﺟﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي را رﻋﺎﻳـﺖ ﻧﻜﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻧﺸﺪه از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﺑﺨـﺶ‪،‬‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻳﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺸﻮﻧﺖ دﻻﻳـﻞ اﺧـﺮاج ﺑﻴﻤـﺎران از ﻣﺮﻛـﺰ درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﻃﺒﻲ ﻳﺎ روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺑﻴﻤﺎر اﻣﻜﺎن ﺗﺮﺧﻴﺺ‬
‫او ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻘﺾ ﻣﻘﺮرات از ﻃﺮف ﻣ‪‬ﺮاﺟﻊ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﺨــﺶﻫــﺎي ﺗﺨﺼــﺼﻲ درﻣــﺎن ﺳﻮءﻣــﺼﺮف ﻣــﻮاد ﻣــﺴﺘﻘﺮ در ﺑﻴﻤﺎرﺳــﺘﺎن‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺎﻓﻲ از ﻧﻈﺮ ﻓﻀﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و آﻣﻮزش ﭘﺮﺳﻨﻞ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﭘﺮﺧﺎشﮔﺮي و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻛﻼﻣﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﺻـﻮرت ﺑـﺮوز رﻓﺘﺎرﻫـﺎي‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮ اﺳـﺎس ﭘﺮوﺗﻜـﻞﻫـﺎي ﻣـﺸﺨﺺ درﻣـﺎن ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎ ﭘﺮﺧﺎشﮔﺮي و ﺧﺸﻮﻧﺖ اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮﻧﻲ ﺑـﺮاي ﺗـﺮﺧﻴﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰيﻧـﺸﺪه‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪1. Urine dip-testing‬‬

 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪114‬‬

‫اﻳﻤﻨﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ در ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ روانﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻧﮓ ﺧﻄﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﭘﺮﺳﺘﺎري در دﺳـﺘﺮس و‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ داﺧﻞ اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻧﮓ ﺧﻄﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺑـﻪ ﻣﺮﻛـﺰ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻧﻲ و‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻌﺎ ﺟﻮاﺑﮕﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ ﻧﮕﻬﺒﺎن در زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻓﻮراً در دﺳﺘﺮس ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺳﺎل ﺗﺠﺮﺑﻪ دارد ﻳﺎ دوره آﻣﻮزش اﻣﻨﻴﺘﻲ را ﮔﺬراﻧـﺪه‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ اﻳﻤﻨﻲ ﻓﻀﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از اﺣﺘﻤﺎل آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻳﺎ دﻳﮕﺮان و ﻓﺮار رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺑﻴﻤﺎران ﻣﺮﻛـﺰ ﻛﻨﺘـﺮل ﺷـﺪه و ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﻣﺤﺼﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳـﺪ در ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد ﻓﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎﻳﻲ‬ ‫•‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺤـﻴﻂ ﻓﻴﺰﻳﻜـﻲ ﻋـﺎري از ﻣـﻮاد اﻃﻤﻴﻨـﺎن‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺼﺮف اﺧﻴﺮ ﻣﻮاد و اﻋﻤﺎل‬
‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺗﺮدد و ﻣﻼﻗﺎﺗﻲﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬
‫ﺑﺮوز ﺧﺸﻮﻧﺖ در ﺟﺮﻳﺎن درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي اﻋﺘﻴﺎد ﺷـﺎﻳﻊ ﻧﻴـﺴﺖ‪ .‬در ﺻـﻮرت ﺑـﺮوز‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم در ﭼﺎرﭼﻮب ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺧـﺸﻮﻧﺖ در ﺑﺨـﺶﻫـﺎي‬
‫روانﭘﺰﺷﻜﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻧﺰدﻳـﻚﺗـﺮﻳﻦ ﭘﺎﺳـﮕﺎه ﻧﻴـﺮوي اﻧﺘﻈـﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﻣﺮﻛﺰ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﻣﻮارد ﺿﺮوري ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴـﺪ‬
‫‪115‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺻﺮف ﺣﻀﻮر ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺗﺪاوم رﻓﺘـﺎر ﻏﻴﺮﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻗﺒﻮل را ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﺪرﺗﺎً ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎ ﻣﺮاﻛﺰ ارﺟﺎعدﻫﻨﺪه ﺑﻴﻤﺎران درﺑﺎره ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد ﻣﻔﻴﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد ﺑﻴﻤﺎران ﺗﺤﺖ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي و ﻣﻴـﺰان در‬
‫دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﺳـﺎﻳﺮ ﮔﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﻲ )ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﺧـﺪﻣﺎت ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ( ﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻨﻔﻲ داﻧﺴﺖ زﻳﺮا اﺣﺴﺎس ﻣـﺴﺆﻟﻴﺖ ﺷﺨـﺼﻲ‬
‫ﻓﺮد را در اﻗﺪام ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ درﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ اﻣﺎ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨـﻮان‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻮد دﻳﺪه ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓـﺮد‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد از دﻳﺪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﻳـﺮا اﻳـﻦ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻧﮕﻴﺰه آنﻫﺎ را در ﺧﺼﻮص ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن ﻣﺪاﺧﻼتﺷﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺑﻴﺎورد ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮد دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻨﻔـﻲ ﭘﻴـﺪا ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳـﺪ آﻣـﻮزشﻫـﺎﻳﻲ در ﻣـﻮرد‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻋﻮدﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺰﻣﻦ اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• دﻓﺎت ﭘﺬﻳﺮشﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﻓﺮد‬
‫• زﻣﺎن ﺳﭙﺮيﺷﺪه از آﺧﺮﻳﻦ ﭘﺬﻳﺮش‬
‫• ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﺿﻌﻴﺖ اﺳﻜﺎن‪ ،‬ﺷﻐﻞ و‪ ...‬ﺑﻴﻤﺎر‬
‫• ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ اﻫﺪاف درﻣﺎن‬
‫• ﺷﺪت ﻣﺸﻜﻼت )ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ‪ ،‬رواﻧﻲ‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺳﻮاﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬
‫از ﻛﻮدك و‪( ...‬‬
‫• ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻗﺒﻠﻲ ﻓﺮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﺷﺪه ﺑﻮده ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻧﺸﺪه‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪116‬‬

‫ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ روش ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﻛﺎر‬ ‫•‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻫﺪاف ﻏﻴﺮواﻗﻊﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺮاﺟﻌﻲ را ﻛﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ از ﻧﻈـﺮ‬ ‫•‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻴﻤﺎري و وﺿﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮاي درﻣﺎن ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻧﻴـﺴﺖ‪،‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﺮ روي ﻳﻚ داروي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻛـﺮد و زﻣـﺎﻧﻲ را ﺑـﺮاي ﭘـﺬﻳﺮش‬
‫ﻣﺠﺪد )ﻣﺜﻼً ‪ 6‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪهاي را ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺑﺎرداري ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﻮاد‬ ‫•‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﻣﺘﺎدون ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤـﻮد و ﺑﻌـﺪ از ﺗﻮﻟـﺪ ﻓﺮزﻧـﺪ ﭘـﺬﻳﺮش‬
‫ﻣﺠﺪد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﺷﺪه را ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﻣﺘﺎدون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺑﻬﺒﻮدﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺑﻬﺒﻮدﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺨـﺸﻲ از ﻧﻴـﺮوي ﻛـﺎر ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﻬﺒﻮدﻳﺎﻓﺘﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ زﻳـﺮ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺪدﻛﺎر ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﺳﺘﻔﺎده از اﻓﺮاد ﺑﻬﺒﻮدﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺣﺘﻴﺎﻃـﺎت‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻄﺮ ﻋﻮد ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮاي آﻧﺎن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫داوﻃﻠﺒﺎن‬
‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ اﻓﺮاد داوﻃﻠﺐ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤـﻚﻛﻨﻨـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ورود داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎر در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺮاي ﺳﻮءﻣـﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﻬﺒﻮدﻳﺎﻓﺘﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ و اﻓﺮاد دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي اﺷـﺘﻐﺎل‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از داوﻃﻠﺒﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻣﺸﺎرﻛﺖ آﻧﻬﺎ را‬
‫در ﻛﺎر ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و اﻣﻜﺎن ﻛﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪117‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ‬

‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺰ‪/‬ﺑﺨﺶ ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺎﻳـﺪ در ﭼـﺎرﭼﻮب اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬
‫ﻣﺼﻮب وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ راهاﻧﺪازي ﺷﺪه و ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺎرت‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ارﺗﻘـﺎي ﻛﻴﻔﻴـﺖ‪ ،‬در ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻤـﺎم‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﭘﺎﻳـﻪ و ﭘـﺎﻳﺶ دورهاي درﻣـﺎن ﺛﺒـﺖ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﻣﻬـﻢ در درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪ :‬ﻣﻴـﺰان ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره‬
‫ﺑﺴﺘﺮي‪ ،‬رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن و ارﺟـﺎع ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ ﺑﻌـﺪ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻓﺮآﻳﻨﺪ و ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺻﻮرت دورهاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺮاي ارﺗﻘﺎي ﻣـﺪاوم‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎزﺧﻮرد داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ‪ :‬ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه در اﻳـﻦ راﻫﻨﻤـﺎ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻣـﺪاوم از‬ ‫•‬
‫ﻃﺮﻳﻖ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻛﺸﻮر ﭘﺎﻳﺶ ﺷﻮد‪.‬‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف‬ ‫•‬
‫ﻣﻮاد را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي اراﻳﻪ ﻫﺮ ﻳـﻚ از ﻣـﺪاﺧﻼت درﻣـﺎﻧﻲ اﻋـﻢ از‬
‫ﻣﺪاﺧﻼت داروﻳﻲ و رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن ﻣﺮﻛـﺰ‪/‬ﺑﺨـﺶ ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﻠﺰم ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﭘﺮوﺗﻜﻞﻫﺎ و دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎي وزارت ﺑﻬﺪاﺷـﺖ‪ ،‬درﻣـﺎن و‬
‫آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دادهﻫﺎي ﻣﺪاﺧﻼت ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﭘﺮوﺗﻜـﻞﻫـﺎي‬ ‫•‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪118‬‬

‫ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي‬ ‫•‬

‫ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺜﺒﻴﺖ‪ :‬ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري در درﻣـﺎن و ﺗـﺪاوم درﻣـﺎن در ﻣﺮاﻛـﺰ‬
‫ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ )ﺳﻄﺢ دو(‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﺗﺪاوم ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ را‬
‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣـﺼﺮف اﻟﻜـﻞ و ﻣـﻮاد‪،‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻛﺎرﻛﺮد رواﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﻲ‬
‫ ﻋﻴﻨﻴﺎت ارزﻳـﺎﺑﻲ دوز ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎري در درﻣـﺎن و ﺳـﺎﻳﺮ‬
‫ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺮﻫﻴﺰﻣﺪار ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮوه »ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺣﻤﺎﻳـﺖﺷـﺪه‬
‫زودرس« ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ )ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳـﺎ اﻗـﺎﻣﺘﻲ(‪،‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از آﺳﻴﺐﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ‬

‫اداره ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ .‬ﮔﺰارش ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اداره‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﺳﺎل ‪ .1386‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن‬
‫وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪.1387‬‬

‫اداره ﭘﻴ ـﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛــﺎﻫﺶ آﺳــﻴﺐ و درﻣــﺎن ﺳﻮءﻣــﺼﺮف ﻣ ـﻮاد‪ .‬ﭘﺮوﺗﻜــﻞ درﻣــﺎن‬

‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‪.1383 .‬‬

‫اداره ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ آﺳﻴﺐ و درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‪ .‬ﭘﺮوﺗﻜﻞ درﻣﺎن واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻣﺴﺘﺎن ‪.1384‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪120‬‬

‫اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻬﺮداد‪ ،‬ﺗﻘﻮا ارﺳﻴﺎ‪ .‬ﺳﻢزداﻳﻲ ﺳﺮﻳﻊ در اﻓﺮاد واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ اﻓﻴﻮﻧﻲ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ و رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﺳﺎل دﻫﻢ زﻣـﺴﺘﺎن ‪ ،1383‬ﺷـﻤﺎره ‪،3‬‬
‫ﺻﺺ ‪.214-219‬‬

‫ﺗﻴﻤﻮري ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻧﺠﻔﻲ ﺳﻴﺪﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد‪ ،‬ﺣﻴﺪريﭘـﻮر اﻳﻤـﻦ‪ .‬ﻣﻴـﺰان‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺗﺮك اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ روش ﺳﻢزداﻳﻲ ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ )‪ (UROD‬ﺑﻲﻫﻮﺷـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪.‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬دوره ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،85‬ﺻﺺ ‪.17-21‬‬

‫ﺑﺪﻳﻌﻲ ﻣﻬﺪي‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻬﺮداد‪ .‬ﺳﻢزداﻳﻲ ﺳﺮﻳﻊ و ﺳﻢزداﻳﻲ ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ در ﺑﻴﻤـﺎران‬

‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ و رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﺳﺎل دﻫﻢ زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،1383‬ﺷﻤﺎره ‪ ،3‬ﺻﺺ‬
‫‪.203-213‬‬

‫ﺻﺒﺮي ﻓﺮﻫﺎد‪ ،‬ﺧﻤﺴﻪ اﻛﺒﺮ‪ .‬ارزﻳﺎﺑﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎ و ﺑـﺮوز ﺗﻬـﻮع و اﺳـﺘﻔﺮاغ‬
‫ﺑﺎ روش ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺘﻨﺸﺎﻗﻲ و ورﻳـﺪي در روش ﺳـﻢزداﻳـﻲ ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﭘﺰﺷـﻜﻲ ارﺗـﺶ ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‪.‬‬
‫زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،1386‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،4‬ﺻﺺ ‪.1461-1466‬‬

‫ﻣﺮﻛﺰ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺸﻮري اﻳﻤـﻦﺳـﺎزي ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‪.‬‬

‫وﻳﺮاﻳﺶ ﺷﺸﻢ‪ ،‬وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ درﻣﺎن و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﻜﻲ‪.1384 ،‬‬

‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن‪ .‬ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫـﺎي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖﺷـﺪه‪ .‬ﻛﺘـﺎب اول‪ ،‬دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ‪1‬اﻟـﻲ ‪25‬‬

‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣـﺎن وزارت ﺑﻬﺪاﺷـﺖ‪ ،‬درﻣـﺎن و آﻣـﻮزش ﭘﺰﺷـﻜﻲ‪ .‬اﻧﺘـﺸﺎرات ﻣﻌﺎوﻧـﺖ‬
‫درﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪.1383‬‬

