‫به نام خدا‬

‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬

‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬

‫نام نویسندۀ مقاله‪ :‬محمد نخعی‬

‫عنوان مقاله (عنوان مدخل)‪ :‬روالن مارسل دوبرول‬
‫تاریخ دریافت مقاله‪۹۴ / ۱۱ / ۱۵ :‬‬
‫تاریخ تحویل مقاله‪۹۵ / ۳ / ۲ :‬‬
‫تعداد کلمات مقاله (بدون احتساب منابع)‪۲۲۵۰ :‬‬

‫‪ ۱‬معرفی معمار‬
‫نام معمار‪ :‬روالن مارسل دوبرول‬
‫سال تولد ‪ -‬سال درگذشت‪ ۱۹۸۳ - ۱۹۰۷ :‬م‪ ۱۳۶۲ -۱۲۸۶ ( .‬ش‪).‬‬
‫تصویر معمار‪:‬‬

‫تصویر ‪ :۱‬روالن دوبرول (مأخذ‪ :‬وبگاه گروه معماری دوران تحول‬

‫‪) http://architecture-oct.com‬‬

‫‪1‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫‪ ۲‬متن مقاله‬
‫روالن مارسل دوبرول‪ 1‬در سال ‪ )۱۲۸۶( ۱۹۰۷‬در ارمانتیر‪ 2‬در شمال فرانسه ب‪S‬ه دنی‪S‬ا آم‪S‬د‪ .‬از هفده‌س‪S‬الگی ک‪S‬ارآموزی را در دف‪S‬اتر معم‪S‬اری و‬
‫کارگاه‌های ساختمانی آغاز کرد‪ ،‬و در فاصلۀ ‪ )۱۳۱۳ -۱۳۰۵( ۱۹۳۴ -۱۹۲۶‬به تحصیل در مدرسۀ هنرهای زیبای فرانسه (ب‪SS‬وزار) پ‪SS‬رداخت‪.‬‬
‫او بسیار پرکار و توانمند بود‪ ،‬چنانکه در دو سال پایانی تحصیلش‪ ،‬در یازده کنکور معم‪S‬اری مختل‪S‬ف از جمل‪S‬ه بیمارس‪S‬تان زوریخ‪ ،‬ش‪S‬هرداری‬
‫شانگهای‪ ،‬طرح جامع شهر برن‪ ،‬طرح جامع کاخ س‪S‬لطنتی اس‪S‬تکهلم‪ ،‬در نقش همک‪S‬ار ی‪S‬ا ک‪S‬ارآموز ش‪S‬رکت ک‪S‬رد‪ 3.‬پس از آنک‪S‬ه در ‪ ۱۳۱۴‬در‬
‫کنکور ساختمان بورس سهام تهران برنده شد به ایران عزیمت کرد و تا ‪ ۱۳۲۰‬در ایران‌ ماند‪ 4.‬طراحی و ساخت و نظ‪S‬ارت ب‪S‬ر اج‪S‬رای بناه‪S‬ای‬
‫دولتی و خصوصی‪ ،‬و نیز تدریس معماری از جملۀ فعالیت‌های او است‪ .‬آثار معماری دوبرول‪ S‬در ایران از گرگان تا بندر لنگه پراکنده‌اند‪.‬‬
‫دوبرول نخست در شرکت «باتینیول»‪ 5‬مشغول به کار شد که از شرکت‌های س‪S‬اختمانی خ‪S‬ارجی فع‪S‬ال در طرح‌ه‪S‬ای جدی‪S‬د دوران رضاش‪SS‬اه‬
‫بود‪ 6.‬سپس در ‪ ۱۳۱۵‬به «شرکت ساختمان ایران»‪ 7‬پیوست که سرپرستی‌اش ب‪S‬ر عه‪S‬دۀ گابری‪S‬ل گورکی‪S‬ان ب‪S‬ود‪ 8.‬در ‪ ۱۳۱۶‬همک‪S‬اری‌اش را ب‪S‬ا‬
‫وزارت معارف آغاز کرد و در سال ‪ ۱۳۱۷‬به سمت سرمهندس آن وزارتخانه منصوب شد‪ .‬دفتر خود را نیز به اتف‪SS‬اق محس‪SS‬ن ف‪SS‬روغی در همین‬
‫سال تأسیس کرد؛ ‪ 9‬دفتری که پس از چندی به دفتر فنی دانشگاه تهران بدل ش‪SS‬د و بناه‪SS‬ای دانش‪SS‬گاه ته‪SS‬ران در آن ط‪SS‬راحی و س‪SS‬پس بدس‪SS‬ت‬
‫شرکت «سنتاب»‪ 10‬اجرا می‌شد‪ 11.‬از سوی دیگر‪ ،‬به دعوت وزارت پیشه و هنر به تدریس در مدرسۀ ع‪SS‬الی معم‪SS‬اری پ‪SS‬رداخت‪ 12.‬دوب‪SS‬رول ب‪SS‬ا‬
‫شروع جنگ جهانی دوم‪ ،‬در اواخر ‪ ) ۱۳۱۸ ( ۱۹۳۹‬داوطلبانه به نیروی هوایی فرانسه در بیروت پیوست و مسئول تهیۀ عکس‌ه‪SS‬ای ه‪SS‬وایی از‬
‫ترکیه بود‪ 13.‬پس از پنج ماه دوباره به ایران بازگشت و بابت پروژۀ احداث ‪ ۱۲‬مدرسۀ ابتدایی در تهران ب‪SS‬ه م‪SS‬دیریت دف‪SS‬تر ف‪SS‬نی وزارت مع‪SS‬ارف‬
‫منصوب شد‪ 14.‬در مهر ‪ ۱۳۱۹‬با منحل شدن مدرسۀ عالی معماری تدریس را در دانشکدۀ هنرهای زیبا پی‌ گرفت و تا پایان اقامتش در س‪SS‬مت‬
‫‪15‬‬
‫ریاست کارگاه معماری باقی ماند‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫دوبرول در فوریۀ ‪( ۱۹۴۲‬زمستان ‪ )۱۳۲۰‬ایران را برای همیشه ترک کرد‪ .‬بع‪SS‬د از آن‪ ،‬س‪SS‬ه س‪SS‬ال ریاس‪SS‬ت ادارۀ شهرس‪S‬ازی س‪SS‬وریه‪ ،‬از جمل‪SS‬ۀ‬
‫کشورهای تحت حمایت فرانسه را عهده‌دار شد و در آنجا به تدوین طرح‌های جامع برای ش‪SS‬هرهای عم‪S‬دۀ س‪SS‬وریه پ‪SS‬رداخت‪ 17.‬م‪SS‬دتی هم در‬
‫‪ ) ۱۳۲۳ ( ۱۹۴۴‬به عنوان رئیس کارگاه در مدرسۀ هنرهای زیبای بیروت تدریس کرد‪ .‬او در ‪ )۱۳۲۴( ۱۹۴۵‬به فرانس‪SS‬ه برگش‪SS‬ت و نخس‪SS‬ت ب‪SS‬ه‬
‫معاونت و سپس به ریاست سازمان شهرسازی شمال فرانسه برگزیده شد و طرح‌ه‪SS‬ای بی‌ش‪SS‬ماری ب‪SS‬رای بازس‪SS‬ازی ش‪SS‬هرهای آس‪SS‬یب‌دیده در‬

‫‪1‬‬
‫‪. Roland Marcel Dubrulle‬‬
‫‪2‬‬
‫‪. Armentières‬‬
‫‪ . 3‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۴‬‬
‫‪ . 4‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪.۶۱‬‬
‫‪5‬‬
‫‪. Société des Batignolles‬‬
‫‪ . 6‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۴‬‬
‫‪7‬‬
‫‪. Société de Construction Iranienne‬‬
‫‪ . 8‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 9‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪. Sentab‬‬
‫‪ . 11‬ممیز‪« ،‬دانشکدۀ هنرهای زیبا در نیم قرن»‪ ،‬ص‪۶۱‬؛ باور‪« ،‬معماری معاصر ایران و نسبت آن با معماری مدرن»‪ ،‬ص‪.۶۵‬‬
‫‪ . 12‬خواجوی‪« ،‬تاریخچۀ دانشکدۀ هنرهای زیبا»‪ ،‬ص‪۳۱‬؛ شافعی و دیگران‪ ،‬معماری کریم طاهرزاده بهزاد‪ ،‬ص‪.۳۰‬‬
‫‪ . 13‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪۶۵‬و ‪.۶۷‬‬
‫‪ . 14‬همو‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬
‫‪ . 15‬خواجوی‪« ،‬تاریخچه دانشکده هنرهای زیبا»‪ ،‬ص‪.۱۱۱‬‬
‫‪ . 16‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص ‪.۶۱‬‬
‫‪ . 17‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪۶۵‬و‪.۶۷‬‬

