1.

Dönem Konu 2
müzekker müennes
fb.com/tkitap
tyayin.com
Ne demek
 ‫ مذكر‬müzekker arapça’da erkekleştirilmiş demektir.
Sadece isimler ile alakalı durumlarda kullanılır. Fiillerde
sözü geçen müzekker ya da müennes ifadeleri de failin
erkek ya da dişi olduğunu ifade eder.
 yani müzekker – müennes duyduğumda aklıma sadece
isim gelecek. Fail, meful, eşya, insan ….]
 ‫ مؤنث‬müennes de dişileştirilmiş demektir. Ayrıntılar az
sonra ana haber de.

2 Ahmet Bayraktar
Nerden anlarız.
 Bir kelime bir insanın ismi ya da belli bir grubu ifade eden
zamir ise onun müzekker ya da müennes olduğunu şıp diye
anlarız.
 Müzekkerin kendine has bir işareti yoktur. Müennesler bu
yüzden tanınması daha kolaydır.
 Şimdi işimizi kolaylaştıran bazı ipuçlarını paylaşalım.
 Eğer insanlardan bahsetmiyorsak, bütün çoğullar tekil müennes
gibi kullanılır. Ör: ‫ االقالم صغيرة‬bu ifade de kalemler küçüktür
diyoruz ve habere müenneslik t si getiriyoruz. Çünkü kalem akıllı
varlık değildir. Hayvanlar da bu gruptatır.
 Müenneslerin üç alameti vardır. Bunlar ‫ ة‬- ‫ اء‬- ‫ى‬ dır.

3 Ahmet Bayraktar
Kafa karıştıran tanımlar
 Arapça tanımlar türkçe’ye yabancı kavramlar nedeniyle anlaşılma
zorluğu yaşanabilir. Sorularda bu tanımları anlamamak soruyu
baştan kaybetmek anlamına geleceğinden burada bu tanımları
teker teker ne anlama geldiğini niçin o isim verildiğini anlamamız
gerekmektedir.
Hakiki Mecazi müzekker
müzekker
Hakiki müennes Mecazi müennes

• Lafzi hakiki müennes • Lafzi mecazi müennes

• Gayri lafzi hakiki • Gayri lafzi mecazi
müennes müennes (semai)
4 Ahmet Bayraktar
İlk bakışta şemsi paşa pasajında sesi
büzüşesiceler gibi durmalarına bakmayın
 Düşünelim:
 Hakiki deri deyince ne anlarız biz?
 Deri gibi görünen ve aslı da deri olan eşya anlarız.
Peki hakiki müzekker müennes deyince ne anlayacağız o
zaman?
 Müzekkerse müzekker gibi, müennes ise müennes olacak.
Adı şükrüye kendisi şükrü olmayacak.
 Ör: ‫( جد‬dede, hem de sakallı)hakiki müzekker
 ‫ جدة‬nine hakiki müennes

5 Ahmet Bayraktar
Hatırla sayfa 4’ü
 Müzekkerlerin alameti yok, müenneslerin alameti var demiştik. Ha,
işte o nedenle müennesin daha fazla kısmı buralarda ayrılıyor.
 Müenneslik alameti taşıyorsa lafzi hakiki müennes
 Taşımıyorsa gayri lafzi hakiki müennes
Hoca türkçe konuş diyenlere tekrar açıklayalım.
Hakiki deniyorsa bileceğiz ki içi bildiğimiz erkek ve kadın var.
Lafzî, gayri lafzî denmesinin nedeni de müennesin lafzi alametini taşıyıp
taşımamasına denir.
Lafzi mecazi müennes: kadın elbisesi giymiş. Tipi kadın kendisi değil.
Gayri lafzi mecazi(semai) müennes: ne tipinde ne de anatomisinde
kadınlık var ama herkes ona kadın muamelesi yapıyor. Herkes öyle
duymuş çünkü (semai-‫)سمع=سماعي‬

