त्यो पुरानो कु रा? डाक्टरले भने। यो रातो ज्वरो कीटाणुहरूले भरिएको छ।
त्यो बेला मोटरहरू आवत जावत निकै काम हुन्थे । त्यो बेला हाम्रो पल्ला गह्रुंगो नै थियो ।’ त्यो भनेको अरू व्यावसायिक वस्तु वा सेवाभन्दा फरक हो । त्यो भनेको बोधीको शरणमा जान्छौँ भनेका हुन्। त्यो रात जीवनका सबैको कु रा मेरा लागि पहिलो थियो । त्यो रातभर उनीहरु घरमा फर्कि एनन् । त्यो रातमा पनि उज्यालो हुने सहरमा । त्यो रुपियाँ पैसा कसले बाँडदो रहेछ थाहा छ ? त्यो लाटोकोसेरोले हरेक दिन उसका वरिपरि हुने विभिन्न घटनाहरुको अवलोकन गर्दथ्यो । त्यो वर्ष राम्रो बाली उठाए पनि । त्यो सन्नाटाभित्र चारैतिर नियालेँ, हातमा दियालो बाल्दै आकाशतिर फर्कि एर। त्यो समय ऊ आफ्नो बौद्धिकता, साहस र समर्पणको कारण बाँच्न सफल भयो। त्यो सहानुभूतिभित्र पनि स्वार्थहरूको चाङ्ग लागेको हुन्छ । त्यो हो- गार्जियनले समाचार सच्यायो भन्ने तथ्य। त्योभन्दा पहिला मैले जे भने पनि मेरो आश बाँकी थियो । त्रिभुवन विश्वविद्यालयले आफ्ना शिक्षक र कर्मचारीलाई कोरोना भाइरसविरुद्ध खोप लगाउन सुरु गरेको छ । त्रिवेणीको प्राकृ तिक छटा नजरमा पर्ने बित्तिकै मन्त्रमुग्ध भैहालेँ म । थकाई पनि बेस्सरी लागेकाले त्यहीँ निदायौ । थाइराइड ग्रन्थीमा असर परेको छ भने यसले शरिरको सम्पूर्ण मेटोबोलिज्मलाई असन्तुलित गराइदिन्छ । थापाथलीस्थित द ब्रिटिस कलेज टिबिसी ले बुटवलस्थित नमस्ते एके डेमीको व्यवस्थापन गर्ने भएको छ। थोरै चिया कागजको पुरियाबाटै खन्याइ । थोरै थप्न त मन थियो तर आँट भनेँ गरिनँ, उनको रिसले रातो भएको मुहारलाई देखेर। थोरै बेरको ड्राइभिङपछि मुख खोले, बैनी, ट्याक्सीको पछाडि बस्ने हो । थोरै मात्र तलबितल हुँदा जमिन अर्कै ले उडाई सक्थ्यो । थोरै माथि जमिनमा चौधरीहरु झुप्राझुप्री हालेर बसेका । थोरै लाचारी टलक्क टल्किन्छ सँगै । थोरै साहूको ऋण बाँकी छ । थोै मात् सम्पत्ति भएको मान्े पनि खुशी हुन सक् दक्षिण एसियाकै पहिलो सामुदायिक रेडियो रेडियो सगरमाथा हो। दम श्वासप्रश्वासँग जोडिएको रोग हो, यसको कारणले बिरामीलाई सास फे र्न कठिन हुन्छ । दमको उपचारको लागि यसको औषधिहरु धेरै प्रभावकारी हुन्छन् । दमले एकपटक गाँजेपछि यसबाट सँधैको लागि छु टकारा पाउन धेरै गाह्रो हुन्छ । दम्पती शङ्का उपशङ्काले निर्मित चिन्ता, पीर र पीडाको पोखरीमा खसे । दया परोपकार र पेशेवर कार्यहरूको अवधारणामा आधारित छ। दरबारमार्गको के न्द्रीय कार्यालयमा जाने बित्तिकै देखिने रिसेप्सनमा बस्नेले बाल दिएनन्। दरौंदी, मस्र्याङ्दी, बुढीगण्डकी, चेपेलगायत ठू ला नदीका घाट गोरखाका स्थानीय तहले ठेक्का लगाउँछन् । दर्शकहरूले यसलाई सत्ताधारी पार्टीको प्रतिनिधित्व गर्ने सञ्चार माध्यमको रूपमा लिन्छन्। दल र निर्दल दुवै नरहे गुटहरू रहँदैनन् । दलदलेमा खुट्टा अड्किएर लड्दा मृत्यु भएको अनुमान गरिएको वडाध्यक्ष अम्गाईँले जानकारी दिए। दलित नेता ओमप्रकाश विश्वकर्मा, जीवन परियार लगायतले बोल्दै जातीय भेदभावविरुद्ध सशक्त रुपमा प्रतिरोधमा उत्रने चेतावनी दिए। दलित संघ रुपन्देहीका अध्यक्ष रवि विश्वकर्माले जातका आधारमा विभेद हुनेक्रम नरोकिएकाले एकीकृ त आन्दोलन गर्नुपर्ने बताए। दलित सचिव पदमा समावेशी कोटाबाट उम्मेदवारी दिएकी थिएँ । दलितहरूले भोग्दै आएको यो उत्पीडन राज्यले सिर्जना गरेको एकल जातीय विशेषाधिकारको उपज हो। दलीय राजनीतिमा सक्रियताका साथ लाग्नुभएको छ । दश गुणा बढी उब्जाउ हुने । दशकौँको अस्थिरतापछि नेपाल आर्थिक समृद्धिको चरणमा प्रवेश गरेको छ । दशैंलाई विजया दशमी, र दशेरा (भारत) जस्ता विभिन्न नामहरू भनिन्छ। दशैंले एकता, सत्यको विजय, र खुशीको स्थापनाको संके त गर्दछ। दसैं, तिहार र बेलामौकामा तीन-चार दिन आउने बाहेक अरू बेला घर बस्न समय मिलेको थिएन। दही र मौसमी फलफु ल जस्तै सुन्तला, अंगुर, खरबुजा र मौसमको रस लू ग्रस्त बिरामीलाई पिउन दिनुपर्छ । दाँतको सफाईमा नीमको दातुन उत्कृ ष्ट बिकल्प हो । दाइ फोनमा रुन थाले नआत्तिनु भने । दाइ ले आज मम लेर आउछ नि। दाउरे तीनैवटा बन्चरो लिएर खुशी हुँदै घरतिर लाग्यो । दाजु, अन्त्यमा एउटा कु रो नलुकाईकन भनिदिनु ल ? दाजु, तपाईं ले बोक्ने ठु ला-ठालु हरु पनि कोहि-कोहि त असल हुँदा रहेछन , हगि ? दाजुको पदचाप पछ्याउँदै सरकारी सेवाको उच्च ओहदामा छन् । दायाँबायाँ कु रा नगरी ती सिधै कामको कु रामा पसिन्, ‘तपाईंकी छोरीले मेरो सिंगै क्लासलाई डिस्टर्ब गर्छे। दालचिनी धेरै परिकारको स्वाद बढाउन प्रयोग गरिन्छ । दाहिने हातमा पूजाको थाल लिएकी थिई । दिउँसो र साझमा चोकमा कति नै हुन्छ र व्यापार ऊ चिया दिँदै बोली । दिउँसो हजुरले गणेशबहादुर क्षेत्रीको नागरिकता कार्डमा सही गर्न थाल्दा हजुरलाई रोक्ने व्यक्ति । दिदी बहिनीको भेट, आपसी कु रा हुने नै भयो । दिदी मेलम्चीको पानी आयो नि, अब त आनन्दै। दिदीहरु आत्तिए र चिच्याकोहोलो गर्न थाले । दिदीहरुको उमेर थोरैले फरक भए पनि उचाइ तथा बालसुलभ स्वभावमा उस्तैउस्तै थियौँ । दिदै, भन क्या, किन ज्या त्यस्तोरो अत्तालिएकी हुन् ? हामीले दिदीहरुसँग निधिखुदी गरिरह्यौँ । दिन बित्दै जाँदा स्टिभको फोन कम आउन थाल्यो । दिनको लागि मेरो पाठहरू संशोधन गर्दछु । दिनभरि ठड्याएको पर्खाल राति गर्लम्म ढल्छ । दिनभरि हिँड्दा पनि एउटा कु नाबाट अर्को कु ना छिचोलिदैन । दिनभरी होली खेल्नु भन्दा के ही समय होली खेलेर शरीरलाई राम्ररी सफा गर्नु पर्छ । दिनहरु अत्यन्तै रमाइला हुन्थे । दिमागमा तनाव लिएर लाफिङ थेरापी गर्नुको कु नै अर्थ रहदैन । दिवाकर गोल्छा कर्पअन्तर्गतको हुलास स्टिल इन्डस्ट्रिजले नयाँ आठ इन्चको हुलास ट्युबमिल सञ्चालनमा ल्याएको छ । दीर्घकालीन महत्त्वका यस्ता काम गर्न जुनसुकै सरकार भए । दुःखसुखको उकाली र ओराली हिँड्न सिकायो । दुइ हजार अन्ठाउन्न मंसिर पन्ध्र गते त बन्द नै भयो । दुइटी बुहारी, एउटा बुलाकी ! दुई कित्तामा विभाजित समाजलाई एकठाउँ ल्याउन हामी सबैको समन्वयकारी हस्तक्षेप जरूरी छ। दुई के टाहरू एक बल संग खेल्छन्। दुई घण्टा भन्दा अगाडि बनेको खाना खाँदा स्वस्थमा नराम्रो असर गर्छ । दुई दशक स्वयम्सेविकामा काम गरेकी उनी बिरामीलाई रोग अनुसारको औषधि उपलब्ध गराउन सक्ने भइसके की छिन्। दुई देशसँग जोड्ने रेलमार्गको विषय मने हालसम्म अध्ययनकै क्रममा छ। दुई पेजमा विवरण भर्नुपर्ने, तीन पेज विभिन्न शर्तहरुको सूची। दुई वर्षपछि मेरी आमाले बहिनी निशालाई जन्म दिइन् । दुई, चार पैसा दिनुस् न छोडिहाल्छ । दुई, तीन हप्ता यसैगरी बिते। दुई, प्रत्येक मानिस जन्मका आधारमा समान ठानिने समतामूलक चेतना । दुख र सुखमा साथ दिएकै थिँए, यो भन्दा धेरै म के हि गर्न सक्दिन। दुख, डर र त्रास छ यहाँ पनि तहाँ पनि । दुख, पीडा, तनाव, उदासी मानसिक विकार हुन्, जसले हामीले कहिल्यै राम्रो गर्दैन । दुनिया जतिनै सुकै अगाडी बढे पनि हामीले हाम्रो मूल संस्कृ तिलाई चट्टै माया मार्न हुँदैन। दुनियाले देखे धेरै कु रा काट्छन्। दुबईमा कार्यरत नेपालीले अब फाराम बुझाउन आबुधावीस्थित नेपाली दूतावास जानु नपर्ने भएको छ । दुबैले आफ्नो जवानीको आनन्द लिन्छन् । दुर्जनका निम्ति यही संसार दुःखको कारण बन्छ, बनेको हुन्छ । दुलहीका परिवारले महसुस गरे कि उनीहरूले आफ्ना छोरीहरूको लागि के टाहरू किनेका छन्। दुवै कम्पनीको बोर्डबाट स्वीकृ त हुन र अमेरिकी सरकारी निकायबाट स्वीकृ ति लिन बाँकी छ । दृष्टिकोण, विचार वा विश्लेषण नै मात्र भए पनि त्यो तथ्यपूर्ण हुन आवश्यक छ। देखापढीले यो समाचार सीधासीधा नेपालप्रेसबाटै कपि गरेको प्रष्टै हुन्छ। देखेको पाइन्न लेखेको पाइन्छ भन्ने लोकोक्ति भने बेलाबखत सम्झिरहन्छु । देखेर मात्रै भए पनि आउँछु भनेर आएको । देख्दादेख्दै क्लिक गरी त हालेँ के रहेछ भनेर पढ्न। देवीको मूर्ति पिपल रूखमा जोडिएको छ। देश फर्क नुअघि एकपटक गोरखा जान पाए हुन्थ्योजस्तो लाग्यो । देश राजनैतिक नाराले मात्रै बन्दैन । देश समृद्धि भयो, तिमीहरूले सुख पायौ । देशका अधिकांश व्यवसायिक घरहरूले अग्रेजी भाषा प्रयोग गर्छन्। देशको यस्ता कति टुक्राहरु यसरी चिसोमा कठांग्रिएर बसिरहेको छ होला? देशको विकासमा बाधा मध्ये एक हो। देशभक्तहरूले देशको प्रगतिमा प्रमुख भूमिका खेल्छन्। देशभित्रै निजी वायुसेवा प्रदायकले दैनिक दर्जनौँ उडान भर्दा, निगमका जहाज घाम पानी थापेर विमानस्थलमा ग्राउण्डेड हुन बाध्य छन्। देशले आर्थिक समस्या भोगिरहेको छ। देशसँग छाङरूको साइनो भने अमिट छ । दैनिक जीवनको लागि वातावरणको हेरचाह वा बचतको महत्त्वमा प्रकाश पार्ने विस्तृत निबन्धहरू दैनिक भाँडा बेचेर जीविका चलाउने परिवारलाई लामो समय बन्द हुँदा ठू लो समस्या परेको उनी बताउँछन् । दैनिक म बिहान उठ्छु ,म दाँत माझ्छु र प्रकृ तिको कलको उत्तर दिन्छु । दोष दुवैको थियो, फरक यति हो कि म मेरो गल्ती स्विकार्न सक्छु । दोस्रो चरणबाट पाठ सिके र तेस्रो चरण बनाइएको हुन्छ । दोस्रो भिडिओमा जुरोङले अवतरण गरेको ठाउँ नजिकै उसका पाङ्ग्राहरू चलाएको देखिन्छ। दोस्रो विश्वयुद्ध भन्दा पहिले युद्ध उन्मादले अधिकांश युरोपेली राष्ट्रहरूलाई पक्रे र त्यहाँ के न्द्रीकरण भएको थियो। दोस्रो, एकवर्षअघि मात्र बिहे भएकी ठू ल्दिदी सुत्के री अवस्थामा बित्दा । दोस्रो, निद्राको गुणस्तर कम हुनु । दोहोरियार गरेको मेरो प्रयास सबै विफल हुन्छन् । धत्, घर त आउनै पो लागेछ । धन सबैसंग नहुन सक्छ । धनकु टाबाट विराटनगर हुँदै काठमाडौँ आइपुगेको रिजाल परिवारले बनाएको प्रतिष्ठा धेरैका लागि लोभलाग्दो पनि छ। धनी र सक्ने राष्ट्रहरूले आफ्ना नागरिकका लागि पर्याप्त खोप थुपारेका छन् । धन्यवाद ! यस्तो दयालु व्यवहार पाउनु त अहोभाग्यको कु रा हो । धन्यवादसहित मेरो रोकिएको बिदा स्वीकृ ति भएको जानकारी पनि पाइयो । धर्तीले बिस्तारै जुनलाई स्वागत गर्न आतुर थियो । धर्मका नाममा आदर्शका कु रा गर्नेहरुबाटै बालविवाहलाई मान्यता दिने काम भइरहेकाले धर्मगुरूलाई विशेष जागरुक बनाउनुपर्ने अध्येता महर्जनले बताए। धर्मानन्दले मानिसलाई उक्साएर तमासा देखाउने भूमिकामा खेलेका छन् । धादिङमा उत्पादन भएको धान छिमेकी जिल्ला काठमाडौ, रसुवा, नुवाकोटमा बढी निर्यात हुने गरेको छ । धारामा पानि आयो भर्न आइजो । धार्मिक तथा पर्यटकीय दृष्टिकोणले महत्वपूर्ण रहे पनि अप्ठ्यारो भूबनोटका कारण चाहेजति पर्यटक भित्र्याउन समस्या भएको पालिकाले जनाएको छ। धुजाधुजा परी कम्मर भित्रको पर्दन्नीतक देखिने एकसरो मैलो धरो । धुने सान्त्वनाको बारेमा चाही, के मलाई त्यस्तो स्फू र्ति मिल्छ? धुर्त ब्यापारीको चगुंलमा परेर पापीहरु लकडाउन गर्न हच्किरहेका थिए । धेरै गाडी ले जाम बनायो नि ! धेरै जसो सौन्दर्य स्पटहरू दुर्गम क्षेत्रमा छन्। धेरै ठू ला म्युजिक लेबल र फिल्म स्टुडियोहरुका सामग्रीहरु युट्युवमा राखिएका थिए । धेरै थोरै सबैलाई प्रभाव पारेको छ । धेरै नयाँ विवाहित महिलाहरू आफ्ना पतिको घर छोड्न बाध्य छन्। धेरै निदाउँदा मेमोरीलाई असर गर्छ । धेरै पटक रोएका छन् यी मेरा अाँखाहरु तिम्रो साथको लागि । धेरै बच्चाहरू स्वस्थ खानालाई मन पराउँदैनन् । धेरै भारतीयहरू जोसँग उत्कृ ष्ट संचार कौशल छ । धेरै मानिसहरुलाई हाईप्रोटिनको सेवनले किड्नीलाई नोक्सान पुर् याउँछ । धेरै मानिसहरू खाना खाने बित्तिकै निदाउँछन् वा धेरैको चिया र कफी पिउन जान्छन् । धेरै मोबाइल चलाएर औलाहरूलाई पनि भार परि सक्यो । धेरै लामो यात्रा तय गर्नुछ तिमी संग । धेरै वर्षदेखि त्यसै छाडिएका बाँझा पाताहरू पनि खनजोत गरेर तिनमा पानी लाइएका छन् । धेरै वर्षदेखि त्यसै छाडिएका बाँझा पाताहरू पनि खनजोत गरेर तिनमा पानी लाइएका छन् । धेरै व्यक्ति बिभिन्न कारणले अवैध रुपमा लागूऔषधको प्रयोग गर्छन्। धेरै व्यक्तिहरूले जनावरहरूको अधिकारलाई समर्थन गर्दछन्, र धेरैले गर्दैनन्। धेरै सरकारी स्कू लहरू विभिन्न