‫‪2‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫جنگ و نیز شهرهای جدید تهیه کرد‪ 18.‬دوبرول در ‪ )۱۳۳۳( ۱۹۵۴‬دفتر فنی خود را در پاریس تأسیس کرد‪ 19،‬و تا واپس‪S‬ین روزه‪S‬ای عم‪S‬رش‬
‫‪21‬‬
‫در ‪ 20)۱۳۶۲( ۱۹۸۳‬به طرح‌های شهرسازی‪ ،‬و ساخت شهرهای جدید و حومه‌های شهری و مجتمع‌های مسکونی مشغول بود‪.‬‬

‫فعالیت‌های معماری روالن دوبرول عبارتند از‪ :‬ط‪S‬رح ب‪S‬ازار ب‪S‬ورس س‪S‬هام ته‪S‬ران ( ‪)۱۳۱۴‬؛‪ 22‬ک‪S‬ازینوی رامس‪S‬ر در ش‪S‬رکت ب‪S‬اتینیول ( ‪-۱۳۱۵‬‬
‫‪)۱۳۱۹‬؛‪ 23‬طرح مدرسه در فریمان در شرکت ساختمان ایران (‪)۱۳۱۵‬؛‪ 24‬دفاتر گمرک محمودآباد در شرکت ساختمان ایران ( ‪)۱۳۱۶‬؛‪ 25‬ط‪SS‬رح‬
‫مدارس تیپ‪ ،‬شهرداری گرگان‪ ،‬ادارۀ پلیس گرگان‪ ،‬و زندان گرگان‪ ،‬هنرستان اصفهان‪ ،‬هنرستان و خوابگاه در خارگ‪ ،‬مرکز کش‪SS‬اوری بن‪SS‬در‬
‫ً‬
‫گز‪ ،‬خانه‌های مسکونی گمرک در بندر لنگه‪ ،‬همگی در شرکت ساختمان ایران و احتماال بین ‪ ۱۳۱۵‬و ‪۱۳۱۶‬؛‪ 26‬طرح کاخ دادگستری تهران با‬
‫همکاری گابریل گورکیان در شرکت ساختمان ایران ( ‪)۱۳۲۵ -۱۳۱۶‬؛‪ 27‬ورزشگاه ‪ ۳۰۰۰‬نفرۀ منظریه برای وزارت معارف؛‪ 28‬ویالی ابتهاج (‪۱‬‬
‫‪31‬‬
‫‪)۳۱۷‬؛‪ 29‬ویالی فرمانده حسین‌خان (‪)۱۳۱۷‬؛‪ 30‬تکمیل کارهای اج‪SS‬رایی و تهی‪SS‬ۀ مبلم‪SS‬ان س‪SS‬اختمان جدی‪SS‬د وزارت ام‪SS‬ور خارج‪SS‬ه (‪)۱۳۱۷‬؛‬
‫ساختمان قماش در ضلع شمال غربی میدان راه‌آهن ( ‪)۱۳۱۸ -۱۳۱۷‬؛‪ 32‬نظارت بر اجرای بنای دانشکدۀ حقوق به طراحی محسن فروغی ( ‪۱‬‬
‫‪)۱۳۱۹ -۳۱۷‬؛‪ 33‬باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران با همکاری ماکسیم سیرو و محسن فروغی ( ‪)۱۳۲۰ -۱۳۱۷‬؛‪ 34‬طرح ک‪SS‬اخ وزارت دارایی‬
‫(‪)۱۳۳۸ -۱۳۱۷‬؛‪ 35‬بان‪SS‬ک ملی س‪SS‬اری (‪)۱۳۱۸‬؛‪ 36‬ویالی پن‪SS‬اهی در ش‪SS‬میران ( ‪)۱۳۱۷‬؛‪ 37‬خان‪SS‬ۀ ای‪SS‬زدی (‪38)۱۳۱۹ -۱۳۱۸‬؛ ط‪SS‬رح توس‪SS‬عۀ‬
‫ورزشگاه نمرۀ یک (امجدیه) برای وزارت معارف (‪)۱۳۱۹‬؛‪ 39‬طرح دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران زیر نظر آندره گدار و با همک‪SS‬اری‬
‫‪42‬‬
‫ماکسیم سیرو (‪)۱۳۲۸ -۱۳۱۹‬؛‪ 40‬نظارت بر اجرای بنای دانشکدۀ فنی به طراحی گدار و سیرو ( ‪)۱۳۲۰‬؛‪ 41‬طرح بازار بورس سهام ( ‪)۱۳۲۰‬؛‬

‫‪ . 18‬همان‪ ،‬ص‪.۶۷‬‬
‫‪19‬‬
‫‪http://archiwebture.citechaillot.fr/fonds/FRAPN02_DUBRI‬‬
‫‪20‬‬
‫‪Ibid.‬‬
‫‪ . 21‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص ‪.۶۷‬‬
‫‪ . 22‬همان‪ ،‬ص ‪.۶۶‬‬
‫‪ . 23‬همان‪ ،‬ص‪۶۴‬؛ سمیعی‪« ،‬سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص ‪۶۲‬؛ بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪.۲۲۰‬‬
‫‪ . 24‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪۶۷‬؛ وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه‪ ،‬تاریخچه ساختمانها و تعمیرات در سال ‪ ،۱۳۱۵‬ص‪.۲۷‬‬
‫‪ . 25‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۷‬‬
‫‪ . 26‬همان‌جا‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ . 27‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۲ -۶۱‬؛ اتحادیه‪« ،‬رالن دوبرول معمار فرانسوی‪ :‬طراحی دبستان و دانشکده‪ ،‬از گرگان تا بندر لنگه»‪ ،‬ص‪۳۸‬؛‬
‫بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪۲۴۴‬و ‪.۲۴۶‬‬
‫‪ . 28‬همان‪ ،‬ص ‪.۶۴‬‬
‫‪ . 29‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪۶۷‬؛‪.http://archiwebture.citechaillot.fr/fonds/FRAPN02_DUBRI‬‬
‫‪ . 30‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۷‬‬
‫‪ . 31‬همان‪ ،‬ص‪.۶۴‬‬
‫‪ . 32‬همان‪ ،‬ص‪.۶۶‬‬
‫‪ . 33‬همان‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬
‫‪ . 34‬همان‪ ،‬ص‪۶۵ -۶۴‬؛‬
‫‪ . 35‬همان‪ ،‬ص‪۶۶‬؛ قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص ‪۲۱۲‬؛ بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪.۲۲۱‬‬
‫‪ . 36‬همان‪ ،‬ص‪.۶۷‬‬
‫‪ . 37‬همان‪ ،‬ص‪۶۷ -۶۶‬؛ ‪.http://archiwebture.citechaillot.fr/fonds/FRAPN02_DUBRI‬‬
‫‪ . 38‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۳‬؛‪.http://archiwebture.citechaillot.fr/fonds/FRAPN02_DUBRI‬‬
‫‪ . 39‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۵‬‬
‫‪ . 40‬همان‌جا؛ قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۲۱۴‬‬
‫‪ . 41‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪۶۵‬؛ قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۱۷۳‬‬
‫‪ . 42‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۶‬‬