6 Ahmet Bayraktar
Ne oldu o zaman
 Bizim kafamızı en çok karıştıracak yeri bulduk. Hocalar da
bilmez değil. Burayı kaşıyacaklar demek ki.
 Gayri ciddi ne demese, gayri lafzi de o demek. Lafzında
aranan şey olmayan kelime demek. Gayri lafzi müennes lafzı
müennes olmayan buna rağmen içi müennes kelime demek.
 Lafzında (dışında) müenneslik olmayıp hakikatinde (içinde)
de müenneslik olmayan isimlerin kadınlar konağında işi ne
sorusunu biz değil aöf soruyor. Ve bizim semai müennesleri
bilmemizi istiyor. İstihbarat bilgimiz olmazsa bu kadınları asla
tanıyamayız. Ne elbisesi kadın ne de şekli şemaili çünkü.

7 Ahmet Bayraktar
İpucu
 ‫‘ اء‬nin müenneslik alameti olduğunu söyledik. Fakat bunu
gördüğümüz her kelime müennes olmayabilir. Bunu
anlamak için de uzatılmış eliften önce en az üç harf
sayıyoruz..
Uzatılmış hemzeden önce üç harf var yani müennes
‫خضراء بيضاء صحراء‬
‫بقاء بناء دعاء‬ Uzatılmış hemzeden önce iki harf var yani müzekker

Bu ipucu yüzde yüz işleyecek diye bir kural yoktur. Ama çoğunlukla işleyeceğine dair
genel bir kanaat vardır. ‫ سماء‬kelimesi örnek olarak müennestir fakat ‫ اء‬den önce iki harf
vardır.

8 Ahmet Bayraktar
Hakiki – mecazi [gerçek-sahte]
Herkes bilirki ‫ شمس‬Kelimesinde
güneş ne hiçbir müenneslik
erkektir ne alameti olmadığı
dişi. Eğer biri halde öyleymiş gibi
öyle çekim alıyorsa bu
resmediyorsa durumda onun ismi
bunu mecazen
yapıyordur.
(lafzında alamet olmadığı için ) Gayri lafzi
(erkek ya da dişilik olmadığı için) mecazi
Şöyle de anlayabiliriz
müennestir. Bir diğer adı Semai müennes
Hakiki = gerçek
(çünkü kimse kendi kulağıyla duymadan
Mecazi= sahte, yalancıktan
bilemez.)

9 Ahmet Bayraktar
alıştırmalar
‫قلم‬
‫الدجاجة‬ Kalemin erkeği-dişisi
olmayacağı için
Tavuk dişisi-erkeği olan mecazi müzekkerdir.
bir isimdir. İsminde de Kullanımı müzekker
alameti olduğuna göre fakat aslı, hakikati
bu kelime lafzî hakikî olmadığı için
müennestir. mecazdır.

‫الشمس‬ ‫ثور‬
Boğa erkeği ve
dişisi olan bir
Güneşin erkeği dişisi varlıktır. Sevr
olmaz. Yine de kelimesi de
müennes gibi müzekkerdir.
kullanıyorsa bu öyle Dolayısıyla bu
denildiği duyulduğu kelime hakiki
içindir. müzekkerdir.
Mecazi hiçbir şey
yoktur.
10 Ahmet Bayraktar
 müzekker müennes

Hakiki müennes Mecazi müennes

Hakiki Mecazi
müzekker müzekker

Lafzi Gayri lafzi Lafzi Gayri lafzi

‫ثور‬ ‫قلم‬ ‫دجاجة‬ ‫زينب‬ ‫ان فذة‬ ‫مشس‬

11 Ahmet Bayraktar
Müenneslik halleri
Kısa elif (elif-i Uzun elif
Yuvarlak «t»
maksura) «y» (elif-i memdude) «a»
‫ة‬
‫ى‬ ‫اء‬

‫الدجاجة لذيذة‬ ‫اليد العليى خير من يد السفلى‬ ‫الغابة خضراء‬

Bunları niye görüyoruz.

Bir cümlede müennes t,y ve a’sından herbiri bulunabilir. Birini görünce diğeri
mutlaka olacak ya da olmayacak diye bir kural yoktur. Biz üçünü de arayacağız,
bulduğumuzda gereğini yapacağız.

12 Ahmet Bayraktar