शहरहरूमा स्थापना हुन्छन् धेरै सार्वजनिक स्कू ल र कलेजहरू अंग्रेजी शिक्षाको माध्यमको रूपमा रुचाउँछन्। धेरै स्थानमा पहिरो खसेका कारण आज राजमार्ग सञ्चालनमा आउन कठिनाई पर्ने बताइएको छ। धेरैको विश्वास छ कि सबै जनावरहरूको आधारभूत आवश्यकताको रक्षा गर्न जनावरहरूको अधिकार स्थापित हुनुपर्दछ। धेै मनप् त्यसैले म कसैलाई कान दिन्न धेै मोटाउनु स्वास्थ्यको लागी ाम्ो होइन धेै स्वास्थ्य खुशी देखिन् धेै ाम्ो स्याहा ग्िन् धैँ मुस्कु राई रहने मेरी अनु आज भने के ही फरक थिइन्। ध्यान अन्तै लगाउन चाहानु हुन्छ भने सोसल मिडियाको सहारा लिनु भन्दा किताबहरु पढ्नुहोस् । ध्रुव प्रदेशमा बाह्रै महिना हिउँ पर्दछ। न ऊ मलाई चिन्थी, न म उसलाई चिन्थे । न कसैले हत्या गर्यो वा के भयो । न कालो रङ को पो छ कि । न झ्यालमा सिसा छन् न त ढोका । न त हामीसँग सर्भर अपग्रेड गर्ने कु नै उपाय रह्यो । न पकाउनको जागर , खानको जागर । न पासपोर्ट बनाउनुपर्ने झन्झट, न भिसा लगाउनुपर्ने बाध्यता, न ओभरस्टे को कानुनी अड्चन । न बाहिर निस्के र खुला आकास हेर्न पाउनु छ नकचरा को ओखति छैन ! नकाराउ भान्जी, पुक्लुक्क पल्ट ! नगएर पनि के गरुन् गाउँमा बस्न लायक के नै छ र ? नगरकोटीद्वारा हस्तान्तरण गर्दै यसको वितरण सुरु भएको प्रकाशक बुक-हिलले जनाएको छ । नजिकै शान्त भएर बगिरहेको खोलाले यहाँको माटोलाई सिँचित गरी उर्बर बनाउन सघाइरहेको थियो । नजिकै को मगर बाजेको सेकु वा पसलमा । नतिजाको रूपमा, जगलको आगोले पूरै जगललाई नराम्ररी नष्ट गर्दछ। नत्र फे रि ज्वानोको झोलको मात्र फे ला परिएला है भन्द्या छ । नदी नै नदी भएको यो देशमा बाढीपहिरोबाट मानव जीवन र सम्पत्ति बचाउन दिगो समाधान खोज्नुपर्ने हुन्छ । नदीमा बाढी कम भएर पानी सफा भएपछि वैकल्पिक माध्यमबाट पानी पुनःकाठमाडौँ ल्याउन सकिन्छ। नपुंसकताले थिचिएकी विचरी दिदी ! नफर्के काहरुले पनि नेपालीपनको माया मारेका छैनन् । नबिल बैँकले दिएको जानकारी पत्रमा लेखिए अनुसार नेपाल राष्ट्र बैँकको निर्देशिका अनुसार नै यसो गरिएको हो। नबिल बैंकले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा भुक्तानी गर्न सकिने खालको नबिल आईकार्ड ल्याएको छ । नभए दिनभरिकाममा जोतिाएर पनि बूढीको टोकसो नसुनी धर पाइने होइन । नयाँ चराको श्रीमतीले चराका बच्चाहरूलाई वास्तविक आमा जस्तो व्यवहार गर्दैनन्। नयाँ चरा-पत्नीले अघिल्लो पत्नीको साना चराहरूलाई कसरी व्यवहार गर्यो भनेर देखेर रानी छक्क परिन्। नयाँ जन्मेको बच्चाको वजन तीन के .जी. थियो नयाँ ड्र ग्स र अन्य उत्पादनहरूको लागि प्रयोगात्मक प्रयोगको लागि पशु विषयहरूको प्रयोगलाई पशु परीक्षण भनिन्छ। नयाँ बस्तीमा आउनसाथै गजाधरले गाउँको पञ्चायतमा प्रवेशको निम्ति दरखास्त हाले । नयाँ महिला, के टीहरू र महिला बच्चाहरू पनि हाकु पाटासीमा रातो हस्तनिर्मित कपास चप्पलको साथ लुगा लगाउँदछन्। नयाँ रानी धेरै महत्वाकांक्षी थिइन र जब उनी गर्भवती भइन् । नयाँ रूखहरू रोपण वा रोपणले वातावरण बचत गर्न मद्दत गर्दछ। नयाँ सरकार बन्नुभन्दा के हीअघि मात्रै स्वराजले गर्न लागेको नेपाल भ्रमणलाई विदेश मामिलाका कतिपय जानकारले अस्वाभाविक भनेका छन्। नयाँ सरकारको मुख्य योगदान भने, सिग्नलिङ मा हुनेछ । नयाँ-नयाँ धर्मशाला र भावनाहरूसमेत बनाइएका छन्। नराम्रो बानि समयमा बद्लिएन भने त्यसले समयनै बदलिदिन्छ । नरेन्द्र आफू ले पनि किलागःको सबै संस्कृ ति देख्न नपाएको बताउँछन् । नर्भस, मैले मेरो लामो मृत पूर्वजको झुर्री र दाग पत्र प्रकट गरे। नवजात शिशु तथा ससाना बालबालिकाले आफ्नो कु रा राम्ररी राख्न जान्दैनन् । नवमीको दिनमा सृष्टिका देवता विश्वकर्मणलाई आराधना गरिन्छ। नवविवाहिता साथीको लोग्नेको बारेमा बुझ्न मन लाग्यो । नशामा रहेको उसलाई जिस्क्याएपछि असह्य भएछ । नसिकिकन आएर काम गर्दै सिक्नु भनेको उल्टो काम हुन्छ। सिके र आउँदा धेरै राम्रो गर्न सकिन्छ। नसुतुन्जेलसम्म उनी एक क्षण पनि चुपचाप बित्दैन । नाका काटेर पारिको बसमा जाने हतारो सबलाई छ । नागरिक अगुवा एवं प्रखुर वक्ता देवेन्द्रराज पाण्डेको आत्ममन्थन ‘एक ज्यान दुई जुनी’ सार्वजनिक भएको छ । नागरिक अगुवा र बुद्धिजीवीहरू पनि यस्तो संवेदनशील विषयमा हात नहालुँ भनेर मौन बस्ने होइन। नागरिकको उपचारका लागि धेरै दुख गरेर खोलेको अस्पताल सञ्चालनको जिम्मा प्रदेश सरकारले लिन पनि उनले आग्रह गरे । नागरिकता बनाउन आउन मान्छेहरुको भीडभाड उल्लेख्य थियो । नागरीक सचेतना मुख्य कु रा हो । नागार्जुनको जंगलतिरबाट आएको चिसो बतास शरीरमा ठोकिएको अनुभूति हुन्छ उसलाई । नाच्दा शरीरका अंगहरु समूचित ढंगले सक्रिय हुन्छ । नाच्दानाच्दै पर्दातिर सिक्का फाल्न थाले । नाडा अटोमोबाइल्स एसोसिएसन अफ नेपालले ताप्लेजुङका आगलागीपीडितलाई सहयोग गरेको छ । नाडी साधन र त्यसको जागरणका लागि गरिने श्वास र प्रश्वासको नियमन नै प्राणायम हो । नातिनी यत्ति निस्कियो बाको मुखबाट अन्तिम वाक्य । नातिनीलाई आँगनमा देखेर मझेरीबाट आमा दौडँदै बाहिर आउनुभयो । नाती नजन्माइ छोरीको घरबार बस्दैन भन्ने उहाँहरूलाई डर थियो किनकी हामी मधेसको ब्राहमण समुदायमा हुर्कि एका थियौं। नानी सानोमा धेरै चकचके थिएन । नाम के हो ?उनले सोधिन् । नाम फु लमाया तर, उनी पनि मानवयन्त्र (रोबोट) नै हुन् । नाम मधु शाही ! उम्मेदवार सचिव समावेशी दलित कोटा ? नायिका कार्की र नायक देशराजलाई उनका फ्यान, शुभचिन्तकले वधाई दिइरहेका छन् । नायिका रश्मीका मन्दनाको जीवनमा पनि यस्तै भएको छ । नारालाई सार्थक बनाउने उद्देश्य बजेटले लिएको उममेयर उमा काफ्ले ले बताइन् । नारी वास्तममा तिमी महान छौ। नारीको जन्म निम्नकोटीको हो। नास्ता या खानाले मलाई परदेशमा लोभ्याएको चैँ पक्कै होइन । निकायको ध्यानाकर्षण गदै विज्ञप्तिसमेत निकालेका छन्। निके श एक असल के टो हो । निकै बेर प्रतीक्षा गरेँ ऊ आइन । निकै बेरको घमासान पछि बा ले यतिमात्र भन्न सक्नु भयो बाहिर लैजाओ । निजामती स्कु लको अवधारणा सबैका लागि शिक्षा र समान व्यवहार भन्ने संविधानको मान्यताविपरीत छ। निद्रा पुरा नहुँदा या मानसिक तनावको कारणले समेत भोक लागेको जस्तो हुन्छ । निद्राको जरुरत उस्तै हुँदैन । निन्दाको सिकार हुन नपरोस् भन्ने कामना गरेका हुन्छन्। निन्याउरी र अरु किराहरुको गीत नजिकै बाट सुन्न पाइने । निबन्धका प्रकार यति नै हुन्छन् भनेर यसको अन्तिम र सर्वसम्मत वर्गीकरण गर्न सकिँ दैन। निबन्धहरू बेलायतको प्राथमिक, उच्च विद्यालय, र कलेज-स्तर विद्यार्थीहरूको लागि पनि उपयोगी छन्। निमोनिया भनेको फोक्सोमा आउने एक प्रकारको संक्रमण हो, जसमा फोक्सोका कोषहरू संक्रमित भएर सुनिन्छन्। नियम नम्बर चार त्यो तपाईंको अवस्था हेरेर पछि भन्ने छु । नियमित रूपमा माइक्रोवेभमा पकाएको खाना खानाले व्यक्तिको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा कमी आउने गर्छ । नियमित रूपमा विद्या आर्जन गर्ने व्यक्तिलाई विद्यार्थी भनिन्छ भने खास नियम मर्यादा बस्नु नै अनुशासन हो । नियमित वा अन्य कारण बिना नै रगत बग्छ भने त्यसका लागि उपचारको खाँचो पर्छ । निरक्षर समुदाय र पुरातन सोच भएका समाजमा ती मतनिर्माताहरू प्रभावशाली गनिन पुग्छन् । निर्जल एक असल के टो हो । निर्णय प्रक्रियामा पक्ष विपक्षमा मतदान नभएको र परिषद्का कु नै निर्देशकको उक्त निर्णयमा आपत्ति नरहेको बताइएको छ । निर्णय लिनेमा महिलाको कु नै संलग्नता थिएन। निर्धारित लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न कडा परिश्रम गर्नुहोस्। निर्मल सरको श्रीमती र छोरा अमेरिकामा भएको सुनेकी थिई उसले। निर्माण कार्य स्थानीय किमलिङ खेलग्राम निर्माण उपभोक्ता समितिले गरिरहेको छ । निर्माणस्थलमा रहेका संरचना सफा गर्न धेरै उपकरण लैजानुुपर्ने अनुमान गरिएको छ। निलो दिमाग र शरीरको लागि लाभदायक मानिन्छ। निलो ब्रह्माण्ड र प्रकृ तिको रंग हो । निलो सबैभन्दा राम्रो रंगको रूपमा चिनिन्छ। निश्चित अवधीका लागि जीवन लिएर आएका हामी खुसीसाथ, प्रेमपूर्वक, उमंगमय ढंगले बाँच्नुपर्ने हो । निष्ठा भएको व्यक्तिलाई समाजमा सँधै सम्मान गरिन्छ किनभने व्यक्तिको चरित्र शुद्ध छ। निसान इन्डियाले आफ्नो नयाँ उत्पादन निसान म्याग्नाइट अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा निर्यात गर्ने घोषणा गरेको छ । नीति र कार्यक्रम फ्रे मवर्क स्थानीय स्तरमा कृ षि प्रवर्द्धनका लागि ऐन, नीति, निर्देशिकाहरु तयार पार्ने। नीतिगत रूपमा स्पष्ट नहुँदा यसका कार्यान्वयन पक्ष फितलो देखिनु स्वाभाविक हो। नीलले पनि भाउजुको मनोभाव बुझ्छन् । नीलो रङमा खुलेको रारा ताल मोहक देखिन्छ । नृत्य एक कडा र मांग शौक हो। नेकका प्रिन्सिपल प्रा.डा. हरिकृ ष्ण श्रेष्ठले कलेजको शाख बढाउन यस्ता सोध र अनुसन्धानहरु आवश्यक रहेको बताए। नेताहरूले समूह सदस्यहरू बीच सहयोग बढावा दिन सक्षम हुनुपर्दछ। नेपाल इन्भेस्टमेन्ट बैंक लिमिटेडले एनआईबीएल म्युच्युअल फन्ड दुइ नामक योजना ल्याएको छ । नेपाल धितोपत्र बोर्डले संस्थालाई असार छ गते मात्रै सो मात्राको शेयर जारी गर्न स्वीकृ ति दिएको थियो । नेपाल पर्यटन बोर्ड, पोखराको आर्थिक सहयोगमा गाउँ पर्यटन प्रवद्र्धन मञ्च भिटोफ नेपाल, गण्डकी शाखाले मोबाइल एप्स बनाएको हो। नेपाल प्रहरी, नेपाली सेना र सशस्त्र प्रहरीले चौहत्तर जनालाई सकु शल उद्धार गरेको छ । नेपाल प्रहरीका नायब महानिरीक्षक सहकु लबहादुर थापा अतिरिक्त महानिरीक्षकमा बढु वाका लागि सिफारिस भएका छन् । नेपाल भारत मैत्री पुलमा के हीबेर भारततिरबाट आएको मालबाहक ट्रकलाई अवरुद्ध पनि पारेका थिए। नेपाल र भारतबीच पैदल आवागमन सुरुचारु भएको छ। नेपाल र भारतमा यो नयाँ भेरियन्ट कोरोनाले झन् ठू लो असर परिरहेको छ। नेपाल लिटरेचर फे स्टिभलको सत्र ‘नेपालमा क्वे र हुनुको अर्थ’मा उनी र लेखक निरञ्जन कुँ वरले छलफल गरे । नेपाल सीआरएस कम्पनीले परिवार योजनासम्बन्धी मेरी संगिनी नामक मोबाइल एप सुरु गरेको छ । नेपालका अधिकांश जलविद्युत् आयोजना रन अफ दी रिभरमा आधारित भएकोले हिउँदमा कम बिजुली उत्पादन हुनु नौलो कु रा होइन। नेपालका हिमाली जिल्लामा धेरै पर्यटकहरु आउने गर्दछन्। नेपालको अग्लो पहाडहरू हिउँले ढाकिएका छन् । नेपालको तेरहुथुम जिल्लामा म्याग नामको ठू लो गाउँ छ। नेपालको द्रुततर विकासमा आषाढ महिनाको छु ट्टै महिमा छ । नेपालको संविधानले प्रतिनिधि सभालाई जस्तै प्रदेश सभालाई पनि विशेषाधिकार दिएको छ। नेपालको सेवा, विज्ञान तथा प्रविधि क्षेत्रहरू क्रमिक रूपमा अघि बढिरहेको अवस्था छ । नेपालजस्ता देश भने देशव्यापी लकडाउनमा छन् र यसले हामीलाई नराम्ररी थला पारेको छ । नेपालतर्फ का सुरक्षा पदाधिकारीहरुले वीरगंजस्थित वाणिज्य महादूतावासमा समन्वय गरेपछि सोमवार साँझदेखि फे रि पैदल आवागमन सुरुचा भएको हो। नेपालमा चाहिँ मेरो जस्तो विषयमा विद्यावारिधि हासिल गरेर तुरुन्त जागिर पाउने धेरै अवसर छैनन् । नेपालमा चाहिने धेरैजसो विषयको गहिरो सैद्धान्तिक अध्ययनले विद्यार्थीलाई आफ्नो विषयमा अनुसन्धान गर्न पारंगत बनाउँछ । नेपालमा जनजातिमा सूचीकृ तहरूमध्ये नेवार मात्र आफू भित्र जात व्यवस्था भएको जाति हो, अरू जनजाति आफैं भित्र जात व्यवस्था छैन । नेपालमा जीवनी नहेरिनुको पछाडि दुइटा कारण हुन सक्छन् । नेपालमा धेरै पहिले देखिनै आयुर्वेदिक प्राकृ तिक चिकित्सा पद्धति उपयोगमा थियो। नेपालमा पर्यटन व्यवसायलाई स्थायित्व दिई यसबाट राष्ट्रको अर्थतन्त्रलाई समेत बलियो बनाउन सकिन्छ। नेपालमा पहिलो उच्च शिक्षाको के न्द्र चाहिँ काठमाडौँमा रहेको त्रि-चन्द्र क्याम्पस हो। नेपालमा पहिलो पटक राष्ट्रियस्तरको प्राणीशास्त्र सम्मेलन हुने भएको छ । नेपालमा प्रत्येक चार मध्ये एक दुर्घटना टेक्स्ट र ड्राइभिंगको कारण हुन्छ। नेपालमा राजनीतिक संक्रमणका अलावा कोरोनाको स्वास्थ्य, मानवीय