‫‪3‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫احداث مرکز چشم‌پزشکی ( ‪ .43)۱۳۲۰‬در فهرست آثار و فعالیت‌های او به اینها ن‪SS‬یز اش‪SS‬اره کرده‌ان‪SS‬د‪ :‬ویالی آق‪SS‬ای ع‪SS‬دل در ته‪SS‬ران؛‪ 44‬ویالی‬
‫صفیان؛‪ 45‬ویالی کلنکل درخشان در شمیران؛‪ 46‬ویالی بینا؛‪ 47‬ساختمان مسکونی پناهی؛‪ 48‬ساختمان شرکت آنتروپریز؛‪ 49‬طرح ج‪SS‬امع محل‪SS‬ۀ‬
‫وزارتخانه‌ها؛‪ 50‬دبستان (یا هنرستان) حافظ در مجاورت امام‌زاده زید تهران؛‪ 51‬سالن اپرا؛‪ 52‬انبار پنبه؛‪ 53‬نظارت بر اج‪SS‬رای بیمارس‪SS‬تان وزارت‬
‫دارایی؛‪ 54‬ط‪S‬رح بیمارس‪SS‬تان ‪ ۲۲۵‬تختخ‪S‬وابی ب‪SS‬رای ش‪SS‬هرداری‪ 55.‬ط‪SS‬رح ج‪SS‬امع دانش‪SS‬گاه ته‪SS‬ران ( ‪ 56،)۱۳۱۳‬دبس‪SS‬تان فردوسی‪ 57‬و هنرس‪S‬تان‬
‫نوربخش‪ 58‬نیز از جملۀ مواردی است که در انتساب آنها به دوبرول تردید است‪.‬‬
‫در ادامه برای آشنایی بیشتر با آثار روالن دوبرول‪ S‬چند اثر مهم وی را بیشتر معرفی می‌کنیم‪:‬‬
‫شرکت ساختمان ایران که گابریل گورکیان سرپرستی آن را بر عهده داشت در سال ‪ ۱۳۱۶‬برندۀ کنکور طراحی کاخ دادگستری شد‪ 59.‬دوبرول‬
‫ً‬
‫‌قس‪S‬متی کش‪S‬یده‪،‬‬
‫ِ‬ ‫در آنجا احتماال با همکاری خود گورکیان‪ ،‬نقشه‌های مقدماتی و اجرایی کاخ دادگستری را کشید‪ 60.‬این طرح مجموع‪S‬ۀ سه‬
‫متقارن‪ ،‬و مطبقی بود که حیاط‌هایی بسته‪ ،‬قسمت میانی و مرتفع‌تر آن را از دو سو در بر گرفته بود‪ .‬این بخش می‪SS‬انی ن‪SS‬یز تراس‪SS‬ی را در طبق‪SS‬ۀ‬
‫چهارم از سه طرف محصور می‌کرد‪ .‬استفاده از فرم‌های ساده‪ ،‬سقف‌های مسطح ت‪SS‬راس‌دار و راهروه‪SS‬ای ارتب‪SS‬اطی از جمل‪SS‬ه ویژگی‌ه‪SS‬ای این‬
‫طرح است که آنها را متأثر از ایده‌های لوکوربوزیه دانسته‌اند‪ 61.‬گورکیان همان‌سال از ایران رفت و عملیات ساختمان با دخل و تصرف کلی در‬
‫طرح‪ 62‬بدست شرکتی از چکسلواکی به نام «اشکودا»‪ 63‬بین سال‌های ‪ ۱۳۱۶‬تا ‪ ۱۳۲۵‬به انجام رسید‪ 64.‬احتم‪SS‬ال آغ‪SS‬از س‪SS‬اختمان ب‪SS‬ر اس‪SS‬اس‬

‫‪ . 43‬همان‪ ،‬ص ‪.۶۷‬‬

‫‪ . 44‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 45‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 46‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 47‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 48‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 49‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 50‬همان‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬
‫‪ . 51‬اتحادیه‪«ُ ،‬رالن دوبرول معمار فرانسوی‪ :‬طراحی دبستان و دانشکده‪ ،‬از گرگان تا بندر لنگه»‪ ،‬ص‪۳۹‬و ‪.۴۱‬‬
‫‪ . 52‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص ‪.۶۲‬‬
‫‪ . 53‬همان‪ ،‬ص ‪.۶۳‬‬
‫‪ . 54‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۴‬‬
‫‪ . 55‬همان‪ ،‬ص‪.۶۷‬‬
‫‪ . 56‬در میان محققان‪ ،‬سمیعی و بانی‌مسعود از نقش دوبرول در تدوین طرح جامع دانشگاه تهران سخن گفته‌اند؛ اما اگر تاریخ ‪ ۱۳۱۳‬را برای آن درست بدانیم‪ ،‬چنین نقشی را نمی‌توان‬
‫تصور کرد‪ ،‬زیرا دوبرول تازه در ‪ ۱۳۱۴‬به ایران می‌آید‪ .‬بنگرید به‪ :‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۳‬؛ بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪.۲۷۹‬‬
‫‪ . 57‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۳‬؛ بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪۲۱۸‬؛ قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‬
‫‪.۲۰۲‬‬
‫‪ . 58‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۳‬؛ مختاری طالقانی‪ ،‬میراث معماری مدرن ایران‪ ،‬ص ‪۱۰۱‬و ‪.۱۰۴‬‬
‫‪ . 59‬حکیم‪« ،‬شیوۀ معماری بناهای عمومی گورکیان»‪ ،‬ص‪.۷۹ -۷۸‬‬
‫‪ . 60‬اتحادیه‪«ُ ،‬رالن دوبرول معمار فرانسوی‪ :‬طراحی دبستان و دانشکده‪ ،‬از گرگان تا بندر لنگه»‪ ،‬ص‪۳۸‬؛ سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪.۶۲ -۶۱‬‬
‫‪ . 61‬حکیم‪« ،‬شیوۀ معماری بناهای عمومی گورکیان»‪ ،‬ص‪.۸۴ -۸۳‬‬
‫‪ . 62‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۷‬‬
‫‪63‬‬
‫‪. Škoda‬‬
‫‪ . 64‬مشیری‪« ،‬اخبار ساختمانی»‪ ،‬ص‪ .۱۱۴‬محققان دربارۀ معماری که این تغییرها را صورت داد نظر یکسانی ندارند‪ .‬برخی از مهندسی مجارستانی به نام «فیشر» و برخی دیگر از‬
‫معماری اهل چک به نام «سووا» نام برده‌اند‪ .‬بنگرید به‪ :‬پاکدامن‪« ،‬نگاهی کوتاه بر شیوه‌ها و گرایشهای معماری در تهران»‪ ،‬ص‪۲۰۰‬؛ سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان‬
‫مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۲‬؛ صفامنش و منادی‌زاده‪« ،‬تحوالت معماری و شهرسازی در فاصله سالهای ‪۱۲۹۹ -۱۳۲۰‬ش»‪ ،‬ص‪۲۶۰‬و ‪.۲۷۲‬‬

