SÖZCÜKTE ANLAM DERS Türkçe D e n iz H o c a il e

NOTLARI Video

SÖZCÜKTE ANLAM ➥ Sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır.

› Bugünkü antrenmandan sonra ayağı şişmişti.
Çeşitli harflerin bir araya gelmesiyle anlamlı bir bütün oluş-
› Çiçeklerini sularken kaktüsün dikenleri battı.
turan yapı birimine sözcük ya da kelime denilmektedir.
› Koluna kocaman bir dövme yaptırdı.
Sözcükler, kullanıldıkları cümleye yani bağlama göre
farklılık gösterebilmektedir. Yan Anlam (Yakıştırmaca)

➥ A) Anlam Bakımından Sözcükler Sözcüklerin gerçek anlamdan yola çıkılarak bir benzerlik
› Gerçek Anlam sonrasında oluşmuş anlamıdır. Sözcük gerçek anlam-
dan tam olarak kopmamıştır, gerçek anlamla şekil ve
› Yan Anlam
işlevsel benzerliği vardır.
› Mecaz Anlam
› Sandalyenin ayağı kırılınca yere düştüm.
› Terim Anlam
› Kazağının kolları masaya yaslanmaktan solmuştu.
› Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel)
› Dolaylama Mecaz Anlam

› Somut ve Soyut Anlam Kelimelerin sözlük anlamlarından uzaklaşıp başka bir

› Güzel Adlandırma anlamda kullanılmasıdır.
› Genel ve Özel Anlam
Genellikle somut kelimelerin soyutlaştırılmasıyla kullanılır.
› Nitel ve Nicel Anlam
› Bugün söylediklerin kalbimi çok kırdı.
› Yansıma Sözcükler
www.dizgikitap.com

› B
 u sektörde pişmiş biri olarak senin fikrini almak is-
➥ B) Anlam İlişkisi Bakımından Sözcükler terim.
› Eş Anlamlı Sözcükler › P
 olisin büyük çabasıyla olayın üstündeki perde
› Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler kalktı.

› Zıt Anlamlı Sözcükler Terim Anlam

› Yakın Anlamlı Sözcükler
Sözcüğün; spor, sanat, bilim vb. özel alanlarda kullanılan
Çok Anlamlılık ve bu alanlarda kazanılan anlamına terim anlam denir.
› Teşhis en önemli sanatlardan biridir. (Edebiyat)
Dil, yaşayan bir varlık olarak sürekli bir değişim halin-
dedir. › Birazdan ikinci perde başlayacak. (Tiyatro)
› Ş
 ive, şiir, fıkra edebiyat; lagün, meridyen coğrafya
Zamanla sözcükler yeni anlamlar kazanabilir ya da an- terimidir.
lamlarını kaybedebilirler.
 astalık sonrası ağzında yaralar oluştu. (Gerçek
› H Mecazı Mürsel (Ad Aktarması)
anlam)
Benzetme amacının dışında bir kelimenin başka bir söz-
› Nehrin ağzında balık tutmayı severdi. (Yan anlam)
cüğün anlamını karşılayacak şekilde kullanılmasıdır.
 nunla bu ağızla konuşman rahatsız ediciydi. (Me-
› O
caz anlam) Kastedilen varlığı açıkça söylemek yerine bir parçasını
ya da başka özelliğini söyleyerek anlatmaya ad aktar-
› Mağaranın ağzında çadır kuruldu. (Yan anlam)
ması denir.
Gerçek Anlam › Öğretmen tüm sınıfa ödev verdi.
› Bugün Zeki Müren dinliyorum.
Bir sözcüğün tek başına kullanıldığında tanımlanabilen
anlamı, gerçek ya da temel anlam olarak adlandırılır. › Büroyu taşımak için şirketle anlaştım.

89
www.dizgikitap.com
 il e
D e n iz H o c a
Türkçe DERS SÖZCÜKTE ANLAM
Video NOTLARI

Dolaylama U YA R I Yansıma sözcükler mecaz anlamda kullanı-

Tek sözcükle anlatılabilecek kavram ve varlıkları birden lırsa yansıma özelliğini kaybeder.
fazla sözcükle söyleme biçimine dolaylama denir.
Sonuçların açıklanmasını beklerken çatlayacaktım.
› Yavru vatanda bu hafta sonu seçim yapılacak.
Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler
 akım bugün meşin yuvarlığı kaleye göndermeyi
› T
başaramadı.
Varlıkların ölçülebilen (sayı, uzunluk gibi) özelliklerini
› Yedi tepeli şehrimde bıraktım gonca gülümü. gösteren kelimelere “nicel anlamlı” sözcük denir.

Somut Anlam Evin uzun bir bahçesi vardı.

Somut sözcükler duyu organlarımızla algılayabildiğimiz, Yüksek binada oturmayı seviyordu.

yani dokunabildiğimiz, tadabildiğimiz, duyabildiğimiz
varlıkların anlamlarını karşılar. Varlıkların özelliklerini gösteren kelimelere “nitel anlam-
lı” sözcük denir.
› Kuş, kalem, yıldız, güneş, yağmur, deniz…
Mavi bir arabası vardı.
Soyut Anlam
Yaramaz çocuk herkesi bıktırmıştı.
Soyut sözcüklerin karşıladığı kavramlar ise beş duyu
organımızla algılanamazlar. Biz kavramların varlıklarını Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler
ancak düşüncelerimiz yoluyla algılayabiliriz.
› Mutluluk, üzüntü, akıl, düşünce, dil, cesaret, umut… Aynı türden varlıkları topluca karşılayan kelimelere “ge-
www.dizgikitap.com

nel anlamlı” sözcük denir.