र आर्थिक संकट जस्ताको तस्तै छ । नेपालले सधैं निशस्त्रीकरणमा जोड दिँदैआएको छ। नेपाली नेता हल्ला मात्र गर्छन् । नेपाली पत्रकारितामा आफ्नै मौलिक बाटो होइन, राजमार्ग नै बनाएर हिँड्यो त्यो एउटा रहर। नेपाली बटाउँदै आएका नेपाली मुलका बर्मेली राजन ढकालले शाखा शाखामा गएर पढाउँदै आएको बताए । नेपाली बहसले पनि सम्पूर्ण नेपाली जनतालाई एकताको मालामा उनेकाले हामी सबैका निम्ति नेपाली बहसको ठू लो महत्त्व रहेको छ। नेपाली भाषाका क्रिया खानु लाई मैले जागिर सुरु नगर्दासम्म त्यति ध्यान दिएको थिएन । नेपाली र खेलाडी विशेषण मात्र हुन्छ । नेपाली विद्यार्थीले तयार गरेको ‘गरुडा’ नामको रके ट अगामी शनिबार धनुषाको भिमानमा प्रक्षेपण परीक्षण गरिने भएको छ । नेपाली श्रमिकका कतिसम्म दुःख छन् ? नेपाली सेनाले बिरुवाको जिम्मा लिएपछि बिरुवाको संरक्षण हुने विश्वास सर्वसाधारणमा पलाएको छ । नेपाली स्विमिङ खेलाडीहरु गौरिका सिंह र अलेक्जेण्डर गाडीगार्ड शाह ओलम्पिकमा सहभागी हुन जापान पुगिसके का छन। नेपालीमा लेख्न मलाई असाद्धै गारो लाग्छ। नेपालीहरुको घरआँगनमा फू ल्ने सुनौला सयपत्री फू लका थुंगाहरुलाई तिहार पर्वको संके तको रुपमा लिइन्छ । नेवार जातिका कु नै पनि व्यक्तिलाई आपराधिक मुद्दा लगाएर पक्राउ गरिएको यो पहिलो पटक होइन। नेवार समुदाय त जातीय हुन्, साम्प्रदायिक हुन्। नेवार समुदायको समस्या भनेको राज्यले गरेको सांस्कृ तिक र भाषिक उत्पीडन हो। नैतिक मानहरू के हि चीज हो जुन एक व्यक्तिलाई कु न कार्य सही छ । नैतिक मूल्यमान्यताहरूले देशको प्रगतिमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। नैतिकताका कु रा सिकाउनु भो, संस्कारको महत्व बताउनुभो, आफ्नो अध्ययन वा अनुभवले जानेको ज्ञान दिनु भो । नोनीको जुस फष्ट स्टेजको क्यान्सर निको पार्न सक्ने क्षमता राख्छ। नोभेम्बर १२ का दिन संसारभर बिभिन्न चेतनामूलक कार्यक्रम गरी विश्व निमोनिया दिवस मनाइन्छ । नौनीले सिस्नोको पोलाई कम हुँदोरहेछ । न्युरोडमा माक्स र मोजा बेच्यो । पकाएर लगेको खान्किको भाडो बाहिर पिढीमा राखिदियौ । पक्कै पनि आर्थिक वृद्धिदर शून्यदेखि एकको नजिकको आसपासमा हुने सम्भावनालाई नकार्न सकिँ दैन । पक्कै बारामा नै यसरी बाघले तानेर लगेको बुझ्ने होइन? पछाडि नफर्कि ने अडानलाई फिर्ता लिँदै उसले फर्कि एर हेरी । पछि घर गएर भोक लाग्यो भन्न पाइन्न नि फे रि । पछि धनजितेको स्वास्नी समेत थला परेपछी छिमेकीको महत्व बुझेर धनजीतेलाई स्याहार सुसार गर्न थाल्यो । पछि नेपालगंजतिर जागिर खाइरहेको खबर आयो त्यतैबाट उसले बिहेसमेत गरेको खबर गाउँमा आयो । पछिल्ला दिन मृत्यु हुनेको संख्या बढेको छ । पछिल्लो पटक परामर्शदाताबाट अर्काे चरणमा निरीक्षण भएको छ। पछिल्लो समय उनी आफ्नो डिजिटल प्रोजेक्टमा व्यस्त छिन् । पछिल्लो समय कोभिड महामारीका कारण पर्यटकीयस्थल सुनसान छन्। पछिल्लो समय प्राकृ तिक चिकित्सामा मानिसको रुची बढिरहेको छ । पछिल्लोपटक थपिएको निषेधाज्ञाको अवधि सोमबार राति बाह्र बजे सकिएको थियो। पटुकामा रुपैया, बटुकामा भात ! पठाइएको इलाका प्रहरी कार्यालय पटेर्वा सुगौलीका प्रहरी निरीक्षक रामकाजी थापाले जानकारी दिए। पढाइ सके पछि हाम्रो बिहे भयो र हामी एकअर्काका पुरक भयौँ । पढाइमा राम्रो भएकाले सबै शिक्षकको प्यारी विद्यार्थी म। पढे मलाई फि् ता दिनुप् है पढ्न अल्छी लाग्नेलाई भिजुअल रिपोर्टिङ समेत दिइएको हुन्छ। पढ्न पनि निकै राम्री छ । पत्काको काम भने सजिलो हुँदैन पत्काहूले दिनहू खाब कुाहू देख्नुप् पत्नी पानीमा डु बेपछि ऊ रुन थाल्यो । पदबहाली गर्दै मैनालीले धितोपत्रको दोस्रो बजार तथा समग्र पुँजी बजारको विकासको लागि आफू प्रतिवद्ध रहेको बताएका छन् । पन्जाबीको ट्रक धुलो उडाउँदै आउँदा बच्चाहरू आमाको गुनियो पछाडी लुक्ने गर्थे । पब्लिकसँग डिस्कस गर्दा कहिलेकाहीँ आफ्नै बोलीमा फु त्काउन नमिल्ने बोलीहरु निस्किहाल्छ । परन्तु, भावना, परम्परा, सँस्कृ ति, भेषभुषा र स्वरुपले चाहिं मूल मातृभूमिबाट अलग हुन सकिदैन। परम्परागत रूपमा, यस दिन, शाही कलश, के राको डाँठ, जमारा र रातो कपडाले बाँधिएको उखुलाई गोरखाबाट काठमाडौँमा ल्याउँछन। परम्परागत स्विङमा भने शुरूबाट नै राम्रो भएका उनले पछि रिभर्स स्विङ पनि गर्न सिके । परस्त्रीहरुलाई एक टकले हेर्नमा मात्रै एक पुरुषले आफ्नो जीवनको एक वर्ष बर्बाद गरिदिन्छन् । परिवारमा धेरै समय दिन सक्दैनन् थिए । परिवारहरुको आर्थिक अवस्था हेरेर योग्य परिवारलाई भाडामा छू ट दिईनेछ । परीक्षण दसौँ निरोगी सहभागीमा गरिन्छ । परीक्षणको रिपोर्ट आउनै दुई साता कु र्दा उपचार र व्यवस्थापनमा मात्रै होइन, परीक्षा दिदा चिट नचोरम है! परीक्षा भयो । तर नतिजा पक्षमा आएन् । परीबेश संग घुलमिल हुनको लागी मेरो मनमा एउटा जुक्ति फु् यो । परेला झिमझिम गर्नाले आँखालाई स्वस्थ राख्न सहयोग गर्छ । परेला झिम्क्याइरहनुले आँखालाई स्वस्थ राख्न सहयोग गर्छ । परोपकारी कार्यमा क्रियाशील भूतपूर्व ब्रिटिस गोर्खाले बेलायती महारानीबाट दिइने प्रतिष्ठित पदक पाउने भएका छन् । पर्यटन क्षेत्रको स्तरोन्नति पनि राम्रैसँग भइरहेको थियो । पर्यटन मन्त्रालयको बजेटबाट शुरुवाती विन्दुबाट मिनी ग्रेटवालको कामलाई अन्तिम रुप दिने तयारी गरेका छौं , उनले भने । पर्सा प्रहरीले लागु औषध खैरो हिरोइनसहित एकजनालाई भारतीय नागरिकलाई पक्राउ गरेको छ । पल्लो डाँडा बिहे भाकी चेली तीजमा खोलाले बगाउन छाडे । पवन एक असल के टो हो । पश्चातापमा लमीले सबै वृत्तान्त के टी पक्षलाई सुनाउँछन् । पश्चिम बंगालमा देखिएकाले रोगप्रतिरोधी क्षमतालाई नै छल्न सक्ने देखियो । पहाड भागहरू घनी जनसंख्या छैन। पहाडजस्तो छाती देखाउँदै हिँड्नेहरू थरथरी भएका थिए र छन् पनि । पहिराका कारण अवरुद्ध नारायणगढ-मुग्लिन सडक दुईतर्फी सञ्चालनमा आएको छ। पहिरो, बाढी, र माटोको क्षति जस्ता धेरै प्राकृ तिक प्रकोपहरूले मानिसहरूलाई नराम्ररी प्रभाव पार्छन्। पहिरोका कारण स्थानीयवासी रवीलाल गौतमको घर गोठ भत्काएको थियो भने गोठमा रहेको भैँसी पुरिएर मरेको छ । पहिरोमा पुरिएर घाइते भएकामध्ये एक जनाको अवस्था चिन्ताजनक रहेको उहाँले बताउनुभयो पहिरोले थुनिएको नदी एक्कासी खोलिँदा मेलम्चीमा बाढीको वितण्डा पहिले जेजे भए पनि अब म दले होइन । पहिले ज्यासँग सँगै हुँदा आवश्यकता नै थिएन । पहिले नै अस्पताल ल्याउनसके को भए उनको जीवन बच्न सक्थ्यो, तर खर्चको अभावले उनले प्राण त्याग्नुपर् यो । पहिले मैले पनि यौन दुव्र्यवहार भोग्नु परेको थियो । पहिलो के ही मसिना असिना खस्यो । पहिलो चरणको कोरोना भाइरस नेपालमा भित्रँदासम्म नेपालमै यसको परीक्षण सम्भव थिएन। पहिलो दिन हर्ले र चानले गूगलका ल्यारी पेज र एरिक स्क्यामिड्टसँग भेट गरे । पहिलो पटक यसरी उद्योगमै खोला पसेर क्षेति गरेको हो । पहिलो बाक्य मै सोध्थे कस्तो छ अहिले ? पहिलो लकडाउनमा काठमाडौं उपत्यकामै कतिपय आवास क्षेत्रमा साइकल ब्वाइहरूलाई प्रवेश निषेध गरियो। पहिलो हाफ गोलरहित बराबरी खेलेको भ्रमणकारी टोली फ्रान्सविरुद्ध कोरियाले पेनाल्टीबाट अग्रता लिएको थियो। पहिलो, म कारणवश माओवादी नेतृत्वको विरोध गर्छु नै। पाँच छ वर्ष यसरी नै बितेको थियो र यसै वीचमा उसको छोरो जन्मिएको थियो । पाँच वर्षको अन्तरालमा ऊ दुई छोरी र एक छोराको बाबु भयो । पाँच वर्षमा गर्ने भनिएको काम चार वर्षसम्ममा आइपुग्दा अधिकांश काम सम्पन्न नजिक पुगेका छन् । पाँचसयको लागि शनिबार आइतबार के हि नभनी ल्गयाछ । पाकिस्तानका राष्ट्रपिता कहलिएका मोहम्मद अली जिन्नाबारे अमेरिकी लेखक स्टेनली वोलपोर्टले लेखेका छन्, पाकिस्तानी फिल्म मेकर्सलाई इमरानको सुझाव बलिउडको नक्कल गर्न छाड्नुहोस् पाके को मासु एउटा भाडामा खन्यायौ र झोलामा हाल्यौ । पाके को, रसिलो अङ्गुर देखेर उसको मुख रसायो, भोकाएको पेट गुडु डु करायो । पाचन क्रियाका लागि पुदिना अति उपयोगी मानिन्छ । पाचन तन्त्र सही छ कि छैन भनेर जान्ने प्रभावकारी उपाय भनेकै मलको जाँच हो । पाचनतन्त्रले खानेकु रालाई सानो सानो टुक्रामा, जस्तै ग्लुकोज, एमिनो एसिड, फ्याटी एसिडमा तोड्छ। पाटन उच्च अदालतका प्रमुख न्यायाधीश टेकबहादुर मोक्तान न्यापालिकाका प्रमुख हुन्। पाठेघरको क्यान्सर वा प्रजन्न सम्बन्धी कु नैपनि समस्याले महिलालाई मात्र सताउने गर्छ । पान, गुट्खा, सुपारी खाएर दाँत कालो न कालो थियो उनको । पानी पर्यो कि पानेखोला र मुग्लुखोलामा भेल उर्लिएको प्रष्टै देखिने । पानी पुनःसुन्दरीजल ल्याउन डेडवर्क डाइभर्सन सुरुङ सफा हुनुपर्छ। पानीको मात्रा बढ्दै घनघोर वर्षा भन्न मिल्ने झरी थियो । पानीमा धेरै नभिज आउ सँगै छाता ओढौं तिम्रो मनले भने पनि मुख फोर्न सकिनौं। पानीविज्ञ अजय दीक्षित पनि प्राध्यापक नर्क मीसँग सहमत देखिन्छन्। पारम्पारिक चिनिया उपचारमा पछिल्लो दुई हजार बर्षदेखि अकु प्रेशर थेरापीको एक महत्वपूर्ण स्थान छ । पाराग्वेका एन्जल रोमेरोले नाहिटन नान्डेजलाई फाउल गरेपछि उरुग्वेले पेनाल्टी पाएको थियो र त्यसमा कभानीले गोल गरे । पारासिटामोल चिकित्सकको सल्लाहअनुसार प्रयोग गर्न सकिन्छ । पारिजात गद्य साहित्यमा विशिष्ट प्रतिभा मानिन्छिन्। पारीघरे काकाले भन्नुभयो तिम्रो खेतको माटो बिग्रेरै यस्तो भएको हो ! पार्टीमा खानपिनको राम्रै व्यवस्था गर्यो । पाल एक सुन्दर प्राकृ तिक रूपले प्रतिभाशाली देश हो जुन पर्यटन उद्योगको लागि ठू लो सम्भावना रहेको छ। पासपोर्ट बनाएको १५ दिनपछि बस चढाएर काठमाडौँ लगे । पिँधेको चामल अथवा गहुँको पिठोमा बेसार मिसाएर पहेलो रंग तयार गर्न सकिन्छ । पिकले हिमाल सरसफाई गरेको सञ्चारमाध्यमा खासै चर्चा हुँदैनथ्यो। पिङ जति पछाडि जान्छ, ठिक त्यही अनुपातमा अगाडि पनि आउँछ । पिताजीका कु रा उनीहरु कहिल्यै टुक्र्याएनन् । पिथारमा दुई औंलाहरू डु बाउँदै, उनले आफ्नो घर वा आँगनको माटोको फ्लोरमा सुन्दर फीता जस्तो डिजाइनहरू बनाउँछिन्। पुनरावेदन अदालतलाई जिल्लामा आएका मुद्दाहरू किनारा लगाउन परमादेश जारी गर्यो। पुराणको असल गूढ तथ्य जो हो, त्यो भो फलभित्रको बीज । पुराना क्याम्पसका सर्टिफिके ट समाएर उनीहरू पाइलट बन्नका निम्ति विदेशतिर हुइँकिए । पुराना सबैखाले अन्धविश्वास र परम्परा सबै तोडिइसके को छ । पुरुषको मष्तिस्कको आकार महिलाहरुको भन्दा ठू लो हुन्छ । पुरुषले महिलाहरुले भन्दा धेरै झुटो बोल्छन् । पुर्खाको गौरव र इतिहास हाम्रो साक्षीका रुपमा खाडा देखिन्छ । पुर्णतः डिजिटल सुविधा भएकाले यसबाट महिला सवारीचालकहरूले आफ्नो आम्दानीको विषयमा जानकारी राख्नसक्छन् । पुल बगाएसँगै बुद्धसिंह मार्ग, के शवटार मार्गमा आवतजावत ठप्प भएको छ । पुल मान्छेहरुको घुइँचोले ढाकिएको थियो । पुष १५ मा नयाँ वर्गको सुरुवात हुने भएकोले त्यो दिनलाई ल्होसारको नाम दिइएको हो। पुस महिनादेखि नेपाल सरकारले छाउगोठ भत्काउने कार्य सुरु गर्न थाल्यो । पुसको बिहान, आभा छोरीलाई लपक्क शरीरमा टाँसेर निदाइरहेकी होली, चारबर्षे छोरी आमाको जिउको तातोमा मस्त होली । पुस्तकको एक अद्भुत अंश लेख्नुभयो। पुस्तकालय आज सबै मानिसले पढ्ने गर्छन्। पुस्तकालय हाम्रो जीवनलाई उज्यालो तर्फ लाने साँचो हो। पुस्तकालयको यस आधुनिक युगमा धेरै नै महत्त्व रहेको छ। पुस्तकालयले हाम्रो जीवनलाई अर्थ दिने गर्छन्। पुस्ता त नयाँ हुन्छ, तर उसको मस्तिष्कमा त्यही पुरानो परम्परा भरिन्छ। पूर्णरुपले कसैले कहिले पनि शिक्षा ग्रहण गरेको हुदैन । पूर्व फाल्गुनी नक्षत्र र शोभन योगमा मकर संक्रान्तिको संयोग परेकाले यसको महत्त्व झनै बढी भएको हो । पूर्वकै जमिन उनलाई पूरा लाग्थ्यो रे । पूर्वसूचना र पुन स्थापनाको माध्यमबाट हामी यसलाई सुरक्षित गर्न सक्छौं। पूर्वीचौकी गाउँपालिकामा पर्यटकीय सम्भावना भएका धेरै सम्पदा छन्। पृथ्वी राजमार्ग हुँदै खोलिएका सडकहरु दिगो बनाउन नसक्दा हरेक वर्ष