TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

z VIỆN KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ



TIỂU LUẬN
MÔN QUAN HỆ KINH TẾ QUỐC TẾ
Nhóm 11 – KTE306(20192).4
ĐỀ TÀI SỐ 9:
Tìm hiểu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc
và những tác động đối với Việt Nam
Giảng viên: Ts. Nguyễn Quang Minh

Nhóm sinh viên thực hiện :

Cao Tuấn Vũ (Nhóm trưởng) : 1811120169
Nguyễn Duy Nam Chiến : 1811120023
Đặng Thanh Tùng : 1811120164

Hà Nội, tháng 5 năm 2020

1
 MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU ....................................................................................... 4
PHẦN NỘI DUNG ..........................................................................................5
Chương 1. Khái quát về chiến tranh thương mại ...............................5
1.1. Khái niệm chiến tranh thương mại .............................................5
1.2. Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thương mại.............................6
1.3. Những cuộc chiến tranh thương mại trên toàn thế giới...............6
1.3.1. Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung .........................................6
1.3.2. Thương chiến Nhật – Hàn ........................................................7

Chương 2. Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc hiện nay......8

2.1. Những nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Quốc ....................................................................................................8

2.2. Diễn biến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.............................11

2.3. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ -Trung đến quan hệ kinh
tế quốc tế ....................................................................................................15

Chương 3: Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc
đối với thương mại quốc tế và thu hút vốn FDI của Việt Nam.................17

3.1. Đối với hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam...................17

3.1.1. Tác động tích cực............................................................................. 17

a. Xuất Khẩu ...............................................................................17

b. Nhập Khẩu ..............................................................................18

3.1.2 Tác động tiêu cực..............................................................................18

a. Xuất Khẩu .......................................................................................18

2
 b. Nhập Khẩu ..............................................................................20

3.2. Đối với thu hút vốn FDI của Việt Nam .........................................22

3.2.1. Cơ hội ............................................................................................... 22

3.2.2. Thách thức ...............................................................................24

3.3. Giải pháp để Việt Nam tận dụng mặt tích cực và hạn chế tiêu cực
....................................................................................................26

3.3.1. Về phía nhà nước ............................................................................26

3.3.2. Về phía doanh nghiệp .....................................................................27

KẾT LUẬN ....................................................................................................29

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................30

3
 MỞ ĐẦU

Hiện nay, chiến tranh thương mại đang là vấn đề nóng trên toàn thế giới. Năm
2018 chứng kiến một loạt các động thái áp thuế của Mỹ lên hàng hóa nhập khẩu từ
Trung Quốc khiến cho chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế đứng đầu thế giới
ngày càng trở nên căng thẳng. Vì đây là cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế
lớn nhất toàn cầu nên tác động của cuộc chiến này không chỉ có Mỹ và Trung Quốc,
mà còn ảnh hưởng tới rất nhiều quốc gia khác trên toàn cầu, đặc biệt là Việt Nam. Khi
mà Mỹ và Trung Quốc lần lượt là hai thị trường xuất khẩu và nhập khẩu lớn nhất của
nước ta trong những năm gần đây. Với mong muốn tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này,
cũng như vận dụng với những kiến thức được học tập tại trường ,nhóm chúng em xin
mạnh dạn lựa chọn đề tài:
“Tìm hiểu chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và những tác động đối với
Việt Nam”
Hi vọng rằng bài tiểu luận này sẽ mang đến cho quý đọc giả những cái nhìn tổng
quan nhất cùng với những phân tích , đánh giá tác động của chiến tranh thương mại
tới nền kinh tế Việt Nam. Để hoàn thành bản tiểu luận này nhóm chúng em xin được
gửi lời cảm ơn đến thầy Nguyễn Quang Minh của môn “Quan hệ kinh tế quốc tế”
trường Đại học Ngoại Thương đã tận tâm hướng dẫn chúng em trong quá trình xây
dựng dàn ý cùng với các nguồn tham khảo.
Dù đã rất cố gắng nhưng bài tiểu luận này cũng sẽ không tránh khỏi một số thiếu
xót, nhóm chúng em mong rằng sẽ nhận được những đóng góp ý của quý đọc giả để
bài tiểu luận được hoàn thiện hơn.

4
 PHẦN NỘI DUNG

Chương 1. Khái quát về chiến tranh thương mại

1.1. Khái niệm chiến tranh thương mại

Chiến tranh thương mại là tình huống trong đó các nước tham gia vào thương
mại quốc tế tìm cách giảm bớt các mặt hàng nhập khẩu cạnh tranh thông qua thuế
quan, hạn ngạch hoặc những hạn chế khác đối với hàng nhập khẩu và mở rộng xuất
khẩu của mình thông qua các biện pháp thúc đẩy xuất khẩu. Những biện pháp làm hại
láng giềng như thế và cùng với chúng là sự leo thang của chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch
thường thất bại  và dẫn đến sự giảm sút trong khối lượng thương mại quốc tế và thu
nhập của các nước liên quan.

Các hình thức của chiến tranh thương mại

- Chiến tranh tiền tệ: Các nước tìm cách giành lợi thế bằng cách hạ giá đồng nội
tệ nước mình so với ngoại tệ nước khác. Khi tỉ giá hối đoái giảm, xuất khẩu vào quốc
gia khác sẽ có tính cạnh tranh cao hơn trong khi nhập khẩu vào trở lên đắt đỏ. Cả hai
tác động này đều có lợi cho ngành sản xuất trong nước. 

- Chiến tranh thuế quan: Các nước tăng thuế quan với hàng hóa nhập khẩu từ
nước ngoài dẫn đến các hàng hoá nhập khẩu này trở lên đắt đỏ do phải gánh thêm chi
phí thuế, dẫn đến giảm khả năng cạnh tranh với sản phẩm nội địa không phải chịu
thuế.
- Cấm vận kinh tế: Là các hình phạt về thương mại và tài chính của một hoặc
nhiều nước nhằm vào một chính phủ, tổ chức hoặc cá nhân, cấm vận kinh tế được áp
dụng không chỉ nhằm mục đích trừng phạt kinh tế mà còn vì nhiều mục đích như
chính trị, quân sự và xã hội.

- Chiến tranh kinh tế: Là chiến lược kinh tế trong đó sử dụng các biện pháp nhằm
làm suy yếu nền kinh tế của đối thủ. Ví dụ trong thời chiến, chiến tranh kinh tế nhằm
vào việc phong tỏa, thu giữ, kiểm soát, phá hoại các nguồn lực kinh tế quan trọng để
làm cho lực lượng của đối thủ suy yếu. Chiến tranh kinh tế thường là một khía cạnh
trong một cuộc chiến toàn diện, trong đó không chỉ có chiến tranh bằng vũ trang, quân
sự, việc hủy hoại kinh tế của nhau có thể làm suy yếu khả năng chiến đấu của kẻ thù.

5
 1.2. Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thương mại

Một cuộc chiến tranh thương mại nổ ra khi một quốc gia áp đặt thuế quan hoặc
hạn ngạch đối với hàng nhập khẩu và những nước khác trả đũa bằng các hình thức bảo
hộ thương mại tương tự.

1.3. Những cuộc chiến tranh thương mại trên toàn thế giới
1.3.1. Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung

Trong khi tranh cử Tổng thống năm 2016, Tổng thống Donald Trump đã bày tỏ
thái độ khinh bỉ đối với nhiều hiệp định thương mại hiện tại, hứa sẽ đưa công việc sản
xuất trở lại Hoa Kỳ từ các quốc gia khác, nơi họ đã thuê ngoài, như Trung Quốc và Ấn
Độ. Sau khi đắc cử, ông bắt tay vào chiến dịch bảo hộ. Tổng thống Trump cũng đe
dọa sẽ rút Mỹ ra khỏi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), một thực thể quốc tế, vô
tư, điều chỉnh và phân xử thương mại giữa 164 quốc gia thuộc về nó. Đầu năm 2018,
Tổng thống Trump đã tăng cường nỗ lực của mình, đặc biệt là chống lại Trung Quốc,
đe dọa một khoản tiền phạt lớn đối với hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ (IP) và thuế
quan đáng kể đối với các sản phẩm Trung Quốc trị giá 500 tỷ USD như thép và đậu
nành. Người Trung Quốc đã trả đũa bằng thuế 25% đối với hơn 100 sản phẩm của
Mỹ. Trong suốt cả năm, hai quốc gia tiếp tục đe dọa nhau, công bố danh sách thuế
quan được đề xuất đối với hàng hóa khác nhau. Vào tháng 9, Mỹ đã thực hiện thuế
quan 10%. Mặc dù Trung Quốc đã đáp trả bằng thuế quan của riêng mình, nhưng các
nhiệm vụ của Mỹ đã có tác động đến nền kinh tế Trung Quốc, làm tổn thương các nhà
sản xuất và gây ra sự chậm lại. Vào tháng 12, mỗi quốc gia đã đồng ý ngừng áp dụng
bất kỳ khoản thuế mới nào. Cuộc chiến ngừng bắn thuế quan tiếp tục vào năm 2019.
Vào mùa xuân, Trung Quốc và Mỹ dường như sắp sửa ký kết một hiệp định thương
mại. Tuy nhiên, vào đầu tháng 5, chưa đầy một tuần trước khi các cuộc đàm phán cuối
cùng dự kiến bắt đầu, các quan chức Trung Quốc đã có một đường lối cứng rắn mới
trong các cuộc đàm phán, từ chối thay đổi luật trợ cấp công ty của họ và khăng khăng