Somutlama
Tek bir varlığı ya da kavramı karşılayan kelimelere “özel
Soyut anlamlı sözcüğün cümlede somut anlam kazan- anlamlı” sözcük denir.
masıdır.
Ülke → şehir → ilçe → mahalle
› Çıkarcılar gün gelir sizi de yalnız bırakır.
› Bir güzele gönül verince... Sanat → Resim (genelden özele)

Soyutlama İstanbul → Marmara Bölgesi (özelden genele)

Güzel Adlandırma
Somut anlamlı sözcüğün cümlede soyut anlam kazan-
masıdır.
Söylenmesinden çekinilen, korkulan, ürkülen bazı kav-
› Bu sorunu çözmenin bir yolunu bulacağız. ram ve düşüncelerin başka sözcükler kullanılarak ifade
› Son günlerde hepimize soğuk davranıyordu. edilmesine güzel adlandırma denir.
› M
 ahallenin neşe kaynağı olan ihtiyar, dün akşam
Yansıma Sözcükler
hakkın rahmetine kavuştu.
Doğadaki seslerin taklit edilmesiyle oluşturulmuş keli- › Arkadaşımızın babası ince hastalığa yakalanmıştı.
melere “yansıma sözcükler” denir. › İyi saatte olsunlar, şifayı kapmak vb.
› V
 ızıltı, gıcırdama, gürültü, pat, çıt, şırıltı, fısıltı, hav-
Bize Destek Olmak İçin Bu Notların Kitap Halini
lamak, horlama, hapşırmak, vınlamak, zırıltı, Satın Alabilirsiniz.
U YA R I
Yansıma sözcükler isim, sıfat, zarf ya da fiil
görevinde kullanılabilir.

U YA R I Şu sözcükler yansıma değildir: pırıltı, ışıltı, kı-

zartı, kişnemek, kükremek

90
www.dizgikitap.com
SÖZCÜKTE ANLAM DERS Türkçe D e n iz H o c a il e
NOTLARI Video

Eş Anlamlı Sözcükler U YA R I

Eş anlamlı sözcükler, aynı varlığı ya da aynı kavramı an- Eş anlamlı sözcükleri cümle içerisinde birbirinin yerine
lam olarak karşılayan ancak yazılışlarında yani seslerin- kullanabiliriz. Ancak yakın anlamlı sözcükleri cümle içe-
de farklılık olan sözcüklerdir. risinde birbirinin yerine kullanmamız anlatım bozukluğu-
› Cahil-bilgisiz na yol açar.
› Cimri-pinti › İstemek – dilemek
› Nasihat-öğüt › Usanmak – sıkılmak
› Ek-ilave › Uğraşmak – didinmek
› Eser-yapıt ➥ ÖSYM NE SORDU?
Eş Sesli Sözcükler Yeknesak (Değişmeksizin devam eden)

Eş sesli sözcükler her ne kadar anlamları farklı olsa da Görece – Genellikle (uyuşmamaktadır.)
yazılışları yani sesleri birbirine benzeyen kelimelerden
Paraya kıymak
oluşur.
› Yaş: Islaklık ➥ Soru Tipleri
› Yaş: İnsanın geçirdiği her yıl
1. Altılı çizili sözcük ya da sözcüğün anlamını karşılayan
cümle.
› Bu yoğunluktan bezdim artık.
www.dizgikitap.com

2. İlgili sözü anlamca karşılayan ifade.

› Temizlik bezlerini kuruladım.
3. Açıklamayla sözcüğün uyumsuzluğu.
› Çay, ben vb.
4. Boşluklara ilgili sözcüğü yerleştirme.
Zıt Anlamlı Sözcükler
5. Deyim anlamları
Anlam bakımından birbirine karşıt olan, anlamca birbiriy- 6. Mecaz anlam (2 defa)
le çelişen kelimelerin bütününe zıt anlamlı ya da bir diğer
ifade ile karşıt anlamlı sözcükler denilmektedir.
› A
 cı-tatlı, iyi-kötü, zengin-fakir, siyah-beyaz, aşa- “Yol” kelimesini gerçek, yam, mecaz ve terim anlam-
ğı-yukarı, yüksek-alçak, uzun-kısa, sıcak- soğuk, da cümle içinde kullanınız.
az-çok, boş-dolu…
Gerçek Anlam:
Yakın Anlamlı Sözcükler
Yan Anlam:
Anlamları aynı yani eş anlamlı görünen ancak aralarında
az da olsa anlam farkı bulunan kelimelere yakın anlamlı Mecaz Anlam:
sözcükler denilmektedir. Terim Anlam:
Bize Destek Olmak İçin Bu Notların Kitap Halini
Cevabınızı Deniz Hoca’nın Instagram hesabından
Satın Alabilirsiniz.
(@denizhoca_TDE) kendisine ulaştırabilirsiniz.

91
www.dizgikitap.com