क्षति व्यहोर्नु परेको स्थानीयहरुको भनाई छ। पृथ्वीको गुरुत्वाकर्षण शक्तिले गर्दा माथितिरको वस्तु तलतिर तानिन्छ। पृथ्वीमा मानव जातिको सृष्टीको निरन्तरताको लागि जैविक विविधताको महत्वपूर्ण भूमिका छ। पृथ्वीराजमार्गबाट दुई सय मिटरको दूरीमा रहेको उक्त ठाउँलाई पर्यटकीयस्थल बनाउने उद्देश्यबमोजिम उद्यानका साथै रूखमा घर बनाइएको हो। पेटभरि फल खान्थ्योर आफ्नी श्रीमतीकोलागि पनि लैजान्थ्यो। पेन किलरले रगतलाई दूषित बनाउँछ । पेसाले इन्जिनियर म रेस्टुरेन्ट व्यवसायमा पनि संलग्न छु । पैँसाले गाउँलेको मुख थुन्न सके न । पैसा सम्पत्तीमा मान्ेले कहिले पनि पू्ण आनन्द पाउन सक्दैन पैसा, चर्चा, र लोकप्रियताले सम्बन्ध किन्न सकिँ दैन। पोडेलले त्यसका लागि आन्तरिक मात्र नभै बाह्य कारणको पनि भूमिका रहेको बताए । पौडेल मेम गरिब जनताको लागि निरंतरता का साथ अगाडी बढी रहनु सहि छ । प्कट ग्न सुक्षित बुद्धिमान होईन प्याजलाई हरेक तरकारीमा मिसाएर पकाउन सकिन्छ, काँचै पनि खान सकिन्छ । प्रकारका नभईकन मठ–मन्दिर, गुम्बा, विहारको मूल गर्भगृहका लागि बने । प्रकाश निशासँग डिल्ली पनि स्कू ल जान थालेको थियो । प्रकाश स्कू ल जाने भएपछि माइजुले पनि लोकबहादुरलाई स्कू ल पठाउन तम्सिइन् । प्रकाशको चमत्कारको हामीसँग खुशियाली बाँडचुँड गर्दै यी के टाके टीहरु तिक्ष्ण दिमागकारहेछन् भन्दै बढाइचढाइ गरे । प्रकृ तिबाट उत्पादन भएका खानेकु रालाई पनि थप प्रशोधन गरेर सेवन गर्छौ । प्रकृ तिमा पाइने खानेकु रामा आ आफ्नै पौष्टिक तत्व हुन्छ । प्रकोपपछिको पुनरुत्थान यो वर्ष दुई प्रमुख समस्या थपिए महामारी र बाढी । प्रक्रिया कस्तो हुँदो रहेछ भन्ने बारे यो ब्लग लेख्दैछु । प्रगतिको भोक जागेको थियो जिवनमा के हि गर्ने लक्ष्य कायम थियो । प्रजातन्त्रले मानिसहरूलाई समान अधिकार दिन्छ। प्रतिनिधिसभा विघटनविरुद्धका मुद्दा सुनुवाइका क्रममा न्यायाधीश खतिवडाले सरकारी पक्षको बहस र लिखित जवाफमाथि प्रश्न उठाएका छन् । प्रतिरोधी प्रतिक्रिया पनि कु नै एक खोपको दुई डोज लगाएको भन्दा शक्तिशाली हुने देखिन्छ। प्रतिवेदन फाइदाबाहेक मेडिकल कलेजको निजीकरणले ल्याएका कै यौँ समस्या तथा चुनौतीमा पनि के न्द्रित छ । प्रतिष्ठानका पदाधिकारी मात्र होइन, कर्मचारी, फ्याकल्टी पनि आफ्नो काममा प्रतिबद्ध छैनन्। प्रतीकको प्रयोगले अफ्रिकी-अमेरिकी संस्कृ तिको चित्रण गरेको छ। प्रत्येक औषधि कु नै निश्चित प्रोटेन मोलिक्युस अर्थात् ग्रहणकर्ताको लागि बनाइएको हुन्छ । प्रत्येक घरमा के वल जेट पुगेका छन् । प्रत्येक दुई दुई वर्षमा प्रारम्भिक वातावरणीय परीक्षण आइइ प्रतिवेदन गरिन्छ । प्रत्येक वयस्क नेपालमा बाल अधिकार प्रबर्द्धनका लागि जिम्मेवार हुनुपर्छ। प्रत्येक वर्ष कात्तिक शुक्ल त्रियोदशीदेखि पूर्णिमासम्म तालमा धार्मिक मेला लाग्ने गर्दछ। प्रत्येकको डिजाइन तिनीहरू आफैं गर्छन्। प्रदीप यस टोलीको सबैभन्दा हसिलो कर्मचारी थियो । प्रदूषणको मात्रामा द्रुत वृद्धिको कारण, जनावरहरूले द्रुत गतिमा आफ्नो वासस्थान गुमाइरहेका छन्। प्रदेश र संघको बजेटबाट बास्के टबल र भलिबल कोर्ट ढलान कार्य गरिएको उनले बताए । प्रदेशका सबै नागरिकलाई कोरोना विरुद्धको खोप सुनिश्चित गर्न खोप खरिद गर्न सरकार प्रतिबद्ध रहेको उनको भनाइ थियो । प्रदेशसभामा एमालेका २७ सांसद छन । प्रदेशस्तरीय कृ षि उपजको हब मार्के ट स्थापना गर्ने सरकारी योजना छ। प्रदेशहरु विव समन्वयको आवश्यकता, तटिय क्षेत्रहरूमा पर्ने प्रभाव एवं लुम्बिनीमा पर्न सक्ने प्रभाव। प्रधान भनेको त नेवारभित्रको उच्च जात। प्रयास गरेर असफल भयौ भने बधाई छ धेरैले प्रयास पनि गर्दैनन् । प्रयास प्रगतिको लागि गर पूर्णताको लागि होइन । प्रयोगकर्ताहरूको लागि के ही नयाँ अपडेटहरू लिएर आएको छ । प्रयोगात्मक सिकाई भने दुर्लभ जस्तै छ । प्रविधि कम्पनीहरूले प्यारिसमा आयोजित संयुक्त राष्ट्र सङ्घको जेनरेशन इक्वलिटि फोरममा आफ्नो प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका हुन्। प्रवेशद्वारबाट सोझै हेर्दा देखिन्छ कलाकृ तिका लहर । वरिपरि आ आफ्नै सुरमा अवलोकन गर्दै मन्त्रमुग्ध सहभागी । प्रशासकीय अधिकृ त बरालले इङ्गित गरेको झडपको अवस्था यसअघि खपौंदीस्थित फे वाताल मिचेर लगाएको पर्खाल भत्काउन खोज्दा आएको थियो। प्रशासनका कर्मचारी फर्के र गएपछि उहाँ जोगिनुभएको थियो। प्रशिक्षक रोबेर्टो मान्सिनीको लागि त्योभन्दा ठू लो खुसी अरु के हुन सक्ला? प्रसंग नम्बर ३कलेजबाट घर फर्क ने क्रममा कहाँ मोबाइल हरायो, मैले के ही मेसो पाइनँ। प्रसंशा शब्दबाट गर्न सकिदैन त्यस्तो राम्रो काम गरेछन् डाक्टरहरुले । प्रस्तुत आलेख नेपाली विषयको न्यायका निम्तिमात्र होइन। प्राकृ तिक घटकहरूको गुणस्तर जोखिममा छ। प्राकृ तिक प्रकोप नियन्त्रण गर्न हामीले जगलको संरक्षण गर्नुपर्नेछ। प्राकृ तिक सौन्दर्य जंगलको संरक्षण बिना सुरक्षित गर्न सकिदैन। प्राचीन तथा आधुनिक युगमा थाहा भइआएको कु रा सूर्य तथा चन्द्रमाले पृथ्वीका विभिन्न क्रियाकलापलाई असर गर्छन् । प्राचीन युग र यदाकदा आधुनिक युगमा पनि यस विद्याका किन यति धेरै अनुयायी छन् ? प्राणायामले शरीरमा अक्जिनको अभाव पूर्ति गर्नका साथै मनलाई स्थिर र शान्त राख्न सघाउँछ । प्राध्यापकहरू कथैकथाका ताना बुनेर सर्वसाधारणलाई बेच्थे । प्राप्त धनलाई राम्रोसित सनुम्हालेर राख्छे। प्राप्ति मेरा दुबैहात तानेर उठाउने असफल तर निरन्तर प्रयत्न गरिरहेकी थिई । प्रायः अन्तर्राष्ट्रिय मेलाहरू उत्तरपूर्वी फ्रान्समा शुरू भयो। प्रेम मेरा निमित्त रहस्य थियो र रहिरहनेछ । प्रेम वा अन्य प्रतिशोधका कारण हुने एसिड प्रहारका घटना सार्वजनिक भैरहेका हुन्छन् । प्रेरणा तपाईंको मनको व्यक्तित्वको साथसाथै समग्र विकासको लागि महत्वपूर्ण छ। प्रेरणा हाम्रो जीवनमा सफलता प्राप्त गर्न को लागी एक महत्त्वपूर्ण कु रा हो । प्रेरणाले भरिएर निस्कन्थे म सधैँ । प्रोटिनको कमीका कारण मानिसलाई उच्च रक्तचापको समस्या हुने गर्दछ । प्रोफे सर मचोको भन्छन् कि, उनलाई थाहा छैन दक्षिण अफ्रिकामा एक महिलाले के ही श्रीमान् राख्न सक्छन् वा सक्दैनन् । फर्स्ट वाक्य अचेल हामी स-साना बाबु-नानीका अभिभावकबाट आफ्नैका लागि बढी उच्चारित भएको पाउँछौँ। फलफू ल, ड्राइफ्रु ट्स, हरियो सागसब्जी, दूग्ध उत्पादन भोजनमा समावेश गर्नुहोस् । फलस्वरुप आमाले रामायण, महाभारत, कृ ष्ण चरित्र पढ्ने मात्र होइन, श्लोकहरु मुखमै सारिसके की थिइन् । फलस्वरुप उनले ढोलेलाई सोलाबाङ स्कू लमा भर्ना गरिदिइन् । फस्ट एड किट वा तपाईंको मोवाइलमा बालरोग विशेषज्ञ वा कु नै परिचित चिकित्सकको सम्पर्क नम्बर हुनुपर्छ । फस्र्ट एड किटमा पट्टी,कपास, ब्यान्डेज, कै ची, एन्टिसेप्टिक क्रिम, दुखाई कम हुने औषधी, एन्टिसेप्टिक लिक्विड आदि राख्नुपर्छ । फाँटमा इन्जिनियर डण्डप्रसाद हस्याङफस्याङ गर्दै फाइल, ढड्डा सुरक्षित जोगाउने काममा व्यस्त थिए । फाइदा काठमाडौंमा हुने भएकाले अधिकांश मेडिकल कलेज काठमाडौंमै खुलेका थिए । फागोले आफ्नो विद्यावारिधिको उपाधि भाषासेवी साहित्यकार महानन्द सापकोटाबारे गरिएको शोधमार्फ त पाएका हुन् । फार्मका कु खुरा मासुका लागि उपयुक्त हुने बेलासम्म लकडाउन खुल्यो। फिर्का लक्षणहरू पनि निम्त्याउँदछन् जसले चिन्ता र उदासिनता निम्त्याउन सक्छ| फिर्ता लिइन्छ तर फिर्ता लिनकै लागि प्रक्रिया ढिलाइ भइरहेको छ । फिल्मको प्लट अर्थात पटकथा एकदमै रोचक छ । फिल्मको सबै कोणमा ब्याकग्राउन्ड स्कोर गजब छ । फु टबल मेरो मनपर्ने खेल हो । फू लको व्यवसायिक उत्पादन र कारोबार तिब्र गतिमा बढिरहेको छ । फू लमती आठ वर्षकी छिन् र बुधराम छ वर्षको छ। फे रि अर्को देशमा गएर क्रृ ण तिरौला भने । फे रि कठोर यथार्थ मनको दैलोमा टुप्लुक्क हाजिर हुन्छ मेरो प्रिय मित्र अब यो धर्तिमा छैनन् । फे रि म टिभी समाचार सुन्छु । फे रि मसँग कु राकानी गर्ने पुलिस रहेछ र के स अदालतसम्म पुग्यो। फे रि रिमोट खोजेर टिभि चलाउन खोजी । फे रि वैज्ञानिकबाहेक विज्ञानको प्रयोग चिकित्सक, इन्जिनियर तथा अरू पेसाका मान्छेले पनि गर्छन् । फे रि सारा कित्ता एकै ठाउँका छन् । फे रि सोच्थे व्यस्त भएर होला । फे रि हामीलाइ लाग्ला शाकाहारी हुनु ठू लो कु रा हो। फे रि हेर्यो, अर्को नंवर थिच्यो, उठेन । फे री के हि छिनमा बज्यो टिंग टिंग । फोक्सामा सास भर्ने क्षमता के वल ३० प्रतिशत मात्र उपयोग गरेका छन् । फोटा पनि दिनैपिच्छे फे र्दै राख्दा रैछन् । फोटो सेयरिङ एप इन्स्टाग्राममा अबदेखि चार घण्टासम्म लाइभ गर्न मिल्ने भएको छ । फोरम्यान यति फटाहा कि उसलाई सबैले गाण्डु किन भन्दा रैछन बल्ल चाल पाएँ । फ्याक्चरभएको हड्डी ३-४ हप्तापछि मजबुत हुन थाल्छ । फ्यान खोल्न त हुन्थ्यो रुगा लाग्छ । फ्रान्समा आइतबार भएको क्षेत्रीय र विभागीय (डिपार्मेन्टल) तहको पहिलो चरणको निर्वाचनमा ऐतिहासिक रुपमै कम मतदान भएको छ । बँचेखुचेका फू लको रङ्ग पनि फिक्का हुन थाले, पात ओइलाउन थाले, डाँठ सुक्न थाले । बंशाणुगत कारणले पनि छालामा निलो दाग देखिन भूमिका खेल्छ । बग्गीका पाङ्ग्रा टिलिक्क टल्के का छन् । बच्चलाई जोो बेसी आएको थियो बच्चा हराएको सुचना, खोजी गर्नमा सहयोगको अपेक्षा गर्दछौं । बच्चाको अधिकारमा कहिल्यै सरोकार वा मतलव नराख्ने उनीहरुलाई आफ्नो हकअधिकारको मात्रै चिन्ता लाग्ने विषय कम उदेक लाग्दो छ? बच्चाको आहारमा प्रोटिनयुक्त खानेकु रा समावेश गर्नाले शरीरमा एमिनो एसिसडको कमी पूरा हुन्छ । बच्चाको रूपमा मेरो सपना सधैं माइनमा सर्नको लागि थियो । बच्चाको स्वास्थ्यका लागि ऋण गरेर भए पनि सात दिन भेन्टिलेटरमा राखियो । बच्चाले दूध अण्डा पनि खायो बच्चाहरू स्वाभाविक रूपमा आध्यात्मिक हुन्छन्ः यदि बच्चाहरूलाई जथाभावी नसिकाइने हो भने, उनीहरू आध्यात्मिक सम्भावनाप्रति एकदमै नजिक हुन्छन् । बजामा क्फ्यू लागेको हे बजार क्षेत्रमा लेदोसहितको बाढी पसेको छ । बजारमा लगानीकर्ताहरु आफ्नो लगानी सुरक्षित गर्न थालेपछि ओरालो लाग्न थालेको हो बजेट राज्यको वार्षिक आय व्ययको योजना मात्र नभई मुलुकको बजेटले स्वास्थ्यसंगै सीप र स्वरोजगारको क्षेत्रलाई प्राथमिकता दिएको योजना तर्जुमा समितिका संयोजक समेत रहेकी उपमेयर आर्चायले बताइन् । बटुवा खोच्याउदै नीरव जंगल तिर लाग्छ र उसको पछि पछि अँध्यारो खस्न थाल्छ । बडादसैँको पर्वमा मालसिरी वा मालश्री धुन बजाएर र गीत गाएर रमाइलो पनि गरिन्छ। बडापत्र गाउँपालिकाको सूचनापाटीका रूपमा प्रयोग हुनेछ । बढ्दै गएका प्राकृ तिक प्रकोपहरू वास्तवमा अर्थतन्त्रका लागि टाउकोदुखाइको विषय भएका छन् । बढ्दो जनसंख्या कृ षि र बसोबासको लागि जंगल खाली गर्न बाध्य छ। बदामहरुलाई मिसाएर पिनेर प्रोटिन तयार गर्न सक्नुहुन्छ । बनिमचन्द्र चटर्जी, राजा रम्मोहन रोय, तारो दुत्ता, मिशेल माधुसुदान डाटा, सायोन्जी नायडू , आदि जस्ता लेखकहरू। बन्जी मेरा लागि रबर जस्तै तन्किने डोरीले बलियो गरी बाँधेर हाम फाल्नु भन्ने बुझाइ थियो। बन्दी श्रमिकको रूपमा राखेको निशाको कथन छ । बन्दीपुरमा मेरो साथीको घर बन्दीपुरमा छ। बरु उनमा स्वेच्छाचार, अहंकार र आडम्बर भने नचाहिदो ढंगमा बढेको पाईन्छ| बरु उनी महिलाहरूका पछि लाग्ने, जुवातास खेल्ने र गैर कानुनी व्यवसाय गर्ने गरेकोबारे निरन्तर रुपमा गाइँगुइँ चलिरहन्थ्यो। बरु तपाईँहरुको गन्तव्य बताइदिएमा मेरो कौतुहुलता मेटिन्थ्यो । बरुण दाइको थुपै्र पटकको ढिपीले म उहाँको रेस्टुरेन्टमा पसेँ । बरू यसको बदला महिनावारी तलब बढाइदियो किसानले। बर्थ डेको दिन पाहुनाको स्वागत र खानपिनको व्यवस्थापनमा हम्मेहम्मे भयो । बलिउडकर्मीका छोरा छोरीहरुलाई विभिन्न कारणले चर्चमा आइरहन्छन्। बल्ल उसको मुटुको धडकन शिथिल हुन्छ । बल्ल बल्ल बडो कष्टका साथ दिउँसोको दुई बजेपछि म कलङ्कीतिर निस्किएँ । बल्लतल्ल त समलिएको छु प्रगति गर्न