TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

SÖZCÜKTE ANLAM
ÖZELLİKLERİ

1
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Anlamı olan en küçük ses birliğine sözcük (kelime) denir.

Sözcüklerin tek başına

anlamları olduğu gibi
cümle içerisinde
kazandığı farklı
anlamları da vardır.

2
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Gerçek (Temel) Anlam

Sözcüğün ilk akla gelen, herkes tarafından bilinen ve en yaygın
olarak kullanılan anlamı, sözcüğün gerçek anlamıdır.

koşmak doktor yaşlı

3
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Yan Anlam
Sözcüklerin temel anlama bağlı olarak zaman içinde kazandığı
yeni anlamlardır. Benzetme veya yakıştırma yoluyla sağlanır.
l er
Örnek
Dişlerimi fırçalarım. Gerçek

Tarağın dişleri inceymiş. Yan

4
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Yan Anlam
Sözcüklerin temel anlama bağlı olarak zaman içinde kazandığı
yeni anlamlardır. Benzetme veya yakıştırma yoluyla sağlanır.
l er
Örnek
Uzun kuyruklu bir Gerçek
hayvan gördüm.

Uçurtmamın kuyruğu Yan

güzel oldu.

5
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

n e kl er
Ör
Yan anlam benzetme veya yakıştırma yoluyla sağlanır.
“Burun” sözcüğünü inceleyelim.

Gerçek Yan Anlam Yan Anlam

Anlam

6
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Mecaz Anlam
• Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında, başka bir anlamı karşılayacak
şekilde, daha çok soyut olarak kullanılmasına mecaz anlam denir.

• Mecaz anlam, anlatımı daha etkileyici ve dikkat çekici yapmak

amacıyla kullanılır.

• Hiçbir sözcük tek başına mecaz anlam içermez. Cümlelerde,

çoğunlukla deyim ve atasözlerinde mecaz anlam kullanılır.

7
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Mecaz Anlam
r n ek ler
Ö
Macera kitaplarına bayılırım.

Tatlı sözlerle yine beni kandırdı. (güzel, hoş)

Poşetleri taşımaktan kollarım koptu. (çok yoruldu, ağrıdı)

Olanlardan sonra cesaretim kırıldı. (azaldı)

8
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Gerçek-Yan-Mecaz Anlam

nlam) anla m ) a nla m)

ek a (ya n (mecaz
(gerç
KUçağın kyavruya
a n aaçmış
a n a t larını
Sahipsiz d ı nkol
abeyaz
minik bir
k a n abir kuş konmuştu
güvercin
t gerdik. yaklaşıyordu.
.

9
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

Terim Anlam
Bir bilim, sanat ya da meslek dalıyla ilgili bir kavramı karşılayan
kelimelere terim denir. Terimlerin anlamları dar ve sınırlıdır.
Bugün derste kümeleri işledik. (matematik)

Hakem penaltımızı vermedi. (futbol)

Oyuncular kuliste hazırlanıyorlar. (tiyatro)

Öğretmenimiz kompozisyon yazdırdı. (edebiyat)

10
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri

“Burun” sözcüğünü dört farklı anlama gelecek şekilde

cümle içerisinde kullanalım.

Kışın ara ara burnum kanar benim. (gerçek/temel)

Yeni aldığım ayakkabının burnu ayağımı acıtıyor. (yan)

Makam sahibi olunca burnu büyüdü. (mecaz)

Sinop Burnu ülkemizin görülesi yerlerindendir. (coğrafya terimi)

11
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

Deyim Anlam

Deyimler, en az iki sözcüğün

bir araya gelip kalıplaşmasıyla
oluşan mecaz anlamlı sözlerdir.

12
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

Örnekler

Kulak kesilmek - Dikkatle dinlemek

Dili tutulmak - Konuşamamak

Etekleri zil çalmak - Mutlu olmak

13
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

Deyimlerin Özellikleri

• En az iki sözcükten oluşur.

• Kalıplaşmış sözlerdir.
• Deyimlerdeki sözcüklerin yerleri değiştirilemez.
• Deyimlere sözcük eklenilemez ya da
deyimlerden sözcük çıkarılamaz.
• Deyimlerin çoğunda sözcükler mecaz anlamlıdır.

14
TÜRKÇE / Sözcükte Anlam

Deyimler özel anlamlı sözlerdir,

genel yargı bildirmez ve öğüt vermezler.

Atasözleri ise genel anlamlı sözlerdir, ders

veya öğüt vermek için ortaya konulmuşlardır.

15