‫‪4‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫طرح گورکیان و دوبرول را نمی‌توان یکسره رد کرد؛ اما تغییرهای صورت‌گرفته تا آن اندازه بود که ط‪SS‬رح م‪S‬درن و مبت‪S‬نی ب‪SS‬ر ای‪S‬ده‌های س‪S‬بک‬
‫‪65‬‬
‫بین‌الملل آنها را به طرحی نئوکالسیک مبدل ساخت‪.‬‬
‫‪66‬‬
‫دوبرول در ‪ ۱۳۱۷‬کاخ وزارت دارایی را نیز طراحی کرد‪ .‬عملیات ساختمان آن از ‪ ۱۳۱۸‬بدس‪SS‬ت ش‪SS‬رکت «بهس‪SS‬از» و ب‪S‬ا تص‪S‬رف بخش‪S‬ی از‬
‫فضای باغ خوابگاه سلطنتی ناصرالدین‌شاه در اندرونی کاخ گلستان آغاز شد‪ 67.‬بعد از رفتن دوبرول از ایران در زمستان ‪ ۱۳۲۰‬ن‪S‬یز دف‪S‬تر ف‪SS‬نی‬
‫وزارت دارایی آن را زیر نظر محسن فروغی ادامه داد‪ 68.‬طرح این بنا شامل دو قسمت متمایز است‪ :‬عمارتی مرکزی به شیوۀ نئوکالس‪SS‬یک‪ ،‬و‬
‫چهار بال کشیده به سبک مدرن در شرق آن که ساختمان‌های اداری و خدماتی است‪ .‬عمارت مرکزی با الگوبرداری از بناهای سدۀ هج‪S‬دهم‬
‫اروپا طراحی شده است‪ ،‬و فرم و نحوۀ جانمایی بال‌ها‪ ،‬فرم‌ه‪SS‬ای اداری معم‪SS‬اری م‪S‬درن اروپ‪S‬ا را ت‪S‬داعی می‌کن‪S‬د‪ 69.‬این بن‪S‬ا یکی از آث‪S‬ار مهم‬
‫دوبرول و جزو بناهای شاخص سبک بین‌الملل در دورۀ پهلوی اول است‪ 70‬که آغاز غربی‌شدن معماری در تهران را با تکمی‪SS‬ل بخش‌ه‪SS‬ایی از‬
‫‪71‬‬
‫آن در ‪ ۱۳۲۵‬مقارن دانسته‌اند‪.‬‬
‫انبار پارچۀ شرکت قماش معروف به ساختمان قماش در ضلع شمال غربی میدان راه‌آهن بنای دیگری است که دوبرول‪ S‬در ‪ ۱۳۱۷‬طراحی کرد‬
‫و مهندس شقاقی جزو محاسبانش بود‪ 72.‬سال بعد «شرکت مقاطعۀ ‪ »۱۸‬به سرپرستی اصغر پناهی‪ ،‬از پیمانکاران فع‪SS‬ال دورۀ پهل‪SS‬وی اول آن‬
‫را ساخت‪ 73.‬این بنا که نمایی با تقسیمات افقی و خطوط مستقیم و کشیده داشت‪ 74،‬به فناوری‌های روزآمد آن زمان از جمله باالبر‪ ،‬سیس‪SS‬تم‬
‫اتوماتیک برای جابجایی محموله‌های پارچه در طبقات و سیستم اطفای حریق مجهز بود‪ 75 .‬پاکدامن آن را اثری «بسیار باارزش» و نخستین‬
‫‪76‬‬
‫نمونۀ معماری مدرن به سبک بین‌الملل معرفی کرده است که با تفاوت زمانی زیاد‪ ،‬بر دیگر بناهای این سبک در تهران تقدم دارد‪.‬‬
‫باشگاه دانشگاه تهران با کارکردهای چندگانۀ تفریحی‪ ،‬اداری‪ ،‬و اقامتی‪ ،‬در فاصلۀ سال‌های ‪ ۱۳۱۷‬تا ‪ ۱۳۲۰‬بدس‪SS‬ت دوب‪SS‬رول و ب‪SS‬ا همک‪SS‬اری‬
‫محسن فروغی و ماکسیم سیرو طراحی و ساخته شد‪ 77.‬پالن و نمای نامتق‪SS‬ارن‪ ،‬خط‪SS‬وط کش‪SS‬یده در ت‪SS‬رکیب ب‪SS‬ا حجم‌ه‪SS‬ای اس‪SS‬توانه‌ای‪ ،‬ب‪SS‬ام‬
‫مسطح‪ ،‬نرده‌های ممتد و مستقیم‪ ،‬و تزئینات مدور بر روی پنجره‌ها از ویژگی‌های این بنای شاخص به سبک آرت‌دکو است‪ .‬پوشش سیمانی‬
‫‪78‬‬ ‫ً‬
‫نماها طرح نسبتا متفاوت این بنا را با سایر ساختمان‌های قدیمی‌تر دانشگاه هماهنگ می‌کند‪.‬‬
‫پارک ورزشی امجدیه یا همان ورزشگاه نمرۀ یک (شهید شیرودی کنونی) را نیکالی مارکوف در ‪ ۱۳۱۳‬ط‪SS‬راحی ک‪SS‬رده ب‪SS‬ود‪ 79‬و ش‪SS‬امل ی‪SS‬ک‬
‫زمین فوتبال‪ ،‬جایگاه تماشاگران و پیست دوی ‪ ۵۰۰‬متر بود‪ 80.‬دوبرول در ‪ ۱۳۱۹‬طرح توسعۀ آن را برای وزارت معارف داد‪ 81.‬بخش آفت‪SS‬ابگیر‬

‫‪ . 65‬حکیم‪« ،‬شیوۀ معماری بناهای عمومی گورکیان»‪ ،‬ص‪.۸۵‬‬

‫‪ . 66‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص ‪.۶۶‬‬
‫‪ . 67‬یکتائی‪ ،‬تاریخ دارائی ایران‪ ،‬ص‪.۸۶‬‬
‫‪ . 68‬بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪.۲۲۱‬‬
‫‪ . 69‬همان‌جا‪.‬‬
‫‪ . 70‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۲۱۱‬‬
‫‪ . 71‬سمیعی‪« ،‬سیر تحول بناهای عمومی تهران»‪ ،‬ص‪.۸۲‬‬
‫‪ . 72‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص ‪.۶۶‬‬
‫‪ . 73‬بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪.۲۱۹‬‬
‫‪ . 74‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص ‪.۲۱۱‬‬
‫‪ . 75‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۶‬‬
‫‪ . 76‬پاکدامن‪« ،‬نگاهی کوتاه بر شیوه‌ها و گرایشهای معماری در تهران»‪ ،‬ص‪.۲۲۳‬‬
‫‪ . 77‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪۲۰۲‬؛ محبوبی اردکانی‪ ،‬تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی آموزشی ایران در عصر خجسته پهلوی‪ ،‬ص‬
‫‪.۴۶۰‬‬
‫‪ . 78‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۲۰۸‬‬
‫‪ . 79‬دانیل‪ ،‬معماری نیکالی مارکف‪ ،‬ص ‪.۹۹ -۹۴‬‬
‫‪ . 80‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬
‫‪ . 81‬همان‌جا‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫غربی جایگاه موجود را که با تلفیقی از شیوۀ اصفهانی و سبک آرت‌دکو ساخته شده بود‪ 82‬تخریب کرد و ورزشگاه را به س‪SS‬مت ش‪SS‬رق گش‪SS‬ود‪.‬‬
‫سایبانی پیرامون جایگاه حفظ‌شده ساخت و فضای زیر جایگ‪SS‬اه را ب‪S‬ه رختکن و س‪SS‬رویس‌های م‪S‬ورد نی‪S‬از اختص‪S‬اص داد‪ .‬دو اس‪SS‬تخر‪ ،‬زمین‬
‫فوتبال‪ ،‬زمین‌های تنیس‪ ،‬بسکتبال‪ ،‬والیبال‪ ،‬و جایگاه ویژه نیز از جمله افزوده‌های اوست‪ 83.‬ورزشگاه امجدیه و ویالهای دوبرول نس‪SS‬بت ب‪SS‬ه‬
‫‪84‬‬
‫باقی آثار او شکل‌های تندیس‌گرایانه‌تری دارد‪.‬‬
‫دانشکدۀ هنرهای زیبا نیز مجموعۀ دیگری در دانشگاه تهران است که دوبرول طراحی آن را در ‪ ۱۳۱۹‬آغاز کرد‪ 85‬و نخس‪SS‬تین س‪S‬اختمان‌هایش‬
‫با اجرای شرکت سوئدی ِسنتاب در ‪ ۱۳۲۸‬به بهره‌برداری رسید‪ 86.‬این مجموعه م‪SS‬درن‌ترین دانش‪SS‬کده در دانش‪SS‬گاه ته‪SS‬ران و از آث‪SS‬ار برجس‪SS‬تۀ‬
‫سبک بین‌الملل در دورۀ پهلوی اول است؛‪ 87‬چنانکه آن را «ساختمانی عظیم و باابهت‪ ،‬با تناس‪SS‬بات کالس‪SS‬یک و تجری‪SS‬د م‪SS‬درن»‪ 88‬و ی‪SS‬ادآور‬
‫بناهای آدولف لوس و لوکوربوزیه دانسته‌اند‪ 89.‬برخالف سایر دانشکده‌ها‪ ،‬نقشۀ این دانشکده گسترده‪ ،‬نامتمرکز‪ ،‬و نامتقارن است‪ ،‬و «تبعیت‬
‫فرم از عمکرد» در طرح بخش‌های گوناگون آن دیده می‌شود‪ .‬از جملۀ ویژگی‌های بناهای دانشکده س‪SS‬ازۀ بت‪SS‬نی‪ ،‬نم‪SS‬ای س‪SS‬یمانی ب‪SS‬ا خط‪SS‬وط‬
‫‪90‬‬
‫مستقیم‪ ،‬پنجره‌های سرتاسری و سایه‌بان‌ها و قرنیزهای افقی و کشیده‪ ،‬و بام مسطح را می‌توان برشمرد‪.‬‬