6
dỡ bỏ thuế quan hiện hành . Tức giận vì sự quay trở lại rõ ràng này, tổng thống đã
tăng gấp đôi, tuyên bố vào ngày 5 tháng 5 rằng ông sẽ tăng thuế từ 10% lên 25% đối
với hàng nhập khẩu trị giá 200 tỷ đô la của Trung Quốc, kể từ ngày 10 tháng 5, ông có
thể cảm thấy bị xúc phạm bởi thực tế rằng Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung
Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong năm 2014. Trung Quốc tạm dừng tất cả
nhập khẩu nông sản bằng nợ của nhà nước.

1.3.2. Thương chiến Nhật - Hàn

Tranh chấp thương mại Nhật Bản - Hàn Quốc vào năm 2019, đôi khi còn được
gọi là cuộc chiến kinh tế của Nhật Bản - Hàn Quốc là một cuộc xung đột kinh tế đang
diễn ra giữa các nền kinh tế quốc gia lớn thứ ba và thứ mười một của thế giới. Cuộc
xung đột được thúc đẩy bởi di sản của Thế chiến II, và phán quyết của Tòa án Tối cao
Hàn Quốc, phán quyết vào tháng 10 và tháng 11 năm 2018 rằng 10 nạn nhân lao động
cưỡng bức có thể yêu cầu bồi thường từ nhiều công ty Nhật Bản. Nguyên nhân của
cuộc xung đột đã được chính phủ Nhật Bản viện dẫn chính thức vì chính phủ Hàn
Quốc bị cáo buộc không tuân thủ các quy định an ninh kiểm soát xuất khẩu và phớt lờ
yêu cầu của chính phủ Nhật Bản để có một cuộc đối thoại thương mại song phương
trong ba năm, nhưng nó cũng được đặc trưng bởi một tranh chấp về di sản của chủ
nghĩa thực dân Nhật Bản trên Bán đảo Triều Tiên từ năm 1910 đến năm 1945, đặc biệt
là vấn đề lao động cưỡng bức và bồi thường cho những người phụ nữ bị hại. Tranh
chấp thương mại đã gây ra một sự suy giảm đáng kể trong quan hệ Nhật Bản Hàn
Quốc xuống mức thấp nhất kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ ngoại giao của
họ vào năm 1965. 

7
 Chương 2. Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc hiện nay

2.1. Những nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung
Quốc

Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bắt nguồn từ nguyên nhân sâu xa và
nguyên nhân cụ thể.

Nguyên nhân sâu xa

Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung là mâu thuẫn ngày càng gay gắt giữa 2
cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới. Dự báo, đến năm 2030, GDP danh nghĩa của
Trung Quốc sẽ vượt Mỹ. Song, nếu tính theo sức mua tương đương (PPP), GDP của
Trung Quốc hiện nay đã vượt Mỹ. Mỹ và Trung Quốc cũng là 2 cường quốc thương
mại: Mỹ là nước nhập khẩu lớn nhất và xuất khẩu thứ nhì thế giới; Trung Quốc là
nước xuất khẩu lớn nhất và nhập khẩu thứ nhì thế giới

Bảng: Mỹ và Trung Quốc – Hai siêu cường kinh tế thế giới (số liệu năm 2017)

Quy mô kinh tế Xuất khẩu Nhập khẩu

GDP
Xếp GDP Xếp Xếp Xếp
danh
hạng tính theo hạng Tỷ hạng Tỷ hạng
nghĩa
thế PPP (tỷ thế USD thế USD thế
(tỷ
giới USD) giới giới giới
USD)
Mỹ 19485.4 1 19485.4 2 2356.7 2 2932.1 1
Trung
12143.5 2 23266.8 1 2424.2 1 2208.5 2
Quốc
Nguồn: data.worldbank.org

Những năm gần đây, sự cạnh tranh giữa 2 siêu cường càng trở nên gay gắt trong
bối cảnh sức mạnh của Mỹ có dấu hiệu suy giảm trong khi Trung Quốc đang bộc lộ
tham vọng thay thế Mỹ ở vị trí thống lĩnh bàn cờ địa chính trị thế giới.

Nguyên nhân cụ thể

8
 Có hai vấn đề sau đây được xem là những nguyên nhân cụ thể gây ra căng thẳng
thương mại Mỹ - Trung, đặc biệt từ sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương
mại Thế giới (WTO) năm 2001, dẫn đến chiến tranh thương mại hiện nay.

Thứ nhất, thâm hụt thương mại lớn của Mỹ với Trung Quốc.

Thâm hụt thương mại của Mỹ được xem là nguyên nhân trực tiếp gây căng thẳng
thương mại Mỹ - Trung. Năm 2017, Mỹ nhập khẩu 525 tỷ USD hàng hóa từ Trung
Quốc, trong khi chỉ xuất khẩu 130 tỷ USD hàng hóa sang Trung Quốc. Như vậy, thâm
hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc lên đến 395 tỷ USD.

Biểu đồ giá trị XNK và cán cân thương mại của Mỹ với Trung Quốc

600.00

400.00

200.00

0.00
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

-200.00

-400.00

-600.00

United States of America's exports to China

United States of America's imports from China
Trade Balance between United States of America and China

Nguồn: Trademap.org

9
 Đáng lưu ý là thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc liên tục tăng từ khi
Trung Quốc gia nhập WTO (từ 83 tỷ USD năm 2001 lên 395 tỷ USD năm 2017).
Chính quyền Mỹ đã nhiều lần yêu cầu Trung Quốc giảm thặng dư thương mại với Mỹ.
Trung Quốc đáp trả rằng để giảm thâm hụt thương mại, chính Mỹ cần tăng cường hoạt
động xuất khẩu của mình.

Thứ hai, vấn đề quyền sở hữu trí tuệ.

Mặc dù thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc được xem là nguyên nhân
bên ngoài của cuộc chiến tranh thương mại, song vấn đề cốt lõi của căng thẳng giữa 2
nước chính là Mỹ lo ngại về tham vọng của Trung Quốc trở thành quốc gia công nghệ
hàng đầu thế giới.

Tham vọng của Trung Quốc trở thành quốc gia công nghệ hàng đầu thế giới,
không phụ thuộc vào nhập khẩu các công nghệ then chốt từ các đối thủ cạnh tranh
chính, Trung Quốc hiện đang đổ hàng tỷ USD vào chương trình "Sản xuất tại Trung
Quốc 2025 (Made in China 2025)" để tạo động lực phát triển các ngành công nghệ
trọng yếu, trong đó có người máy, trí tuệ nhân tạo, hàng không vũ trụ, ô tô chạy điện,
công nghệ Internet 5G.

Nghịch lý là tham vọng của Trung Quốc rất lớn trong khi trình độ công nghệ lại
còn nhiều hạn chế. Để thực thi chiến lược "Sản xuất tại Trung Quốc 2025", các công
ty Trung Quốc phải dựa vào các công nghệ cốt lõi từ Mỹ.

Mỹ cáo buộc Trung Quốc bằng những thỏa thuận ngầm đang buộc các công ty
Mỹ phải chuyển giao công nghệ cho các đối tác Trung Quốc trong liên doanh. Trung
Quốc bác bỏ cáo buộc này. Tuy nhiên, Mỹ còn cáo buộc Trung Quốc tìm mọi cách lấy
công nghệ của Mỹ thông qua các phương thức như nhập khẩu công nghệ hay thậm chí
ăn cắp công nghệ.

Một phương thức nữa được các công ty lớn của Trung Quốc (ví dụ như ZTE,
Huawei, China Mobile) sử dụng để có công nghệ cao của Mỹ là thông qua mua bán,
sáp nhập với các công ty Mỹ.