अझै के ही समय लाग्छ । बस रोक्ने ठाउँमा सानो चिया पसल गरेकी एउटी युवतीले उसलाई निकै गढेर हेरी । बस् मलाई अरू के नै चाहिन्थ्यो र । बस्तीको एकान्तमा कु रूप नारीको ठू लो आवाजले एकाएक ती मान्छेको एकाग्रता भङ्ग भयो । बहिनिलाई बुबा र आमाले कथा सुनाउनुहुन्छ। बा का कलेटी परेका ओठ फिस्स हाँसे र थर्थराइरहेका हातले प्राप्तिका कलिला गाला सुम्सुम्याए । बा को अवस्थाको बारेमा भन्दा अहेवले आभाकोबारे बढ्ता चाख देखायो । बा को सिरानीको दायाँपट्टि सानो थर्मस छ र सँगै एउटा स्टिलको गिलास छ । बा ब्युँझनुभएको छ तर सन्चोसँग बसिरहनुभएको छैन । बा लाई कु ल्ला गराएपछि एकछिन भान्छातिर हराउनु भयो । बा ले टाउको हल्लाएर पुग्यो भन्ने सङ्केत गर्नुभयो । बाँदर कु रा बुझेझैँ कु लेलम ठोक्यो । बाँदरले लगेको थम्बा भने दिनदिनै ओलाउँदै र सुक्दैगयो । बा-आमाले चप्पल नै नकिनिदिएको भने होइन। बाको नाम चन्द्रमणि पोखरेल भएका कारण त्यही बेलादेखि बाख्रो समात्ने जम्मै बारी दगुरेकी सावित्रीले इनारमा हात खुट्टा पखालिरहेकी थिई । बागलुङका भकु ण्डे, बिहुँकोट, ढोरपाटन र कटेरी गाउँ छन्। बागवानीले तपाईंलाई बोट बिरुवाहरू बुद्धिमानीपूर्वक छनौट गर्न आवश्यक गर्दछ। बाटामुनिको ठू लो खरीको बोट पनि पोहोर साल नै सकिहाल्यो । बाटोमा हिँड्दा ध्यानपूर्वक हेरेर हिड। बाढीहरूको दीर्घकालीन राजनीतिक र आर्थिक असर पनि हुन्छ । बाथरुमको सरसफाईका लागि मानिसहरु व्लिचिङ्ग पाउडर तथा अन्य उच्च प्रोडक्ट्स प्रयोग गर्छन् । बाबा ग्याँस उद्योगमा निर्देशक बिमल कालाखेतीका अनुुसार उद्योगमा कति क्षतिको छ एकिन हुन सके को छैन । बाबाले आफ्नो परिचय दिनुभयो भने अपरिचितले पनि राम्रो व्यवहार देखाउनु भयो। बाबाले नै मलाई पढ्न भनेर परीकथाहरुको एउटा चिटिक्क परेको पुस्तक ल्याइदिनु भएको थियो । बाबाले मलाई कहिले पनि नफाट्ने, बलियो खाले बल लेराइदिनु भएको छ । बाबु अलि विचार पुरायेस सबै मान्छे राम्रा हुदैनन् , नत्र पछि पछु ताउनु पर्छ । बाबु कस्तो अट्टेरि भाको तिमि। बाबु तिमी कति कक्षामा पढ्छौ। बाबुलाई बधाई छ यसरीनै मिहिनेत गर। बायोटेक्नोलोजीको स्नातकमा जेनेटिक्स, माइक्रोबायोलोजी, जीवको प्रतिरोधात्मक विज्ञानजस्ता विषयमा पढाइ हुन्छ । बारामा जंगली हात्तीको आक्रमणबाट एकजना अधबैंसे पुरुषको मृत्यु भएको छ । बाल बालिकाहरूले खेलकै माध्यमद्वरा धेरै कु रा सिकिरहेको हुन्छन् । बाल श्रमिकको रूपमा काम गर्दा बच्चाहरूले धेरै जोखिम उठाउनु पर्छ। बालबालिकाको मानसिक स्वास्थ्यका लागि आयोडिन अनिवार्य तत्व मानिन्छ । बालबालिकालाई भिटामिन ए को कमी भयो भने उनीहरूको शारीरिक तथा मानसिक विकास अवरुद्ध हुन्छ । बालबालिकाहरु निमोनियाको उच्च जोखिममा रहेका हुनाले उनीहरुलाई निमोनियाबाट जोगाउन बिशेष ध्यान दिनुपर्छ । बालबालिकाहरु, बुढाबुढीबाट के ही समय टाढै रहने। बालमैत्री अस्पतालमा सन्तानको उपचार गराएर ऋणको बोझ बोके की सपना भन्छिन् । बालविवाह हुने मुलुकमध्ये नेपाल दक्षिण एशियामा बङ्गलादेश र भारतपछि तेस्रो स्थानमा रहेको जनसङ्ख्या तथा स्वास्थ्य सर्वेक्षणले देखाएको छ। बालाई सम्झिन बित्तिक्कै आँशु खसिहाले । बालाई सुताइएको ओछ्यानको बायाँपट्टि अँगेनो छ । बासको भाटा बनाएर हामी त्यही स्के टिङ भन्दै चिप्लेटी खेल्थ्यौँ। बाहिर निस्कँ दा विद्यालयभवनका अगाडि गरुगुरुआमा र साथीहरुसँगै वंशीलाल पनि फू लका बिरुवाहरु रोपिरहेको देखियो । बाहिर निस्किएर मैले तुरन्त रुपेशलाई फोन गरेर भने अपरेसनन सफल भयो । बाहिर मुशलधारे पानी परिरा थियो । बाहिरी मान्छेले मेरो घर र मेरो सुखको खुलेर तारिफ गर्थे। बाह्य पितृसत्तावाद र जात व्यवस्थाको प्रभाव नै उनीहरूमा पनि विस्तार हुँदै गएको देखिन्छ । बाह्य संक्रमणले चाढै प्रभावित हुने भाग छाला हो । बिग्रेको र दुईमुखे कपालको उपचारका लागि टि-ट्रि ओयल बेस स्याम्पुको प्रयोग राम्रो हुन्छ । बिचमा घना सालघारी थियो र हाम्रो गाउँदेखि ठाडो उकालो पनि उत्तिकै थियो । बिज्ञप्तिमा सम्बन्धित निकायले यो विषयमा छानविन गरी कारवाहीको दायरामा ल्याउन संघले जोडदार माग गरेको छ। बिटामिनको अपवाद बाहेक हाम्रो शरीरले भण्डार गर्न सक्दैन। बिदाका दिन म गाउँले साथीहरूसँग नजिके को जंगलमा घुमफिर गर्ने जान्थे। बिधि पूर्वक साँझ धानको बिउको एक झुप्पा घरको मुल खाँबोमा बाधिन्थ्यो, त्यसो गर्दा शुभ हुन्थ्यो रे । बिना मोजा फाटेको जुत्ता लगाको । बिनोद एक असल के टो हो । बिरामीको चाप थाम्न निजी मेडिकललाई भ्याइनभ्याई थियो । बिरामीले प्रयोग गरेका कु नै वस्तु पनि कसैले प्रयोग नगर्ने। माक्स बदलेर लगाइरहने । बिरुवा रोप्ने कार्यमा नेपाली सेनाको मुख्य भूमिका रहेको छ । बिर्सिएको छैनो मलाई तर किन बिर्सिसकें भन्यौ ? बिश्व क्रिके टकै सबैभन्दा ठू लो लिगमा नेपाली खेलाडी पनि अक्शनमा परेको अनि छानिएको यो प्रथम पटक हो बिषालु जीवजन्तु, किरा, झिङ्गा आदिले पानी र खानेकु राको माध्यमबाट पनि संक्रमण बढ्न सक्छ । बिस्तारै शभ्यता र उन्नतीको मार्ग सिक्दै गरेका नेपालीहरुलाई अर्को एक दुई दशक पछाडी धकले, अन्योलमा राखे । बिहान १० बजे अफिस पुगिसक्नु पर्ने । बिहान उठाउन आयो बनेर मेरो भाइ अत्ती नै रिसायो । बिहान छु ट्टिएका हामीहरु वर्षौं अघि छु ट्टिएको जस्तो महसुस मलाई हुँदै थियो । बिहान छोराछोरी खाना खाएर हिजो बाले किनिदिएका नयाँ लुगा लगाएर फु रुक्क पर्दै विद्यालयतिर लागे । बिहान नास्ता गर्नु हाम्रो पहिलो प्राथमिकता हो । बिहान व्यायामशालामा शारीरिक व्यायाम गर्छु। बिहान सबेरै उठेर आभा गाउँकै स्वास्थ्यचौकीको अहेवलाई भेट्न उसकै कोठामा पुगी । बिहान सूर्योदयअघि उठ्नु, सौच क्रिया गर्नु, व्यायाम गर्नु, ध्यान गर्नु, नास्ता गर्नु राम्रो दिनचर्याको सुरुवात हो । बिहानको खाना खाने बेलातिर बसले आमाछोरीलाई घरमुनिको बाटोमा ओरालिदियो । बिहानको समयमा शान्त जगाउने, खाना खाइसके पछि सक्रिय रहने र राती सुत्ने समयमा आनन्दित बनाउने किसिमको संगीत सुन्नुपर्छ । बिहानीको पहिलो प्रहरमा मेरो घरको आँगनीमा देखिएको यो दारुण दृश्यले म मर्माहत भएँ । बिहानीपखको शीतलता, मन्द मन्द चलिरहेको सुगन्धित हावाले उनीहरुको मन निक्कै आनन्दित भयो । बिहानै बोलाइएको भए पनि धेरै साथीहरु ढिलो आइपुगेका थिए कार्यस्थलमा । बिहे गरेको दिनदेखि मैले स्वास्नीको बूढो पदवी ग्रहण गरेको छु । बिामी भयो भन्दैमा आत्तिनु प्दैन बीउबीजन उत्पादन गर्नर ब्याङ्किङ् गर्न पनि सिकाउँदै छौं । बीच सडकमा पुग्दा नपुग्दै दायाँतर्फ बाट बेतोड आइरहेको ट्रक देखेपछि मेरो हाँसो अत्यासमा परिणत भयो । बीस बर्ष भन्दा माथिको व्यक्तिलाई सामान्यतया वयस्क भनिन्छ। बुक-हिल पब्लिके सनले आइतबार उनको पुस्तक सार्वजनिक गरेको हो । बुझाइ र ज्ञानमा जस्तो प्रभाव परोस् तर मलाई फर्स्ट हुनु नै छ। बुझ्दै जाँदा त विद्यार्थीलाई जुन विषय मनपथ्र्यो, उनीहरू त्यो काम पहिला गर्थे। बुद्ध आफै ले गौतम शरमण् गच्छामी भन्न दिएका थिएनन्। बुद्धत्व प्राप्त गर्नु अघिल्लो रात अर्थात् वैशाख शुक्ल चतुर्दशीको रात सुत्दा सिद्धार्थ गौतमले पाँच वटा सपना देखेका थिए। बुद्धोपदेशको अभ्यासलाई जनस्तरमा प्रचार प्रसार गर्ने उद्देश्यले नेपालमा मात्र होइन विश्वभरी बुद्ध जयन्ती मनाउँदै आएको छ। बुधबार एनओसीका अध्यक्ष जीवनराम श्रेष्ठ र दराजका प्रबन्ध निर्देशक लिनो अलरिङले सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षर गरेका छन्। बुबा अनि हामी सबैले उहाँको महानतालाई आदर गर्यौँ । बुबा आँफ साह्ै मनपाउनुहुन् बुबा चरा धेरै दुखी थियो। बुबा चाँही पनि के ही दिनमा बिामी पे बुबा म आज साथीहरु संग घुम्न जान्छु ल। बुबा म पोखरा घुम्न जाम् ? बुबा हामी पोखरा घुम्न जाम्न। बुबाआमासँग आफ्नो कुा बाड्न मलाई गाह्ो लाग् बुवा जे छ सबै राम्रो छ र जे हुन्छ त्यो पनि राम्रो कै लागि हुनेछ। बुवाको गोजिबाट एक रुपैयाँ चोरेर चार वटा किनेर बीस वटासम्म नि बनाइन्थ्यो। बुवाले उनीहरूलाई विद्यालय भर्ना गरिदिई भन्नुभयो “अब सधैं स्कु ल गएर पढनुपर्छ । बुहारी बन्छे सासूको पीडाको बारेमा जानकार रहेर पनि नजरअन्दाज गरिदिन्छे । बेनिघाट रोराङ गाउँपालिकामा पर्ने तिक्राङमा बर्खामा दिनहुँजसो राजमार्ग बन्द हुने गरेको छ। बेलाबेलामा छाउगोठका पुराना घटनाहरु सुनाउथिन् । बेलाबेलामा झसंग हुन्थ्यो, पिरलै पिरलोमा पढिटोपल्थेँ, फ्याट्टै रुटिन आउने हो कि भन्ने थियो। बेलायतका शिक्षा संस्थानहरू सँधै उच्च सम्मानमा रहेका छन् । बेलायतमा आममानिसमा कोभिड खोप लगाउन सुरु भएसँगै नेपाली चिकित्सकहरुले पनि कोभिडविरुद्धको खोप लिएका छन् । बेलुका आमाले सिलोक हाल्न थालिन् । बेलुकाको खाना झटपट खाइसके पछि कोठापट्टि आमालाई घेरेर बस्थ्यौँ । बेलुकातिर पालो आएकोले घट्टको छाप्रोमा घुस्रिएर मकै पिँध्नमा मग्न थिएँ । बेलुकीको खाना खाने समय भयो । बैँक खातामात्र खोलेको नभएर प्यान कार्ड पनि हुनुपर्ने। बैंक अफ काठमान्डू ले आफ्ना ग्राहकका लागि परिमार्जित इन्टरनेट बैंकिङ सेवा बीओके क्लिक ल्याएको छ । बैंक ठेके दार कम्पनीको बोलपत्र प्रक्रियामा रद्द गर्नुको कारण उनीहरुले एउटा फाराममा राम्ररी अंक नभरेको आरोप थियो। बैंक तथा वित्तीय संस्था परिसंघको अध्यक्षमा पुन पवनकु मार गोल्यान निर्वाचित भएका छन् । बैंकले सिन्धुलीको सिन्धुलीमाडीमा आयोजित एक कार्यक्रमबाट अभियानको थालनी गरेको हो । बैंसमा लभ किन गर्न सकिन भन्ने कु राको आधा उत्तर थियो यो । बैठकले संस्थाको कामकाजहरु निष्कर्षमा पुर्याउने गर्दछ। बोतलको पानीमा धेरै मात्रामा सूक्ष्म प्लास्टिकका कणहरु हुने गरेको छ । बोर्डले कार्यविधि बनाएर नै सहयोग गर्न लागेको हो । बोलायो भने भाउजू छतबाट बोल्थिन् मैले बिहानै किनेर ल्याइसकेँ रत्न दाइ हुनुहुन्न भन्थिन् । बोलिभियामा भने सबै चार खेलमा हार व्यहोर्दै बाहिरियो। बोली पनि अस्पष्ट सुनिन्थ्यो । बोली,ब्यवहार र शारीरिक हावभावबाट हठात् आमामा आएको शक्तिको अनुभूत सजिलै गरें मैले । बोल्दा बोल्दै अनायासै उनी भावुक हुन पुदथिन । ब्रह्माण्डभरिका, अझ स्वर्गसम्मका प्राणी र देवता पृथ्वीमा आउन लालायित हुनेछन् । ब्राजिल र अर्जेन्टिना एक सय पटकभन्दा बढी भिड्दै छन्, जहाँ चार फाइनल खेल पनि समावेश छ। ब्राजिलको पटक पटकको आक्रमण अर्जेन्टिनाका गोलकिपर बाधक बनेका थिए । ब्राजिललाई उसैको मैदानमा हराउन अर्जेन्टिनाका लागि एन्जल डि मारियाले निर्णायक गोल गरे । ब्रिटनीले अमेरिकाको लस एन्जलस अदालतमा आफू लाई यस्तो अपमानजक संरक्षणबाट मुक्त गराउन अपिल गरेकी हुन् । ब्रेकफास्ट गर्नुअघि खाली पेट व्यायाम एवं योग गर्नुपर्छ । ब्रेन ट्यूमरको प्रभाव शरीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा मात्र नभएर व्यक्तिको स्वभाव पनि पर्न सक्छ । भएकोभन्दा बढी सम्पत्ति खोज्, त्यही मान्े गिब हो भककाएर बोल्ने बच्चा सामान्य बालबच्चा जस्तै धारा प्रवाह र स्पष्ट बोल्न सक्दैनन् । भक्ककाएर बोल्ने बानी एउटा मानसिक विकार हो । भक्तहरू विशेष रूपमा यो अरती हेर्न आउँदछन्। भगवान जो किस्मतमा नै छैन उसंग भेट नगराईदेउ । भगवान शिव र देवी पार्वती दुबै समय त्यहाँ हिरणको जीवनको आनन्द लिइरहेका थिए। भगवान, रुस, अङ्ग्रेज, सीमान्त रक्षाका बारेमा गफसफ हुन लागे । भनिन्छ नि खुसी मान्छे नै स्वस्थ र सुखी हुन्छ। भनिन्छ यदि मृत्यु हुँदैन थियो भने जन्म महत्वहीन हुन पुग्थ्यो। भने फीक् ी नग भनेकै थे मेरै भएर बसम्, अब तिम्रो बाल छैन है मलाई । भनेर मन्त्रोच्चारण गर्दै मलाई वरमाला पहिराउन भने । भनेर शिक्षिकाले सोध्दा एकदम गम्भीर भएर हेमा जवाफ फर्काउँथी, ‘फे री अर्को टोली आउँछ नि त। भन्दै मान्छेको भिड हटाउँदै चिच्याउन थालिन् । भन्दै मैले हलचल गर्न नसके को ठेको दाइले सजिलै तेर्छो पारिदिए । भन्नुको मतलब, नेवार होस् कि दलित, दुवै समुदायलाई थिचोमिचो गर्ने राज्य नै