‫برخالف گدار و سیرو که در پی فعالیت‌های باستان‌شناسی به ایران آمدند و سپس به معماری پرداختند‪ ،‬دوبرول از آغاز با ش‪SS‬رکت در کنک‪SS‬ور‬
‫ساختمان بورس سهام تهران وارد جریان مدرن‌سازی رضاشاه شد‪ 91.‬وسعت این برنامۀ بازسازی‪ ،‬و حجم و گستره‌ای از بناهای عم‪SS‬ومی ک‪SS‬ه‬
‫باید ساخته می‌شد‪ ،‬فرصتی برای حضور معمارانی همچون دوبرول فراهم آورد که در ایران و کشورهای دیگر بی‌سابقه بود‪ 92.‬دوب‪SS‬رول در ه‪SS‬ر‬
‫دو عرصۀ طراحی و اجرا فعال بود و سمت‌هایی مثل سرمهندس و مدیر دفتر فنی وزارت معارف‪ ،‬مهندس کنترل وزارت دارایی‪ ،‬و نیز مشاور‬
‫‪93‬‬
‫وزارت امور خارجه را در کارنامۀ خود ثبت کرد‪.‬‬
‫عمدۀ آثار دوبرول‪ S‬بناهای عمومی با کاربری‌های اداری یا آموزشی است‪ .‬او در این عرصه‪ ،‬همۀ مراتب را از خرد تا کالن‪ ،‬از طراحی مدرس‪SS‬ه‬
‫و ساختمان اداری در جزیره‌ای دورافتاده تا دانشکده و وزارتخانه در پایتخت آزموده است؛ اما در فهرس‪SS‬ت آث‪SS‬ارش ورزش‪SS‬گاه و بیمارس‪SS‬تان و‬
‫زندان هم به چشم می‌خورد‪ .‬در هفت سال فعالیت او در ایران دو دوره از هم متمایز است‪ :‬دورۀ نخست‪ ،‬فعالیت در «ش‪S‬رکت س‪S‬اختمان» ب‪SS‬ه‬
‫سرپرستی گابریل گورکیان‪ 94،‬و دورۀ دوم‪ ،‬خدمت در دفتر فنی وزارت معارف و همکاری با کسانی چون محسن فروغی و ماکسیم سیرو‪ .‬آثار‬
‫ً‬
‫دورۀ اول در سرتاسر ایران‪ ،‬از گرگان تا بندر لنگه پراکنده است‪ ،‬اما بناهای دورۀ دوم عم‪S‬دتا در ته‪SS‬ران اس‪SS‬ت‪ .‬در ب‪SS‬رخی از آث‪SS‬ار دورۀ اول‪ ،‬از‬

‫‪ . 82‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۲۰۷‬‬

‫‪ . 83‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۵‬‬
‫‪ . 84‬مختاری طالقانی‪ ،‬میراث معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۱۰۱‬‬
‫ُ‬
‫‪ . 85‬در این‌باره اتفاق نظر نیست‪ .‬برخی از محققان برآنند که در بین ساختمان‌های دانشگاه تهران‪ ،‬این تنها اثری بود که عمال به‌دست خود دوبرول طراحی شد؛ حال آنکه برخی دیگر‬
‫ژنیا آفتاندیلیان و ماکسیم سیرو را نیز با او سهیم می‌دانند‪ .‬بنگرید به‪ :‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۳‬؛ بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪۲۱۷‬؛‬
‫قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۲۱۴‬‬
‫‪ . 86‬قهرمان‌پور‪« ،‬تاریخچه دانشکده هنرهای زیبا»‪ ،‬ص ‪۷‬؛ قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص ‪.۲۱۶‬‬
‫‪ . 87‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص ‪۲۱۱‬و‪۲۱۵‬؛‬
‫‪ . 88‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪۶۳‬‬
‫‪ . 89‬بانی‌مسعود‪ ،‬معماری معاصر ایران‪ ،‬ص‪.۲۸۶‬‬
‫‪ . 90‬قبادیان‪ ،‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ ،‬ص ‪.۲۱۵‬‬
‫‪ . 91‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۶‬‬
‫‪ . 92‬معرفت‪« ،‬پیشکسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند»‪ ،‬ص ‪.۱۰۴‬‬
‫‪ . 93‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص‪.۶۵ -۶۴‬‬
‫‪ . 94‬همان‪ ،‬ص‪۶۴‬و ‪.۶۷‬‬

‫‪6‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫جمله در بناهای گرگان اشاره‌هایی به معماری ایران می‌توان یافت‪ 95،‬اما آثار بعدی او همگی «با آگاهی کامل از اهمیت این بناها و نقش آنه‪SS‬ا‬
‫‪96‬‬
‫در مدرنیزاسیون»‪ ،‬و بدون هرگونه ارجاع به معماری تاریخی ایران ساخته شده است‪.‬‬
‫ً‬
‫دوبرول عالوه بر اینها‪ ،‬آثاری هم در بخش خصوصی دارد که بیشترش را ویالها و خانه‌ه‪S‬ای اعی‪S‬ان تش‪S‬کیل می‌ده‪SS‬د‪ .‬او تقریب‪S‬ا همزم‪S‬ان ب‪S‬ا‬
‫گابریل گورکیان از شیوه‌هایی در تعریف و آرایش فضاهای مسکونی بهره برد که در جریان معماری ای‪S‬ران ت‪S‬ازگی داش‪SS‬ت‪ 97 .‬خانه‌ه‪S‬ای او را از‬
‫حیث سبک با آثار آلوار آلتو‪ ،‬ویلیام کرابتری‪ ،‬تتسو یوشیدا‪ ،‬پیر لوئیجی نروی‪ ،‬لوئیس هنری سولیوان‪ ،‬هنری وان ده‌ولد‪ ،‬آدولف ل‪SS‬وس‪ ،‬میس‬
‫فان درروهه‪ ،‬و آگوست پره قیاس‌پذیر دانسته‌اند‪ 98.‬پیوستگی آثار دوبرول با آثار معماران سرشناس معاصر با او در اروپا‪ ،‬تعلقش را به جری‪SS‬ان‬
‫‪99‬‬
‫جهانی معماری مدرن نشان می‌دهد‪.‬‬
‫طرح‌های بزرگتر دوبرول همچون بناهای دولتی و ساختمان بورس سهام‪ ،‬نمایی قرینه دارد که بر بخش میانی آن تأکید شده اس‪S‬ت‪ ،‬ام‪S‬ا ب‪S‬اقی‬
‫ً‬
‫آثار او مثل ویالها و ورزشگا‌ه امجدیه که برنامۀ متنوع‌تری دارد‪ ،‬با وج‪S‬ود نقش‪S‬ه‌های ک‪S‬امال ک‪SS‬اربردی از تن‪S‬وع و ابتک‪S‬ار بیش‪S‬تری در حجم و‬
‫‪100‬‬
‫مصالح برخوردار است‪.‬‬
‫دوبرول پیش از عزیمت به ایران در پروژه‌های شهری همچون طرح جامع شهر برن طبع‌آزمایی کرده بود‪ 101.‬پس از آنکه ایران را ترک کرد ن‪SS‬یز‬
‫دوباره درگیر شهرسازی شد‪ ،‬اما در دوران فعالیتش در ایران بیشتر به طراحی تک‌بنا یا مجموعه پرداخت‪ .‬تنها پروژۀ شهری‌ای که در اواخ‪SS‬ر‬
‫‪102‬‬
‫کارنامۀ او در ایران می‌بینیم «طرح جامع محلۀ وزراتخانه‌ها» است‪.‬‬
‫برخالف گدار و سیرو که نقشی فرهنگی در جریان معماری داشتند و دربارۀ معماری ایران نوشتند‪ ،‬از دوبرول اثر مکتوبی در دست نیست‪ .‬او‬
‫کمتر از یک دهه در ایران کار و زندگی کرد‪ ،‬اما با آثار شاخص و ماندگار خود سهمی فراوان در شکل‌گیری جریان معم‪SS‬اری آن دوره داش‪SS‬ت‪،‬‬
‫‪103‬‬
‫چنانکه می‌توان او را از پیشگامان معماری مدرن ایران تلقی کرد‪.‬‬