‫ﻧﺠﻔﻲ ﻛﻴﻮﻣﺮث‪ ،‬اﻣﻴﺮﻋﻠﻮي ﺳﻴﺮوس‪ ،‬ﺿﺮاﺑﻲ ﻫﻤـﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪزاده ﻋﻠـﻲ‪ ،‬ﺧـﺪاﻳﻲ اﻟﻬـﻪ‬
‫ﺳﺎدات‪ ،‬ﺳﻼﺟﻘﻪ ﻋﻠﻲ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴـﺰان ﻋـﻮد در روش ﺳـﻢزداﻳـﻲ ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ زﻳـﺮ‬
121 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ ﻣﺠﻠـﻪ داﻧـﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم‬.‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در اﻓﺮاد واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺮوﻳﻴﻦ و ﺗﺮﻳـﺎك‬

.55-64 ‫ ﺻﺺ‬،67 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ دوره ﻫﻔﺪﻫﻢ‬1387 ،‫ﭘﺰﺷﻜﻲ ﮔﻴﻼن‬

1385 ،‫ ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن‬.‫ ﺑﺎر ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ در اﻳﺮان‬.‫ﻧﻘﻮي و ﻫﻤﻜﺎران‬

‫ درﻣﺎن و آﻣـﻮزش ﭘﺰﺷـﻜﻲ ﺑـﺎ ﻫﻤﻜـﺎري ﺳـﺎزﻣﺎن‬،‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ درﻣﺎن وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‬

‫ ﻧﻈﺎم ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﺧـﺪﻣﺎت درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي‬.‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬
‫ ﺑﺮآورد ﺗﺨﺖﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎنﻫـﺎي‬:‫ ﺑﺨﺶ اول‬.‫ﻛﺸﻮر‬
.1384 ‫ ﭼﺎپ اول‬.‫ﻛﺸﻮر‬

‫ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗـﺮك‬.‫ ﺧﺴﺮوي ﻻرﻳﺠﺎﻧﻲ‬،‫ﻳﺎﺳﻴﻨﻲ اردﻛﺎﻧﻲ ﺳﻴﺪﻣﺠﺘﺒﻲ‬

‫ ﻣﺠﻠـﻪ‬.(Ultra Rapid Detoxification) ‫ﻣﻌﺘﺎدﻳﻦ ﺑﻪ روش ﺳﻢ زداﻳﻲ ﻓﻮق ﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ زﻣـﺴﺘﺎن‬.‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺷـﻬﻴﺪ ﺻـﺪوﻗﻲ ﻳـﺰد‬
.9-3:(4)9 ;1380

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬

Day E, Ison J, Strang J. Inpatient versus other settings for

detoxification for opioid dependence. Issue 2ed: The Cochrane
Database of Systematic Reviews, 2005a.

Day E. Opiate Detoxification in an Inpatient Setting. London:

National Treatment Agency for Substance Misuse, 2005b.

Day E, Bearn J, Keaney F, Marshal J, Myles J, et al. Inpatient

treatment of drug and alcohol misusers in the national health services.
SCAN consensus project, 2006.

Gossop M, Johns A, Green L. Opiate withdrawal: inpatient versus

outpatient programmes and preferred versus random assignment to
treatment. British Medical Journal 1986;293(6539):103-4.
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ 122
Gossop, M. & Strang J. Price, cost and value of opiate detoxification
treatments- Reanalysis of data from two randomized trials. British
Journal of Psychiatry, 2000, 177, 262-266.

Kleber HD. Opioids: Detoxification. In: Galanter M, Kleber HD,

editor(s). Textbook of Substance Abuse Treatment. Washington DC:
American Psychiatric Press, 1999:251-69.

Mee-Lee D, Shulman GD. The ASAM Placement Criteria and

Matching Patients to Treatment. In: Graham AW, Schultz TK, Mayo-
Smith MF, Ries RK, Wilford BB, editors. Principles of Addiction
Medicine. Third ed. Chevy Chase, MD: American Society of
Addiction Medicine, 2003: 453-465.

Mee-Lee D, Gastfriend R. Patient placement criteria. In: Galanter M,

Kleber H. American Psychiatric Publishing Textbook of Substance
Abuse. Forth Edition, American Psychiatric Press, 2009.

National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). FINAL

VERSION of Drug misuse: Psychosocial interventions, National
Clinical Practice Guideline Number 51. National Collaborating Centre
for Mental Health Commissioned by the National Institute for Health
and Clinical Excellence (NICE), 2007.

National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). FINAL

VERSION Drug misuse: Opioid detoxification, National Clinical
Practice Guideline Number 52. National Collaborating Centre for
Mental Health Commissioned by the National Institute for Health and
Clinical Excellence, 2007.

National Treatment Agency for Substance Misuse. Briefing on tier 4

services, London: National Treatment Agency for Substance Misuse.
2003.

National Treatment Agency for Substance Misuse. Models of Care for

the Treatment of Drug Misusers. London: National Treatment Agency
for Substance Misuse, 2002.
123 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

National Treatment Agency for Substance Misuse. Consultation

Report: Models of Care for the Treatment of Adult Drug Misusers.
Update 2005. London: National Treatment Agency, 2005.

Royal College of Psychiatrists. Role of Consultants with

Responsibility for Substance Misuse (Addiction Psychiatrists).
London: Royal College of Psychiatrists, 2001.

Royal College of Psychiatrists and Royal College of General

Practitioners. Roles and Responsibilities of Doctors in the Provision
of Treatment for Drug and Alcohol Misusers. London: Royal College
of Psychiatrists and Royal College of Physicians, 2005.

Shanahan, M. D., et al. A cost-effectiveness analysis of heroin

detoxification methods in the Australian National Evaluation of
Pharmacotherapies for Opioid Dependence (NEPOD). Addictive
Behaviors, 2006, 31, 371-387.

Strang, J, Marks, I, Dawe, S, Powell, J, Gossop, M, Richards, D et al.

Type of hospital setting and treatment outcome with heroin addicts.
British Journal of Psychiatry; 1997 171: 335-339.

Strang J, McCambridge J, Best D, Beswick T, Bearn J, Rees S, et al.

Loss of tolerance and overdose mortality after inpatient opiate
detoxification: follow up study. British Medical Journal 2003:
326(7396):959-960.

Strang J, Best D, Man L-H, Noble A, Gossop M. Peer-initiated

overdose resuscitation: fellow drug users could be mobilised to
implement resuscitation. The International Journal of Drug Policy
2000: 11:437-445.

The Royal College of Anaesthetists (2001) Implementing and

Ensuring Safe Sedation Practice for Healthcare Procedures in Adults.
London: Royal College of Anaesthetists.
http://www.rcoa.ac.uk/docs/safesedationpractice.pdf
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ 124
Vidjak N. Treating heroin addiction: comparison of methadone
therapy, hospital therapy without methadone, and therapeutic
community. Croatian Medical Journal 2003;44(1):59-64.

Weiss, RD. Inpatient treatment. In Galanter, M, Kleber, HD (eds)

Textbook of substance abuse treatment. 2nd edn, Washington DC:
The American Psychiatric Press 1999.

Weiss RD, Potter JS, Iannucci RA. Inpatient treatment. In: Galanter
M, Kleber H. American Psychiatric Publishing Textbook of Substance
Abuse. Forth Edition, American Psychiatric Press, 2009.

Wilson BK, Elms RR, Thomson CP. Outpatient versus hospital

methadone detoxification: An experimental comparison. International
Journal of the Addictions 1975;10(1):13-21.
‫ﭘﻴﻮﺳﺖﻫﺎ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :1‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي‬

‫دي و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (2005‬ﺷﻮاﻫﺪ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ درﻣﺎن واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ در‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي را ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻈﺎمﻣﻨـﺪ ﻣـﺮور ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎﻳﻲ اوﻟﻴـﻪ ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺷﺪت و ﻃﻮل ﻣﺪت ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻋﻼﻳـﻢ ﺗـﺮك‪،‬‬
‫وﺟﻮد و ﻧﻮع ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪﺷﺪه‪ ،‬ﭘﻴﮕﻴـﺮي درﻣـﺎن ﺑﻌـﺪ از دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي و‬
‫ﻣﻴﺰانﻫﺎي ﻟﻐﺰش و ﻋﻮد ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺻﺮفﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﻫـﺮ درﻣـﺎن‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞﺷﺪه ﻳﻜﻲ از ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻳـﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ )وﻳـﺪﺟﺎك‬
‫‪ 90 (2003‬ﻣﺮاﺟﻊ واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻧﻈـﺎمﻣﻨـﺪ وارد ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون‪ ،‬درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺪون ﻣﺘﺎدون ﻳـﺎ اﺟﺘﻤـﺎع درﻣـﺎنﻣـﺪار‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺳﺎل ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻋﺘﻴـﺎد ﺑـﻪ ﻫـﺮوﻳﻴﻦ داﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در درﻣﺎن ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺳﺎل ﭘﺮﻫﻴـﺰ از ﻫـﺮوﻳﻴﻦ ﺑﻌـﺪ از ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪126‬‬

‫درﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ از ﮔﺮوه ﻣﺘﺎدوندرﻣﺎﻧﻲ ﺑﻌﺪ از دو ﺳﺎل ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺧﻮد از ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺳﺒﻚ و اﻟﻜﻞ اداﻣﻪ ﻣﻲداد‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻳـﻚ از ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﺧـﻮد را از ﻫـﺮوﻳﻴﻦ ﺣﻔـﻆ‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از درﻣﺎن در اﺟﺘﻤﺎع درﻣـﺎنﻣـﺪار ﻧُـﻪ ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪه ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﺧـﻮد از‬
‫ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﺣﻔﻆ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ از آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺳﺒﻚ ﻳﺎ اﻟﻜﻞ اداﻣـﻪ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻌﻨﻲدار آﻣﺎري ﻣﻴﺎن ﭘﺮﻫﻴـﺰ از ﻫـﺮوﺋﻴﻦ و روش درﻣـﺎﻧﻲ وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻔﺎن از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ﻫـﺮوﻳﻴﻦ در اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫درﻣﺎنﻣﺪار از درﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون و درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟـﺎ ﻛـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫واﭘﺲﻧﮕﺮ ﺑﻮد و ﺑﻴﻤﺎران ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ وارد ﮔﺮوهﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺮوري ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮي )ﮔﻮﺳﻮپ ‪ 60 (1986‬ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه )‪ 45‬ﻣـﺮد و ‪ 15‬زن( در‬
‫ﻳﻜﻲ از ﮔﺮوهﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ زﻳﺮ وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬ﮔﺮوه ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ را ﺗـﺮﺟﻴﺢ دادﻧـﺪ و ﮔﺮوﻫـﻲ ﻛـﻪ درﻣـﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي را ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻧﺪ‪ .‬آزﻣﻮدﻧﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﺷﺮﻛﺖ در درﻣـﺎن ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮدﻧﺪ وارد ﮔﺮوه دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 21‬روز‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ‪ 56‬روز ﺑﻮد و ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﻔﺘﮕـﻲ در ﻛﻠﻴﻨﻴـﻚ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺎوره ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﺮ دو ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻢزداﻳﻲ از ﻣﺘﺎدون ﺧﻮراﻛﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و دوز‬
‫ﻣﺘﺎدون روزاﻧﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻄﻲ ﻛﺎﻫﺶ داده ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن رژﻳﻢ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺑﻮد و ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از آزﻣـﺎﻳﺶ ادرار‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي ‪ %81‬ﺑﻴﻤﺎران ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰي ﻣﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ )و‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻮاد دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﻟﻜﻞ( را ﺗﺮك ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ‪ %17‬ﮔﺮوه ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از آن ﺟﺎ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم آزﻣﻮدﻧﻲﻫﺎ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫وارد ﮔــﺮوهﻫــﺎي درﻣــﺎﻧﻲ ﻧــﺸﺪه ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬اﻳــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻧﻴــﺰ از ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﻣــﺮور‬
‫ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪127‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ واﺟﺪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ورود ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﺑﻮد )وﻳﻠـﺴﻮن‬
‫‪ .(1975‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺑـﻪ ﻫـﺮوﻳﻴﻦ واﺑـﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻦ‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ‪ 22‬ﺳﺎل ﺑﻮد و درﻣﺎن اراﻳﻪ ﺷـﺪه در ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ‪ %75‬ﻣـﻮارد‬
‫اوﻟــﻴﻦ دوره درﻣــﺎن ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺷــﺮﻛﺖﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻣﺤــﺴﻮب ﻣــﻲﺷــﺪ‪.‬‬
‫آزﻣﻮدﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪﺻـﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ وارد ﮔـﺮوه ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺴﺘﺮي ﻳـﺎ ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﺳﻪ روانﭘﺰﺷﻚ در ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﺑﺎز روانﭘﺰﺷﻜﻲ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻢزداﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﺎدون ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﺣـﺪاﻛﺜﺮ دوز روزاﻧـﻪ ﻣﺘـﺎدون‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺰﺷﺪه ‪ 40‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺪت ﺑﺴﺘﺮي از ﭘﻴﺶ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه ﺑـﻮد و ﻛـﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ وﺿﻌﻴﺖﺷﺎن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه ﻳﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﻣﺮﺧﺺ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎي ﺑﺨـﺶ و‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﮔﺮوﻫﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﺳﻢزداﻳـﻲ ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﻴـﺰ ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺎرت ﻳـﻚ‬
‫روانﭘﺰﺷﻚ ﻣﺘﺎدون درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم دوزﻫﺎي ﻣﺘﺎدون ﺗﺤﺖ ﻧﻈـﺎرت ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻛﻠﻴﻨﻴﻚ ﺗﺤﺖ ﻳﻚ رژﻳﻢ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 10‬روزه ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺗﺠـﻮﻳﺰ دوز‬
‫‪ 10-20‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻣﺘﺎدون ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻴﻤـﺎر در روز دوم و ﺳـﻮم ﺑـﺮ روي‬
‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 40‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻣﺘﺎدون در روز ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﻣﺸﺎوره اﻧﻔﺮادي‬
‫ﺗﻮﺳﻂ روانﭘﺰﺷﻚ و ﭘﺮﺳﺘﺎران ﻛﻠﻴﻨﻴﻚ اراﻳﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﮔﺮوه در ﺻﻮرت وﺟﻮد‬
‫اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد در ﻃﻮل درﻣﺎن و ﭘﻴﮕﻴﺮيﻫـﺎي ﺑﻌـﺪ از آن ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس اﻇﻬﺎر ﺷﺨﺼﻲ و ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ادرار ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ از ﻫـﺮ‬
‫ﮔﺮوه ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻧـﺸﺪ اﻣـﺎ‬
‫از ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻛﺮد ﻛﻪ ‪ 7‬ﻧﻔﺮ از ‪ 10‬ﻧﻔﺮ )‪(%70‬‬
‫ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ 11‬ﻧﻔﺮ از ‪ 30‬ﻧﻔﺮ )‪ (%37‬ﮔﺮوه ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ در ﭘﺎﻳـﺎن دوره‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶﺷﺎن ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑـﺮاي‬
‫درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ورود ﺑﻪ اﻳﻦ درﻣﺎن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪128‬‬