Song song với đó là tình trạng vi phạm bản quyền nghiêm trọng ở Trung Quốc.

10
 Mỹ nhiều lần cáo buộc về tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nghiêm
trọng ở Trung Quốc, đặc biệt là đối với bản quyền của các công ty Mỹ. Chính quyền
Mỹ cho rằng, các công ty Mỹ đã mất nhiều tỷ USD mỗi năm do việc ăn cắp bí mật
thương mại của Trung Quốc. Điều này xuất phát từ khả năng bảo vệ quyền sở hữu trí
tuệ rất yếu kém của hệ thống pháp luật Trung Quốc.

Mặc dù, Trung Quốc hiện nay đẩy mạnh công tác bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ,
song phần lớn tiến bộ tập trung ở mảng bản quyền tác giả và nhãn hiệu, trong khi tình
trạng bắt buộc chuyển giao công nghệ trong các lĩnh vực công nghiệp then chốt vẫn
tràn lan.

2.2. Diễn biến chiến tranh thương mại Mỹ - Trung

Những diễn biến chính

Sau nhiều lần đề cập đến việc sẽ có biện pháp mạnh nhằm trả đũa trong lĩnh vực
thương mại đối với Trung Quốc, ngày 23/3/2018, với lý do Trung Quốc vi phạm
quyền sở hữu trí tuệ của Mỹ một cách có hệ thống, Mỹ đã tuyên bố áp dụng mức thuế
50 tỷ USD cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại
năm 1974 và hạn chế các DN Trung Quốc đầu tư vào Mỹ. Cụ thể, Mỹ tuyên bố sẽ áp
thuế 25% đối với thép, 10% đối với nhôm nhập khẩu (NK) từ Trung Quốc. Trong một
tuyên bố chính thức, Tổng thống Mỹ cho rằng các mức thuế được đề xuất là "một
phản ứng đối với các hoạt động thương mại không công bằng của Trung Quốc trong
những năm qua".

Để đáp lại, ngày 02/4/2018, Bộ Thương mại Trung Quốc đã công bố danh sách
128 mặt hàng của Mỹ sẽ bị áp thuế 25% khi XK vào thị trường Trung Quốc như thịt
lợn, trái cây và các sản phẩm liên quan, tổng giá trị lên đến 3 tỷ USD. Ngày 5/4/2018,
sau khi Trung Quốc công bố tiếp tục áp mức thuế 25% bổ sung cho máy bay, ô tô và
đậu tương vào danh mục hàng hóa Mỹ, đáp lại, Mỹ đã chỉ đạo Cơ quan Đại diện
Thương mại Hoa Kỳ (United States Trade Representative - USTR) xem xét 100 tỷ
USD trong các mức thuế bổ sung.

11
 Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đột ngột bị đẩy lên cao trào khi
vào cuối tháng 5/2018, Mỹ đột ngột tuyên bố sẽ tiến hành kế hoạch đã đưa ra ngày
23/3 nhằm đánh thuế 25% trên 50 tỷ USD hàng Trung Quốc NK. Ngay sau đó, Trung
Quốc cũng tiến hành gói đáp trả tương xứng khi đánh thuế 25% với 659 mặt hàng NK
từ Mỹ cũng có giá trị 50 tỷ USD, đồng thời tuyên bố các thỏa thuận thương mại đã đạt
được giữa 2 bên đều không còn hiệu lực.

Ngày 6/7/2018, chính quyền Mỹ chính thức "khai hỏa" CTTM với Trung Quốc,
bằng việc áp thuế quan 25% đối với 818 mặt hàng NK từ quốc gia này, trị giá 34 tỷ
USD vào thị trường Mỹ. Trung Quốc lập tức đáp trả ngay bằng cách áp thuế 25% lên
545 mặt hàng NK từ Mỹ, bao gồm ô tô, nông phẩm, thủy sản. Ngày 30/10/2018, Mỹ
tuyên bố sẽ công bố danh sách áp thuế lên tất cả những mặt hàng còn lại chưa bị áp
thuế của Trung Quốc, trị giá 257 tỷ USD vào đầu tháng 12/2018 nếu cuộc gặp bên lề
G20 không đạt được tiến triển.

Đầu tháng 12/2018, Mỹ hoãn lại kế hoạch tăng thuế trong danh sách 3 từ 10%
lên 25% dự kiến áp dụng vào ngày 01/1/2019 và không áp thuế mới lên 257 tỷ USD
hàng hóa NK còn lại từ Trung Quốc. Đổi lại, Trung Quốc cam kết sẽ mua nhiều hàng
hóa từ Mỹ hơn, đặc biệt là các mặt hàng nông nghiệp và năng lượng.

Bất chấp các cuộc đàm phán diễn ra liên tiếp, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất
ngờ tuyên bố sẽ áp thuế 10% với khoảng 300 tỷ USD hàng hóa và sản phẩm NK
Trung Quốc kể từ ngày 01/9/2019, khiến căng thẳng thương mại leo thang.

Bên cạnh các biện pháp thuế quan, các bên còn áp dụng các biện pháp phi
thuế quan. Việc áp dụng phương thức nào phụ thuộc vào lợi thế mỗi bên nắm giữ
cũng như điểm yếu của mỗi bên.

Phương thức Mỹ áp dụng

Bên cạnh thuế nhập khẩu được xem là phương thức chính, Mỹ cũng sẽ sử dụng
các biện pháp phi thuế nhằm gây áp lực đối với Trung Quốc. Một trong các biện pháp
là hạn chế đầu tư của Trung Quốc.

12
 Chính quyền Mỹ đang lên kế hoạch nhằm hạn chế đầu tư của Trung Quốc vào
một số ngành công nghiệp quan trọng của Mỹ. Thông qua Ủy ban Đầu tư Nước ngoài
tại Mỹ (CFIUS - một cơ quan liên ngành do Bộ Tài chính Mỹ chủ trì), Chính phủ Mỹ
tìm cách ngăn cản các công ty nước ngoài mua lại các công ty Mỹ.
Theo kế hoạch, các công ty có từ 25% vốn sở hữu Trung Quốc trở lên sẽ bị cấm
mua lại những công ty Mỹ liên quan tới công nghệ như hàng không vũ trụ, người máy,
ô tô. Trọng tâm của kế hoạch này trước hết nhằm vào chương trình “Sản xuất tại
Trung Quốc 2025”, một chiến lược Trung Quốc đang theo đuổi nhằm chi phối các
ngành công nghiệp của tương lai.
Mỹ còn có kế hoạch siết chặt kiểm soát xuất khẩu, nhằm ngăn chặn các công ty
Mỹ chuyển công nghệ tới Trung Quốc. Chính quyền Mỹ đang soạn thảo các quy định
xuất khẩu hướng tới ngăn chặn công nghệ cao chuyển tới Trung Quốc. Tuy nhiên,
việc Mỹ áp dụng các biện pháp hạn chế đầu tư có thể chặn đứng khả năng tiếp cận
một số nguồn vốn nước ngoài, đặc biệt là đầu tư từ Trung Quốc vào Mỹ.

Phương thức Trung Quốc áp dụng

Trung Quốc áp dụng nhiều biện pháp phi thuế để đáp trả Mỹ như:
+ Chính sách tỷ giá: Chính phủ Mỹ thường xuyên cáo buộc Trung Quốc thao túng
tiền tệ để tạo lợi thế trong thương mại với Mỹ. Mỹ cho rằng, trong những năm qua,
Chính phủ Trung Quốc đã nhiều lần chủ động giảm giá đồng NDT để tạo ra tính cạnh
tranh đối với hàng xuất khẩu Trung Quốc so với Mỹ và các đối thủ cạnh tranh khác.

Phía Trung Quốc luôn biện minh, giá trị đồng NDT là do các thị trường quyết
định. Trong cuộc chiến tranh thương mại hiện nay, Trung Quốc sẽ không ngần ngại
tiếp tục sử dụng tỷ giá như một công cụ tạo lợi thế cạnh tranh xuất khẩu với Mỹ.

+ Sử dụng trái phiếu kho bạc Mỹ: Trung Quốc hiện đang là chủ nợ lớn nhất của
Mỹ, do đang nắm giữ một lượng lớn trái phiếu kho bạc Mỹ trị giá khoảng 1.200 tỷ
USD được mua vào trong những năm qua. Lượng trái phiếu này đủ để tác động đến
thị trường trái phiếu Mỹ.