‫با این حال نقش دوبرول‪ S‬در معماری ایران تنها محدود به طراحی و ساخت آثار برجسته نیست‪ ،‬بلکه بایستی او را در زمرۀ پایه‌گذاران آموزش‬
‫معماری‪ 104‬و معلمی دلسوز و منضبط نیز دانست که تعدادی از نخس‪SS‬تین معم‪SS‬اران تحص‪SS‬یل‌کرده در ای‪SS‬ران‪ ،‬زی‪SS‬ر دس‪SS‬ت او تعلیم یافتن‪SS‬د‪ 105.‬او‬
‫اساسنامه نخستین مدرسۀ عالی معماری را در وزارت پیشه و هنر به همراه کریم طاهرزادۀ بهزاد نوشت و از ‪ ۱۳۱۷‬تا ‪ ۱۳۱۹‬در آن ب‪SS‬ه ت‪SS‬دریس‬
‫پرداخت‪ 106 .‬در ‪ ۱۳۱۹‬مدرسۀ عالی معماری منحل شد و دانشجویان آن به دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران‪ 107‬منتقل شدند که دوب‪SS‬رول‬
‫‪109‬‬
‫جزو هیئت مؤسسان آن بود‪ 108‬و برنامۀ درسی گروه معماری آن را از روی الگوی مدرسۀ هنرهای زیبای پ‪SS‬اریس (ب‪SS‬وزار) تنظیم ک‪SS‬رده ب‪SS‬ود‪.‬‬
‫دوبرول ریاست یکی از سه کارگاه معماری را برعهده داشت و پس از آنکه در زمستان ‪ ۱۳۲۰‬از ایران رفت‪ ،‬سرپرستی کارگ‪SS‬اهش ب‪SS‬ه محس‪SS‬ن‬
‫‪ . 95‬همان‪.۶۶ ،‬‬
‫‪ . 96‬سمیعی‪« ،‬روالن دوبرول و سالهای خروشان مدرنیسم»‪ ،‬ص‪.۶۳‬‬
‫‪ . 97‬مختاری طالقانی‪ ،‬میراث معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۱۱۶‬‬
‫‪ . 98‬همان‪ ،‬ص ‪.۱۰۰‬‬
‫‪ . 99‬همان‪.۱۰۱ ،‬‬
‫‪ . 100‬اتحادیه‪« ،‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ ،‬ص ‪.۶۵‬‬
‫‪ . 101‬همان‪ ،‬ص‪.۶۴‬‬
‫‪ . 102‬همان‪ ،‬ص‪.۶۵‬‬
‫‪ . 103‬مختاری طالقانی‪ ،‬میراث معماری مدرن ایران‪ ،‬ص‪.۹۸‬‬
‫‪ . 104‬همان‪ ،‬ص ‪.۱۳۸‬‬
‫‪ . 105‬بسکی‪« ،‬آغازگران معماری امروز ایران‪ :‬گفتگو با دکتر غالمرضا کباری»‪ ،‬ص‪.۷‬‬
‫‪ . 106‬خواجوی‪« ،‬تاریخچۀ دانشکدۀ هنرهای زیبا»‪ ،‬ص‪۳۱‬؛ شافعی و دیگران‪ ،‬معماری کریم طاهرزاده بهزاد‪ ،‬ص‪.۳۰‬‬
‫ً‬
‫‪ . 107‬اغلب آن را «هنرکده» نامیده‌اند‪ ،‬اما صرفا در فاصلۀ سال‌های ‪ ۱۳۲۲‬تا ‪ ۱۳۲۸‬چنین نام داشت‪ .‬بنگرید به‪ :‬زرگری‌نژاد‪« ،‬از مدرسه صنایع مستظرفه تا دانشکده هنرهای زیبا»‪ ،‬ص‬
‫‪.۸‬‬
‫‪ . 108‬قهرمان‌پور‪« ،‬تاریخچه دانشکده هنرهای زیبا»‪ ،‬ص ‪.۸‬‬

‫‪7‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫فروغی سپرده شد‪ 110.‬او و فروغی و گدار که هرسه دانش‌آموختۀ بوزار بودند‪ ،‬از آغاز شکل‌گیری آموزش معماری در ایران‪ ،‬مانع غلبۀ رویکرد‬
‫‪111‬‬
‫«مهندسی معماری» یا به بیان دیگر غلبۀ امور فنی بر دروس هنری شدند‪.‬‬
‫روالن دوبرول‪ S‬در زمرۀ کسانی بود که از یک سو با مساهمت خود در آموزش معماری‪ ،‬به نظام اعطای اعتبار حرفه‌ای شکل بخش‪SS‬یدند‪ ،‬و از‬
‫‪112‬‬
‫سوی دیگر با کار جمعی در پروژه‌های بزرگ‪ ،‬فرآیند حرفه‌ای شدن معماری را در ایران پیش بردند‪.‬‬

‫‪ . 109‬ممیز‪« ،‬دانشکدۀ هنرهای زیبا در نیم قرن»‪ ،‬ص‪ .۶۱‬مینا معرفت تدوین برنامۀ درسی رشتۀ معماری را به گدار و فروغی نسبت می‌دهد‪ .‬بنگرید به‪ :‬معرفت‪« ،‬پیشکسوتانی که به‬
‫تهران مدرن شکل دادند»‪ ،‬ص‪.۱۱۴‬‬
‫‪ . 110‬خواجوی‪« ،‬تاریخچه دانشکده هنرهای زیبا»‪ ،‬ص‪.۱۱۱‬‬
‫‪ . 111‬بسکی‪« ،‬آغازگران معماری امروز ایران‪ :‬گفتگو با دکتر غالمرضا کباری»‪ ،‬ص ‪.۷‬‬
‫‪112‬‬
‫‪. Marefat, Building to Power: Architecture of Tehran 1921- 1941, p. 143- 150.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫‪ ۳‬آثار معماری‬

‫توضیحات‬ ‫سال شروع و پایان ساخت‬ ‫شهر‬ ‫نام اثر‬ ‫ردیف‬

‫ساخته نشد‪.‬‬ ‫‪۱۳۱۴‬‬ ‫طرح ب‪SS‬ازار ب‪SS‬ورس تهران‬ ‫‪۱‬‬
‫سهام (کنکور اول)‬
‫طراحی‌شده در ش‪SS‬رکت ب‪SS‬اتینیول ـ ب‪SS‬ا‬ ‫‪۱۳۱۹ -۱۳۱۵‬‬ ‫رامسر‬ ‫کازینوی رامسر‬ ‫‪۲‬‬
‫تغییرات ساخته شد‪.‬‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫‪۱۳۱۵‬‬ ‫فریمان‬ ‫دبستان فریمان‬ ‫‪۳‬‬
‫ایران‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫‪۱۳۱۶‬‬ ‫محمودآباد‬ ‫دفاتر گمرک‬ ‫‪۴‬‬
‫ایران‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫ـ‬ ‫طرح مدارس تیپ‬ ‫‪۵‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫گرگان‬ ‫شهرداری گرگان‬ ‫‪۶‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫گرگان‬ ‫ادارۀ پلیس گرگان‬ ‫‪۷‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫گرگان‬ ‫زندان گرگان‬ ‫‪۸‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫اصفهان‬ ‫هنرستان اصفهان‬ ‫‪۹‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫هنرستان و خوابگاه خارگ‬ ‫‪۱۰‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬ ‫در خارگ‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫مرک‪SSS‬ز کش‪SSS‬اورزی بندر گز‬ ‫‪۱۱‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬ ‫بندر گز‬
‫ً‬
‫طراحی‌ش‪SS‬ده در اداره ک‪SS‬ل س‪SS‬اختمان‬ ‫نامعین‪ .‬احتماال در حدود ‪ ۱۳۱۵‬تا‬ ‫خانه‌های مس‪SS‬کونی بندر لنگه‬ ‫‪۱۲‬‬
‫ایران‬ ‫‪.۱۳۱۶‬‬ ‫گمرک‬
‫نقش‪SSS‬ه‌های مق‪SSS‬دماتی و اج‪SSS‬رایی ب‪SSS‬ا‬ ‫‪۱۳۲۵ -۱۳۱۶‬‬ ‫ط‪SSSSSS‬رح ک‪SSSSSS‬اخ تهران‬ ‫‪۱۳‬‬
‫همکاری گابریل گورکیان ـ با تغی‪SS‬یرات‬ ‫دادگستری‬
‫تحت نظارت ش‪SS‬رکت اش‪SS‬کودا س‪SS‬اخته‬
‫شد‪.‬‬
‫طراحی‌شده برای وزارت معارف‪.‬‬ ‫نامعین‪ ۱۳۱۶ .‬به بعد‪.‬‬ ‫ورزشگاه ‪ ۳۰۰۰‬نفرۀ تهران‬ ‫‪۱۴‬‬
‫منظریه‬