‫ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ اﻓﺮاد ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ در ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﺪاد‬
‫اﻓﺮادي ﻛﻪ دوره درﻣﺎن را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ اﻳﻦ روش درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي آن‪-‬‬
‫ﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ 1‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻢﺗﺮ از ﻣﻴﺰان ﮔﺰارش ﺷـﺪه در ﺑـﺎﻻ اﺳـﺖ‪ .‬اﺛـﺮ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﺮ ﻃﻮل ﻣﺪت و ﺷﺪت ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك‪ ،‬ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ درﻣﺎن و اﺛـﺮ‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﭘﻴﮕﻴﺮي درﻣﺎن ﮔﺰارش ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ‪ 10‬ﻧﻔـﺮ )‪(%30‬‬
‫در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﺮي ﻧﺒﻮد‪ .‬از ‪ 7‬ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر در ﻋﺮض ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از‬
‫ﺗﺮﺧﻴﺺ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر در ﻋﺮض ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬دو ﺑﻴﻤﺎر در ﻋﺮض ﻳﻚ ﻣـﺎه‪ ،‬دو ﺑﻴﻤـﺎر در‬
‫ﻋﺮض دو ﻣﺎه و ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر در ﻋﺮض ﺳﻪ ﻣﺎه ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ را ازﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﻴﮕﻴﺮي ‪ 10‬ﻧﻔﺮ )‪ (%33‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻫﺸﺖ ﺑﻴﻤﺎر ﻋﻠﻲرﻏـﻢ‬
‫ورود ﺑﻪ درﻣﺎن و ﻣﺼﺮف ﻣﺘﺎدون ﻣﺼﺮف ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﺧﻮد را ﻗﻄﻊ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬دو ﺑﻴﻤﺎر در‬
‫ﻋﺮض ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ از درﻣﺎن‪ 5 ،‬ﺑﻴﻤﺎر در ﻋﺮض دو ﻣﺎه و ﻳﻚ ﺑﻴﻤـﺎر ﺑـﺪون ﻣـﺸﺨﺺ‬
‫ﻧﻤﻮدن زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﺑﻴﻤـﺎر ‪ 2‬ﻣـﺎه ﺑﻌـﺪ از‬
‫درﻣﺎن ﻫﻨﻮز ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﻮاﺻﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻤـﺎس‬
‫ﺑﺎ ﺑﻴﻤﺎران و روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻮد ﻣﺼﺮف ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ روزاﻧـﻪ‬
‫درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎران ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ‪ 10‬دﻻر ﻳﺎ ‪ 100‬دﻻر ﺑﺮاي ﻳﻚ دوره ‪ 10‬روزه ﮔﺰارش ﺷﺪ‬
‫)ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﭘﺬﻳﺮش‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶﻫـﺎ و دارو(‪ .‬ﻫﺰﻳﻨـﻪ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي‬
‫روزاﻧﻪ ‪ 91‬دﻻر و ‪ 496‬دﻻر ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣـﺎﻧﻲ ﺑـﺎ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ اﻗﺎﻣـﺖ ‪ 5/4‬روز‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺴﺘﺮي واﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﻮاﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻳـﻚ ﮔـﺎم‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺟﺎﻳﮕـﺎه درﻣـﺎﻧﻲ در‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ درﻣﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻤﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫـﺎي ﺑـﺎﻟﻘﻮه درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي‪،‬‬

‫‪1. Intention-to-treat‬‬
‫‪129‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺎن ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2005‬ﺗﻨﻬـﺎ دو ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬

‫ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي روشﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎري دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻛﻮﻛﺮﻳﻦ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ )‪(2007‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﻮﺳﻮپ )‪ (1986‬در ﻓﺮاﺗﺤﻠﻴﻞ وارد ﻧﺸﺪ‪ ،‬زﻳﺮا دادهﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷـﺪه و‬
‫ﻏﻴﺮﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اراﻳﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ درﻣـﺎن ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺷـﺪ و ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﺑـﺎ دادهﻫـﺎي ﺑـﺎﻻ ﺗﻔـﺎوت‬
‫ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﻴﻦ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي و ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن درﻣـﺎن‬
‫در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ و ﺑﺴﺘﺮي در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ از ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﻛﻞ ‪ %81‬از ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪﺻـﻮرت ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ آﻣﻴـﺰي از ﻣـﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻴﺰان در ﮔﺮوه ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ ‪ %17‬ﺑـﻮد )ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي‪:‬‬
‫‪ 4/68‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ .(2/07-10/58 %95‬ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳـﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي از ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻣﻮﻓﻖﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ دو ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻬـﻢ در اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﺑﺤﺚﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﺑﻮد‪ :‬اول اﻳﻦ ﻛﻪ دادهﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
‫ﻛﻪ روش درﻣﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت راﻧﺪوم وارد درﻣﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺳﻄﺢ ﺣﻤﺎﻳـﺖ و‬
‫درﻣﺎن ﮔﺮوه ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﮔﺮوه ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬دوره درﻣﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ‪ 21‬روز و درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ‪ 8‬ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪130‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :2‬ﻣﺮور ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪ‬

‫در ﻣﺮور ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي )ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻠـﻲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ و ﺳﻼﻣﺖ ‪ 5 (2007‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ واﺟﺪ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﮔـﺮوه‬
‫ﺗﺪوﻳﻦﻛﻨﻨﺪه راﻫﻨﻤـﺎي ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨﺪ در ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻧﻜﻦ و ﻫﻨﺪرﻳﻜﻦ )‪ (1999‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ روي ‪ 175‬ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﺎ ﻣﻴﺰانﻫﺎي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺴﺘﺮي ﻫﻤﺮاﻫـﻲ‬
‫دارد )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 9/00 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ .(4/5-17/75 %95‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻣـﺸﺎﺑﻬﻲ‪،‬‬
‫در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ روي ‪ 275‬ﺧﺪﻣﺖ ﮔﻴﺮﻧـﺪه‪ ،‬دِﻟـﻮس ﻛﻮﺑـﻮس و ﻫﻤﻜـﺎران )‪(1997‬‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻓﺰونﺗﺮ ﻛﻮﻛﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﺧﺮوج ﺑﻴﺶﺗـﺮ از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻫﻤﺮاﻫﻲ دارد )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 3/81 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨـﺎن ‪.(1/30-11/40 %95‬‬
‫ﻓﺮاﻧﻜﻦ و ﻫﻨﺪرﻳﻜﻦ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻣـﺸﻜﻼت ﺳـﻼﻣﺖ ﺟـﺴﻤﻲ ﺷـﺪﻳﺪ‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻢﺗﺮ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي اﺳـﺖ )ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي‪ 9/30 :‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ .(4/72-18/63 %95‬ﺑﻜﻤﻮد و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ (2001‬ﭘﺮوﻧـﺪه ‪ 1070‬ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺴﺘﺮي را ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺮدﻧـﺪ و درﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً روي درﻣﺎن ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑـﺎ ﻣﺘـﺎدون ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑﻬﺘـﺮي‬
‫)ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ‪ (% 50/4‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻫـﺮوﻳﻴﻦ ﺗﺰرﻳﻘـﻲ )ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬
‫دوره ‪ (%35/9‬دارﻧﺪ )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي‪ 1/40 :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪.(1/11-1/77 %95‬‬
‫ﺷــﺎﺧﺺﻫــﺎي ﺛﺒــﺎت اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ ﻣﺜــﻞ ﻓﻘــﺪان اﻧــﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤــﺎﻋﻲ‪(r=-0/26) 1‬‬
‫)ﻫﺎﺗﻨﭽﻮﻳﻠﺮ ‪ (2000‬و ﻣﺠﺮد ﺑﻮدن )‪) (x2=4/32, p<0/05‬دﻟـﻮس ﻛﻮﺑـﻮس ‪(1997‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬

‫‪1. Social integrity‬‬

‫‪131‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﻣﺜﻞ ﻧﮕﺮش ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﻣﺎﻧﻲ )ﻓﺮاﻧﻜﻦ و ﻫﻨﺪرﻳﻜﺲ ‪ (1999‬ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دوره را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻜﻤﻮد و ﻫﻤﻜﺎران )‪ .(2001‬ﻳـﻚ راﺑﻄـﻪ ﻣﺜﺒـﺖ‬
‫دوز ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺣﻤﺎﻳـﺖ رواﻧـﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻳـﺎ رواندرﻣـﺎﻧﻲ و ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﺎﻳﻜﻮﭘﺎﺗﻮﻟﻮژي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﺪه آراﺟـﻮ و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران )‪ (1996‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻴـﺎن اﺿـﻄﺮاب )ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔـﺎوت اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‪0/07 :‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪ (0/27-0/41 %95‬و ﻣﻴﺰان ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي راﺑﻄﻪاي ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﻜﻦ و ﻫﻨﺪرﻳﻜﺲ )‪ (1999‬ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺳـﺎﻳﻜﻮﭘﺎﺗﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﺳـﺒﻚﻫـﺎي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫را ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻓﺮآﻳﻨـﺪ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺮاي آزﻣﻮن اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪﻫﺎ در دﺳﺘﺮس ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲرﺳـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺳﻮءﻣﺼﺮف اﻧﻮاع ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﻣﻮاد‪ ،‬در ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻢﺗـﺮ و ﺛﺒـﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺬﻳﺮش ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻛﻨﻨﻨﺪه ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﺮاي ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺴﺘﺮي ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻮﺟـﻪ ﻛـﺮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آﻳـﺎ ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن داراي‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲ ﻣﻨﻔﻲﺗﺮ از ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎص ﻳﺎ ﻣﺪاﺧﻼت درﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻔﻊ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮﮔﺮوهﻫﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺶآﮔﻬﻲﻛﻨﻨﺪه ﻣﻨﻔﻲ ﻣﺘﻌـﺪد داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن از درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻴﺶ از درﻣﺎن ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﻔﻊ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪132‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :3‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺷﻮاﻫﺪ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺗـﺴﺮﻳﻊﺷـﺪه‪،‬‬

‫ﺳﺮﻳﻊ و ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺳﺒﻚ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن‪/‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺑﺎ ﭘﻼﺳﺒﻮ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان داروي ﻛﻤﻜـﻲ اﻓـﺰوده‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ﻳﺎ ﻟﻮﻓﻜﺴﻴﺪﻳﻦ ﭘـﻨﺞ ﻛﺎرآزﻣـﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه در راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣـﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ )ﻣﺆﺳـﺴﻪ ﻣﻠـﻲ ﺗﻌـﺎﻟﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ و‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ‪ (2007‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ در ﻛﻞ دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ 335‬ﺷـﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪه را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :6‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﺑـﺎ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴـﺴﺖﻫـﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴـﺪي ﺑـﺎ‬
‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﺟﺰﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺒﻚ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﺑﺎ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺪون آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫‪ 5‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﻛﻞ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ‪399‬‬
‫ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن ﺑﺎ ﻟﻮﻓﻜﺴﻴﺪن‪ :‬ﺑﺴﺘﻮﻳﻚ ‪2003‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺑﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‪ :‬ﺟﺮا ‪ ،1995‬ﺟﺮا ‪ ،2000‬اُﻛﺎﻧﺮ ‪1997‬‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺑﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ‪ :‬آﻣﺒﺮﻳﭽﺖ ‪1999‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ؛ ﺟﺮا ‪ %100) 1995‬ﻫـﺮوﻳﻴﻦ( آﻣﺒﺮﻳﭽـﺖ ‪30) 1999‬‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫درﺻﺪ ﺗﺰرﻳﻘﻲ(‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻫﺮوﻳﻴﻦ ‪ 2-4‬ﺳـﺎل )ﺟـﺮا ‪ 2-6 ،(1995‬ﺳـﺎل )ﺟـﺮا ‪ 6/5-8/3 ،(2000‬ﺳـﺎل‬
‫)آﻣﺒﺮﻳﭽﺖ ‪) 7/7-8/9 ،(1999‬اُﻛﺎﻧﺮ ‪(1999‬‬ ‫ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻣﻮاد ﻫﺮوﻳﻴﻦ ‪ 0/5‬ﮔﺮم )ﺟﺮا ‪ 0/55 ،(1995‬ﮔﺮم )ﺑﺴﺘﻮﻳﻚ ‪ 1/5-2/0 ،(2003‬ﮔـﺮم‬
‫)ﺟﺮا ‪(2000‬‬ ‫اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﻛﻴﺴﻪﻫﺎي ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪ‪) 3/8-4/0 :‬اُﻛﺎﻧﺮ ‪(1997‬‬
‫ﺗﻌﺪاد روزﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻫﺮوﻳﻴﻦ در ‪ 30‬روز ﮔﺬﺷﺘﻪ‪) 29 :‬آﻣﺒﺮﻳﭽﺖ ‪(1999‬‬
‫دوز ﻣﺘﺎدون در ورود‪ 42/9 :‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم )ﺑﺴﺖوﻳﻚ ‪(2003‬‬
‫‪133‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ :6‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﺑﺎ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي اُﭘﻴﻮﻳﻴـﺪي‬

‫ﺑﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺟﺰﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺒﻚ‬
‫‪ 4‬روز‪ :‬ﺟﺮا ‪1995‬‬ ‫ﻣﺪت درﻣﺎن‬
‫‪ 6‬روز‪ :‬ﺑﺴﺘﻮﻳﻚ ‪2003‬‬
‫‪ 8‬روز‪ :‬اُﻛﺎﻧﺮ ‪ ،1997‬آﻣﺒﺮﻳﭽﺖ ‪1999‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 6‬ﻣﺎه‬ ‫ﻣﺪت ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫‪ 18-56‬ﺳﺎل‬ ‫ﺳﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰ ﭘﺲ از ‪ 6‬ﻣﺎه‪ %44 :‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪) %56‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي=‪ 0/82‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬ ‫ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫‪(0/49-1/37 :%95‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ در ﭘﻴﮕﻴـﺮي ‪ 9‬ﻣﺎﻫـﻪ‪ %20 :‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ‪) %9‬ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي=‪2/30‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(6/94-0/76 :%95‬‬
‫ﭘﺮﻫﻴــﺰ در ﻣــﺎه ﮔﺬﺷــﺘﻪ در ‪ 9‬ﻣــﺎه ﭘﻴﮕﻴــﺮي‪ %36 :‬در ﺑﺮاﺑــﺮ ‪) %26‬ﻧــﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي=‪ 1/36‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/73-2/55 :%95‬‬
‫‪ %78‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪) %77‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي=‪ 1/01‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/86-1/17 :%95‬‬ ‫ﺗﻜﻤﻴﻞ درﻣﺎن‬
‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ درﻣﺎن ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‬
‫‪ %75‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪) %53‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي=‪ 1/41‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(2/07-0/96 :%95‬‬
‫در ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﺮد از ﺷﺪت ﺗﺮك ﺣﺪاﻛﺜﺮ‪ :‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﺎوت اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪(3/10 - -1/20) 0/95‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ :‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﺎوت اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪(1/60 - -0/58) 0/51‬‬
‫ﺗﺮك ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮك‪ :‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻔﺎوت اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪(0/35 - 8/84) 1/75‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪134‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :7‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬

‫ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك‪ ،‬ﻋﻮارض داروﻳﻲ و‬
‫ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺗﺮك ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻴـﺎس‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮك ﻣـﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ـ اﻣﺘﻴﺎزﻫـﺎ در‬
‫ﮔـــﺮوه ﻧﺎﻟﻮﻛـــﺴﺎن ﺑﻌـــﺪ از درﻳﺎﻓـــﺖ‬
‫ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲدار‬
‫ﻓﻘﻂ در روز ﺳﻮم ﻳـﻚ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺗﺰرﻳﻖ و ﺳﭙﺲ در روزﻫـﺎي ‪ 7 ،6 ،5‬و‬
‫‪ .8‬دﻳﺎزﭘﺎم ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﮔﺮوه ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن در‬
‫روز ‪ 3‬و ‪ 4‬اﺳــﺘﻔﺎده ﺷــﺪ‪ ،‬اﻣــﺎ ﻧــﻪ در‬
‫روزﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ‪ 9‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪهﻛﻨﻨﺪه‪ :‬ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻟﺮزش‪ ،‬آب‬
‫رﻳــﺰش ﺑﻴﻨــﻲ‪ ،‬ﻣﻴــﺪرﻳﺎزﻳﺲ‪ ،‬دردﻫــﺎي‬
‫ﻋــﻀﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻟــﺮز‪ ،‬اﺳــﺘﻔﺮاغ‪ ،‬اﺿــﻄﺮاب و‬
‫ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ‬
‫ﮔﺮوه ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ :‬ﻫﻴﭻ ﻋﻼﻳـﻢ‬
‫ﺗﺮﻛﻲ ﺑـﻪ ﺟـﺰ ﺑـﻲﺧـﻮاﺑﻲ و اﺿـﻄﺮاب‬
‫ﺧﻔﻴﻒ ﻧﺸـﺎن ﻧﺪاد‪ .‬ﮔـﺮوه ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ ـ‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‪ :‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﺑﺎ ﺷﺪت ﻣﺘﻮﺳـﻂ را ﻧـﺸﺎن‬
‫داد )ﻟﺮزش‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و ﺗﺎﻛﻴﻜﺎردي( ﻛﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ از ﺗﺰرﻳـﻖ ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‬
‫ورﻳﺪي ﺑﺮ ﻃـﺮف ﺷـﺪ‪ .‬ﮔـﺮوه ﻣﺘـﺎدون‪:‬‬
‫اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﺗﺎﻛﻴﻜـﺎردي‪ ،‬ﺑـﻲﺧـﻮاﺑﻲ‪ ،‬آب‬
‫رﻳﺰش ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺪرﻳﺎزﻳﺲ‪ ،‬درد ﻋﻀﻼﻧﻲ‬
‫و ﺗﺤﺮﻳﻚﭘﺬﻳﺮي ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳـﺪاري از ﻛـﺞﺧﻠﻘـﻲ را ﻧـﺸﺎن‬
‫دادﻧﺪ‪.‬‬
‫داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ‬ ‫رژﻳﻢ ﺑﺎزﮔﻴﺮي اوﻟﻴﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﭘﺮوﻛﻠﺮﭘﺮازﻳﻦ )‪ 5‬ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم( در‬ ‫ﺑﺴﺘﻮﻳﻚ ﻟﻮﻓﻜـــــﺴﻴﺪﻳﻦ )‪1/8‬‬
‫ﺷﺮوع ﺑﺮاي ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺗﻬﻮع‬ ‫‪ 2003‬ﻣﻴﻠــــﻲﮔــــﺮم( ﺑــــﺎ‬
‫دﻳﺎزﭘﺎم در ﺻـﻮرت ﻧﻴـﺎز ﺷـﺐ‬ ‫ﻧﺎﻟﻮﻛـــــــﺴﺎن )‪0/8‬‬
‫ﻗﺒـــﻞ از دوز اول ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ )‪5‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم( در ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم( و روزاﻧﻪ )ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪15‬‬ ‫ﺑــﺎ ﻟﻮﻓﻜــﺴﻴﺪﻳﻦ ﺑــﺎ‬
‫ﺗــﺎ ‪ 20‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم( ﺑﻌــﺪ از آن‬ ‫ﭘﻼﺳﺒﻮ‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﺿﻄﺮاب و ﺑـﻲ‪-‬‬
‫ﻗﺮاري‬
‫ﻛﻠﻮﻧﻴـــــﺪﻳﻦ ﺑـــــﺎ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه‬ ‫ﺟﺮا‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫‪1995‬‬
‫ﺑﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ و ﭘﻼﺳﺒﻮ‬
‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻧﺎﻟﻮﻛـﺴﺎن و‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ در ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ‬ ‫ﺟﺮا‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــﺴﻮن در دﺳــﺘﺮس ﺑــﻮد‪:‬‬ ‫ﺑـــﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴـــﺪﻳﻦ ﺑـــﺎ‬ ‫‪2000‬‬
‫اﻛﺰازﭘﺎم ‪ 60‬ﻣﻴﻠﻴﮕﺮم ‪ 2‬ﺑـﺎر در‬ ‫ﻧﺎﻟﻮﻛــــــــــﺴﺎن و‬
‫روز‪ ،‬ﺑﻜﻠﻮﻓﻦ ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻴﮕـﺮم ﺳـﻪ‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـــــــﺴﻮن‪ ،‬در‬
‫ﺑﺎر در روز‪ ،‬ﻛﺘـﻮروﻻك ﺗﺰرﻳـﻖ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون‬
‫ورﻳﺪي ‪ 400‬ﻣﻴﻠﻴﮕـﺮم روزاﻧـﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺠــﻮﻳﺰ داروﻫــﺎي ﻛﻤﻜــﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﮔﺰارش ﻧـﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪135‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ :7‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬

‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻼﻳـﻢ ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك‪ :‬ﻣﻘﻴﺎس ذﻫﻨﻲ ‪ 24‬آﻳﺘﻤﻲ‬ ‫ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫اُﻛﺎﻧﺮ‬
‫ﺗﺮك ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑـﺎ دوز ﻧﻈﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻋـﻮارض ﺟـﺎﻧﺒﻲ اﺷـﺎره ﻧـﺸﺪه‬ ‫ﺑــــﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴــــﺪﻳﻦ در‬ ‫‪1997‬‬
‫‪ 0/1-0/2‬ﻣﻴﻠﮕﺮم ﻫﺮ ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ و‬
‫در ﺻــﻮرت ﻧﻴــﺎز ﺗﺠــﻮﻳﺰ ﺷــﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن‬
‫داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ زﻳﺮ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن در‬
‫ﺻﻮرت ﻟﺰوم در دﺳـﺘﺮس ﺑـﻮد‪:‬‬
‫اﻛﺰازﭘﺎم )ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ و ﻛﺮاﻣـﭗ(‪،‬‬
‫اﻳﺒـــﻮﭘﺮوﻓﻦ ﻳـــﺎ ﻛﺘـــﻮروﻻك‬
‫)ﻛﺮاﻣــــــﭗ ﻋــــــﻀﻼﻧﻲ(‪،‬‬
‫ﭘﺮوﻛﻠﺮﭘﺮازﻳﻦ )ﺗﻬﻮع(‪.‬‬
‫ﻃﻴﻔــﻲ از داروﻫــﺎ ﺑــﺮ اﺳــﺎس اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺗﺮك ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻴـﺎس‬ ‫آﻣﺒﺮﻳﭽﺖ ﺑﻮﭘﺮﻧـــــﻮرﻓﻴﻦ ﺑـــــﺎ‬
‫»اﻧﺪﻳﻜﺎﺳﻴﻮن اﺳﺘﺎﻧﺪارد« ﺑـﺮاي ﻋﻴﻨﻲ ﺗﺮك ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬ ‫‪ 1999‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻤﺮه ﻣﻘﻴﺎس در ﻣﻴـــﺎن اﻓـــﺮاد رﻳـــﺰشﺷـــﺪه‪4 ،‬‬ ‫ﺑــــﺎ ﺑﻮﭘﺮﻧــــﻮرﻓﻴﻦ و‬
‫ﻋﻴﻨﻲ ﺗﺮك ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه در ﮔﺮوه ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﻋﻠـﺖ‬ ‫ﭘﻼﺳﺒﻮ‬
‫رﻳﺰش را ﺗـﺮك اﻇﻬـﺎر ﻛﺮدﻧـﺪ )ﺷـﺎﻣﻞ‬ ‫از ‪ 5‬ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮرد درد ﺷﻜﻤﻲ(‪ 1 ،‬ﺑﻴﻤﺎر از ﮔﺮوه‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫ﭘﻼﺳــﺒﻮ ﻋﻼﻳــﻢ ﺗــﺮك ﺷــﺪﻳﺪ اﻟﻘﺎﺷــﺪه‬ ‫ـ ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ )‪،(%83‬‬
‫ﺗﻮﺳــﻂ ﺑﻮﭘﺮﻧــﻮرﻓﻴﻦ را ﺗﺠﺮﺑــﻪ ﻛــﺮد و‬ ‫ـ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻲزﻳﻦ )‪،(%77‬‬
‫ﻣــﺼﺮف ﻣﺘــﺎدون ﺑﻼﻓﺎﺻــﻠﻪ ﻗﺒــﻞ از‬ ‫ـ دﻳﺎزﭘﺎم )‪،(%25‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮش را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ـ اﻳﺒﻮﭘﺮوﻓﻦ )‪،(%50‬‬
‫در ﻣﻮرد اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ـ اﺳﺘﺎﻣﻴﻨﻮﻓﻦ )‪،(%78‬‬
‫اﻧﺪازه ﻣﺮدﻣـﻚ‪ ،‬ﺿـﺮﺑﺎن ﻗﻠـﺐ و ﻓـﺸﺎر‬ ‫ـ ديﺳﻴﻜﻠﻮﻣﻴﻦ )‪،(%43‬‬
‫ﺧﻮن‪» :‬ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را رد ﻛﺮد‬ ‫ـ دﻳﻔﻨﻮﻛﺴﻴﻼت )‪.(%35‬‬
‫‪ %16‬در ﻫﺮ ﮔﺮوه ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻫـﻴﭻ ﻛﻪ داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰﺷـﺪه ﺑـﺮاي‬
‫درﻣــﺎن ﺗــﺮك در روز ‪ 2‬و ‪ 8‬ﻣــﻲﺗﻮاﻧــﺪ‬ ‫داروي ﻛﻤﻜﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑـﻴﻦ ﮔـﺮوهﻫـﺎ را از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪136‬‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ‬
‫ﺟﺪول ‪ :8‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪ 1‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫‪80‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫آرﻧﻮﻟﺪ ـ ﻫﺎﻟﺲ ‪2005‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ %66‬ﻣﺼﺮف ﻫﺮوﻳﻴﻦ ﺑﺎﻻي ‪ 5‬ﺳﺎل‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻫﺮوﻳﻴﻦ‪%95 :‬‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫‪ 1‬روز )ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ( در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺎ‬
‫ﻃﻮل ﻣﺪت درﻣﺎن‬
‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ‪ 7-10‬روز‬
‫‪ 1‬ﻣﺎه‬ ‫ﻃﻮل ﻣﺪت ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫‪ 30‬ﺳﺎل‬ ‫ﺳﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺎه ﭘﻴﮕﻴﺮي‪ %39 :‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪) %30‬ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي=‪ 1/30‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(1/86-5/20 :%95‬‬
‫‪ %88‬در ﺑﺮاﺑــﺮ ‪) %28‬ﻧــﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗــﺮي=‪ 3/11‬ﻓﺎﺻــﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨــﺎن ‪:%95‬‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ درﻣﺎن‬
‫‪(0/86-1/17‬‬
‫ﺷﺮوع دوز ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮﻣﻲ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‪ %86 :‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑـﺎ‬
‫‪) %50‬ﻧــﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗــﺮي=‪ 1/72‬ﻓﺎﺻــﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨــﺎن ‪(1/09-2/72 :%95‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ درﻣﺎن ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن در‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ‪ %100‬ﭘﺎﻳﺒﻨـﺪي در ﭘﻴﮕﻴـﺮي ‪ 4‬ﻫﻔﺘـﻪاي‪ %56 :‬در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ‬
‫‪) %40‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي=‪ 1/39‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/75-2/56 :%95‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ از ﺧﻂ ﭘﺎﻳﻪ )ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﻜﻤﻴﻞﻛﻨﻨﺪﮔﺎن(‪ :‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد )ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي=‪ -1/70‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨـﺎن ‪- -2/56 :%95‬‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﺮد از ﺷﺪت ﺗﺮك‬
‫‪(0/84‬‬
‫‪137‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ روﻳﻜـﺮد‬

‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »روش اﺗﺮﻳﺸﻲ« در ﻣﻨﺰل و ﺑﺪون ﻧﻈـﺎرت ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ ﻃﺒـﻲ و ﭘﺮﺳـﺘﺎري‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪ )ﻛﺎرﻧﻮ و ﻫﻤﻜﺎران ‪ .(2002‬از ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺪت‬
‫‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع درﻣﺎن ﻫﻴﭻ ﻣﺎده اﻓﻴﻮﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺪت ﻋﻼﻳﻢ و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺮك اﻟﻘﺎﺷﺪه ﻛـﻢﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آرامﺑﺨـﺸﻲ ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ‪0/45‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‪ 40 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻓﺎﻣﻮﺗﻴﺪﻳﻦ‪ 4 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻟﻮﭘﺮاﻣﻴﺪ‪ 22/5 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم‬
‫ﻣﻴﺪازوﻻم‪ 12 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم اُﻧﺪاﻧﺴﺘﺮون و ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻛﻠﻮزﭘﺎت اﻟﻘﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ‪45‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻴﻤﺎران ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي اﻟﻘﺎي ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻣﺘﻮﻛﻠﻮﭘﺮاﻣﻴﺪ و‬
‫‪ 50‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ و ‪ 45‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك‪ ،‬دارو ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ )‪ 20‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻫﻴﻮﺳﻴﻦ‪ 0/3 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ و‬
‫‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻣﺘﻮﻛﻠﻮﭘﺮاﻣﻴﺪ(‪ .‬ﺑﻌﺪ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ درﻣﺎن ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك‪ ،‬دارو ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ و ﺑﻴﻤﺎر وارد درﻣـﺎن‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ‪ 1368‬ﺑﻴﻤﺎر ﻛﻪ ﺑﺎ روش ﻓـﻮق درﻣـﺎن‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ اﺳـﺖ و ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎ در ﺣـﺪ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷـﺪه و ﮔـﺮوه ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ دﻻﻳـﻞ‪ ،‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎرآﻣﺪي اﻳﻦ روﻳﻪ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮارد )اﻓﺘﺨﺎر‪ ،‬ﺗﻘﻮا ‪ (1383‬ﻧﺘﺎﻳﺞ درﻣـﺎن ﺑـﺴﺘﺮي ‪ 41‬ﺑﻴﻤـﺎر‬
‫‪ 37‬ﻣﺮد و ‪ 4‬زن( واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑـﺎ روش ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن )‪ 11‬ﻧﻔﺮ( و ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺧﻮراﻛﻲ )‪ 30‬ﻧﻔﺮ( ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬ﻃﻮل دوره درﻣﺎن‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد و ‪ %95‬ﻣﻮارد دوره درﻣﺎن را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻮارض ﺟـﺪي‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت دﻟﻴﺮﻳﻮم در ‪ %5‬ﺑﻴﻤﺎران دﻳﺪه ﺷﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه‬
‫)ﺑﺪﻳﻌﻲ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ‪ (1383‬ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ )ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن و ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ( ﺑـﺎ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻚ )ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ( در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻧـﺸﺎن داد‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره درﻣـﺎن )‪ %94‬در ﮔـﺮوه ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ و ‪ %94‬در ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪138‬‬