Trung Quốc có thể đột ngột bán ra một lượng lớn trái phiếu chính phủ Mỹ (hoặc
chỉ cần phát tín hiệu sẽ giảm mua trái phiếu Mỹ trong tương lai). Điều đó sẽ khiến lãi
suất dài hạn ở Mỹ tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến Chính phủ và những người mua nhà ở

13
Mỹ, do phí vay tăng lên. Tuy nhiên, nếu áp dụng biện pháp trên, Trung Quốc cũng bị
thiệt hại, do giá trị trái phiếu Mỹ họ đang nắm giữ bị giảm.

+ Biện pháp hành chính: Trung Quốc có thể sử dụng nhiều biện pháp hành chính
khác nhau để gây khó dễ cho các công ty Mỹ tại Trung Quốc.

Thứ nhất, gây khó khăn trong quá trình cấp giấy phép. Hầu hết lĩnh vực kinh
doanh tại Trung Quốc đều phải được cấp phép. Cơ quan cấp phép Trung Quốc có thể
trì hoãn quá trình cấp giấy phép, hoặc thậm chí thu hồi giấy phép của các công ty Mỹ.

Thứ hai, áp dụng các quy định mang tính phân biệt đối xử. Trung Quốc đã từng
sử dụng các cuộc điều tra tham nhũng, thanh tra thuế, thậm chí hàng ngày tiến hành
kiểm tra y tế hay an toàn lao động để gây cản trở hoạt động của các công ty nước
ngoài, thậm chí đóng cửa những cơ sở này, vì các vi phạm nhỏ trong tuân thủ quy
định của Trung Quốc. Trung Quốc có thể sử dụng các biện pháp tương tự khiến các
công ty Mỹ phải trả giá lớn hơn cho các cơ sở sản xuất hay bán lẻ tại Trung Quốc.

Thứ ba, trì hoãn thủ tục hải quan. Trung Quốc đã từng sử dụng biện pháp như
vậy đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu của Mỹ, khiến hàng hóa bị ứ đọng trong thời
gian quan hệ song phương căng thẳng.

+ Sử dụng truyền thông: Trung Quốc đã có kinh nghiệm trong việc sử dụng
truyền thông tẩy chay hàng hóa nước ngoài. Trong cuộc chiến tranh thương mại hiện
nay, Trung Quốc có thể sẽ lại sử dụng truyền thông kêu gọi người dân tẩy chay hàng
hóa Mỹ và công ty Mỹ hoạt động ở Trung Quốc. Khách hàng Trung Quốc có thể tẩy
chay điện thoại iPhone của hãng Apple (Trung Quốc hiện là thị trường lớn thứ 3 của
hãng này), hoặc tẩy chay hơn 3.300 cửa hàng cà phê Starbucks ở Trung Quốc.

+ Hạn chế du lịch ra nước ngoài của người Trung Quốc: Chính phủ Trung Quốc
đã từng sử dụng các biện pháp hạn chế khách du lịch Trung Quốc bằng cách chỉ đạo
các công ty du lịch Trung Quốc không bán gói tour du lịch tới một số địa điểm nhất
định.

14
 2.3. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ -Trung đến quan hệ
kinh tế quốc tế

Tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu
Kim ngạch xuất khẩu từ Mỹ sang Trung Quốc chỉ chiếm chưa đầy 1% GDP và
8% tổng kim ngạch xuất khẩu của Mỹ. Trong khi đó xuất khẩu của Trung Quốc sang
Mỹ chiếm gần 4% GDP và 20% giá trị xuất khẩu của quốc gia này. Giá trị gia tăng từ
xuất khẩu sang Mỹ chiếm 3% GDP của Trung Quốc. Mặc dù nhiều công ty Mỹ đang
đầu tư ở Trung Quốc nhưng nếu các căng thẳng thương mại không được giải quyết,
Trung Quốc sẽ chịu tác động kinh tế trực tiếp lớn hơn Mỹ.

Tuy nhiên, trong trường hợp cuộc chiến thương mại leo thang, bên tổn thất lớn
hơn có thể là Trung Quốc. Động thái thắt chặt các biện pháp bảo hộ nằm trong chiến
dịch “Nước Mỹ trên hết” cuẩ Tổng thống Trump có thể dễ dàng dẫn tới kết cục trả đũa
thương mại toàn cầu chứ không đơn thuần chỉ giữa Mỹ và Trung Quốc. Vấn đề áp
thuế nhập khẩu và tác động của nó đối với kinh tế vĩ mô của nước áp đặt thuế nhập
khẩu cho thấy một cuộc chiến thương mại toàn cầu, nếu xảy ra, sẽ tạo một cú sốc và
có thể khiến tăng trưởng GDP của thế giới giảm 1-3 điểm phần trăm trong vài năm
tới.

Chuỗi giá trị toàn cầu bị ảnh hưởng

Các mức thuế áp lên Trung Quốc, vốn được mệnh danh là công xưởng toàn cầu,
sẽ ảnh hưởng đến nhiều công ty vốn dựa vào chuỗi cung ứng toàn cầu và nhiều khả
năng sẽ gây tổn thương cho các công ty Mỹ nhiều hơn là các công ty Trung Quốc mà
chính quyền ông Trump sẽ gia tưng chi phí cho các ngành công nghiệp Mỹ, nhiều khả
năng đe dọa các công việc trong lĩnh vực sản xuất mà ông Trump từ lau nói rằng ông
muốn bảo vệ. Và những chi phsi cao thêm này cuối cùng cũng đổ dồn lên vai của
người tiêu dùng Mỹ.

15
 Không chỉ có ảnh hưởng lên hai nền kinh tế hàng đầu thế giới, hàng loạt quốc
gia châu Á khác cũng sẽ chịu tác động từ các động thái này. Báo cáo phân tích của
DBS cho thấy Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan và Singapore sẽ là các nền kinh tế gặp
rủi ro cao nhất tại châu Á vì chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. Do các nước này có
độ mở thương mại cao và tham gia nhiều vào chuỗi cung ứng. Tăng trưởng GDP của
Hàn Quốc có thể mất 0.4% năm nay. Con số này của Malaysia và Đài Laon đều được
dự báo là 0.6%. còn Singapore là 0.8%. Tác động này có thể lên gấp đôi năm 2019.

Khi phân tích giá trị thặng dư của hàng xuất khẩu Trung Quốc, tính theo xuất xứ,
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho biết Đài Loan là nền kinh tế châu
Á tham gia nhiều nhất vào số hàng hóa này, với hơn 8% GDP. Theo sau là Malaysia
(6%), Hàn Quốc, Hồng Kông, Singapore với khoảng 4-5%. Philippines, Thái Lan và
Việt Nam khoảng 3%. Úc, Nhật Bản, Indonesia là 2%. Bên cạnh đó, nhiều yếu tố khác
cũng cần được cân nhắc.Ví dụ, Mỹ và Trung Quốc đều là đối tác kinh tế lớn của Hồng
Kông. Tuy nhiên, nền kinh tế phụ thuộc vào dịch vụ. Vì vậy, họ sẽ không chịu tác
động nhiều từ thuế nhập khẩu. Gánh nặng sẽ dồn về các nước sản xuất nhiều hơn.

Mỹ đe dọa rút khỏi WTO

Ngay sau khi Mỹ áp mức thuế 25% đối với mặt hàng thép và 10% với mặt hàng
nhôm nhập khẩu ngày 23/3/2018, Trung Quốc đã đệ đơn kiện Mỹ tại WTO với cáo
buộc Mỹ đã thực hiện các biện pháp bảo hộ thương mại dưới vỏ bọc an ninh quốc gia,
vi phạm nguyên tắc không phân biệt đối xử và cam kết giảm thuế theo quy định của
WTO. Ngày 6/7/2018, ngay sau khi Mỹ áp thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa nhập
khẩu trị giá 34 tỷ USD từ Trung Quốc, Trung Quốc cũng đệ đơn kiện Mỹ lên WTO.

Tuy nhiên, việc Trung Quốc kiện Mỹ lên WTO khó có tác dụng thực sự do các lý
do sau: Là nền kinh tế lớn nhất thế giới đã từng ủng hộ mạnh mẽ tự do thương mại,
Mỹ đóng vai trò then chốt đối với sự ra đời và tồn tại của WTO. Bên cạnh đó, Tổng
thống Trump từng đe dọa rút Mỹ khỏi WTO, thậm chí chỉ thị soạn thảo dự luật để
kích hoạt quá trình này.

Việc Mỹ rút khỏi WTO sẽ tạo ra những hệ lụy rất lớn cho tổ chức này. WTO là
nơi 164 nền kinh tế trên thế giới thỏa thuận về việc thực thi các cam kết hội nhập và

16
giải quyết bất đồng, song tổ chức này hiện đang bất lực trong cuộc tranh chấp giữa
Mỹ và Trung Quốc.