हो। भन्नुस्, अझै के के भन्न मन छ। भन्ने प्रश्नको उत्तर नदिई सुख पाइनँ । भन्नेले पनि सरकारको क्षमता जाँच्ने मौका दिनेछ । भर्खर काम सकियो बाबू ! एक हप्ता पर्खिदिनुस्, के ही न के ही ब्यबस्था गरौंला । भर्खर भर्खर बजारमा खोप आउँदा गर्भवती एवं सुत्के रीमा यो खोपले के ही असर गर्ने हो कि ? भर्खर लाहुरबाट आएको टिम्मुरबोटे घिम्रे ठाइँलोले मनको तीतो पोखे । भर्बल लर्नरयसमा लेखाइ र बोलाइ दुवै सामेल हुन्छ। भविष्यमा बीमाको दायरामा थप आउने भएकाले बीमा क्षेत्रले ठू लो अवसर प्राप्त गर्ने सम्भावना छँदैछ । भविष्यमा यो कालखण्डका हामीलाई हेरेर मान्छेहरु हाँस्नेछन् जस्तो पनि लाग्छ । भाइरस नयाँ भएकाले त्यसको चरित्र बुझ्न लिइएको समयका रुपमा पनि लेलान् । भाइरस स्थापित हुने सङ्क्रमणकालीन अवधि सरदर पाँच दिनको भएको पाइएको छ। भाइले चार ओटा रोटी कपाकप खायो । भाइहरू अपरान्ह घरमा फर्के पछि के न्द्रमा दिउँसो गाएको गीत सुनाउँथे। भाउजुले पछ्यौराले अनुहार छोप्ने कोशिस गरिन् । भाउजू त झन मेरा लागि चण्डाल्नी नै थिइन् । भाउजूका देब्रेपट्टिका दुई बाङ्गारा काला थिए । भाउजूले दैनिक दुई तीन जोर सारी फे र्न थालिन् । भाच्चिएको हड्डीलाई धेरै चलाएमा उक्त भाग पुन जोडिनमा समस्या उत्पन्न हुनसक्छ । भात पकाको र भाडा माझके तलब पाउने भए म करोडपति हुन्थे । भान्जाले तत्काल जवाफ दिए अर्थ पनि कम भइरहेको छैन नि महाराज । भारत बिहारको सीतामढी जिल्लासित रौतहटको मुख्य नाका नै गौर बैरगनिया हो। भारतका लागि बेलायती उच्चायुक्त सर रोब यंगले टिप्पणी गरे। भारतको पहिलो एरियल फिल्म फाइटर मा ऋतिक र दीपिका भारतमा करिब ६० जनसंख्या अझै पनि आफ्नो जीविकाको लागि कृ षिमा निर्भर छ। भारतमा टेलिभिजन स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको माध्यम भन्दा सत्ताधारी पार्टीको प्रवक्ता भएको छ । भारतमा पहिलो दलित महिला मुख्यमन्त्री बनेकी मायावतीलाई निशाना बनाएर चुट्किलाहरू बनाइएका छन्। भारतमा भएको विश्व कप र इण्डोनेशियाको जाकर्तामा सम्पन्न एशियन खेलकु दमा पनि कल्पनाले प्रतिस्पर्धा गरेकी थिइन्। भारतमा, अग्रेजी पहिलो पटक १ औं शताब्दीमा गभर्नर-जनरल विलियम बेन्टिक द्वारा प्रस्तुत गरिएको थियो। भारतले पनि पछिल्लो समय राजमार्ग निर्माणमा छलाङ मारिरहेको छ। भारदारहरुले आफू विरुद्ध षडयन्त्र रचिरहेको कु रामा ऊ पनि सशंकित भैरहेकी हुन्छे । भारदारहरुले भने त्यो के टीको बाबु यो राज्यका विरुद्धमा छ । भारी बोक्नेदेखि मान्छे ठोक्नेसम्म सबै जानेको । भालु खोलाले वनखेतका ४ र बास्कोठाका १० घरमा बाढी पसेको छ । भावन बटुलेर भेट्न जान्छु भन्ने लाग्यो तर बारम्बार आइरह्यो त्यही शब्दहरू.. । भावनात्मक एकताको धागो अत्यन्तै मसिनो छ । भाषा र गणितको आधारभूत सीप र ज्ञान वयस्कहरूलाई दिइन्छ। भाषाको नाममा नेपाली भाषालाई नबिर्सनुस्। भिक्षु बिफरबाट निको भए तर उनको मुखैभरि दागले ढाक्यो । भिटामिन के ले रगत जमाउने काममा भूमिका खेल्छ । भिडिओमा जुरोङ र उसको अवतरण गर्ने प्ल्याटफर्म खसेको र तल हेर्ने क्यामेराले मङ्गलको भुईँ छोएको पनि देखिन्छ। भिडियोको स्कृ नसर्ट तथा म्यासेज प्रिन्ट पानाहरु मलाई देखाउदा देखी पाएँ। भित्री कु टिल चाल चल्ने बलात्कारी धोकवाज काम गर्छ भिन्न भिन्न दिशाहरुबाट चार रंगका पंक्षी काखमा समेटिएको र आफ्ना रंग त्यागेर श्वेतवर्णी हुँदै गइरहेको सपना अर्को थियो। भीडलाई पछ्याउनुहोस् र साथीहरूको महत्वाकांक्षाको नक्कल गर्नुहोस्। भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणमा मुलुकले धेरै वैदेशिक ऋण लिएको थियो । भूवनको फे रिएको गेटअप फिल्ममा कहिले ? भूवनको यो गेटअपलाई चलचित्रकर्मी र उनका फ्यानले निकै रुचाएका छन् । भूवनले चलचित्र माइतीघर दुई मा पनि आफू ले काम गर्न लागेको बताएका थिए । भैगो, त्यसलाई पुरस्कार नै मानिन्थ्यो होला । भोकै उठ्नुभन्दा म पुनः हाफ माग्ने निर्णयमा पुग्छु । भोकै बस्नुपरेको भा बरु बसिन्थ्यो । भोलि छाडी पर्सी टीकोटालो गर्न आउने तय भो । भोलि छोरा दौडिन्छ पर्सी त्यसैगरी नाति दौडिने छ । भोलि जब तिमी फु टबल खेलेर घर फर्क नेछौ तब तिम्रो घरमा धेरै मानिस हुनेछन् । भोलि हामी होटेलमा गएर मिठो मिठो खानुपर्छ । भोलिपल्ट बाट उनको शरीरमा अक्सिजनको तह ओरालो लाग्ने क्रम शुरु हुन थालिसके को थियो । भोलिपल्ट ब्वाँसो फे रि आए र सानो सुँगुरलाई भने । भोलिबाट घर ढिलो पुगिने भो काम ले गर्दा। भोली सारथी अन्य समस्याको समाधान पनि बन्न सक्छ भन्ने हिसाबले आफू हरु अगाडि बढिरहेको प्रकाश बताउँछन् । भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयले बेलीब्रिज प्रदान गर्ने भने पनि आइनसके को प्रमुख श्रेष्ठले बताए। भौतिक पूर्वाधार तथा यातायातमन्त्री बसन्तकु मार नेम्वाङ सो स्थानमा पुगेका थिए। भ्याक्सिन सके र संगै बसेर चिया खायौ । भ्यान प्रयोगमा ल्याइएपछि अस्पतालमा शव व्यवस्थापनका लागि पठाइने जनशक्ति कटौती हुने बताइन्छ । भ्रमण प्राणायामको नियमित अभ्यास गर्दा शारीरिक कमजोरी दूर हुनुका साथै फोक्सो पनि बलियो हुन्छ । भ्रममा बाँचेकी रहिछे ऊ पनि। म अथाह ज्ञान-आर्जन गर्ने अभिलाषा बोके र विद्यालय धाउन लागे। म अनिर्वचनीय पीडाले आहत भएर एकोहोरो रोइरहेछु । म आइपुग्नु अघि बसमा छाडे। म आज निकै खुशी छु म आज मेरो भुइँ रंग्नेछु म आज श्रीसंग कार्यालय जान्छु म आफ्ना हातखुट्टा छिन्कीछिन्की एकनाशले स्वर निकाल्दै चिच्याइरहेको थिएँ । म आफ्नो परिवारमा धेरै खुसी छु किनकि उहाँले मेरो हेरचाह गर्नुहुन्छ म उठेँ, आँखामा झलल्ल फू लमाया आइन् । म उनको अनुहार पनि हेर्न चाहन्नथँे । म उनको कल्पना स्तर देखेर साँच्चै छक्क छु । म ओसिलो प्रकारको मानपराउछु , तर हातमा लगाउने क्रीमको उपयोगिता एकदम महत्वपूर्ण छ। म कहिले पनि समय खेर फाल्दिन। म काठमाडौंमा आएपछि यति धेरै जाडोको महशूस कहिले पनि गरेको थिइनँ । म कार्यक्रममा नाच्छु परन्तु बाजा बनाउँदिन । म के भोगि रहेको छु मलाई नै थाहा छ । म खुशी हुँदै घर फर्कि न्थेँ । म गाउँका हजुरबा सम्झिन्थेँ उनलाई । म घर निगरानी प्रणालीहरु लाई एकदम मनपर्दछ। म चित्रकलालाई पवित्र कलाको रूपमा समात्छु । म चै आजबाट सबै नराम्रो बानी छोडिदिन्छु । म चैँ रोमान्चक मुडमै थिए । म छक्क परें र छक्क परें। म जतिको जिरोबाट हिरो हुन खोज्नेको यो जुनीमा बानेश्वरमा घर त सम्झिने, कु न्नि! के छम्किने। म जीवनको सबै क्षेत्रका मानिसहरूलाई गाउने र मनोरन्जन गर्ने जीवनको साथ धेरै अद्भुत महसुस गर्छु। म ढोकामै ठिङ्ग उभिएको थिए । म त कसै रोहित सोहितलाई चिन्दिन । म त सधैँसधैँ मञ्जुलसँग भिजेर निथ्रुक्क हुन चाहने मान्छे । म त्यतिठू लो जिम्मेवारीको काम सम्हाल्न सक्दिन कि ? म अकमकाएँ । म त्यसपछि मेरो झोला दिनको स्कू ल समय तालिका अनुसार प्याक गर्दछु । म त्यहाँ चलचित्र हेर्नको लागि गए। म त्यही ट्याक्सीमा चढेर कु वेत एयरपोर्ट गएँ । म दिनको पत्रिका कहिले पनि छु टौदिन अनि अगाडी को पृष्ठ साथै म खेलकु दको शीर्षक पनि पड्ने गर्दछु । म दुई दशक अगाडि करिब दुई वर्ष दर्जनो पटक यहीबाट गण्डकी किनार झरेर कु श्मीसेरा जाने गर्थेँ। म दुर्गम गाउँबाट एकै चोटि ठू लो सहरमा आएकी । म धेरैबेर लगातार चुरोट तानेर त्यहीँ बसेँ । म निन्याउरो अनुहार लिएर कक्षामा बसिरको थिएँ । म नियमित रुपमा कु रुवा भाइहरुसँग सम्पर्क मा रहन थालेँ। म पनि उनलाई हेरेर हाँसेको हाँस्यै भएछु । म पनि न्युयोर्क मा आणविक जीव विज्ञानमा अध्ययन गर्दा यही जीवनशैली बाँचिरहेको थिएँ । म पनि पहिलो दिनको डिउटीका लागि तयार हुन थालेँ । म पनि प्यारो थिएँ कु नै दिन कसैको नजरमा । म पहाडी गाउँमा बस्छु , सुन्दर निल्गिरिसको माथि अवस्थित छ। म फे रि उसको छाया हेर्न चाहन्न। म बाहिर त निस्किएँ, तर पर्खने धैर्यता जुटाउने निकै गाह्रो भैरहेको थियो । म बिहान १ बजे स्कू लको लागि प्रस्थान गर्छु। म भने ट्वाल्ल परेर हेरेको हेर्यै भएँ। म भित्रको राष्ट्रियता हेर्न तैले कम से कम एकदिन नेपाल नबिगारे पुग्छ, बन्द नगरे पुग्छ। म मेरा बुबाआमालाई आभारी छु । म मेरा साथीहरुलाइ कहिलै दुख दिँदिन । म मेरा साथीहरूसँग के हि समय खेले पछि अध्ययन गर्न जान्छु । म मेरो छु ट्टीमा तपाईलाई भेट्ने छु । म मेरो जीवनमा आएको प्रभावकारी प्रभावको कारण र यसले मलाई पछाडि फर्क ने क्रममा महसुस गर्ने महसुस गर्दछ। म मेरो परिवारमा सराहना र राम्रो सम्मान छ। म मेरो पुस्तकबाट हेर्छु र बुढो मान्छे आफै लाई पोखरा वरिपरि सर्क लमा हिंड्दछु । म मेरो भाई र भाईको साथीलाइ नि कथा सुनाउन्छु । म मेरो साथी सोहानसँग चक्रमा मेरो स्कू लको लागि सुरू गर्छु। म मेरो स्कू ल टीम ब्याडमिन्टनमा सम्मिलित हुन पर्खिरहेको छु । म यसलाई मैदानमा रमाउन मन पराउँछु । म यहाँ तीन घण्टा सम्म उभिरहेको छु । म र अर्की साथी लासभन्दा के ही पर बस्यौं । म र मेरो परिवार चार दिन पछि अमेरिका गैराको छम्। म रामको बारीमा भाग्दभ्ग्दै चिप्लेर लडे । म लाभा लिएर मण्डपमा गए। म वरफ झैँ गरि सोफामा जमिरहन्छु । म विगतका के ही घटनाहरुको जति साक्षी हुँदैआएको छु । म विशाल पत्थरमाथि खसेको शिसाझैँ अनेक टुक्राहरूमा टुक्रिरहेको थिएँ । म शनिबाको दिन प्ाय ढिलै उठ्ने ग्ु म सँधै पुरस्कार र मेरा शिक्षकहरूबाट प्रशंसा प्राप्त गर्ने सीपहरूको लागि म धेरै आभारी छु । म सँधै बिहानै चाडो उठ्छु । म सँधै विभिन्न चित्रकला र चित्रकला प्रतियोगिताहरूमा भाग लिन्छु । म संग उनको धेरै हिमचिम त भएन तर हजुरबा वा बुवाको कारणले भेट हुदाँ औधी माँया गर्थे । म संग पँुजी कम होला तर विवेकमा कमि छैन । म सधैझै सामान्य सन्स्क्रीम किन्ने निर्णय गरे। म सबैलाई अधिक र अधिक पुस्तकहरू पढ्न सुझाव दिन्छु । म सबैलाई पढ्नको लागि सुझाव दिन्छु । म सबैलाई यो पुस्तक सुझाव दिन्छु । म साँच्चिकै तातो मौसमको आनन्द लिन्छु । म साँझ बिहान कौसीमा टहलिरहन्थेँ । म साँझति बाहि डु ल्न निस्कन्ु म साइकलबाट नराम्ररी लडेको थिए । म साथी संग कार्यक्रममा जादै छु । म साथीहूलाई पनि मेो किताबहू पढ्न दिन्ु म सानै छँदा गाउँका जमघटमा दाइ भनिरहन्थे, ‘एकपल्ट लन्डन छिर्न पाको भए म मुन्छे बन्तें । म सानोमा एकदमै लजालु थिए। म सामान्यतया यसलाई मेरो छालाको ज्याके टहरूमा लागू गर्छु। म स्नातक तह पढ्न राजधानीतिर गएँ । म हरेक क्रिके ट खेल हेर्न पनि रमाईलो गर्छु । मंगलबार फिल्मको पोस्टर सार्वजनिक भएको छ । मंगलबार राति एक्कासी मेलम्ची नदीमा बाढी आउँदा मेलम्ची बजारको तल्लो क्षेत्र डु वानमा परेको थियो । मकवानपुरको हेटौंडामा प्रादेशिक कृ षि थोक बजार निर्माण गर्न लागिएको छ। मकालु बरुण राष्ट्रिय निकु ञ्जको स्थापना वि.