‫ﻛﻼﺳﻴﻚ( و ﻋﻮد در ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻳﻚ ﻣـﺎه )‪ %50‬در ﮔـﺮوه ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺳـﺮﻳﻊ و ‪ %46‬در‬

‫ﮔﺮوه ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻛﻼﺳﻴﻚ( در دو ﮔﺮوه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺪت ﺑﺴﺘﺮي در ﮔﺮوه ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺳﺮﻳﻊ )‪ 5‬روز( ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﻨﻲداري از ﮔﺮوه ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﻲ )‪ 9‬روز( ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﺰان ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﺷﺪه‬
‫ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﻋﻴﻨﻲ و ذﻫﻨﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﻣﺸﺎﺑﻪ و در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ‬
‫ﺟﺪول ‪ :9‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻳﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺤـﺖ‬
‫آرامﺑﺨﺸﻲ ﺟﺰﻳﻲ ﻳﺎ ﺳﺒﻚ‬
‫‪ 6‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫‪845‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺎ ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﺎ ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‪ :‬ﻛـﺎﻟﻴﻨﺰ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫‪2005‬؛ ﻓﺎوارات ‪2006‬؛ ﻣﻚﮔﺮﮔﻮر ‪2002‬‬
‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺎ ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻣﺘﺎدون‪ :‬ﻛﺮاب ‪2003‬‬
‫ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل ﺑﺎ ﻣﻴﺪازوﻻم در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﺳﺒﻚ ﺑﺎ ﻫﻤـﺎن دارو‪:‬‬
‫ﺳﻮان ‪1997‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻫﺮوﻳﻴﻦ‪ 6/3 :‬ﺗﺎ ‪ 11/1‬ﺳﺎل)ﻛﺮاب ‪) 9/9 ،(2003‬ﻣﻚﮔﺮﮔـﻮر ‪(2002‬؛‬
‫‪) 12/0‬دﺟﻮﻧﮓ ‪(2005‬‬
‫اﺧﺘﻼل ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ‪ 7/5 :‬ﺳﺎل )ﻛﺎﻟﻴﻨﺰ ‪(2005‬‬
‫ﻣﺘﺎدون‪ 3/5 :‬ﺗﺎ ‪ 9/4‬ﺳﺎل )ﻛﺮاب ‪(2003‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﻫﺮوﻳﻴﻦ‪ 0/74 :‬ﮔﺮم )ﺳﻮان ‪(1997‬‬
‫ﻣﺘﺎدون‪ 38/4 -58/2 :‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم )ﻛﺮاب ‪(2003‬‬
‫دﻓﻌﺎت ﻣﺼﺮف ﻫﺮوﻳﻴﻦ در ‪ 30‬روز ﮔﺬﺷﺘﻪ‪) 87/1 :‬ﻣﻚﮔﺮﮔﻮر ‪(2002‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ روزﻫﺎي ﻣـﺼﺮف ﻫـﺮوﻳﻴﻦ در ‪ 30‬روز ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪) 18/4 :‬دي‪-‬‬
‫ﺟﻮﻧﮓ ‪(2005‬؛ ‪) 30‬ﻛﺎﻟﻴﻨﺰ ‪(2005‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ روزﻫﺎي ﻣﺼﺮف ﻣﺘﺎدون در ‪ 30‬روز ﮔﺬﺷﺘﻪ‪) 22/8 :‬دﺟﻮﻧـﮓ‬
‫‪(2005‬‬
‫‪139‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ :9‬ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻳـﺎ آرامﺑﺨـﺸﻲ‬
‫ﻋﻤﻴﻖ‬
‫‪ 1‬روز‪ :‬ﺳﻮان ‪1997‬‬ ‫ﻣﺪت درﻣﺎن‬
‫‪ 1‬روز )ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ( در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ 7‬روز ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل‪ :‬ﻓﺎوارات‬
‫‪2006‬‬
‫‪ 3‬روز‪ :‬ﻛﺎﻟﻴﻨﺰ ‪2005‬؛ ﻣﻚﮔﺮﮔﻮر ‪2002‬‬
‫‪ 7‬روز‪ :‬دﺟﻮﻧﮓ ‪2005‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 12‬ﻣﺎه‬ ‫ﻣﺪت ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫‪ 30-36‬ﺳﺎل‬ ‫ﺳﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫‪ 1‬ﻣﺎه ﭘﻴﮕﻴـﺮي‪ %66 :‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ‪) %58‬ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي=‪ 1/54‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬ ‫ﭘﺮﻫﻴﺰ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/66-3/59 :%95‬‬
‫‪ 3‬ﻣﺎه ﭘﻴﮕﻴـﺮي‪ %30 :‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ‪) %14‬ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي=‪ 2/08‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(1/18-3/68 :%95‬‬
‫‪ 6‬ﻣــﺎه ﭘﻴﮕﻴــﺮي‪ %22 :‬در ﺑﺮاﺑــﺮ ‪) %8‬ﻧــﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗــﺮي=‪ 2/70‬ﻓﺎﺻــﻠﻪ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/92-7/91 :%95‬‬
‫‪ 12‬ﻣﺎه ﭘﻴﮕﻴﺮي‪ %20 :‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ‪) %14‬ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗـﺮي=‪ 1/40‬ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/58-3/39 :%95‬‬
‫‪ %84‬در ﺑﺮاﺑــﺮ ‪) %54‬ﻧــﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗــﺮي=‪ 1/67‬ﻓﺎﺻــﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨــﺎن ‪:%95‬‬ ‫ﺗﻜﻤﻴﻞ درﻣﺎن‬
‫‪(0/88-3/18‬‬
‫ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑـﻪ درﻣـﺎن ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن در ﺷﺮوع دوز ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮﻣﻲ‪ :‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮔـﺮوه ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‬
‫‪ %61‬در ﺑﺮاﺑــﺮ ‪) %19‬ﻧــﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗــﺮي=‪ 3/87‬ﻓﺎﺻــﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨــﺎن ‪:%95‬‬ ‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ‬
‫‪ -(1/03-14/54‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‪ %90 :‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ‪%99‬‬
‫)ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي=‪ 0/91‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ‪(0/86-0/97 :%95‬‬
‫ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺷﺪﻳﺪ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮﺗﺮي=‪(1/36-9/61) 3/62‬‬ ‫ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪140‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :10‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ از ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك‪ ،‬ﻋﻮارض داروﻳﻲ و‬
‫داروﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ‬ ‫رژﻳﻢ ﺑﺎزﮔﻴﺮي اوﻟﻴﻪ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ آرامﺑﺨﺸﻲ ﻋﻤﻴﻖ )ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲﺷﺪه(‬
‫ﮔﺮوه ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ‪ :‬ﻳﻚ ﻣـﻮرد ﭘﻨﻮﻣـﻮﻧﻲ‬ ‫ﮔـﺮوه ﺑﻲﻫﻮﺷـﻲ ـ راﻧﻴﺘﻴﺪﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﻛﺎﻟﻴﻨﺰ ‪ 2005‬ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ‬
‫آﺳﭙﻴﺮاﺳﻴﻮن و ادم راه ﻫﻮاﻳﻲ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ـ‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴـــــﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻴـــــﺪازوﻻم‪،‬‬ ‫)ﭘﺮوﭘﻮﻓـــــــﻮل( در‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻋﻮارض ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺒﻼً داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺮوﭘﻮﻓـــــﻮل‪ ،‬اﻳﺰوﻓﻠـــــﻮران‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻳــــــﺴﻪ ﺑــــــﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮرد ﺑﻴﻤـﺎر دوﻗﻄﺒـﻲ ﻣﺨﻠـﻮط ‪5‬‬ ‫ﻟﻴـــﺪوﻛﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻮﻛـــﻮرارﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﻮﭘﺮﻧﻮرﻓﻴﻦ‪+‬ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‬
‫روز ﺑﻌﺪ از ﺗـﺮﺧﻴﺺ اﻓﻜـﺎر ﺧﻮدﻛـﺸﻲ‬ ‫ﺳﺎﻛﺴﻴﻨﻴﻞ ﻛﻮﻟﻴﻦ‪ ،‬اُﻛﺘﺮوﺗﺎﻳـﺪ‪،‬‬ ‫و ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ ﺑﺎ اﻟﻘـﺎي‬
‫داﺷــﺖ‪ .‬ﺑﻴﻤــﺎر ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ اﺧــﺘﻼل‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــــﺴﻮن‪ ،‬ﻛﺘــــﻮروﻻك‪،‬‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‬
‫دوﻗﻄﺒﻲ ﺧﻮد را ﮔﺰارش ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اُﻧﺪاﻧﺴﺘﺮون‪ ،‬ﻧﺌﻮﺳﺘﻴﮕﻤﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣـﻮرد ﻛﺘﻮاﺳـﻴﺪوز دﻳـﺎﺑﺘﻲ ‪ 2‬روز‬ ‫ﺗﺠﻮﻳﺰ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز در ﮔﺮوه‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻮﭘﺮﻧــــﻮرﻓﻴﻦ‪+‬ﻛﻠﻮﻧﻴــــﺪﻳﻦ‪:‬‬
‫را اﻇﻬﺎر ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اُﻧﺪاﻧــــﺴﺘﺮون‪ ،‬ﻛﺘــــﻮروﻻك‪،‬‬
‫اُﻛﺘﺮوﺗﺎﻳـــــﺪ‪ ،‬ﻛﻠﻮﻧﺎزﭘـــــﺎم‪،‬‬
‫اﺳـــــﺘﺎﻣﻴﻨﻮﻓﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺰﻳـــــﻮم‬
‫ﻫﻴﺪروﻛــــﺴﻴﺪ‪ ،‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴــــﻮم‬
‫ﻫﻴﺪروﻛـــــﺴﻴﺪ‪/‬ﻣﻨﻴﺰﻳـــــﻮم‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ‪/‬ﺳﻴﻤﺘﻴﻜﻮن‪.1‬‬
‫ﮔﺮوه ﺳﻢزداﻳﻲ ﺳﺮﻳﻊ‪ :‬ﺑﺪون ﻋـﻮارض‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ )ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻓـﺸﺎر‬ ‫دﺟﻮﻧـــــﮓ ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺳــﺮﻳﻊ ﺑــﺎ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ‬ ‫ﺧــﻮن ﺑــﺎﻻ؛ ‪ 0/3‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم(‪،‬‬ ‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در‬ ‫‪2005‬‬
‫ﮔﺮوه ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ 5 :‬ﻣـﻮرد ﻛـﻪ‬ ‫دﻳﻜﻠﻮﻓﻨـــﺎك‪ ،‬اُﻧﺪاﻧـــﺴﺘﺮون‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳـﻢزداﻳـﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﺑﻌـﺪاً ﺑﻬﺒـﻮد ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻳـﻚ‬ ‫دﻳﺎزﭘﺎم )‪ 10‬ﻣﻠﻲﮔﺮم(‪ ،‬ﻧﻴﻜﻮﺗﻴﻦ‬ ‫ﺳـــــﺮﻳﻊ ﺑـــــﺪون‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮاي »ﺧﻮابآﻟﻮدﮔﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻧﺎﺷﻲ‬ ‫ﭘــــﭻ‪ ،‬اُﻛﺘﺮوﺗﺎﻳــــﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻴــــﻞ‬ ‫ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ ﻋﻤــﻮﻣﻲ‪:‬‬
‫از ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ« )ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺸﻜﻞ ﻛﺒﺪي‬ ‫اﺳـــﻜﻮﭘﻮﻻﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻫﺎﻟﻮﭘﺮﻳـــﺪول‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﻫﭙﺎﺗﻴﺖ ‪ (C‬درﻣﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﻳـﻚ‬ ‫)‪ 1-3‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم در ﺻــﻮرت‬ ‫ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ ﻋﻤــﻮﻣﻲ‪:‬‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ روانﭘﺰﺷـﻜﻲ ﻗﺒﻠـﻲ‬ ‫ﻧﻴﺎز(‪ ،‬ﻣﻴﺪازوﻻم‬ ‫ﭘﺮوﭘﻮﻓــﻮل‪ ،‬ﮔﻼﻣــﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻲﻗـﺮاري ﻧﺎﺷـﻲ از آرامﺑﺨـﺸﻲ‬ ‫اﻛﺘﺮوﺗﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل درﻣﺎن ﺷـﺪ )دوره اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ‬

‫‪1. Simethicone‬‬
‫‪141‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺳﺎﻳﻜﻮﺗﻴﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي و ﺑـﻲ‪-‬‬