Chương 3: Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung

Quốc đối với thương mại quốc tế và thu hút vốn FDI của Việt Nam

3.1. Đối với hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam

3.1.1. Tác động tích cực

a. Xuất Khẩu

Tăng xuất khẩu sang thị trường Mỹ

Xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc diễn ra ngày càng căng thẳng, với
việc hai bên liên tục áp đặt và bổ sung thuế suất cao đối với các mặt hàng của bên kia.
Điều này sẽ làm cho hàng hóa từ Trung Quốc vào Mỹ sẽ giảm và ngược lại. Vì thế cả
Trung Quốc và Mỹ sẽ tăng cường nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ từ các nước khác
trong đó có Việt Nam để bù đắp cho sự thiếu hụt này.

Đây sẽ là một cơ hội để một số mặt hàng của Việt Nam tăng cường xuất khẩu và
tìm kiếm khách hàng tại Mỹ. Mặt khác do hàng hóa Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ chủ
yếu là nông sản, có khả năng thay thế một số hàng hóa tương đồng của Trung Quốc
nên nông sản của Việt Nam có cơ hộ mở rộng thị phần tại thị trường này. Chiến tranh
thương mại còn là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cấp sản phẩm, tìm kiếm các bạn
hàng mới.

Có thể lấy những ví dụ của tác động trên như:

Việt Nam có thể tăng xuất khẩu nông sản, thủy sản như cá tra sang Mỹ. Hiện
nay, Mỹ đang là môt trong những thị trường cá tra lớn nhất của Việt Nam, với kim
ngạch xuất khẩu đạt 75 triệu USD trong quý I/2018, tăng 23% so với cùng kỳ năm
trước.Đặc biệt, Việt Nam chiếm 90% thị phần xuất khẩu cá tra vào Mỹ, Trung Quốc
chi chiếm 10%. Dù vậy, Trung Quốc hầu như chỉ xuất khẩu các sản phẩm chế biến

17
sẵn, nên giá thành của họ cao gần gấp đôi so với cá tra Việt Nam. Khi bị áp thuế quá
cao, các sản phẩm cá tra chế biến của Việt Nam được kỳ vọng có thể thay thế.

b. Nhập Khẩu

Giá nguyên vật liệu, linh kiện nhập khẩu giảm

Tăng xuất khẩu sang Mỹ cũng đồng nghĩa chúng ta phải tăng nhập khẩu những
nguyên liệu và bán thành phẩm đầu vào như linh kiện, phụ tùng để phục vụ sản xuất.
Do đó, Việt Nam sẽ tăng nhập khẩu rất nhiều từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Mặt khác,
những tác động của chiến trang thương mại làm cho giá của đồng nhân dân tệ giảm
tương đối so với đồng USD cộng với việc Trung Quốc cần những thị trường mới để
tiêu thụ nguyên liệu cũng như hàng hóa. Từ đó giá nguyên vật liệu, linh kiện phụ tùng,
máy móc "Made in China" nhập khẩu sang nước ta để phục vụ sản xuất sẽ rẻ đi góp
phần giảm giá thành sản phẩm của nước ta, giúp tăng sức cạnh tranh xuất khẩu sang
những thị trường quốc tế.

3.1.2 Tác động tiêu cực

a. Xuất Khẩu

Theo nhiều chuyên gia dự báo, doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng được cơ
hội tại thị trường Mỹ, khi hàng hóa cùng loại của Trung Quốc bị áp thuế cao, hàng
hóa Việt Nam sẽ được hưởng lợi nhiều nhất vì đã tăng xuất khẩu sang Mỹ, thay thế
cho một số mặt hàng của quốc gia châu Á bị áp thuế cao như hàng điện tử, máy móc,
đồ gỗ, giày da và dệt may,...Tuy nhiên, nhiều dấu hiệu cho thấy các ngành hàng xuất
khẩu của Việt Nam sang Mỹ thực tế không được hưởng lợi từ cuộc chiến này.

Không những vậy, với việc Trung Quốc thị trường xuất khẩu truyền thống và
quan trọng của Việt Nam cũng đang chững lại do sản xuất của Trung Quốc bị đình trệ,
sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu nhập khẩu nguyên vật liệu của Việt Nam. Thêm vào đó,

18
một phần hàng hóa của Trung Quốc lẽ ra để xuất khẩu thì nay lại để tiêu dùng trong
nước cùng với các doanh nghiệp nước ngoài đang rút vốn khỏi đại lục để tránh bị
đánh thuế từ Hoa Kỳ, điều này làm cho các lao động của Trung quốc mất việc làm,
cầu thị trường trong nước bị giảm xuống cũng ảnh hưởng đến hàng hóa xuất khẩu của
chúng ta sang thị trường này.

- Sau đây là một số ví dụ của tác động trên:

Dệt may gặp nhiều bất lợi: Trái ngược với dự báo ngành dệt may Việt Nam sẽ
có nhiều cơ hội tại thị trường Mỹ khi quốc gia này tăng thuế nhập khẩu đối với dệt
may Trung Quốc. Tuy nhiên năm 2019 được đánh giá là năm đặc biệt khó khăn của
ngành dệt may Việt Nam, với nhiều biến động trên thị trường.
Nguyên nhân là căng thẳng thương mại Mỹ - Trung gây ảnh hưởng tới tỷ giá hối
đoái, khiến giá hàng hóa gia công tại Việt Nam cao hơn so với một số nước trong khu
vực như Hàn Quốc, Trung Quốc và theo đó tác động đến các đơn hàng xuất khẩu.
Cùng với tâm lí chung của người mua đều lo ngại cuộc chiến thương mại sẽ leo thang,
nên các đơn hàng bị “chia nhỏ” thay vì đặt số lượng lớn như những năm trước. Đặc
biệt, Trung Quốc chiếm 70% cơ cấu tiêu thụ sợi tự nhiên xuất khẩu của Việt Nam
nhưng nhu cầu từ Trung Quốc đi xuống đồng nghĩa với giá sợi xuất khẩu từ Việt Nam
đối mặt với áp lực giảm giá.

Trong đó, xuất khẩu sợi vào Trung Quốc giảm mạnh do sức mua của các nhà sản
xuất ở đây giảm. Không chỉ vậy, nhiều doanh nghiệp không nhận được đơn hàng dài
hạn, mà thay vào đó là các đơn hàng ngắn hạn theo tháng, dài nhất là theo quý.

Ngoài ra, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang đối mặt với sự cạnh tranh từ
các cường quốc dệt may như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh... Nhiều nước đang tập
trung hỗ trợ ngành dệt may, trong đó có cả những quốc gia mới nổi ở khu vực châu
Phi khiến số lượng nhà sản xuất tăng mạnh, đơn hàng bị san sẻ.
Những điều này cho thấy, ngành dệt may vốn từng được kì vọng là ngành sẽ

19
được hưởng lợi từ việc Việt Nam gia nhập các hiệp định thương mại tự do cho đến
việc Mỹ áp thuế lên các sản phẩm của Trung Quốc hiện đang gặp rất nhiều khó khăn.

Thủy sản trái ngược với dự đoán: Với thị trường Mỹ, nơi được xem là thị
trường tiềm năng của mặt hàng cá tra, đặc biệt khi cá rô phi, sản phẩm thủy sản xuất
khẩu chủ lực của Trung Quốc tại Mỹ đang chịu thuế suất thuế tự vệ 25%, đồng thời
sản lượng xuất khẩu mặt hàng này sang Mỹ giảm trên 30% trong giai đoạn 2014 -
2018 thi cơ hội cho cá tra Việt Nam càng rộng cửa. "Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ
- Trung kéo dài đã gây thiệt hại cho ngành sản xuất cá rô phi Trung Quốc tại thị
trường Mỹ và nhiều nhà xuất khẩu cá tra Việt Nam hi vọng sẽ gia tăng cơ hội tại thị
trường này.
Tuy nhiên, trái với dự đoán, giá trị xuất khẩu cá tra sang Mỹ vẫn giảm do rào cản
thương mại và kĩ thuật vẫn ngăn cản tăng trưởng xuất khẩu sang thị trường này", Hiệp
hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho hay.
Cụ thể, 11 tháng đầu năm 2019, tổng giá trị xuất khẩu cá tra đạt 1,81 tỉ USD,
giảm 11% so với cùng kì năm trước. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Mỹ
đạt 258,5 triệu USD, giảm đến 47,7% so với 11 tháng của năm 2018. 
Nguyên nhân theo VASEP là giá xuất khẩu giảm từ 20 - 25%, như cá tra ở thị
trường Mỹ giảm hơn 2 USD/kg, tôm giảm từ 1 USD/kg trở lên. Sản lượng năm nay
tăng nhưng doanh số giảm mạnh.
Việc sụt giảm doanh thu của doanh nghiệp còn đến từ căng thẳng thương mại
giữa các nền kinh tế lớn, yếu tố cạnh tranh gay gắt về giá và tiêu chuẩn chất lượng
khắt khe của các thị trường khó tính.