सं. दुई हजार उनान्चास मा भएको हो । मङ्गलका सतहका तीन वटा भिडिओ छन्। मचोकोका अनुसार उनका नौ पतिहरुमध्ये चार जना उनकै पहिलेका ब्वाइफ्रे न्डहरु थिए । मञ्जुल कतै प्रेरणा भएर लेखिरहनु भएको छ । मठमन्दिर, सत्तल, चोक र गल्लीहरुले युक्त यो टोल आफैँ मा मूल संस्कृ तिको पर्याय बनेको थियो । मदिरापान गर्छौं । गाडी खोज्छौं, सुन खोज्छौं, घरजग्गा खोज्छौं । मधुमेहका रोगीलाई अक्सर सल्लाह दिने गरिन्छ कि, उनीहरुले सुगर फ्रि चिज खानुपर्छ । मधेशी र पहाडेले मात्र आधा हुन्छ र नेपाल ? हिमालीहरु पनि होलान् । मध्य वैशाखपछि देशका सबैजसो भूभागमा गर्मी बढेको आभास भैरहेको छ। मध्यबिन्दु भन्न पनि अल्छी लागेको छ उनलाई । मध्यबिन्दू नगरपालिका कटेपछि भने जाम खुलेझैँ गाडीको लाम सललललल बग्न थाल्छ । मन दरिलो बनाउनुपर्छ दाइ,यी मलाई हेर्नुहोस् । मन शितल भएपछि तन शितल त्यसै हुन्छ। मनदेखि बाहिर निस्के को प्रश्नले पनि । मनभित्र गुम्सिएका रहरहरू इच्छाहरू एकएक गरेर निस्किँ दै थिए । मनमा एक किसिमको भय र बेचैनिले चिटचिट पसिना आइरहेको थियो। मनमा बस्ने सम्वाद कल रेकर्डमा किन राख्नु हैन । मनसुनी वायुको प्रभावले हाल मुलुकका विभिन्न स्थानमा बदली र वर्षा भइरहेको छ । मनाङ गाउँको माथिल्लो भेगतिर देखाउँदै बोलिरहेकी उनी रातो ज्याके ट र रातो टोपीमा लालीगुराँस जस्तै प्यारी देखिएकी थिइन्। मनाङका ओडार र ताचै गाउँ छन् भने मुस्ताङका ठिनी, स्याङ र मराङ गाउँ छन्। मनोज एउटा रुखमा बाँदर जसरी चड्यो । मनोविज्ञानमा पुष्टीकरण पूर्वाग्रह भन्ने अवधारणा छ, जसले यो लोकप्रियतालाई बुझाउन सहयोग गर्छ । मनोवैज्ञानिक समस्या हुनबाट बच्न सक्छन्। मन्त्रिपरिषद्को गत साता बसेको बैठकले प्रहरीमा साधारण (प्रशासन) सेवातर्फ एआईजीको एउटा दरबन्दी थपेको थियो । ममि ले भाइ लाइ लेर आउनु भयो। मर्डर मिस्ट्री हसिना दिरुबाको हरेक सिनको पछाडि एक पाश्र्व ध्वनी बजिरहन्छ । मर्नुभन्दा पहिल्यै खुट्टा तान्नु त भएन नि । मर्ने बाँच्नेको कु नै ठेगान नहुदा नहुदै क्रिष्टफोर कोलम्बसले अमेरिका खोज्ने जोखिम मोलेका थिए । मल आपूर्ति टेण्डरमा स्वदेशी कम्पनीलाई सहभागिताका लागि कारोबारमा लाग्ने आयकर प्रक्रियाले बाटो खोलिदिएको हो। मल उत्पादन गर्न, फोहरको पुनःप्रयोग गर्न फोहर संकलकहरु, पुनःप्रयोगका लागि समूहहरु र निजी क्षेत्रलाई प्रोत्साहित गर्ने। मलाइ पानि खान मन लाग्छ। मलाइनि तेसरि नै पो उड्न मन लायो । मलाई अब लाग्न थाल्यो कि अन्त्यमा मैंले बा को प्राण लिएरै छाडेँ । मलाई अरू के हि भन्दा बढि बागवानी मन पर्छ। मलाई आज एकदमै निन्द्रा लगिरको छ । मलाई आत्मबोध हुन्छ कि जवानी त आएको गएको महसुस नै नहुँदो रहेछ। मलाई आफ्नो सबै कुा बताउँ मलाई आरुलाई कथा सुनाउन मन पर्छ। मलाई आशा छ कि तपाईंले निरक्षरताको बारेमा यो प्रेरणादायक निबन्ध मनपराउनु भयो। मलाई उनको धेरै माया लाग्छ । मलाई उसले निकै हैरान पर्छ । मलाई कहिलेकाहिँ यो कतै एउटा विश्वव्यापी मास हिस्टेरिया त होइन जस्तो पनि लाग्छ । मलाई के लाग्छ भने हामीले समस्यालाई बल्झाउने भन्दा त्यसलाई कम गर्नेतर्फ सोच्नु उपयुक्त हुन्छ। मलाई खान र पकाउन मन पर्छ। मलाई गुलाबको फू ल धेरै मन पर्छ। मलाई घर छोड्न मन छैन, तर मेरो अरू कु नै बिकल्प छैन। मलाई चित्र कोर्दा समय गको पत्तै हुदैन। मलाई चिसो मौसममा तातो मो मो खान मनपर्छ । मलाई त उसले यति वाक्क बनाइसक्यो कि अब त मतलब नै लाग्दैन। मलाई त तिम्रो जस्तो दिनचर्या चाहिएन । मलाई त्यति वेलासम्म लागेको प्रतिक्रिया मैले दिएँ । मलाई थाहा छैन कि ती महिलाको के काम, जसमाथि तपाईं नियन्त्रण राख्न सक्नुहुन्छ । मलाई थाहा थियो, यो प्रश्नविना कु नै अन्तर्वार्ता पूरा हुँदैन । मलाई दिइएको नबिलको दुई पेजको जानकारी पत्रमा त्यसबारे के ही उल्लेख छैन। मलाई देखेर ऊ फिस्स हाँस्यो । मलाई धेै ाम्ो लाग्यो मलाई नबिल बैँकको एटिएममा गएर ओटिपी निकालेर पिनकोड चेन्ज गर्न भनियो। मलाई पनि थाहा छैन खुशीको दिन या दुःखको दिन । मलाई पहिलो पटक सहर आउँदा गोजीमा गाडीभाडा मात्रै बोके र हिँड्नुपरेको पक्कै थिएन। मलाई बफ मो मो बढी मनपर्छ । मलाई बाबाले दुइटा बरफ किनिदिनु भयो । मलाई भने ज्याले बोके रै चुलोको छेउमा पुर् याइन् । मलाई भने तीनै भाइबैनीले सर्वोत्तम पोजिशन ल्याएकोमा औधि सन्तोष लागिरहेको थियो । मलाई भोली धेरै ठाउँ जानु छ मलाई यथास्थितिमा आइपुग्न कु नै विलम्ब भएन । मलाई यस्तो लाग्छ कि हाम्रो आधा भाग शिरदेखि पाउतक हरेक अङ्गमा रहेको छ । मलाई यो गीत सुन भनेको थियो मलाई यो संरक्षण फाइदा भन्दा घाटा बढी भैरहेको छ । मलाई लागिरहेको थियो पाले दाइ भएको ठाउँमा पुगूँ, थपक्क बसूँ । मलाई लाग्छ, माया, प्रेम गर्नलाई कहिल्यै उमेरले छेक्दैन भनेर । मलाई विश्वास नै लागिरहेको छैन ! मलाई विश्वासै लागिरहेको थिएन उनको लेखाइमाथि । मलाई सानैदेखि जनावरहरू मन पर्थ्यो, त्यसैले म चिडिया खानामा काम गर्छु। मलाई हली दाइ साँच्चैको पालनकर्ता लाग्छ। मलिन अनुहार बनाउँदै हो भन्ने जनाउमा टाउको हल्लाएँ । मलिन अनुहार लगाउँदै पारी पारी सम्म आखाँ दौडाउनु भो । मलेसियाजस्तै समस्या थुपै्र अन्य मुलुकमा पनि रहेको बताइन्छ । मष्टाबण्डाली क्षेत्र महादेवको क्रिडास्थल हो। मसँग पुस्तकहरूको ठू लो संग्रह छ। मसँग भएका सबै कारहरूका नाम पनि म सिक्छु । मसँग यो खेलको लागि एक जोश छ । मसंग मनग्गे जग्गा-जमिन हुँदो हो त शैतानले पनि मेरो दाल गलाउने थिएन । महतोका अनुसार त्यति बेला गाउँमा मकै , कोदो, तरुलको खेतीमात्र सम्भव थियो । महान विद्रोहको प्रकोप र कलकत्ता, मुम्बई र चेन्नईमा विश्वविद्यालयहरूको स्थापना भयो । महान विद्रोहले स्वतन्त्रताको लागि सघर्षको एक चरणको अन्त्य भयो । महानगरपालिकाका प्रवक्ता इश्वरमान डंगोलले कार्यापालिले चित्र बनाउन दिने निर्णय नगरेको बताएका छन् । महानिर्देशक भट्टराईले भिसा शुल्क समयमै दाखिला नहुने, के कति भिसा जारी भए भन्ने यकिन। महामारीका कारण अन्तर्राष्ट्रिय हवाई उडान बन्द, लकडाउन र निषेधाज्ञाले गर्दा वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्याको घटेको हो। महामारीको शुरूमा इमर्जेन्स रेस्पोन्स र स्वास्थ्य सामग्री वितरणमा क्रियाशील भएको टीम युरोप यतिवेला खोप वितरणमा के न्द्रित छ । महामारीमा एक आपसमा हातेमालो गर्नु पर्दछ। महिनौँपछि पलाएको उसको खुशी फे रि खोसिन्छ । महिला सशक्तिकरण भनेको त्यो प्रक्रिया हो । महिला सशक्तिकरणको अर्थ के हो ? महिला हिंसा हटाउने कानुनी व्यवस्था भए पनिकार्यान्वयन पक्ष कमजोर भएको छ। महिलाको शोषण र उनीहरूको शारीरिक कमजोरी यति धेरै धारावाहिकहरूको विषय भएको छ। महिलालाई विभिन्न तरिकाले सशक्त बनाउन सकिन्छ। महिलालाई सीपमा पोख्त बनाउन हाते होजियारी तालिम दिइएको छ। महिलाले दिनभरमा करीब ७ हजार शब्द बोल्छन् भने पुरुषले जम्मा २ हजार शब्दमात्रै बोल्छन् । महिलाहरुलाई जैविक प्रकार सुनेर आकर्षित गराउछ। महिलाहरू नीति निर्माणको माथिल्लो निकायमा जान छेके को छैन; तैपनि पुग्न सकिरहेका छैनन्। मांसपेशी मजबुत बनाउन प्रोटिनको सेवन जरुरी छ । माइकमा मेरो नाम घोषणा हुँदा दर्शकदीर्घामा पर्रर्र ताली बजेको थियो । माइक्रोन्युट्रिएन्ट्स जसमा भिटामिन एवं मिनरल्स पर्दछन्, यो स्वास्थ्यका लागि जरुरी छ । माइक्रोवेभमा कम समयमा खाना पाक्छ,जसका कारण खाद्य पदार्थको पौष्टिकता नष्ट हुने गर्छ । माइक्रोवेभमा खाना पकाउने तथा तताउनाले खानाको पौष्टिकता ६० देखि ९० प्रतिशतसम्म कम हुने गर्छ । माइक्रोवेव ओभनले कार्बन डाई अक्साइडलाई अत्यधिक मात्रामा उत्सर्जन गर्छ। माइजुको स्वर समेत बन्द भैसके छ । माइती कमजोर भएका कारण घर भित्रिँदा उनीहरूले मागेअनुसार दाइजो ल्याउन सकिनँ। माइलामामा गाउँमा मिलनसारिता र व्यावहारिकताका प्रतिमूर्ति थिए । माईलहरूको लागि मात्र कफी पसल भएकोले यसले लगभग सबैको लागि कफी प्रदान गर्यो। माउन्टेन ड्युले डरका अगाडि जित छ भन्ने नाराका साथ आफ्नो नयाँ अभियान सुरु गरेको छ । माओबादीको लुटेको पैसाले चलेको अनलाइन खबर। माक्र्स, लेलिन, चे को फोटो बेचेर खाने कम्न्युष्टहरु नेपालमा मात्र होईन संसारभरी रहेछन् । माछा बेचेर यसो दुई चार पैसा आम्दामी गरौंला, घरखर्च टारौंला भन्ने उसको उद्देश्य थियो। माछा-मासुलाई धेरै पकाउने वा पोल्नुहुँदैन । माछो माछो आफू लाई भ्यागुतो भयो । माटाको भाँडामा राखिएको पानी स्वास्थ्यका लागि अत्यन्त फाइदाजनक हुन्छ । माटो अर्थात खेतलाई दोष दिएर उम्कन मिल्दैन । मातृ पृथ्वीमा जीवन धान्न सक्छ। माथि घरबाट बारीका कान्लामा तलसम्म फाल्हान्दै खेल्थ्यौँ । माथि वर्णित दीनहीन जङ्गलीजस्ता देखिने मान्छेहरुदेखि सुटपाइन्टमा सजिएकासम्मका मान्छेहरुको कोलाज थियो त्यहाँ । माथिको कथन सत्य छ किनकि गरीबीको कारण सामान्यतया मानव निर्मित हुन्छ। माथी धर्के , चेक हाफ बाउले सर्ट तल सेतो भुई सम्म लत्रने धोती र खुट्टामा चप्पल । माथेमा प्रतिवेदनले दुइटा समस्या औँल्याएको छ सामाजिक न्याय र गुणस्तरको । मानव ग्लोबल वार्मिंग नियन्त्रण गर्न योगदान पुर्याउँछ । मानव नैतिक मूल्यहरु खलल भइरहेको छ। मानव र जनावरहरूको जीवन पूर्ण रूपमा वातावरणमा निर्भर छ। मानव शरीर जति कम बोसोयुक्त हुन्छ मांसपेसीमा जलधारण गर्ने क्षमता त्यति नै धेरै हुन्छ । मानववियता भन्ने कु राको पाठ सिकाउँछ अनि मजबुद,कठोर चट्टान बन्ने एउटा उदाहरणिय पाठ पढाउँछ । मानिस मिहिनेतबिना सामाजिक सञ्जालबाट खुसी र मोजमस्ती खोज्न थालेका छन् । मानिस, जनावर र चराको जीवन यस वातावरण संग छ। मानिसको शरीरमा सधैं बृद्धि भइरहने रहने अंग कलेजो पनि हो। मानिसको स्वास्थ्य विग्रनुमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण हात स्वयंको हुन्छ । मानिसले स्वतन्त्रता पाएमा जे पनि गर्न सक्छन् । मानिसहरू वर्षमा एक पटक टाढा शहरहरूमा नुन र अन्य दैनिक आवश्यकताहरू खरीद गर्थे। मानिसहरूलाई बढी योगा लाभहरू प्रकट गर्दछ। मानिसहरूले आफ्ना घरपालुवा जनावर च्यापे, घरको साँचो लिए र कारमा चढेर अन्यत्र गए। मानिसहरूले तीन यात्रुहरूको खोजी गर्न थाले। मानै ती , निर्जिव पत्थर हुन , दिनहु जलिरहेको लाशको गन्तिले तिनको पाषाढ मनलाई कतै चिमोट्दैन । मानौँ ठू लो समस्यामा परेको छ । मानौँ मकै मा कु नै रोग लागेको छ भने त्यसको पातको हजारौँ फोटोको तथ्याङ्क आवश्यक हुन्छ । मान्छे कति समयसम्म झुटो आशा लिएर बस्न सक्छ र। मान्छेको बिचार रहरले मात्र बनेको हुँदैन । मान्छेलाई कहिले रहरले, कहिले लहडले त कहिले बाध्यताले दुःखको बाटो हिँडाएको हुन्छ । मान्छेलाई महिनामा तीन वा चार पटकसम्म निद्रा नलाग्ने समस्या हुन्छ । मान्छेले सफलता पाउनको लागि समयनिष्ठा र अनुशासन चाहिन्छ। मान्ेको बिोधमा तिता कुा बोल्नु अगाडी हामीले धेै सोच्नुप् मामाकै पहलमा हामी दुईलाई छु ट्टै गफ गर्ने वातावरण मिलाइयो । मामु, हामी दुई वर्षदेखि लिभिङ टुगेदरमा छौँ । मामुको अफे यरले उसको प्रस्ताव अस्वीकार भएका कु रा। माया एक आभाष मात्र हो सुरज । माया र दयाको प्रालोभन नदेखाइ बराबर हिस्साको हकदार सम्झी हेरौँ त। माया लिएर आउ म त्यसमा थपेर फिर्ता दिन्छु । मायामा मान्छेको होस् कहाँ हुन्छ र हजुर , सुरु-सुरुमा सबै राम्रो लाग्छ । मार्च १८५७ मा गभर्नर-जनरल विलियम बेन्टिन्कले शिक्षा नीति घोषणा गरे । मालिकहरूबाट पीडित भएका खलासीहरूलाई आफ्नो अधिकारका निम्ति लड्नुपर्छ भन्ने कु रा सम्झाउने गथ्र्यो । मिगौलमा पत्थरीको समस्या सामान्य अवस्थामा औषधिले पनि ठिक हुन्छ । मिट माई हेन्डसम एन्ड इन्टल्याक्चुयल हसबेन्ड रूपक भन्दै अगाडि आउँछिन् । मिठाईहरुमा पुग्न मात्र पुग्दैन जब तपाईं तनावग्रस्त खराब बानीमा परिणत हुनुभयो जसले वजन बढाउन सहयोग पुर्याउँछ| मिठो खाना पकाउँदा आमाले सधैं ोीको याद ग्नुहुन् मिडिया रिपोर्टका अनुसार सबैभन्दा धेरै अवार्ड जित्ने कलाकारको रुपमा दिलीप कु मार सबैभन्दा अगाडि छन् । मिडियामा पनि अग्रेजीको महत्त्वपूर्ण स्थान हुन्छ। मिथिलाका चित्रहरू अरिपानास घरका विभिन्न महिला सदस्यहरू, विधिवत निर्धारित अवसरहरूमा, आँगनको सफा-बगैंचामा वा घर भित्र कोरिन्छन्। मिनीलाई पेस्ता बदाम घुस स्वरुप दिएर मिनीको कोमल लोभी हृदयमा धेरै अधिकार जमायो । मिर्गौंला रोगीले मसलेदार, तारेको, बेकरी आइटम, नरिवल पानी, कोल्ड ड्रि क सेवन गर्नु हुँदैन । मिर्गौलामा के मिकल्स जम्मा भएपछि यसले राम्ररी छान्न सक्दैन । मिलन के हो ? खुशी के हो ? म संग सोध्दै नसोध । मिलेर एकै ठाउँ जानुभन्दा अलगअलग गए बढी भुरा आउँछ । मिस्टर, के तपाईं एक पैसा पनि बचाउन सक्नुहुन्छ? मीशा हिंडे र वरिपरि हेरी। मुख हेर्न नजानेले मुख देखाउन कसरी जाँदो हुँ ? मेरो पालो गइनँ । मुखको सफाई र स्वास्थ्यबारे हामी उति ख्याल गर्दैनौं । मुखमा समावेश र्यालले हाम्रो मुखलाई हाइड्रेट गरिराख्न सहयोग गर्छ । मुख्य गरी पुनर्निर्माणका लागि लिइएका ऋणको हकमा यो भन्न सकिन्छ । मुगल ए आजम, गंगा जमुना, राम और श्याम, कर्मा लगायत रहे । मुटु तथा रक्तनलीका रोगहरू