–

TÜRKÇE Sözcükte Anlam

Özet

Sözcükte Anlam
Her sözcük en az bir anlam yükü taşır. Sözcükler, kavramların, nesnelerin göstergeleridir. Eğer
sözcüğün birden çok anlamda kullanılabilmesi söz konusuysa bu ancak diğer sözcüklerle ilişkisi
dikkate alınarak anlaşılabilir.

Gerçek (Temel) Anlam: Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. Başka bir deyişle, sözcüğün
zihnimizde uyandırdığı ilk çağrışım gerçek anlamdır. Buna temel anlam, sözcük anlamı, başat
anlam da diyebiliriz.
Örnek: Masa, çocuk, dağ, hava...Bu sözcükler tek başlarına düşünüldüğünde gerçek
anlamlıdırlar.

Mecaz Anlam: Bir söze canlılık, daha güçlü ve çekici bir anlam, etkileyicilik katmayı
amaçladığımızda mecaz anlama başvururuz. Etkileyici, renkli, çarpıcı olmak amacıyla bir
sözcüğün karşıladığı kavram dışında yeni bir kavram için kullanılmasıyla kazandığı anlam mecaz
anlamdır.
Örnek: Doğum günümü hatırlaman ince bir davranıştı.
Karanlık günler eninde sonunda aydınlık günlere dönüşecek.
Sürekli değiştirdiği kararlarıyla adeta bizimle oynuyor.
İçim yanıyor.

Yan Anlam: Bir sözcüğün temel anlamıyla bağlantılı olarak zamanla ortaya çıkan değişik
anlamlarına denir. Yan anlam gerçek anlamın dışında, ancak gerçek anlamla az çok yakınlık
taşıyan,gerçek anlamdan büsbütün uzaklaşmamış yeni bir anlamdır. Bir sözcüğün yan anlam
kazanmasında genellikle yakıştırma ve benzerlik ilgisi etkili olmaktadır.
Örnek: Dağlara ilk kar düştü.
Uyarı: Sözcüğün temel, yan ve mecaz anlamları birbirine karıştırılmamalıdır. Temel ve
yan anlam arasında anlamsal bir ilgi bir yakıştırma, benzerlik varken; temel ve mecaz
anlam arasında, anlamsal hiçbir ilgi yoktur.
Ayağım ağrıyor. Köprünün ayağı Ayağını kaydırmak.
(Gerçek anlam) (Yan anlam) (Mecaz anlam)

Somut Anlam: Beş duyu organımızdan en az biriyle algılayabildiğimiz varlıkları karşılayan

sözcükler somut anlamlıdır.
Örnek: toz zerresi, gölge, ses, ağaç, hava, elma, karanlık...

1/2
 –
TÜRKÇE Sözcükte Anlam

Özet
Soyut Anlam: Beş duyu organımızla algılayamadığımız, varlığını akıl yoluyla bulduğumuz,
inandığımız varlıkları ifade eden sözcükler ise soyut anlamlı sözcüklerdir.
Örnek: korku, mutluluk, sevinç, öfke, kin, üzüntü, özlem...

Terim: Bilim, sanat, spor v.s.dallarına ilişkin olarak kullanılan sözcüklerdir. Terimlerin mecaz ve
yan anlamları çoğunlukla yoktur. Terimlerin anlamları dar ve sınırlıdır.
Örnek: meridyen, özne, açı, elektrokardiyografi...

Yakın Anlam: Aynı anlama geliyormuş gibi görünmelerine rağmen birbirinin yerini tamamen
tutmayan sözcüklerin taşıdığı anlamlardır.
Örnek: soğuk-serin, küsmek-kırılmak...

2/2