Theo như Ông Võ Hùng Dũng, Chủ tịch Hiệp hội cá tra Việt Nam nhìn nhận, dù
có thể tranh thủ được “khe hở thị trường” từ thương chiến Mỹ - Trung, song với thị
trường Mỹ, sự siết chặt từ chương trình giám sát nhập khẩu thủy sản cũng như việc áp
đặt mức thuế chống bán phá giá khá cao đã giảm rất nhiều cơ hội của doanh nghiệp
Việt Nam xuất khẩu vào thị trường này, kể cả đối với những doanh nghiệp lớn.

b. Nhập Khẩu

20
 Do vị trí địa lý nên lượng hàng dư thừa Trung Quốc sẽ dễ dàng chuyển hướng
sang các khu vực lân cận khác, trong đó có Việt Nam. Lợi thế cạnh tranh về giá khiến
các sản phẩm từ Trung Quốc sẽ tiếp tục gây sức ép cực lớn cho các doanh nghiệp Việt
Nam cũng như đến thị trường hàng hóa trong nước. Dễ thấy nhất là mặt hàng cơ khí,
thiết bị, linh kiện từ Trung quốc sẽ tràn sang và cạnh tranh với hàng Việt Nam. Điều
này làm cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt nam gặp nhiều khó khăn trong khi số
doanh nghiệp loại này chiếm gần 96% tổng số doanh nghiệp.

Cũng tương tự Trung quốc, Mỹ cũng cần những thị trường khác để thay thế và
trong đó Việt Nam là một thị trường được nhắm tới. Trong tổng số hàng nhập khẩu từ
Mỹ, có tới 14 nhóm hàng đạt kim ngạch 100 triệu USD trở lên. Dẫn đầu là máy tính,
điện tử, tăng 49% so với cùng kỳ 2018, đạt 2,2 tỷ USD, chiếm 32% trong tổng kim
ngạch. Ôtô nguyên chiếc tăng tới 107%, đạt trên 24 triệu USD; linh kiện, phụ tùng ôtô
tăng 95%, đạt 8,8 triệu USD.
Không những vậy, hàng rau quả từ Mỹ vào Việt Nam trong nửa đầu năm tăng
tới 70%, đạt hơn 116 triệu USD; còn thủy sản tăng 67%, đạt 47 triệu USD. Các loại
bánh kẹo và các sản phẩm từ ngũ cốc nhập từ nước này cũng tăng hơn 66%, đạt hơn 5
triệu USD. Với việc bộ thương mại Trung Quốc thông báo ngừng mua nông sản Mỹ
nhằm đáp trả Tổng thống Trump áp thuế 10% với 300 tỷ USD hàng hóa các chuyên
gia dự đoán nông sản Mỹ sẽ tiếp tục đổ dồn về Việt Nam trong thời gian tới với giá
giảm khá mạnh. Những mặt hàng này sẽ trực tiếp cạnh tranh với mặt hàng nông sản
trong nước gây khó khăn cho nông dân cũng như doanh nghiệp sản xuất.

Bên cạnh đó, còn một thách thức vô cùng to lớn khác đó là hàng Trung Quốc sẽ
“đội lốt” hàng Việt và thực tế thực trạng này cũng đã diễn ra khá nhiều trong thời gian
vừa qua đối với mặt hàng thép nên cần chứng minh nguồn gốc hàng hoá Việt Nam.
Nếu doanh nghiệp ham lợi cho riêng mình, sẽ ảnh hưởng đến cả một nghành hàng
quốc gia, bởi phía Mỹ sẽ áp thuế vào sản phẩm này. Hiệp hội Da giày túi xách Việt
Nam khuyến cáo: “không loại trừ khả năng hàng của Trung Quốc sẽ đội lốt Made in
Vietnam để xuất khẩu”. Do vậy Việt Nam rất dễ rơi vào tình trạng bất hợp pháp, sẽ bị
Mỹ giám sát và ngăn chặn. Nếu thời gian tới đây nhiều vụ việc điều tra chống bán phá

21
giá do nghi ngờ là hàng Trung Quốc đội lốt diễn ra sẽ rất tai hại đối với hàng hoá Việt
Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ.

3.2. Đối với thu hút vốn FDI của Việt Nam

3.2.1. Cơ hội

Việt Nam là điểm đến lí tưởng thay thế Trung Quốc

Kể từ khi chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bùng nổ, Việt Nam
được xem là một trong những người hưởng lợi hàng đầu khi các doanh nghiệp tìm
kiếm địa điểm mới cho sản xuất, tránh bị gia tăng thuế quan lên các mặt hàng. Điều
này thúc đẩy dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đổ vào Việt Nam.

Khi Mỹ áp thuế vào các mặt hàng của Trung Quốc, thì lợi thế cạnh tranh của
Trung Quốc sẽ giảm đi và yếu hơn tương đối so với Việt Nam. Hệ quả tất yếu là các
nhà đầu tư sẽ tìm nơi sản xuất thay thế và Việt Nam sẽ là một trong những ưu tiên
hàng đầu. Khi đó, Việt Nam sẽ có nhiều đơn hàng hơn, giải quyết vấn đề việc làm
cũng như giúp tăng trưởng xuất khẩu, thúc đẩy kinh tế phát triển. Trên thưc tế, do
căng thẳng thương mại, đến nay đã có nhiều công ty, doanh nghiệp nước ngoài ở
Trung Quốc đã và đang tìm cách rời nước này. Có thể nêu ra một số ví dụ như :“ Hai
gã khổng lồ của Nhật Bản” là Nitto Denko và Nikon đã rời khỏi Tô Châu vào đầu năm
2018; Panasonic, Sharp. Toshiba, Philips, Sony, Honeywell, Security, Seagate,..cũng
lần lượt rút khỏi Trung Quốc.

Theo “Khảo sát thực trạng hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh
nghiệp Nhật Bản tại châu Á và châu Đại Dương năm tài chính 2019” công bố bởi Tổ
chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), Việt Nam là lựa chọn hàng đầu của các
doanh nghiệp Nhật Bản khi thiết lập cơ sở sản xuất mới hoặc cơ sở thay thế cho Trung
Quốc.

22
 Cụ thể, trong số các doanh nghiệp có sự dịch chuyển sản xuất, 42,3% lựa chọn
Việt Nam để xây dựng cơ sở mới và con số này bỏ xa nhiều quốc gia Đông Nam Á
khác như Thái Lan (20,6%), Philippines (18,6%) hay Indonesia (16,5%). Đồng
thời, 37,5% lựa chọn Việt Nam cho cơ sở sản xuất mới thay Trung Quốc.
Việt Nam cũng là địa điểm được nhiều doanh nghiệp Nhật tìm đến khi muốn
thay đổi nguồn cung ứng (24,6% lựa chọn) hoặc thay thế nguồn cung là Trung Quốc
(41,1%).Trong số 855 doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam được khảo sát về triển
vọng kinh doanh, có tới gần 64% dự kiến mở rộng hoạt động trong vòng 1 – 2 năm
tới. Tỷ lệ này đứng thứ ba tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương (sau Bangladesh và
Ấn Độ) và bỏ xa nhiều nước khu vực ASEAN như Myanmar, Philippines, Indonesia
hay Singapore.

Không chỉ các doanh nghiệp nước ngoài tại Trung Quốc muốn đầu tư vào Việt
Nam mà ngay cả chính những doanh nghiệp nội địa của Trung Quốc cũng đang "theo
chân" các nhà sản xuất nước ngoài chuyển ra khỏi quốc gia này nhằm giảm thiểu tác
động của chiến tranh thương mại kéo dài.

Theo dữ liệu tổng hợp bởi Nikkei, 33 doanh nghiệp niêm yết của Trung Quốc đã
thông báo về kế hoạch thiết lập hoặc mở rộng sản xuất ra nước ngoài kể từ tháng 6
năm ngoái. Gần 70% trong số các doanh nghiệp trên lựa chọn Việt Nam là điểm đến
trong khi số còn lại chọn Cam-pu-chia, Ấn Độ, Malaysia, Mexico, Serbia và Thái Lan.