‫‪9‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫آقای ابتهاج‪ ،‬معاون بانک ملی‪.‬‬ ‫‪۱۳۱۷‬‬ ‫؟‬ ‫ویالی ابتهاج‬ ‫‪۱۵‬‬
‫‪۱۳۱۷‬‬ ‫ویالی فرمان‪SSSSSSS‬ده ؟‬ ‫‪۱۶‬‬
‫حسین‌خان‬
‫کس‪SSS‬ب رتب‪SSS‬ۀ دوم در کنک‪SSS‬ور ط‪SSS‬رح‬ ‫‪۱۳۱۷‬‬ ‫تکمیل ساختمان تهران‬ ‫‪۱۷‬‬
‫ساختمان جدید ـ ساخته‌نشده ـ خاتمۀ‬ ‫جدید وزارت امور‬
‫کاره‪SS‬ای اج‪SS‬رایی پس از س‪SS‬فت‌کاری‪،‬‬ ‫خارجه‬
‫مدیریت کارگاه‪ ،‬تهیۀ مبلمان‪.‬‬
‫بدست پیمانکاری شرکت مقاطع‪SS‬ۀ ‪۱۸‬‬ ‫‪۱۳۱۸ -۱۳۱۷‬‬ ‫تهران‬ ‫ساختمان قماش‬ ‫‪۱۸‬‬
‫ب‪SSS‬ه سرپرس‪SSS‬تی اص‪SSS‬غر پن‪SSS‬اهی (از‬
‫پیمانک‪SS‬اران فع‪SS‬ال دورۀ‪ S‬پهل‪SS‬وی اول)‬
‫ساخته شد‪.‬‬
‫همکاری با محسن فروغی (طراح) در‬ ‫‪۱۳۱۹ -۱۳۱۷‬‬ ‫دانش‪SSS‬کدۀ حق‪SSS‬وق تهران‬ ‫‪۱۹‬‬
‫نقش مهندس ناظر و مدیر کارگاه‪.‬‬ ‫دانشگاه تهران‬
‫با همک‪SS‬اری ماکس‪S‬یم س‪SS‬یرو و محس‪SS‬ن‬ ‫‪۱۳۲۰ -۱۳۱۷‬‬ ‫باشگاه دانش‪SS‬جویان تهران‬ ‫‪۲۰‬‬
‫فروغی‬ ‫دانشگاه تهران‬
‫این طرح بعدها توسط دفتر فنی وزارت‬ ‫‪۱۳۳۸ -۱۳۱۷‬‬ ‫ط‪SS‬رح ک‪SS‬اخ وزارت تهران‬ ‫‪۲۱‬‬
‫دارایی و به سرپرستی محسن فروغی با‬ ‫دارایی‬
‫تغییرات کلی به اتمام رسید‪.‬‬
‫‪۱۳۱۸‬‬ ‫ساری‬ ‫بانک ملی ساری‬ ‫‪۲۲‬‬
‫در شمیران‪.‬‬ ‫‪۱۳۱۸‬‬ ‫تهران‬ ‫ویالی پناهی‬ ‫‪۲۳‬‬
‫‪۱۳۱۹ -۱۳۱۸‬‬ ‫؟‬ ‫خانۀ ایزدی‬ ‫‪۲۴‬‬
‫برای وزارت معارف‪.‬‬ ‫‪۱۳۱۹‬‬ ‫ط‪SSSSS‬رح توس‪SSSSS‬عۀ تهران‬ ‫‪۲۵‬‬
‫ورزشگاه امجدیه‬
‫زیر نظر آن‪S‬دره گ‪S‬دار ب‪S‬ا همک‪SS‬اری ژنی‪SS‬ا‬ ‫‪۱۳۲۸ -۱۳۱۹‬‬ ‫ط‪SSSS‬رح دانش‪SSSS‬کدۀ تهران‬ ‫‪۲۶‬‬
‫آفتاندیلیانس و ماکسیم سیرو ـ پس از‬ ‫هنره‪SSS‬ای زیب‪SSS‬ای‬
‫برگشتن دوبرول به فرانسه این طرح‌ه‪SS‬ا‬ ‫دانشگاه تهران‬
‫بدست شرکت سوئدی سنتاب س‪SS‬اخته‬
‫شد‪.‬‬
‫همکاری با آندره گدار و ماکسیم س‪SS‬یرو‬ ‫‪۱۳۲۰‬‬ ‫دانش‪SSSS‬کدۀ ف‪SSSS‬نی تهران‬ ‫‪۲۷‬‬
‫(طراح‪SS‬ان) در نقش مهن‪SS‬دس ن‪SS‬اظر و‬ ‫دانشگاه تهران‬
‫مدیر کارگاه‪.‬‬
‫رتب‪SS‬ۀ اول در کنک‪SS‬ور جدی‪SS‬د ـ س‪SS‬اخته‬ ‫‪۱۳۲۰‬‬ ‫ط‪SS‬رح ب‪SS‬ازار ب‪SS‬ورس تهران‬ ‫‪۲۸‬‬
‫نشد‪.‬‬ ‫سهام (کنکور دوم)‬

‫‪10‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫‪۱۳۲۰‬‬ ‫؟‬ ‫مرکز چشم‌پزشکی‬ ‫‪۲۹‬‬
‫آق‪SSS‬ای ع‪SSS‬دل‪ ،‬س‪SSS‬فیر ای‪SSS‬ران در رم ـ‬ ‫؟‬ ‫تهران‬ ‫ویالی آقای عدل‬ ‫‪۳۰‬‬
‫ً‬
‫ساختمان احتماال در خیابان بهار‪.‬‬
‫؟‬ ‫؟‬ ‫ویالی صفیان‬ ‫‪۳۱‬‬
‫در شمیران‪.‬‬ ‫؟‬ ‫ویالی کلن‪SSSSSSSSS‬ل تهران‪.‬‬ ‫‪۳۲‬‬
‫درخشان‬
‫؟‬ ‫؟‬ ‫ویالی بینا‬ ‫‪۳۳‬‬
‫؟‬ ‫ساختمان مس‪SS‬کونی ؟‬ ‫‪۳۴‬‬
‫پناهی‬
‫؟‬ ‫س‪SS‬اختمان ش‪SS‬رکت تهران‬ ‫‪۳۵‬‬
‫آنتروپریز‬
‫؟‬ ‫ط‪SS‬رح ج‪SS‬امع محل‪SS‬ۀ تهران‬ ‫‪۳۶‬‬
‫وزارتخانه‌ها‬
‫در مجاورت بالفصل امام‌زاده زید (ع)‪.‬‬ ‫؟‬ ‫دبستان (هنرس‪SS‬تان) تهران‬ ‫‪۳۷‬‬
‫حافظ‬
‫تالش نافرجامی برای س‪SS‬اختنش ش‪SS‬د‪.‬‬ ‫؟‬ ‫؟‬ ‫سالن اپرا‬ ‫‪۳۸‬‬
‫س‪SS‬اختمان معی‪SS‬وبش بع‪SS‬دها در اختی‪SS‬ار‬
‫یک بانک قرار گرفت‪.‬‬
‫؟‬ ‫؟‬ ‫انبار پنبه‬ ‫‪۳۹‬‬
‫مهن‪S‬دس کن‪S‬ترل و سرپرس‪S‬ت عملی‪S‬ات‬ ‫؟‬ ‫بیمارس‪SSS‬تان وزارت ؟‬ ‫‪۴۰‬‬
‫اجرایی‬ ‫دارایی‬
‫برای شهرداری‪.‬‬ ‫؟‬ ‫ط‪SSS‬رح بیمارس‪SSS‬تان ؟‬ ‫‪۴۱‬‬
‫‪ ۲۲۵‬تختخوابی‬
‫زی‪SS‬ر نظ‪SS‬ر آن‪SS‬دره گ‪SS‬دار‪ ،‬و ب‪SS‬ا همک‪SS‬اری‬ ‫‪۱۳۱۳‬‬ ‫طرح جامع دانشگاه تهران‬ ‫‪۴۲‬‬
‫ماکس‪SSS‬یم س‪SSS‬یرو‪ ،‬نیکالی م‪SSS‬ارکف‪،‬‬ ‫تهران‬
‫الکساندر موزر و محسن فروغی‪.‬‬
‫ب‪SS‬رخی آن را ب‪SS‬ه ژنی‪SS‬ا آفتان‪SS‬دیلیانس ی‪SS‬ا‬ ‫‪۱۳۱۷‬‬ ‫تهران‬ ‫دبستان فردوسی‬ ‫‪۴۳‬‬
‫ماکسیم سیرو نیز نسبت داده‌اند‪.‬‬
‫ب‪SS‬رخی آن را ب‪SS‬ه ژنی‪SS‬ا آفتان‪SS‬دیلیانس ی‪SS‬ا‬ ‫؟‬ ‫تهران‬ ‫هنرستان نوربخش‬ ‫‪۴۴‬‬
‫خرسندی نسبت داده‌اند‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫‪ ۴‬منابع‬