‫ﻫﻮﺷـــﻲ(‪ .‬ﻳـــﻚ ﻣـــﻮرد ﻫﻴﭙﻮﻛـــﺴﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ ﺑﻴﻤــﺎري ﻣــﺰﻣﻦ رﻳــﻮي و‬
‫ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮرد ﺗﺐ ﺑﺎ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻧﺎﺷــﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻳــﻚ ﻣــﻮرد آﺳﭙﻴﺮاﺳــﻴﻮن‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮوه ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‪ -‬ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‬ ‫ﻓــــــﺎوارات ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻣﻮرد ﻣﺮگوﻣﻴﺮ و ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ‬ ‫)ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺮك(‪ ،‬اُﻛﺘﺮوﺗﺎﻳﺪ‬ ‫ﺗﺤــﺖ ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ‬ ‫‪2006‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﮔﺰارش ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑــﺮاي اﺳــﻬﺎل(‪ ،‬ﻛﺘــﻮروﻻك‬ ‫)ﭘـــﺮوﭘــﻮﻓــﻮل( ـ‬
‫ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر در ﮔﺮوه ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ ‪ 3‬ﻣـﺎه‬ ‫)ﺿـــــﺪدرد‪/‬ﺿـــــﺪاﻟﺘﻬﺎب(‪،‬‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــــــــــﺴﻮن‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺶﻣﺼﺮف ﻓﻮت‬ ‫دروﭘﺮﻳــــﺪول )در ﺻــــﻮرت‬ ‫ﻟﻴـــﺪوﻛﺎﻳﻴﻦ )ﺑـــﺮاي‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺗـﺪاﺧﻞ داروﻳـﻲ ﻳـﺎ ﻋﻠـﺖ‬ ‫دﻟﻴﺮﻳﻮم(‪ ،‬ﻧﺌﻮﺳﺘﻴﮕﻤﻴﻦ‬ ‫ﻋﻤــــــــــﻖ دادن‬
‫ﺟﺴﻤﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان رد ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎر‬ ‫ﮔﺮوه ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‪ :‬ﻟﻮﭘﺮاﻣﺎﻳـﺪ )‪4‬‬ ‫ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ( ـ ﮔـﺮوه‬
‫ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑﺎزﮔـﺸﺘﻪ و ﻣﺘـﺎدون‪،‬‬ ‫ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم ﺑــﺮاي اﺳــﻬﺎل(‪،‬‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴـــــــﺪﻳﻦ‪0/6 :‬‬
‫ﺑﻨﺰودﻳــﺎزﭘﻴﻦ و داروي ﺿﺪاﻓــﺴﺮدﮔﻲ‬ ‫ﺗــﻮﻟﭙﺮﻳﺰون )‪ 150‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم‬ ‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم در دوزﻫﺎي‬
‫ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﺮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻮن‪-‬‬ ‫ﺑــﺮاي دردﻫــﺎي ﻋــﻀﻼﻧﻲ(‪،‬‬ ‫ﻣﻨﻘﺴﻢ‬
‫رﻳﺰي ﮔﻮارﺷﻲ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اُﻧﺪاﻧﺴﺘﺮون )‪ 4‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻬﻮع(‪ ،‬زوﻟﭙﻴﺪم )‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ(‪ ،‬اُﻻﻧـﺰاﭘﻴﻦ )‪5‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم ﺑـﺮاي ﺑـﻲﻗـﺮاري(‪،‬‬
‫ﭘﺎراﺳــﺘﻤﻮل )‪ 500‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺮدرد(‬
‫اﻇﻬــﺎر ﺷــﺪه ﻫــﻴﭻ ﻋــﻮارض ﺟــﺎﻧﺒﻲ‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‬ ‫ﻫﻨـــــــﺴﻞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‬
‫)‪ 2‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم‪/‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم‪/‬ﺳﺎﻋﺖ( ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺟﺰ ﻋـﻮارض ﺟـﺎﻧﺒﻲ ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫ﺗﺤــﺖ ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ‪-‬‬ ‫‪2000‬‬
‫ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ دﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮوﭘﻮﻓــﻮل )اﻟﻘــﺎ ﺑــﺎ‬
‫دوز ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﻨﻲداري‬ ‫‪ 1/5-3‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم و‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﻳﺶ ‪ EEG‬ﭘـﺎﻳﻴﻦﺗـﺮ ﺑـﻮد‪8.‬‬ ‫ﺗﺪاوم ﺑـﺎ ‪0/35-0/1‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاي ﺑﺮادﻳﻜﺎردي درﻣﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم ﺑــﻪ ازاي‬
‫ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاي ﺑﻠﻮك ‪ AV‬درﺟﻪ اول‬ ‫وزن ﺑــــــــــﺪن(‪،‬‬
‫درﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ 6 .‬ﺑﻴﻤـﺎر ﻫﻴﭙﻮﺗﺎﻧـﺴﻴﻮن‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــﺴﻮن‪ .‬ﻫــﺪف‬
‫ﺧﻔﻴﻒ اﻣﺎ ﭘﺎﻳﺪار داﺷﺘﻨﺪ )ﻓـﺸﺎر ﺧـﻮن‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ ﺗـــﺮك ﺑـــﺎ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪142‬‬
‫ﺳﻴــﺴﺘﻮﻟﻲ ‪ 80-90‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘــﺮ ﺟﻴــﻮه( و‬ ‫‪ EEG‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ درﻣﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوه ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﻓﻘـﻂ‪ :‬درﻣـﺎن ﺑﻪ ﻋﻮراض ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺮاب ‪ 2003‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ﻗﺒﻠـــﻲ ﺑـــﺎ دﻳﻜﻠﻮﻓﻨـــﺎك )‪50‬‬ ‫ﺗﺤــﺖ ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ‬
‫ﻣﻴﻠـــﻲﮔـــﺮم(‪ ،‬ﻟﻮﭘﺮاﻣﺎﻳـــﺪ )‪8‬‬ ‫)ﭘﺮوﭘﻮﻓــــــــــﻮل(‪:‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم(‪ ،‬ﭘﺎراﺳـﺘﻤﻮل )‪1000‬‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــﺴﻮن ﺧــﻮراﻛﻲ‬
‫ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم(‪ ،‬ﻛﻠﻮﻧﻴــﺪﻳﻦ )‪0/3‬‬ ‫)‪ 100‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم(‬
‫ﻣﻴﻠـــﻲﮔـــﺮم( و ﺗﺮوﭘﻴﺰﺗـــﺮون‬ ‫ﮔـــﺮوه ﻣﺘـــﺎدون‪ :‬در‬
‫ورﻳﺪي )‪ 5‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم(‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫـﺎ‬ ‫ﻃﻮل ‪ 1-2‬ﻫﻔﺘـﻪ ﺑـﻪ‬
‫و ﻋﻼﻳــﻢ ﺗــﺮك ﺑــﻪﺻــﻮرت‬ ‫ﺻﻔﺮ رﺳﺎﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﺑﺎ داروﻫﺎي ﺿـﺪﺗﻬﻮع‪،‬‬
‫آﻧﺘﻲدﻳﻮرﺗﻴﻚﻫـﺎ و ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‬
‫درﻣﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﺎرﺿﻪ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺟـﺪي‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‪ ،‬اﻛﺘﺮوﺗﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣــﻚﮔﺮﮔــﻮر ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ )ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل(‬
‫درﻣﺎنﻫﺎي ﻋﻼﻣﺘﻲ‪ :‬ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‪ ،‬اﺷﺎره ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﻘﺎﻳـــــﺴﻪ ﺑـــــﺎ‬ ‫‪2002‬‬
‫اُرﻓﻨﺎدرﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺎراﺳﺘﻤﻮل‪ ،‬ﺗﻤﺎزﭘﺎم‪،‬‬ ‫ﺑﺴﺘﺮي‪±‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‬
‫ﻧﺎﭘﺮوﻛـــﺴﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻛﻠﻮﭘﺮاﻣﻴـــﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮﺳﻜﺎﭘﻮن‪ ،‬وﻳﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻮﻧﻴــــﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻛﻠﻮﭘﺮاﻣﻴــــﺪ‪ %97/3 ،‬ﺑﻌﺪ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‬ ‫ﺳﻮان ‪ 1997‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎ‬
‫ﺗــﺮﺧﻴﺺ ﺷــﺪﻧﺪ؛ ﺑــﺴﺘﺮي ‪7) %2/3‬‬ ‫ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن‪/‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن‬ ‫آرام ﺑﺨﺸﻲ ﺳـﺒﻚ در‬
‫ﺑﻴﻤﺎر( ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺮاغ‪ ،‬اﺳﻬﺎل و ﺗـﺐ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ آرام ﺑﺨﺸﻲ‬
‫ﺗﺎ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓـﺖ؛ ﺑـﺴﺘﺮي ‪1‬‬ ‫ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻨﻮﻣﻮﻧﻲ ﺗﺎ ‪ 5‬روز اداﻣـﻪ‬ ‫ﺳــﺒﻚ‪ :‬ﭘﺮوﭘﻮﻓــﻮل‪،‬‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺪازوﻻم‬
‫ﻣﻴﺰان ﻋﻮارض ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻞ ‪13) %4/3‬‬ ‫ﻋﻤﻴﻖ‪ :‬داروﻫﺎي ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻋﺎرﺿﻪ در ‪ 13‬ﺑﻴﻤﺎر دﻳﺪه ﺷـﺪ(‪ .‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﺑﺎ دوزﻫﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﻣﺜﺎل آرام ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻴﺶ از ﺣـﺪ ﻣﻨﺘﻬـﻲ‬
‫ﺷـﺪه ﺑــﻪ ﺳــﺮﻛﻮب ﺗﻨﻔـﺴﻲ )ﻧﻴــﺎز ﺑــﻪ‬
‫اﻧﺘﻮﺑﺎﺳـــــﻴﻮن(‪ ،‬ﺑﺮوﻧﻜﻮاﺳﭙﺎﺳـــــﻢ و‬
‫ﺑﺮاديﻛﺎردي‬
‫‪143‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ و ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ )ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪهاي(‬

‫در ﻃﻮل ﻳﻚ دوره ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ‪ 42 ،‬ﺑﻴﻤـﺎر‬ ‫آرﻣــﺴﺘﺮاﻧﮓ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺗﺴﺮﻳﻊﺷﺪه ﺑﺎ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺳـﺮﭘﺎﻳﻲ )ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ اورژاﻧـﺲ‬ ‫ﻣﻮارد واﭘﺲﻧﮕﺮ(‬ ‫‪2003‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼﻳﻢ ﺷﺎﻳﻊ اﺳـﺘﻔﺮاغ‪،‬‬
‫اﺳــﻬﺎل‪ ،‬درد ﺷــﻜﻢ‪ ،‬ﺑــﻲﻗــﺮاري و‬
‫ﺧﻮابآﻟﻮدﮔﻲ ﺑـﻴﺶ از ﺣـﺪ‪ .‬ﺑـﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺑﺎ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ ﺳﺎده درﻣﺎن‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺑﺴﺘﺮي و ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣـﺼﺮف‪،‬‬ ‫ﻛــــــﻮك و ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﮔـﺰارش‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ‪ 38‬ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺗﺰرﻳـﻖ ‪20‬‬ ‫ﻛﺎﻟﻴﻨﺰ ‪ 1998‬ﻣﻮردي(‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻫﺮوﻳﻴﻦ دﭼﺎر ﻟﺮز‪ ،‬ﻛﺮاﻣـﭗﻫـﺎي‬
‫ﺷﻜﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻖ ﺳﺮد‪ ،‬ﺗـﻮﻫﻢ ﺑﻴﻨـﺎﻳﻲ و‬
‫ﻻﻣﺴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﻫﻴﭙﺮﺗﺎﻧــﺴﻴﻮن‬
‫ﺧﻔﻴــﻒ‪ ،‬ﺗﺎﻛﻴﻜــﺎردي و ﺳــﻴﺦ ﺷــﺪن‬
‫ﻣﻮﻫــﺎي ﺑــﺪن ﺷــﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ اﻓــﺖ‬
‫ﭘﻴﺸﺮوﻧﺪه ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪ ،‬ﺿـﺮﺑﺎن ﻗﻠـﺐ و‬
‫دﻣــﺎي ﺑــﺪن را در ﭘــﻲ داﺷــﺖ‪ .‬ﻓﻘــﻂ‬
‫دﻣﺎي ﺑﺪن ﺧﺎرج از داﻣﻨﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑـﻮد‬
‫و ﺑﺎ ﭘﺘﻮي ﮔﺮمﻛﻨﻨﺪه درﻣﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫از ﺑﻴــﺪار ﺷــﺪن ﺑﻴﻤــﺎر ﺑــﻪ راﺣﺘــﻲ از‬
‫دﺳﺘﮕﺎه وﻧﺘﻴﻼﺗﻮر ﺟﺪا ﺷﺪ و ﺣﺎل ﺧﻮد‬
‫را »ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب« ﮔﺰارش ﻧﻤـﻮد و ‪11‬‬
‫ﻣﺎه ﭘﺮﻫﻴـﺰ از ﻣـﻮاد را ﺣﻔـﻆ ﻧﻤـﻮد در‬
‫ﺣــﺎﻟﻲ ﻛــﻪ در ﺟﻠــﺴﺎت ﻣــﺸﺎوره ﻧﻴــﺰ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎرﺿﻪ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺟﺪي در ﻃﻮل ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬ ‫ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻮﭼﻴﺎ ‪ 1998‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺧﻮراﻛﻲ و‬
‫ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ رخ ﻧﺪاد‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺧـﻮن ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬ ‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺰودﻳـﺎزﭘﻴﻦ‬ ‫ﻣﻴـــــﺪازوﻻم ﺑـــــﺎ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ درﻣـﺎن ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﺑــﻴﺶﺗــﺮي ﻧﻴــﺎز داﺷــﺘﻨﺪ )دوز‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴــــــــــﺪﻳﻦ و‬
‫ﻧﻜــﺮد‪ .‬اﺳــﻬﺎل و اﺳــﺘﻔﺮاغ در ﺑﺮﺧــﻲ‬ ‫ﻣﻌــﺎدل ﺑﻨﺰودﻳــﺎزﭘﻴﻦ= ‪±255‬‬ ‫اﻧﺪاﺳـــﺘﺮون‪ ،‬ﺑـــﺮاي‬
‫ﺑﻴﻤﺎران دﻳﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺒﺘﻼ ﺑـﻪ‬ ‫‪ 53‬در ﻧﻘﺎﻳـــﺴﻪ ﺑـــﺎ ‪89±178‬‬ ‫ﺳﻮءﻣﺼﺮفﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫اﺧﺘﻼل ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺮزي اﻗـﺪام ﺟـﺪي‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺑﺎ داروﻫﺎي ﺿﺪاﻓﺴﺮدﮔﻲ‬
‫ﻛﻪ روز ﻗﺒﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ‪ ،‬ﺳـﻄﻮح‬
‫ﻫﻮرﻣـــﻮن آدرﻧﻮﻛﻮرﺗﻴﻜﻮﺗﺮوﭘﻴـــﻚ و‬
‫ﻛﻮرﺗﻴﺰول ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓـﺖ‪ .‬در ﻃـﻮل دوره ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ و‬
‫ﺗﻨﻔﺲ ﺗﻨﺪ در ﺗﻤﺎم ﺧـﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧـﺪﮔﺎن‬
‫دﻳﺪه ﺷﺪ‪ .‬دﻳـﺴﺘﺮس ﺗﻨﻔـﺴﻲ در ﻳـﻚ‬
‫ﻣــﻮرد دﻳــﺪه ﺷــﺪ‪ ،‬اﻣــﺎ ﻓــﺸﺎر ﺧــﻮن و‬
‫ﺿــﺮﺑﺎن ﻗﻠــﺐ ﺛﺎﺑــﺖ ﻣﺎﻧــﺪ‪ .‬در ﻃــﻮل‬
‫ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﺑﻌــﺪ از ﺑــﺎزﮔﻴﺮي )‪ 3‬ﻫﻔﺘــﻪ(‬
‫اﻓــﺰاﻳﺶ اﻣﺘﻴﺎزﻫــﺎي ﺗــﺮك‪ ،‬وﺳﻮﺳــﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺟﺰﻳـﻲ و ﺑﻬﺒـﻮد ﺗـﺪرﻳﺠﻲ در‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻧﺒـﺎﺗﻲ‪ ،‬اﺿـﻄﺮاب و اﻓـﺴﺮدﮔﻲ‬
‫دﻳﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ‪ 20‬ﺑﻴﻤﺎر درﻣـﺎن ﺧـﻮد را ﺑـﺪون‬
‫ﻋﻮارض ﺟـﺪي ﻃﺒـﻲ ﻳـﺎ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر )ﻳﻚ‬
‫ﻣــﺮد ‪ 42‬ﺳــﺎﻟﻪ( ‪ 41‬ﺳــﺎﻋﺖ ﺑﻌــﺪ از‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ دوره درﻣﺎن ﺧـﻮد ﻣـﺮده ﭘﻴـﺪا‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫـﻴﭻ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ در ﻣـﻮرد ﻋﻠـﺖ‬
‫ﻣﺮگ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﺷﻮاﻫﺪي از ﻣﻮاد ﻳـﺎ دارو ﻧـﺸﺎن ﻧـﺪاد‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده اﺟﺎزه اﺗﻮﭘﺴﻲ ﻧﺪادﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻔــﺎن ﻧﺘﻮاﻧــﺴﺘﻨﺪ در ﻣــﻮرد ارﺗﺒــﺎط‬
‫ﻣﺮگ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﺑـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ‪ :1‬ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه دﻳﺲﭘﻨـﻪ ﺣـﺎد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻲﻗﺮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻤﻴﺎزه ﻣﻲﻛـﺸﻴﺪ‪،‬‬
‫‪144‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم( اﻣﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨـﻲدار‬ ‫ﻫﺮوﻳﻴﻦ و ﻣﺘﺎدون‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اِﻟﻤﺎن ‪ 2001‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﻣﻮارد(‬
‫‪ 6‬ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮ روي ﻣﺘﺎدون ﻧﮕﻬﺪارﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻧـﺪ و ﻳـﻚ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﭘﭻ ﻓﻨﺘﺎﻧﻴﻞ ﺗﺮاﻧﺲدرﻣﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ و اﻛﺘﺮوﺗﺎﻳﺪ در ﺷﺮوع‬‫ﮔُﻠﺪ ‪ 1999‬ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ﭘﺮوﺗﻜـــــﻞ؛ ﻛﺘـــــﻮروﻻك‪،‬‬ ‫ﺗﺤــﺖ ﺑــﻲﻫﻮﺷــﻲ‬
‫ﻣﻴـــﺪازوﻻم و ﻛﻠﻮﻧﻴـــﺪﻳﻦ در‬‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ .‬درﻣﺎن ﻗﺒﻠﻲ‬
‫ﺻـــﻮرت ﻧﻴـــﺎز‪ ،‬داروﻫـــﺎي‬ ‫ﺑــﺎ ﮔﻠﻴﻜــﻮﭘﻴﺮوﻻت و‬
‫ﺿﺪاﺳﻬﺎل ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻲﻫﻮﺷـﻲ‬
‫ﺑــــﺎ ﭘﺮوﭘﻮﻓــــﻮل و‬
‫ﺳﻴــــﺴﺎﺳﺘﺮاﻛﻮرﻳﻮم؛‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن‬
‫و ﻧـــﺎﻟﻤﻔﻦ‪ .‬اﻟﻘـــﺎي‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــﺴﻮن ﺧــﻮراﻛﻲ‬
‫در ﭘﺎﻳـــﺎن ﻓﺮآﻳﻨـــﺪ‬
‫)ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮارد(‬
‫ﻫــــﺎﻣﻴﻠﺘﻮن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ ﺗﺤـﺖ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ ﻋﻤـﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن زﻳﺮﺟﻠﺪي )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮارد(‬ ‫‪2002‬‬
‫‪145‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫اﺳﻬﺎل داﺷﺖ و ﺗـﺸﺨﻴﺺ ادم رﻳـﻮي‬