Theo thông báo của Jinhua Chunguang Rubber & Plastic Technology Co., Ltd
gửi lên Sở giao dịch chứng khoán Thượng Hải tháng trước, doanh nghiệp này sẽ đầu
tư 4,35 triệu USD vào Việt Nam để thành lập cơ sở sản xuất, bổ sung vào 3 nhà máy
hiện có đặt ở Malaysia và Trung Quốc.

Jinhua Chunguang là doanh nghiệp hàng đầu về sản xuất vòi hút sử dụng trong
các máy hút bụi. Đây là sản phẩm nằm trong danh sách bị gia tăng thuế quan khi Mỹ
quyết định áp thuế cao hơn với 200 tỷ USD giá trị hàng xuất khẩu từ Trung Quốc. 
Huafu Fashion – nhà sản xuất len cuộn cuối năm ngoái cho biết đã đầu tư 2,5 tỷ
Nhân dân tệ, tương đương 362 triệu USD để xây dựng nhà máy tại Việt Nam nhằm

23
tiếp cận tới các nguồn nguyên liệu rẻ hơn, giảm chi phí lao động cũng như tránh được
hàng rào thuế quan. Nhà máy này được đặt lại tỉnh Long An với công suất khoảng
500.000 cuộn mỗi năm.

Bên cạnh đó, đây cũng là cơ hội để Việt Nam thu hút thêm đầu tư từ Mỹ. Thông
tin từ Nikkei cho biết Apple cân nhắc rút khoảng 15–30% công suất sản xuất ra khỏi
Trung Quốc giữa bối cảnh chiến tranh thương mại liên tục leo thang và đề nghị các
nhà cung cấp chính đánh giá chi phí. Apple nhận định việc phụ thuộc quá nhiều vào
sản xuất tại Trung Quốc là một rủi ro và đang ngày càng tăng lên. Cũng theo Nikkei
Apple được cho là nhiều khả năng sẽ bắt đầu sản xuất thử nghiệm tai nghe không dây
AirPods tại Việt Nam trong kế hoạch đa dạng hóa sản xuất sản phẩm điện tử tiêu dùng
ra ngoài Trung Quốc. Dự kiến, quá trình sản xuất đối với thế hệ AirPods mới nhất sẽ
được thử nghiệm tại nhà máy nằm ở miền Bắc Việt Nam vào mùa hè này.

3.2.2. Thách thức

Bản thân Việt Nam cũng nổi lên là một địa điểm thu hút FDI có nhiều lợi thế
như: lao động giá rẻ, sở hữu hàng loạt hiệp định thương mại (FTA). Do đó, dù không
có thương chiến Mỹ - Trung, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn tìm đến Việt Nam nhằm
tận dụng các ưu đãi đó và căng thẳng thương mại chỉ là yếu tố thúc đẩy mạnh hơn.
Bên cạnh những cơ hội như trên, việc dòng vốn FDI đổ ồ ạt Việt Nam cũng tạo ra
những thách thức không hề nhỏ.

Thứ nhất, việc giải quyết cơn lũ đang dồn về vẫn luôn là một bài toán lớn khi
mà giá đất cũng như giá lao động chắc chắn sẽ tăng cao, trong khi Việt Nam mới chỉ
đáp ứng được lượng dịch chuyển nhỏ. Không những vậy cơ sở hạ tầng hiện tại của
Việt Nam như cầu cảng, kho bãi hiện không thể đáp ứng được nhu cầu của một làn
sóng các công ty nếu họ chuyển đến.

Theo Bloomberg, các doanh nghiệp đang bắt đầu thấy kỳ vọng của mình vượt xa
so với thực tế. Ngày càng có nhiều doanh nghiệp phàn nàn về thực trạng tắc nghẽn tại
cảng và đường bộ, chi phí đất đai và lao động tăng vọt, và các quy định chưa được nới
lỏng kịp thời. Tapestry Inc., chủ sở hữu của các thương hiệu Coach và Kate Spade, đã
than phiền về việc đầu tư cơ sở hạ tầng không đủ khiến cho một số container bị đình

24
trệ ngoài khơi. Eclat Dệt Co., nhà cung cấp cho Nike Inc., cho biết họ cần đa dạng hóa
ngoài Việt Nam, bao gồm cả các địa điểm có chi phí rẻ hơn. Vì vậy nếu Việt Nam
không thể đẩy nhanh tiến độ trong việc thu hẹp khoảng cách cơ sở hạ tầng, thì có nguy
cơ mất lợi thế là "Trung Quốc thu nhỏ" vốn đã thu hút rất nhiều các doanh nghiệp
nước ngoài.

Cơ sở hạ tầng là thách thức lớn đối với Việt Nam, đặc biệt là tại các cầu cảng.
Sự tắc nghẽn tại các cầu cảng đồng nghĩa với việc chi phí tồn kho tăng và dây chuyền
sản xuất ít đa dạng hơn. Theo số liệu của Trung Quốc, Trung Quốc chiếm 6 trong số
10 cảng hàng đầu về lưu lượng container trên thế giới - bao gồm Thượng Hải ở vị trí
số 1. Trong khi hai cảng lớn nhất của Việt Nam là cảng biển Hồ Chí Minh và Cái
Mép, xếp thứ 25 và số 50.

Thứ hai, sự gia tăng nhanh chóng của dòng vốn FDI từ Trung Quốc cũng là vấn
đề đáng lo ngại. Bởi hiện nay, khi các quy định ngày một khắt khe về môi trường tại
Trung Quốc chắc chắn đã và đang tác động đến việc dịch chuyển sản xuất của các
doanh nghiệp Trung Quốc sang các quốc gia lân cận trong đó có Việt Nam. Trong khi
tiêu chuẩn về môi trường của Việt Nam tương đối thấp so với các nước trên thế giới
khiến dòng vốn từ Trung Quốc có thể gây ra vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng
cho nước ta do các doanh nghiệp Trung Quốc thường đầu tư vào các lĩnh vực da giày,
dệt may, sản xuất gang thép.

Thứ ba, làn sóng đầu tư từ Trung Quốc vào Việt Nam cũng là một thách thức
không nhỏ khi làn sóng này sẽ tạo ra cạnh tranh với doanh nghiệp trong nước để tận
dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Nếu các doanh nghiệp của
chúng ta cạnh tranh không tốt, lợi ích mang lại từ hiệp định tự do thương mại mà Việt
Nam vất vả đàm phán sẽ lại dành cho doanh nghiệp Trung Quốc.

Thứ tư, đó là những lo ngại về khả năng Trung Quốc tăng cường đầu tư vào Việt
Nam là nhằm đạt được xuất xứ “Made in Việt Nam”, để hưởng lợi về thuế và lệnh áp
thuế từ Mỹ. Khi Mỹ thấy dòng vốn FDI đổ về Việt Nam nhiều quá sẽ dè chừng, soi
xét kỹ nguy cơ Việt Nam là trung gian cho hàng hoá Trung Quốc nhập vào Mỹ. Việt

25
Nam phải bảo đảm được vấn đề xuất xứ nguồn gốc bởi mảng sản xuất có giá trị gia
tăng cao nhất, chiếm 50% khoản lợi từ thương mại. Nếu Việt Nam không kiểm soát
chặt chẽ vấn đề này, rất có thể Mỹ sẽ áp dụng những biện pháp trừng phạt lên các
doanh nghiệp ở Việt Nam tương tự như đối với Trung Quốc.

3.3. Giải pháp để Việt Nam tận dụng mặt tích cực và hạn chế tiêu cực

3.3.1. Về phía nhà nước

Chủ động, theo sát diễn biễn của chiến tranh thương mại. Phải phân tích, dự báo
một cách chi tiết, cụ thể những tác động trực tiếp cũng như gián tiếp. Từ đó, đưa ra
các giải pháp cho từng kịch bản, như điều chỉnh lãi suất, hạ giá đồng tiền và thuế nhập
khẩu cho phù hợp.

Nhà nước phải xây dựng chiến lược đa dạng hóa sản phẩm và thị trường xuất
khẩu để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu vào một thị trường. Ví dụ, về cao
su, để tránh phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc, Việt Nam có thể mở rộng sang thị
trường Ấn Độ.

Chủ động đưa ra các biện pháp để bảo vệ hàng hóa trong nước cũng như ngăn
chặn hàng hóa nhập lậu từ nước ngoài. Áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại,
sử dụng các biện pháp giải quyết và kiểm soát chất lượng hàng hóa, nhằm ngăn chặn
ngay tại các cửa khẩu, hải quan; Nghiên cứu kỹ các hàng hoá của Trung Quốc có thể
nhập vào Việt Nam để đề phòng trường hợp do xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ bị
hạn chế, nước này sẽ chuyển hàng sang Việt Nam, từ đó xuất khẩu sang thị trường Mỹ
với nhãn mác là hàng từ Việt Nam…

Tiếp tục tạo môi trường đầu tư minh bạch, tăng cường thu hút FDI từ Mỹ, tăng
cường năng lực công nghệ để thu hút doanh nghiệp FDI, nhất là chú trọng công nghệ
cao.