‫الف‪ .‬کتاب‌ها‬
‫بانی مسعود‪ ،‬امیر‪ .‬معماری معاصر ایران‪ :‬در تکاپوی بین سنت و مدرنیته‪ .‬چ‪ .۶‬تهران‪ :‬نشر هنر معماری قرن‪.۱۳۹۴ ،‬‬
‫دانیل‪ ،‬ویکتور و دیگران‪ .‬معماری نیکالی مارکف‪ :‬معماری دوران تحول در ایران‪ .‬تهران‪ :‬دید‪.۱۳۸۲ ،‬‬
‫شافعی‪ ،‬بیژن و دیگران‪ .‬معماری کریم طاهرزاده بهزاد‪ :‬مجموعه معماری دوران تحول در ایران‪ .‬تهران‪ :‬دید‪.۱۳۸۴ ،‬‬
‫قبادیان‪ ،‬وحید‪ .‬سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری مدرن ایران‪ .‬تهران‪ :‬علم معمار رویال‪.۱۳۹۲ ،‬‬
‫محبوبی اردکانی‪ ،‬حسین‪ .‬تاریخ تحول دانشگاه تهران و مؤسسات عالی آموزشی در ایران در عصر خجستۀ پهلوی‪ .‬بی‌جا‪ ،‬بی‌نا‪.۱۳۵۰ ،‬‬
‫مختاری طالقانی‪ ،‬اسکندر‪ .‬میراث معماری مدرن ایران‪ .‬تهران‪ :‬دفتر پژوهش‌های فرهنگی‪.۱۳۹۰ ،‬‬
‫وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه‪ .‬تاریخچه ساختمانها و تعمیرات در سال ‪( ۱۳۱۵‬ضمیمۀ سالنامۀ ‪ .)۱۳۱۵ -۱۳۱۴‬تهران‪ :‬ادارۀ کل انطباعات‪ ،‬دایرۀ آمار‪،‬‬
‫‪.۱۳۱۵‬‬
‫یکتائی‪ ،‬مجید‪ .‬تاریخ دارائی ایران‪ .‬تهران‪ :‬نشر علمی‪.۱۳۳۵ ،‬‬

‫ج‪ .‬پایان‌نامه‬
‫‪Marefat, Mina. Building to Power: Architecture of Tehran 1921- 1941. Doctoral thesis in the field of architecture, art, and‬‬
‫‪environmental studies. Supervisor: Stanford Anderson. Massachusetts Institute of Technology, 1988.‬‬

‫ج‪ .‬مقاالت‬
‫[مقاله در مجموعه مقاالت کنگره‪]:‬‬
‫صفامنش‪ ،‬کامران و بهروز منادی‌زاده‪« .‬تحوالت معماری و شهرسازی در فاصله سالهای ‪ .»۱۲۹۹ -۱۳۲۰‬در مجموعۀ مقاالت دومین کنگرۀ تاریخ معماری و‬
‫شهرسازی ایران‪ :‬بم‪ .۱۳۷۸ ،‬تهران‪ :‬سازمان میراث فرهنگی کشور‪ ،۱۳۷۸ ،‬ج ‪ ،۲‬ص‪.۲۷۳ -۲۴۷‬‬

‫[مقاله در کتاب‪]:‬‬
‫باور‪ ،‬سیروس‪« .‬معماری معاصر ایران و نسبت آن با معماری مدرن»‪ .‬در اسماعیل آزادی‪ ،‬اندیشه معماران معاصر ایران ‪ ،۱‬تهران‪ :‬فرهنگ صبا‪ ،۱۳۸۹ ،‬ص‪.۷۶ -۵۵‬‬
‫پاکدامن‪ ،‬بهروز‪« .‬نگاهی کوتاه بر شیوه‌ها و گرایشهای معماری در تهران (قسمت دوم)»‪ .‬در محمدرضا اصالنی‪ ،‬کتاب تهران‪ ،‬ج‪ ۵‬و ‪ ،۶‬تهران‪ :‬روشنگران‪.۱۳۷۶ ،‬‬
‫معرفت‪ ،‬مینا‪« .‬پیشکسوتانی که به تهران مدرن شکل دادند»‪ .‬در شهریار عدل و برنار اورکاد (و‪ ،).‬تهران پایتخت دویست ساله‪ ،‬تهران‪ :‬سازمان مشاور فنی و‬
‫مهندسی شهر تهران و انجمن ایران‌شناسی فرانسه‪.۱۳۷ -۱۰۳ ،‬‬

‫[مقاله در نشریه‪]:‬‬
‫اتحادیه‪ ،‬حمیرا‪« .‬ارزش میراث روالن دوبرول»‪ .‬در معمار‪ ،‬ش ‪( ۱۱‬زمستان ‪ ،)۱۳۷۹‬ص‪.۶۷ -۶۴‬‬
‫ــــــــ ‪« .‬رالن دوبرول معمار فرانسوی‪ :‬طراحی دبستان و دانشکده‪ ،‬از گرگان تا بندر لنگه»‪ .‬در معماری و فرهنگ‪ ،‬ش‪ ،)۱۳۹۲( ۵۲‬ص‪.۴۲ -۳۸‬‬
‫بسکی‪ ،‬سهیال‪« .‬آغازگران معماری امروز ایران‪ :‬گفتگو با دکتر غالمرضا کباری»‪ .‬در آبادی‪ ،‬ش‪( ۱۶‬بهار ‪ ،)۱۳۷۴‬ص‪.۹ -۴‬‬
‫حکیم‪ ،‬نگار‪« .‬شیوۀ معماری بناهای عمومی گورکیان و انتساب طرح بناهای وزارت امور خارجه و دادگستری به او»‪ .‬در معمار‪ ،‬ش‪( ۱۵‬زمستان ‪ ،)۱۳۸۰‬ص‪-۷۸‬‬
‫‪.۸۵‬‬
‫خواجوی‪ ،‬غالمرضا‪« .‬تاریخچه دانشکده هنرهای زیبا»‪ .‬در آرشیتکت‪ ،‬ش‪( ۳‬بهمن و اسفند ‪ ،)۱۳۲۵‬ص ‪.۱۱۱‬‬

‫‪12‬‬
 ‫به نام خدا‬
‫فرهنگ معماری معاصر ایران‬
‫پاییز ‪ -۱۳۹۴‬پاییز ‪۱۳۹۵‬‬
‫ــــــــ ‪« .‬تاریخچۀ دانشکدۀ هنرهای زیبا»‪ .‬در آرشیتکت‪ ،‬ش‪( ۱‬مرداد و شهریور ‪ ،)۱۳۲۵‬ص‪.۳۱‬‬
‫زرگری‌نژاد‪ ،‬غالمحسین‪« .‬از مدرسه صنایع مستظرفه تا دانشکده هنرهای زیبا‪ :‬مروری بر زمینه‌های شکل‌‌گیری و تأسیس دانشکده هنرهای زیبا در دانشگاه تهران»‪.‬‬
‫در هنرهای زیبا‪ ،‬ش‪( ۳۰‬تابستان ‪ ،)۱۳۸۶‬ص‪.۱۲ -۵‬‬
‫سمیعی‪ ،‬سیروس‪« .‬روالن دوبرول و سال‌های خروشان مدرنیسم»‪ .‬ترجمۀ آبتین گلکار‪ .‬در معمار‪ ،‬ش‪( ۱۱‬زمستان ‪ ،)۱۳۷۹‬ص ‪.۶۳ -۶۱‬‬
‫ــــــــ ‪« .‬سیر تحول معماری بناهای عمومی تهران»‪ .‬در آبادی‪ ،‬ش‪( ۱۹‬زمستان ‪ ،)۱۳۷۴‬ص‪.۸۳ -۷۸‬‬
‫قهرمان‌پور‪ ،‬اسدالله‪« .‬تاریخچه دانشکده هنرهای زیبا»‪ .‬در نشریۀ دانشکدۀ هنرهای زیبا‪ ،‬ش‪ ،)۱۳۳۰( ۱‬ص‪.۱۰ -۵‬‬
‫مشیری‪ ،‬ایرج (و‪« .).‬اخبار ساختمانی»‪ .‬در آرشیتکت‪ ،‬ش‪( ۳‬بهمن و اسفند ‪ ،)۱۳۲۵‬ص‪.۱۱۴‬‬
‫ممیز‪ ،‬مرتضی‪« .‬دانشکدۀ هنرهای زیبا در نیم قرن»‪ .‬در کلک‪ ،‬ش‪۱۱‬و‪( ۱۲‬بهمن و اسفند ‪ ،)۱۳۶۹‬ص‪.۶۴ -۵۹‬‬

‫د‪ .‬وبگاه‌ها‬
‫‪http://architecture-oct.com‬‬
‫‪http://archiwebture.citechaillot.fr/fonds/FRAPN02_DUBRI‬‬

‫‪13‬‬