‫ﺣﺎد داده ﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن زﻳﺮﺟﻠـﺪي‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﺑﻌـﺪ از ‪12‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ‪ :2‬ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه ‪ 27‬ﺳﺎﻟﻪ ‪ 5‬روز‬
‫اﺳــﺘﻔﺮاغ‪ ،‬اﺳــﻬﺎل‪ ،‬ﺧــﺸﻜﻲ دﻫــﺎن‪،‬‬
‫ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺧﺮوﺟﻲ ادرار اﻧـﺪك‬
‫و ﻫﻴﭙﺮآﻟﮋي‪ -‬ﺗﻤﺎم ﻋﻼﻳـﻢ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ‪ :3‬در ﻃﻮل ﻛـﻞ دوره ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﺧــﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧــﺪه از ﺗﻬــﻮع و اﺳــﺘﻔﺮاغ‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑــﻞ درﻣــﺎن ﺷــﻜﺎﻳﺖ داﺷــﺖ و‬
‫اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﻪ داروﻫﺎي ﺿـﺪﺗﻬﻮع ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻧﺪاد‪ 2 .‬ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ‪-‬‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺑﻪ اورژاﻧـﺲ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻧﻤـﻮد و‬
‫ﻫﻨــﻮز از ﺗﻬــﻮع‪ ،‬اﺳــﺘﻔﺮاغ‪ ،‬ﺿــﻌﻒ‪،‬‬
‫ﺧﺸﻜﻲ دﻫﺎن و ﺑـﺮونده ادرار اﻧـﺪك‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ داﺷـﺖ‪ .‬ﺑﻴﻤـﺎر ‪ 15-20‬ﭘﻮﻧـﺪ‬
‫ﻛــﺎﻫﺶ وزن‪ ،‬ﻟــﺮز‪ ،‬آبرﻳــﺰش ﺑﻴﻨــﻲ‪،‬‬
‫ﺳــﺮﻓﻪ‪ ،‬ﺑــﻲاﺷــﺘﻬﺎﻳﻲ و درد ﺷــﻜﻤﻲ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر‬
‫ﺑﺮاي دﻫﻴﺪراﺗﺎﺳـﻴﻮن و ﻋﻼﻳـﻢ ﺗـﺮك‬
‫درﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻋـﺮض‬
‫‪ 24‬ﺳــﺎﻋﺖ ﺧــﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧــﺪه رژﻳــﻢ‬
‫ﺧـﻮراﻛﻲ را ﺗﺤﻤـﻞ ﻧﻤـﻮد و ﺗــﺮﺧﻴﺺ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣــﻮرد ‪ 6 :4‬ﺳــﺎﻋﺖ ﺑﻌــﺪ از ﺑــﺎزﮔﻴﺮي‪،‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه در ﺗﺨﺖ ﺧﻮد ﺑـﺎ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻋﺪم ﭘﺎﺳﺦدﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻃﺮاف دﻫﺎناش اﺳﺘﻔﺮاغ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤـﺎر در ﺑﺨــﺶ اورژاﻧــﺲ ﺑــﺴﺘﺮي و‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪146‬‬
‫درﻣﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺸﺨﻴﺺ »ﻣـﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﺑﻜﻠﻮﻓﻦ« ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ‪ :5‬ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎر ‪ 30‬ﺳﺎﻟﻪ در ﻣﻨـﺰل‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺪمﭘﺎﺳﺦدﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷـﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﻧـﺪانﻫـﺎﻳﺶ ﻗﻔـﻞ ﺷـﺪه و‬
‫ﻛﻒ از دﻫﺎﻧﺶ ﺑﻴﺮون زده ﺑﻮد‪ .‬دﻳﺎزﭘﺎم‬
‫ﺳــﺮﻳﻌﺎً ﻗﻔــﻞﺷــﺪﮔﻲ و ﺑــﻲﻗــﺮاري را‬
‫درﻣﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاي ﺗﺮك اﻟﻜـﻞ و‬
‫ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ درﻣﺎن ﺷﺪ اﻣـﺎ ﻋﻼﻳـﻢ‬
‫ﺗﺮك ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻴﻤﺎر ﺗﺤـﺖ‬
‫درﻣﺎن ﺑﺎ ﺑﺎرﺑﻴﺘﻮرات درﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻛﻮب ﺗﻨﻔـﺴﻲ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎر در ﻋﺮض ‪ 5‬روز ﺑﻬﺒـﻮد ﻳﺎﻓـﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺳﺮﭘﺎﻳﻲ ارﺟﺎع ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ‪ :6‬ﻳﻚ ﺑﻴﻤـﺎر ‪ 30‬ﺳـﺎﻟﻪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻗﺮارﮔﻴــﺮي ﻧﺎﻟﺘﺮﻛــﺴﻮن زﻳﺮﺟﻠــﺪي در‬
‫ﺟﺪاره ﺷﻜﻢ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤـﺎر روز‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺘﺎر وﻳﺰﻳﺖ و‬
‫ﺑــﺮاي درﻣــﺎن ﺗﻬــﻮع و اﺳــﺘﻔﺮاغ دارو‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در روز ﺳــﻮم ﺧــﺎﻧﻮاده ﺑﻴﻤــﺎر او را در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺪمﭘﺎﺳﺦدﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ اورژاﻧﺲ ﺑﺮده ﺷﺪ و ﺗـﺸﺨﻴﺺ‬
‫آﺳﭙﻴﺮاﺳﻴﻮن رﻳﻮي و ﺧﻮنرﻳﺰي ﻣـﺮي‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮﻓﻤـــــﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺮوه ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ )‪20‬‬
‫ﻧﻔﺮ( ﺑﺎ ‪ 5‬ﺑﻴﻤﺎر ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﻣﻮارد(‬ ‫‪1998‬‬
‫ﻓﺸﺎر ﺧﻮن اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﺿـﺮﺑﺎن‬
‫ﻗﻠﺐ ﻛﻨﺪﺗﺮ در ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺗﻨﻔﺲ و ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫‪147‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮوع ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺑـﻪ‬

‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ رﺳﻴﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎﻳـﺎن درﻣـﺎن ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻔﺲ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺎ ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻌــﺪ از ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﻓــﻮقﺳــﺮﻳﻊ اداﻣــﻪ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮد ‪ 37‬ﺳﺎﻟﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﻠﻮﻧﻴﺪﻳﻦ )‪ 0/15‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻫﺮ‬ ‫روزن ‪ 2002‬ﺑــــﺎزﮔﻴﺮي ﺳــــﺮﻳﻊ‬
‫ﻣﺪت ‪ 20‬ﺳﺎل ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ ‪40‬‬ ‫‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ(‪ ،‬ﻟﻮرازﭘﺎم ‪ 2‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم‬ ‫ﺗـــﺴﺮﻳﻊﺷـــﺪه ﺑـــﺎ‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم در روز ﻣﺘـﺎدون ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪:‬‬ ‫ﻫﺮ ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ(‪ ،‬ﻣﻴـﺪازوﻻم )‪15‬‬ ‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـــﺴﻮن ﺗﺤـــﺖ‬
‫داروﻫﺎي ﻛﻤﻜـﻲ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺖ اﺳـﻬﺎل و‬ ‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم در روز(‪ ،‬دﮔﺰاﻣﺘـﺎزون‬ ‫آرامﺑﺨ‪Ĥ‬ﺷـﻲ ـ ﺳـﻄﺢ‬
‫اﺳﺘﻔﺮاغ را ﺗﺨﻔﻴـﻒ دﻫـﺪ و ﺑﻴﻤـﺎر ‪36‬‬ ‫)‪ 6‬ﻣﻴﻠــﻲﮔــﺮم( ﻓﻘــﻂ روز اول‪،‬‬ ‫آرامﺑﺨــﺸﻲ در ﻣﻘﺎﻟــﻪ‬
‫ﺳــﺎﻋﺖ ﺑﻌــﺪ از ﺑــﺎزﮔﻴﺮي در ﺑﺨــﺶ‬ ‫اﻧﺪاﻧﺴﺘﺮون )‪ 8‬ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم ﺳـﻪ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي وﻳﮋه ﺑﺴﺘﺮي ﺷﺪ‪ .‬در ﺑـﺪو‬ ‫ﺑﺎر در روز(‬ ‫)ﮔﺰارش ﻣﻮردي(‬
‫ورود ﺑﻴﻤﺎر ﺧﻮابآﻟـﻮده‪ ،‬داراي ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﺳﺮد و اﻧﺘﻬﺎﻫﺎي ﺳﻴﺎﻧﻮﺗﻴﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺪﻳﺪاً‬
‫دﻫﻴﺪراﺗﻪ ﺑﻮد و آزﻣـﺎﻳﺶﻫـﺎ ﻧﺎرﺳـﺎﻳﻲ‬
‫ﺣﺎد ﻛﻠﻴـﻮي را ﻧـﺸﺎن ﻣـﻲداد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﺧﺪﻣﺖﮔﻴﺮﻧﺪه ﺳﺮﻳﻌﺎً ﻫﻴﺪراﺗـﻪ‬
‫ﺷـﺪ‪ .‬اﺳـﻬﺎل ﭼﻨــﺪ روز ﻃـﻮل ﻛــﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮدي ﻛﺎﻣﻞ در ﻋـﺮض ‪ 2‬ﻫﻔﺘـﻪ رخ‬
‫داد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ‪ 45‬ﺳﺎﻟﻪ ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم در روز‬ ‫ﺷــــــﻴﺮﻣﻦ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ‬
‫ﻣﺘﺎدون ﻣﺘﺎدون و ‪ 4‬ﻣﻴﻠﻲﮔـﺮم در روز‬ ‫)ﮔﺰارش ﻣﻮردي(‬ ‫‪2001‬‬
‫آﻟﭙﺮازوﻻم ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﺮد )ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻄﻊ آﻟﭙﺮازوﻻم ﭘﻴﺶ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي(‪12 :‬‬
‫روز ﭘــﻴﺶ از ﺑــﺎزﮔﻴﺮي ﺳــﻢﺷﻨﺎﺳــﻲ‬
‫ﻣﺘﺎدون و ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫـﺎ ﻣﺜﺒـﺖ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺘــﺎدون ﻗﻄــﻊ ﺷــﺪ اﻣــﺎ آزﻣــﺎﻳﺶ‬
‫ﻏﺮﺑـــﺎﻟﮕﺮي ﻣﺘـــﺎدون روز ﭘـــﻴﺶ از‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‪،‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل اﺿﻄﺮاب آﻟﭙﺮازوﻻم‬
‫را ﺑﺪون ﺗﺠﻮﻳﺰ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﺼﺮف ﻧﻤـﻮد‪.‬‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪148‬‬
‫ﺑﻴﻤــﺎر اﺣــﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴــﺮ ﺗﺠﺮﺑــﻪ »ﺑــﺪ‬
‫ﺗﺮﻳﭗ«‪ ،‬ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻛﻨـﺎن و ﺗـﻮﻫﻢ‬
‫ﺷــﻨﻮاﻳﻲ را ﮔــﺰارش ﻧﻤــﻮد‪ .‬در ﺣــﺎل‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي از ﺑﻨﺰودﻳﺎزﭘﻴﻦﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫در زﻣــﺎن ﺧــﺎرج ﻛــﺮدن ﻟﻮﻟــﻪ و ﭼﻨــﺪ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻫﻮﺷﻴﺎري ﻛﺎﻣـﻞ‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻲﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻼﻳﻢ در ﻋﺮض ‪24‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺎ روش ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ در ﭼﻨﺪ ﮔﺰارش ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮارد‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ )ﻳﺎﺳـﻴﻨﻲ و ﻫﻤﻜـﺎران ‪ (1380‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫درﻣﺎن ‪ 25‬ﻧﻔﺮ ﻣﻌﺘﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﻪ روش ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ﻓـﻮقﺳـﺮﻳﻊ ﺑـﺎ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺗﺰرﻳﻖ آﻧﺘﺎﮔﻮﻧﻴﺴﺖ ﻫﺎي ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر )ﻧﺎﻟﻮﻛﺴﺎن( ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﺷﺪت ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﺗﺮك ﻣﻮاد اﻓﻴـﻮﻧﻲ‬
‫)‪ (0-64‬ﭘﺎﻳﻴﻦ )‪ (4/92±4/14‬اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻮارض ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻋﺮوﻗﻲ در ﻃﻮل‬
‫دوره ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺰارش ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻣﺪاﺧﻠـﻪ درﻣـﺎﻧﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮارد دﻳﮕـﺮ )ﺗﻴﻤـﻮري و ﻫﻤﻜـﺎران ‪ (1385‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ در ‪ 112‬ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺷـﻬﺪاي‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺧﺮمآﺑﺎد ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ .‬روش ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷـﺪه و ﻣﻴـﺰان ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﮔﺰارش ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎران ﭘﺲ از ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺗﺤﺖ درﻣـﺎن ﺑـﺎ‬
‫ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻴﺰان ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑـﻪ رژﻳـﻢ ﻧﺎﻟﺘﺮﻛـﺴﻮن ﮔـﺰارش ﻧـﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻪ ‪ 104‬ﻧﻔﺮ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﻳـﻦ ﺗﻌـﺪاد ‪ 90‬ﻧﻔـﺮ‬
‫)‪ (%86/5‬در ﻃﻮل ﺷﺶ ﻣﺎه اﺧﻴﺮ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻦ ﺑﻴﻤﺎران‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﺎده‬
‫ﻣﻮرد ﺳﻮءﻣﺼﺮف‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﺼﺮف ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ درﻣﺎن ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﻧـﺸﺎن ﻧـﺪاد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﺷﺎﻏﻞ ﺑﻮدن ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﻨﻲداري ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﻴﺶﺗـﺮ در ﺗـﺮك در ﭘﻴﮕﻴـﺮي ﺷـﺶ‬
‫ﻣﺎﻫﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد )‪ %92/5‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ .(%66/6‬ﻣﻴﺰان ﺣﻔـﻆ ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﺷـﺶ ﻣﺎﻫـﻪ‬
‫‪149‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﮔﺰارش ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ از ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﮔـﺰارش ﺷـﺪه در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﺛﺒـﺖ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﭘﺮﻫﻴـﺰ ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺨﺼﻲ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻮارض ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫دﻳﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺠﻔــﻲ و ﻫﻤﻜــﺎران )‪ (1387‬ﻧﺘــﺎﻳﺞ درﻣــﺎن ‪ 90‬ﺑﻴﻤــﺎر را ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از روش‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﮔﺰارش ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮرﻓﻴﻦ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ و ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬دوز‬
‫ﻣﻮرﻓﻴﻦ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬داروﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ذﻛـﺮ ﻧـﺸﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﺮاي‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻮارض ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ از راﻧﻴﺘﻴﺪﻳﻦ و ﻟﻮﭘﺮاﻣﻴـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧـﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺪت ﺗﺮك ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي ﻋﻴﻨﻲ و ذﻫﻨﻲ ﺗﺮك ﻣﻮاد اﻓﻴﻮﻧﻲ )‪ 6 ،1‬و ‪24‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي( و ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﺎﻳﺶ ادرار ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ ﺑﻴﻤﺎران ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﻜـﺎن دﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ‪13‬‬
‫ﺑﻴﻤــﺎر ﻓــﺮاﻫﻢ ﻧــﺸﺪ‪ .‬از ‪ 77‬ﺑﻴﻤــﺎر ﺷــﺮﻛﺖﻛﻨﻨــﺪه در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ‪ 60‬ﻧﻔــﺮ )‪ (%78‬در‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮيﻫﺎي ﺑﻪﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ %50 .‬آنﻫـﺎ در ﻋـﺮض ‪3‬‬
‫ﻣﺎه‪ %18 ،‬در ﻋﺮض ‪ 3-6‬ﻣﺎه‪ %6 ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 6‬ﻣﺎه ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل و ﺑـﺎﻻﺧﺮه ‪ 3‬درﺻـﺪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﺳﺎل ﻋﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻮارض ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﮔﺰارشﺷﺪه ﺑﻪ ﺷـﺮح زﻳـﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺮاديﻛﺎري )‪ 4‬ﻣﻮرد‪ 3 :‬ﻣﻮرد ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ و ‪ 1‬ﻣـﻮرد ﻧﺎﺷـﻲ از ﺗﺰرﻳـﻖ‬
‫ورﻳﺪي اُﻛﺘﺮوﻳﻴﺪ( ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﻮﻳﺰ آﺗﺮوﭘﻴﻦ درﻣﺎن ﺷﺪ؛ ﺗﺎﻛﻲﻛـﺎردي )‪ 2‬ﻣـﻮرد(؛ ﻓـﺸﺎر‬
‫ﺧﻮن ﺑﺎﻻ )‪ 3‬ﻣﻮرد(؛ اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﻌﺪ از ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ )‪ 4‬ﻣـﻮرد‪ 3 ،‬ﻣـﻮرد آن در ﺑﻴﻤـﺎراﻧﻲ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ از اﻛﺘﻮرﻳﻴﺪ زﻳﺮﺟﻠﺪي ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﺑـﺎزﮔﻴﺮي و اﻧﻔﻮزﻳـﻮن در ﻃـﻮل دوره‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد(‪ .‬ﻋﻮارض روانﭘﺰﺷﻜﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ‪ ،‬اﻧﺘﻮﺑﺎﺳـﻴﻮن‬
‫ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﻫﻴﭙﻮﻛﺴﻲ‪ ،‬ﻻرﻧﮕﻮاﺳﭙﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭘﻨﻮﻣﻮﺗﻮراﻛﺲ و ﻣﺮگ ﮔﺰارش ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﻛﺎرآزﻣﺎﻳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ‪ 95‬ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺮد و ‪ 5‬ﺑﻴﻤﺎر زن ﺑﻪﺻﻮرت ﺗـﺼﺎدﻓﻲ در ‪2‬‬
‫ﮔﺮوه درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳﺮﻳﻊ وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪150‬‬

‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮآﻳﻨـﺪﻫﺎي درﻣـﺎن اﻋﺘﻴـﺎد ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﻴـﺰان ﺗﻜﻤﻴـﻞ دوره‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻫﻴﺰ و ﺷﺪت ﻋﻼﻳﻢ ﺗﺮك ﺗﺠﺮﺑﻪﺷﺪه‪ ،‬ﮔﺰارش ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻓﻮقﺳـﺮﻳﻊ ‪ 0/2‬ﻣﻴﻠـﻲﮔـﺮم ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻴﺶ از ﺷـﺮوع ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‪ 0/2 ،‬ﻣﻴﻠـﻲﮔـﺮم ﻛﻠﻮﻧﻴـﺪﻳﻦ و ‪5‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ 20 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻧﺎﻟﺘﺮﻛﺴﻮن ﺧـﻮراﻛﻲ و ‪ 5‬ﻣﻴﻠـﻲﮔـﺮم‬
‫ﻣﻴﺪازوﻻم ورﻳﺪي ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺎ ﺗﻴﻮﭘﻨﺘﺎل و ‪ 6‬ﻣﻴﻠـﻲﮔـﺮم‬
‫ﭘﺎﻧﻜﻮروﻧﻴﻮم ﺷﺮوع ﺷﺪ و اداﻣﻪ ﺷﻞﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻋﻀﻼﻧﻲ ﺣﻴﻦ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ﺑﺎ ﭘﺎﻧﻜﻮروﻧﻴﻮم‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬اداﻣﻪ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ در ﮔﺮوه اول )‪ 47‬ﻣﺮد و ‪ 3‬زن( ﺑﺎ ﻫﺎﻟﻮﺗﺎن ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪،%1‬‬
‫‪ %50‬اﻛﺴﻴﺪ ازت و ‪ %50‬اﻛﺴﻴﮋن و ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﺮﺗﺐ ﻧﺎﻟﻮﻛـﺴﺎن ﺣـﻴﻦ ﺑـﻲﻫﻮﺷـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ 15‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺑﺎ ﭘﻤﭗ ﺗﺰرﻳﻘﻲ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ ودر ﮔـﺮوه دوم‬
‫)‪ 44‬ﻣﺮد و ‪ 6‬زن( ‪ 50‬ﺳﻲﺳﻲ ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل ﺑـﻪ ﻣـﺪت ‪ 4‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺠـﻮﻳﺰ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از اﺳﻬﺎل در ﻣﻴﺎﻧﻪ دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ 2 ،‬ﺳﻲﺳﻲ ﺳﻨﺪوﺳـﺘﺎﻳﻦ زﻳﺮﺟﻠـﺪي و‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺗﻬﻮع ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﺑﺎزﮔﻴﺮي‪ 300 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺳﺎﻳﻤﺘﻴﺪﻳﻦ و ‪10‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻣﺘﻮﻛﻠﻮﭘﺮاﻣﻴﺪ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن دوره ﺑﺎزﮔﻴﺮي اﺛﺮ داروي ﺷـﻞﻛﻨﻨـﺪه‬
‫ﻋﻀﻼﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻧﺌﻮﺳﺘﻴﮕﻤﻴﻦ و آﺗﺮوﭘﻴﻦ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎران ﻳﻚ روز ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي و ‪ 2‬روز ﺑﻌﺪ ﺗﺮﺧﻴﺺ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درﻣﺎن ورم رﻳﻪ در ﺻﻮرت ﺑـﺮوز‬
‫از ‪ 100-200‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﻫﻴﺪروﻛﻮرﺗﻴﺰون‪ 8 ،‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم دﮔﺰاﻣﺘـﺎزون ورﻳـﺪي‪ ،‬ﺳـﺮم‬
‫آﻣﻴﻨﻮﻓﻴﻠﻴﻦ و ﺳﺎﻟﺒﻮﺗﺎﻣﻮل اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺮوز ورم رﻳﻪ در ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﻣـﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﺑﻮد )‪ .(%6‬اﺣﺘﺒﺎس ادراري در ‪ 5‬ﺑﻴﻤﺎر ﻣﺮد دﻳﺪه ﺷﺪ )‪ 3‬ﻧﻔﺮ از ﮔـﺮوه ﻫﺎﻟﻮﺗـﺎن و ‪2‬‬
‫ﻧﻔﺮ از ﮔﺮوه ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل(‪ 9 .‬ﻧﻔﺮ از ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺮوه اول )‪ (%18‬و ‪ 4‬ﻧﻔﺮ از ﺑﻴﻤﺎران ﮔﺮوه‬
‫دوم )‪ (%8‬ﺗﻬﻮع اﺳﺘﻔﺮاغ ﺧﻔﻴﻒ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ را ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن داد ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ ورﻳﺪي ﺑﺎ ﭘﺮوﭘﻮﻓﻮل ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ ﺗﻬـﻮع و اﺳـﺘﻔﺮاغ‬
‫ﻛﻢﺗﺮي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﻲﻫﻮﺷﻲ اﺳﺘﻨﺸﺎﻗﻲ ﺑﺎ ﻫﺎﻟﻮﺗﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪151‬‬ ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ :4‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻫﻤﻪﮔﻴﺮيﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي‬

‫درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬

‫در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴـﺰان ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺴﺘﺮي ﺑـﺮاي ﺗـﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴـﺖ اراﻳـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل در ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﺷـﺎﻣﻞ ﺑـﺎزﮔﻴﺮي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﺷﺪه‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺜﺒﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :11‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑـﻪ ازاي ‪500‬‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻘﺪار‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬
‫‪1200000‬‬ ‫‪ 1‬ﺟﻤﻌﻴﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد‬
‫‪0/75‬‬ ‫‪ 2‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪900000‬‬ ‫‪ 3‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪ 4‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪90000‬‬ ‫‪ 5‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪ 6‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ ﺗﻤﺎس دارﻧﺪ‬
‫‪ 7‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺎزﮔﻴﺮي در ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﺑـﺴﺘﺮي ‪27000‬‬
‫دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪0/05‬‬ ‫‪ 8‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد در ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬
‫‪ 9‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮارد ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺠﺪد ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑـﺎزﮔﻴﺮي ‪1350‬‬
‫در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ‬
‫‪ 10‬ﻣﺠﻤﻮع دورهﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ‪28350‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪ 11‬ﻣﺠﻤﻮع دورهﻫﺎي درﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ‪2362/5‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ )در ﻣﺎه(‬
‫‪0/75‬‬ ‫‪ 12‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻃﻮل ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﻴﺮي )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺎه(‬
 ‫راﻫﻨﻤﺎي درﻣﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد‬ ‫‪152‬‬

‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪ :11‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺑـﻪ ازاي‬
‫‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫‪ 13‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑـﺮاي ‪1771/875‬‬
‫ﻛﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫‪ 14‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي ﺑﺴﺘﺮي ﺑـﺮاي ﻣﺮاﺟﻌـﻪﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺑـﻪ ‪12/66‬‬
‫ازاي ﻫﺮ ‪ 500000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
‫‪0/25‬‬ ‫‪ 1‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ دارﻧﺪ‬
‫‪300000‬‬ ‫‪ 2‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺎ داروﻫﺎي آﮔﻮﻧﻴﺴﺖ دارﻧﺪ‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪ 3‬ﻧﺴﺒﺘﻲ از اﻓﺮاد ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪30000‬‬ ‫‪ 4‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي دارﻧﺪ )در ﺳﺎل(‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪ 5‬ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻲ ﺗﻤﺎس دارﻧﺪ‬
‫‪ 6‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺳﺎل ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ‪9000‬‬
‫‪ 7‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﺎه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ درﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ در ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺴﺘﺮي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ‪750‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪ 8‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻃﻮل ﻣﺪت اﻗﺎﻣﺖ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﺘﺮي ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺎه(‬
‫‪375‬‬ ‫‪ 9‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺮاي ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن )در ﻣﺎه(‬
‫‪ 10‬ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑـﺮاي ﻣﺮاﺟﻌـﻪﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ ‪2/68‬‬
‫‪ 500000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬

‫‪15/33‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﺨﺖﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮي و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪500000‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫‪0/75‬‬ ‫ﺿﺮﻳﺐ اﺷﻐﺎل ﺗﺨﺖ‬ ‫‪2‬‬
‫‪20/44‬‬ ‫ﺗﺨﺖﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺴﺘﺮي درﻣﺎن اﻋﺘﻴﺎد ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 500000‬ﻧﻔـﺮ‬ ‫‪3‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ )ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿﺮﻳﺐ اﺷﻐﺎل ﻣﻌﺎدل ‪(0/75‬‬
‫‪0/25‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻤﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮي در ﺑﺨﺶ ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد دارﻧﺪ‬ ‫‪4‬‬
‫‪15/33‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻣﺮاﻛﺰ ﺑﺴﺘﺮي درﻣـﺎن ﺳﻮءﻣـﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ‬ ‫‪5‬‬
‫‪ 500000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫‪5/11‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ درﻣﺎن ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣـﻮاد ﺑـﻪ ازاي‬ ‫‪6‬‬
‫ﻫﺮ ‪ 500000‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