Tiếp tục giữ vững được các thị trường truyền thống như EU, Đông Âu; khai thác
những lĩnh vực còn khả năng phát triển. Chủ động xúc tiến thương mại sang các thị

26
trường mới nổi khác cũng như khai thác những lợi ích từ các HIệp định Thương mại
tự do đã ký kết nhằm đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, hoặc tạo nên thị trường
thay thế cho các biến động thương mại lớn để có thể đảm bảo mục tiêu xuất nhập khẩu
ổn định, giảm thiểu tối đã ảnh hưởng tiêu cực của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.

Thường xuyên theo dõi sát sao động thái của Ngân hàng Trung ương các nước;
Chủ động đưa ra các biện pháp đối phó với nguy cơ biến động tỷ giá giữa đồng nhân
dân tệ và USD tác động tới thương mại Việt Nam. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước
cần sử dụng đồng bộ các biện pháp và công cụ chính sách tiền tệ khác để bình ổn thị
trường, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô; Theo dõi chặt chẽ tình hình, đặc biệt là thông
báo, cập nhật danh mục hàng hóa bị áp thuế của cả Mỹ và Trung Quốc, cũng như
động thái tỷ giá cả đồng USD và nhân dân tệ để doanh nghiệp có phản ứng kịp thời.

Cần chú trọng hơn nữa vào việc phát triển, xây dựng cơ sở hạ tầng như cầu cảng,
kho bãi, đường bộ, đường sắt để đáp ứng được nhu cầu xếp dỡ, vận chuyển hàng hóa
của các doanh nghiệp trong nước cũng như doanh nghiệp đầu tư FDI góp phần tăng
năng lực cạnh tranh quốc gia.

3.3.2. Về phía doanh nghiệp

Trước hết, các doanh nghiệp cần bình tĩnh, tránh tâm lý hoang mang và cần chủ
động tìm hiểu thông tin, cảnh báo sớm những diễn biến về chiến tranh thương mại, để
có giải pháp ứng phó, đồng thời sẵn sàng điều chỉnh sản xuất, kinh doanh, nguồn cung
và thị tường một cách linh hoạt nhất có thể.

Cần nỗ lực hơn nữa trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, thông qua đổi mới
sáng tạo và ứng dụng công nghệ. Từ đó, nâng cao năng lực cạnh tranh để ứng phó với
các tình huống xấu có thể xảy ra.

Lựa chọn những sản phẩm phù hợp với trình độ, kỹ năng của doanh nghiệp,
cũng như những sản phẩm có khả năng cạnh tranh về giá, có thương hiệu lớn để phát
triển, đẩy mạnh xuất khẩu. Tích cực khai thác những lợi ích từ các FTA đã ký kết,
trong đó có nhiều thị trường quan trọng, có thể bù đắp vào phần giảm sút, do chiến
tranh thương mại gây nên.

27
 Cần chú trọng hơn nữa việc khai thác thị trường nội địa cũng như giữa các doanh
nghiệp cần có sự liên kết, thông tin cho nhau để có chương trình, kế hoạch đối phó với
biến dộng xảy ra.

Cần thận trọng trong liên kết, hay làm cầu nối thương mại giữa các doanh nghiệp
Trung Quốc và thị trường Mỹ để hạn chế những ruiro không đáng có cho doanh
nghiệp cũng như nghành hàng của quốc gia.

28
 KẾT LUẬN

Nhìn chung, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đến nay vẫn đang
ngày càng gay gắt và chưa có dấu hiệu dừng lại. Điều này đã, đang gây tác động
không nhỏ tới nền kinh tế của cả hai nước, cũng như các nền kinh tế mở khác trên thế
giới. Việt Nam là một nền kinh tế mở, cho nên khó tránh khỏi những ảnh hưởng từ
cuộc chiến tranh này. Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung cũng như những hiện
tượng kinh tế khác luôn tồn tại hai mặt song hành nhau, chính vì vậy nhiệm vụ của
chúng ta là phải tận dụng và khai thác những lợi thế, tranh thủ cơ hội đồng thời hạn
chế tối đa những thách thức, rủi ro không đáng có. Chính phủ Việt Nam cần nâng cao
vai trò quản lý, hướng dẫn kết hợp. Cùng với đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng
cần biết tận dụng, cập nhật, nâng cao chất lượng để biến những khó khăn thành cơ hội
cho chính mình.

29
 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tuấn Anh, Giải mã nguyên nhân căng thẳng thương mại Mỹ - Trung,
<https://vietnamnet.vn/vn/the-gioi/binh-luan-quoc-te/nhung-van-de-mau-chot-gay-
cang-thang-thuong-mai-my-trung-446974.html>, truy cập 22/04/2020.
2. Phương Anh, Apple tính sản xuất AirPods tại Việt Nam vì chiến tranh thương mại
<https://theleader.vn/apple-tinh-san-xuat-airpods-tai-viet-nam-vi-chien-tranh-
thuong-mai-1563363002561.htm> truy cập 17/07/2019.
3. Hoài An, Doanh nghiệp Nhật đổ tới Việt Nam trốn chiến tranh thương mại
<https://theleader.vn/doanh-nghiep-nhat-do-toi-viet-nam-tron-chien-tranh-thuong-
mai-1581829074103.htm> truy cập 16/02/2020.
4. Hồng Châu, Hàng hóa Mỹ vào Việt Nam tăng mạnh <https://vnexpress.net/hang-
hoa-my-vao-viet-nam-tang-manh-3963596.html> truy cập 06/08/2019.
5. Nguyễn Văn Lịch, Những tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc
đến Việt Nam <http://trungtamwto.vn/download/17885/4.%20Nhung%20tac
%20dong%20cua%20chien%20tranh%20thuong%20mai%20My%20Trung
%20Quoc%20den%20Viet%20Nam.pdf>,
6. Hoàng Linh, Doanh nghiệp Trung Quốc tìm đến Việt Nam vì chiến tranh thương
mại < https://theleader.vn/doanh-nghiep-trung-quoc-tim-den-viet-nam-vi-chien-
tranh-thuong-mai-1565692860752.htm > truy cập 14/08/2019.
7. Hoàng Linh, Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung: Hàng hóa Mỹ xuất khẩu sang
Việt Nam tăng mạnh < https://tintucvietnam.vn/chien-tranh-thuong-mai-my-trung-
hang-hoa-my-xuat-khau-sang-viet-nam-tang-manh-d221955.html> truy cập
06/08/2019.
8. Anh Mai, Việt Nam có nguy cơ mất lợi thế từ chiến tranh thương mại
<http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-doi/viet-nam-co-nguy-co-mat-loi-the-tu-
chien-tranh-thuong-mai-313022.html?
fbclid=IwAR3bl1mEYXS7EcA7pmznbWRSr_LOYGpWnKXXtzjZpQZUMxMel
QA1hdwOIKQ> truy cập 19/09/2019.

30
9. Minh Nhật, Dịch chuyển FDI vào Việt Nam ra sao sau thỏa thuận thương mại Mỹ
- Trung <https://theleader.vn/dich-chuyen-fdi-vao-viet-nam-ra-sao-sau-thoa-thuan-
thuong-mai-my-trung-1579233132528.htm> truy cập 17/01/2020.
10. Trung tâm WTO và Hội nhập – VCCI, Tóm tắt diễn biến căng thẳng thương
mại Mỹ - Trung, <http://trungtamwto.vn/chuyen-de/12220-tom-tat-dien-bien-cang-
thang-thuong-mai-my---trung>, truy cập 23/04/2020.
11. Trung tâm WTO và Hội nhập – VCCI, Xuất khẩu Việt Nam thực sự hưởng lợi
từ thương chiến Mỹ - Trung? <http://trungtamwto.vn/chuyen-de/14635-xuat-khau-
viet-nam-thuc-su-huong-loi-tu-thuong-chien-my--trung> truy cập 30/12/2019.
12. Nguyễn Lê Đình Quý, Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến
kinh tế toàn cầu và Việt Nam, <http://trungtamwto.vn/download/17886/6.%20Tac
%20dong%20cua%20chien%20tranh%20thuong%20mai%20My%20Trung
%20den%20kinh%20te%20toan%20cau%20va%20Viet%20Nam.pdf >, truy cập
ngày 24/04/2020.

31