संसारका नं. एक हत्यारा हुन् । मुटु, मृगौला, आन्द्रा, पेट आदिमा समस्या भए त्यसको असर छालामा पनि देखिन्छ । मुद्राको प्रचलन हुनुभन्दा पहिले बस्तुको विनिमय गर्न कठिन थियो । मुद्राको प्रचलन हुनुभन्दा पहिले बस्तुको विनिमय गर्न कठिन थियो । मुलुकका साधारण जनताले उचित फाइदा पाइरहेका छैनन्। मुसी एउटा पाखोमा घाँस काट्दै ठाडीभाकाका गीतहरु गाइरहेको दृश्य देखिन्छ । मुस्कानले युद्धको आह्वान गरी छाड्यो । मुस्ताङमा कालीगण्डकी नदीमा गिट्टी, बालुवा थुपि्रँदै गएपछि बाढीले तटीय क्षेत्रमा जोखिम बढाएको छ । मूल्याङ्कन पद्दती तथा उपकरण, डिस्कसन फोरम, सफ्टवेयर सहितको छु ट्टै प्रारुप नै तयार पारेको छ । मृतकका आफन्तका आशुका भार कति लाग्ला ? मृत्यु नै जीवनको स्वास्वतः सत्य भन्ने कु रा जान्दाजान्दै पनि अञ्जान कसरी बन्छौं हामी । मृत्यु सत्य हो , जीवन फगत भ्रम । मृत्युको त्यो ट्विट के ही समयपछि हटाइएको थियो। तर इन्टरनेटमा एक पटक राखिसके को कु रा कहाँ मेटिन्छ र ! मृत्युको मुखमा सडकमा रहेका हामी एक्कासी त्यो भ्यानभित्रको नौलो संसारमा पुग्यौँ। मेटाबोलिज्म बढ्यो भने शरीरको तौलकम हुन थाल्छ । मेरा अधिल्तिर उनी अत्यन्तै सचेत भएर कु रा गर्ने कोशीस गर्थे । मेरा आँखा भने के ही खोजिरहेका थिए, कोही खोजिरहेका थिए । मेरा आमा बुबा र म चलचित्रमा गयौं। मेरा आमा बुबाको साथ शुभ रात्री सुत्नुहोस्। मेरा खुट्टा लड्खडाएर लड्न खोज्छु र ऊ मलाई सहारा दिएर उठाउँछ । मेरा धेरैजसो पोशाकहरू नीलो रगमा छन् । मेरा वरिपरिका विश्वविद्यालयका साथीहरू तथा प्राध्यापकहरू पनि उस्तै किसिमको जीवन व्यतीत गरिरहेका थिए । मेरा साना बोटबिरुवालाई रोगहरूबाट जोगाउन म यहाँ मेरो शहरमा बागवानी विशेषज्ञहरूसँग परामर्श गर्दछु । मेरा हातहरू अघि बड्न नपाउँदै ठू लो स्वरमा कराउनु भयो । मेरिकोको के स तेल ब्रान्डमध्ये निहार आयुर्वेदिक ठन्डा तेल को बिक्री नेपालमा सुरु गरिएको छ । मेरी पिल्ल पिल्ल रोइरहने आमाको हविगत के भन्नु ! मेरी बहिनि पनि चित्र कोर्न सिपालु छिन्। मेरी सात वर्षकी छोरीले विवाह गरेपछि बाबा-मामुलाई छोडेर जानु पर्छ रे, बाबा-मामुसँग बस्न पाइन्न रे भनेको सुनिछ। मेरै कारणले उनको घरमा झगडा भएको रे । मेरो अगाडि भएको पुरुष र कु नै पनि नाङ्गो पुरुष मैले हेरिसके को मिलाएँ । मेरो अनुभवमा दुवै प्रकारका शिक्षा प्रणालीको आआफ्नै फाइदा छन् । मेरो अफिस १० दिनको लागि बिदा छ मेरो आँखा निकालुला जसरी चक्कु घुमाउँछे । मेरो आँखाको डिलमा माइजुको स्वरुप उक्लियो । मेरो आमाले स्कू ल पढाउनुहुन्छ। मेरो उपस्थिति त्यहाँ कवाफभित्रको हड्डी बनिरहेको कु रामा म प्रष्ट थिएँ । मेरो एउटा प्रिय मित्र लाई कोरोनाले लग्यो । मेरो कलेजमा पढेका अफ्रिकाको घानाका एकजना सफल उद्यमीले आफ्नो देशमा गएर लिबरल आर्टस् कलेज खोले । मेरो काम स्वयं, समयमा गर्नुहोस् । मेरो कु कर्म देखेरै पानीका भगवानले पनि सहयोग नगरेका होलान् । मेरो खवर सुन्दासुन्दै आभा बेहोस् भई । मेरो गुरु प्रद्यूमन जाम्वालले धेरैपटक मेरो यौन शोषण गरे । मेरो घरमा एउटा सानो पुस्तकालय छ। मेरो घरमा हिजो चोरी भयो मेरो छनौट एक क्रिके टर बन्न छ। मेरो छेवैमा बस्नुभएकी काकीले एउटालाई बोलाउनु भयो। मेरो छोरी त पढ्न भनेर बाहिर विदेश गएकी छन् । मेरो जीवन उनकै देन हो । मेरो ज्यान जोखममा थियो, र मलाई डर लाग्यो। मेरो ठिकै छ बाबु । राम्ररी पढिस , आफ्नु काम नबिर्सिस । मेरो त काम नै गाडी हाँक्ने । मेरो दिमाग र शरीरलाई लुब्रिके ट गर्दछ। मेरो दिमागमा भएको सरकारी स्कु लको बेथिति त्यतिखेर नै परिवर्तन भएको हो। मेरो दृष्टिकोणमा अरू देशको लेन्स बाट नेपाललाई हेर्ने भन्ने कु राको कु नै अर्थ छैन । मेरो नयाँ उद्देश्य देशको गियर्सले फे रि मोड्न थाल्दा थप पारदर्शी हुनु हो जब म के हि गर्न चाहन्न। मेरो पेटका फु लहरु आफू जहाँ बस्यो त्यहीं त्यसै फ्यात्त खस्लान्जस्तो भइसक्यो । मेरो प्यारो भाई यता आउ त। मेरो बहिनी अध्ययन गर्दै छिन् । मेरो बाध्यतालाई बुझ्ने छ्यौ भन्ने आशा राखेको छु । मेरो बाल्यकालको दिनदेखि आजसम्म, मैले विभिन्न अवसरहरूमा नाच सिके को छु र प्रदर्शन गरेको छु । मेरो बिन्ती छ कसैको चम्चा कहिलै नबन । मेरो बिहेको लागि के टी हेर्न भनेर एउटा घरमा गयौँ । मेरो बुझाइ चाहीँ तपाईँको भन्दा अलग रहेछ। मेरो बुबा आदर्श र चिन्तनवादी थिए । मेरो बुवा सप्ताहन्तमा कहिले पनि काम गर्नुहुन्न। मेरो ब्या विवाह भयाको पन्ध्र वर्ष भयो । मेरो भाइले रद्दीटोकरी बाहिर निकाल्छ। मेरो भाई अरुसंग बोल्न मान्दैन। मेरो भाई छ एउटा के कमिला देख्ननै हुन्न मारिहाल्नी । मेरो भाई सानोमा एकदमै लजालु थियो । मेरो भाईलाइ घरमा सबैले माया गर्छन्। मेरो मनपर्ने पुस्तक रोबिनसन क्रू सो डेनियल डेफो द्वारा लेखिएको थियो । मेरो यस्तो व्यवहार देखेर के सोचिराखेको होला उसले, मनमनमा कु रा खेल्न थाल्छ । मेरो लागि, गाउनु एक पवित्र कला हो। मेरो विचारमा नेपालको दूरदराजमा बसेका आमजनताका लागि गोविन्द के सी लडिरहेका छन्, । मेरो शौक पढिरहेको छ र म सँधै पुस्तकहरू पढ्छु । मेरो साथिको बुबाको एउटा उँठ छ। मेरो साथीले अरुलाई कु रा लगाउँछिन्। मेरो सानो प्रयासले यहालाई के हि राहत मिलेमा मलाई सन्तोष मिल्नेछ । मेरो सोध्नुको प्रयोजन कोही होवस् भन्ने छँदै थिएन । मेरो सोध्नुको प्रयोजन कोही होवस् भन्ने छँदै थिएन । मेरोमा बती आएर भर्खर गयो । मेरोमा बती गएर भर्खर आयो। मेलाको संस्कृ ति प्रारम्भमा सुरु भएको थियो। मेलोनोमा क्यान्सर छालालाई रङ्ग प्रदान गर्ने कोशिकाबाट सुरु हुन्छ । मेसिनमा ब्लकचेन जस्तो अत्याधुनिक प्रविधि प्रयोग गरिएको छ । मेसेज बक्समा ब्युटिफु ल लेखी पठाएपछि एउटा थम्स अप पनि दिएँ । मेस्सीले कोलम्बियाका लुइस डियाजलाई पछि पार्दै सर्वाधिक गोलकर्ता बनेका हुन्। मेो कुा सुनिदिन उ सधैं तया हुन् मै संग मात्र बोले हुने , मै संग मात्र हासे हुने जस्तो लाग्ने । मैंले छोरीलाई गम्लङ्ग अंगालो हालेँ, ऊ झनै रुन थाली । मैच्याङलाई आफ्नो घर ल्याउने, खुसी पारेर राख्ने सोच नभएका हैन । मैच्याङले विवहा गरेर पनि घोर्ले छोरो पाइसकी उहाँले भुल्न सक्नु भएको छैन । मैदा बनाउन प्रयोग गरिने बेन्जोइल पेरोअक्साइड नामक रसायन एकदमै अस्वस्थ्यकर मानिन्छ। मैदाजन्य खानेकु राले ब्लड सुगर लेभल बढ्छ । मैदाजन्य पदार्थ खाने व्यक्तिको स्वतः मोटोपन बढ्छ । मैदाजन्य पदार्थ सेवन गर्दा पटकपटक बिमार हुने भय रहन्छ । मैल त स्नातकोत्तरसम्म बुबाको टेकोमा पढेँ र तदोपरान्तमात्र नोकरीमा लागेँ। मैले अध्यापन गरेको काठमाडौं विश्वविद्यालय तथा नेपालका अरू कलेजमा विस्तृत प्रवेश परीक्षा लिने चलन छ । मैले अहिले सम्म दश हजार भन्दा बढी चित्र कोरेको छु । मैले आँखामा तिमीलाई नराखेको दिनै छैन । मैले आकृ तिले भनेजस्तै घर बनाउनुको सट्टा अरू के ही गर्नु पथ्र्याे, नाके स्वर बजाउँछु । मैले आजकाल आफ्नो अमूल्य समय उनीलाई दिन सके को थिइनँ। मैले आजको यात्राको लागि तय गरिएको गन्तव्यलाई दोहो याउँछु । मैले आधा मागेपछि मेरा सहायक यात्रुहरुले पनि स्वतः आधा माग्नुपर्ने हो । मैले उनलाई घरमा एक्लै छोडि ढोकामा ताल्चा मारेर ग्राहकलाई भेट्न गएँ । मैले उनलाई ठम्याइहालेँ, उनी थिए रुकु मकोट माविका प्रअ मस्तबहादुर श्रेष्ठ । मैले उनी मसँग अलिक टाढिएको महशूस गरेको छु । मैले उनीलाई उनले मानेदेखी मेरै घरमा बस्न सक्ने भने । मैले उसँग झगडा गरेर धेरै नोक्सान खेपे तर मैले भबिस्य सोच्नु पर्दछ। मैले उसलाई आज खाजा खुवाए । मैले उसलाई दुई पटक बोलाए। मैले उसले भनेको हेक वचन पालन ग्थें मैले एकदिन सोधेँ, काकाले रक्सी खानुहुन्छ र हजुरबा? सरले आज स्कु लमा यस्तै पाठ पढाउनु भ एको थियो। मैले कसैलाई काखा र कसैलाई पाखा गर्दैन । मैले कार्यालयमा सहायक बजार व्यवस्थापनको पदमा दिन गन्ती रूपमा काम गर्थें । मैले गर्ने हास्यव्यंग्य तरीकाले प्रस्तुत गरेको हो । मैले गाउनको लागि राम्रो स्वाद विकास गरें। मैले चिनेको मेरा आफन्त इस्टमित्रहरु धेरै जना कोविड संक्रमण हुनु भाको थियो। मैले छोराको खोजी खबर गरेँ । मैले जब स्मृतिका माथिल्ला पानाहरु पनि पल्टाइसके र नजर बाहिरतिर डु लाएँ । मैले जवाफ पनि आफैँ फर्काएँ। मैले ट्रक ड्राइभरको बारेमा धेरै सुनेको र बुझेकी थिएँ । मैले ठम्याएँ कि मलाई एकजना सुकिलो मान्छेले आँखा र मुठ्ठी बटार्दै हप्काउँदै थियो । मैले तिमीले भनेको के इपनि बुझिन। मैले तिम्रो अनुमतिबिना नै अस्पतालको भर्ना फर्ममा श्रीमती लेखिदिएँ । मैले दिनको लागि मेरो तालिका योजना गरेको छु । मैले दुई दिन भित्र पूरै पुस्तक पढें । मैले धेरै आश्चर्यजनक पुस्तकहरू पढेको छु । मैले धेरै पटक आपत्ति जनाएकी छु उसको यो जवाफमा । मैले नीलो रगमा खेलकु द महसुस गरें। मैले नेपालमा एउटा स्तरको अध्ययन सकाएपछि अमेरिकाको स्वार्थमोर कलेजबाट विज्ञान तथा अर्थशास्त्र विषयमा स्नातक गरेँ । मैले पनि कु रैले हरिजीको मन कोट्याएँ । मैले पनि बिर्सँदै पो गएछु । मैले बर्षको लागि मेरो शान्त लेखा काममा काम गर्ने र चिन्तामुक्त, एक्लो, खुशी अवकाश लिने योजना बनाएको छु । मैले बूढीलाई चिया ल्याउन जाडो भयो भनेको रहेछु । मैले भने, म कमिसन दिएर कु नै हालतमा कु नै जागिर खाँदिनँ । मैले भने, हामी बिहे गर्न सक्छौँ । मैले माथि उल्लेख गरेजस्तो जातीय विभेद गर्नुहुँदैन भन्ने चेतना पछिल्लो समय बढ्दै गएको छ, तर निमिट्यान्न भइसके को छैन। मैले मानेको भगवान झेली हो । मैले मेरो डेराको झ्यालमा टेडिबियर राखेको थिए । मैले मेरो विचित्र सानो घर सडकको कफी पसलमा छोडेको थिएँ। मैले मेरो सफा लुगा लगाए र मन्दिरमा गएँ। मैले रोकिनु हुन्न, म जानै पर्छ। मैले विभिन्न नृत्य प्रतियोगिताहरूमा जितेको पुरस्कारहरूको सूची पाएको छु । मैले सम्झेंसम्म म यसरी नै हिँड्दै आको छु , अघिल्तिर कु नै ठाउँ पुग्न भनेर । मैले साँच्चिकै प्रदीपप्रति अविश्वासले राँकिएँ । मैले साथीहरुसँग डेरा लिएँ भने ऊ सहरकै एउटा आफन्तकहाँ बसेर पढ्ने भयो । मैले सुनेको हातमा लगाउने क्रीममा विभिन्न सामग्रीहरु समावेश गरिन्छ। मैले सुस्तदेखि ओछ्यानमा र चाँडै उठ्ने को सुनौलो नियम कहिल्यै तोड्ने छैन। मैले स्वीकृ ति दिएको थिएँ भने त्यो दिनहुँ आउँथी । मैले हाफ माग्दामाग्दै पूरै थाली भरेर ल्याउँछ होटले साहुजी । मैले हिजो नयाँ किताब पढ्न शुू गें मैले हुन्छ भनेर भनेको थिए । मैलै होइन भनेको छु र ?ल रूक्नु भनेर उसले फोन राख्दिई । मोटो मान्ेलाई िटो दौडीन गाह्ै प् मोडमोडमा जीवनका गतिहरू दौडिँदै गएको थाहा हुँदैन रहेछ । मोनालाई भेट्ने हुटहुटीले मनले दशैं मनाउन लाइराथ्यो । मोनालाई म प्राय यै होटलकी दिदी संग गफे को देख्छु । मोनालाई सधैझै देखि रहँदा ऊ प्रति आकर्षण बढ्दै गइराथ्यो । मोबाइल नेटवर्क हरू सामान्यतया सौर्य शक्तिले सञ्चालित स्टेशनहरू प्रयोग गर्दछन् । मोबाइल मा मेस्येज आयो। मोवाइल फोन मार्फ त मेरो कानमा प्रयलकारी सन्देशको ध्वनि ठोक्कियो बिरामीको अवश्था गम्भिर भयो । मोहम्मद वाहिद अली के ही दिनदेखि घोडामा सवार हुने गाउँले पञ्च भलाद्मीहरू गद्गद् थिए । मोही पार्न थाल्नुअघि नै दही थाप्न बटुको ल्याएर बाको अघिमुख आइहाल्ने । मौनताले सबै कु रा बोल्छ भन्छन् । मौसम र वातावरण पहाडमा पूर्ण ताजा र स्वस्थ छन्। मौसममा, आकाश सामान्यतया बादलसँग बादल रहन्छ। मौसमी कोरोना भाइरसमा पुनः संक्रमण भए पनि सार्स, कोभिडमा हुन्छ कि हुँदैन, थाहा थिएन । यता दर्जनौं स्थानमा पहिरोका खसेका कारण सिद्धार्थ राजमार्ग अन्तर्गत पाल्पा बुटवल सडकखण्ड बन्द भएको छ। यता पेरू प्रतियोगिताबाट बाहिरिए पनि गोलकिपर पेड्रो गालेसेका लागि उक्त खेल राम्रो नै रह्यो। यता विकासका खहरेहरूमा बाढी आउँने सर्वोत्तम महिना बनेको छ आषाढ । यता संघिय सरकारले समेत ट्रेल निर्माणमा सहयोग गर्ने भएको छ । यति बेला अस्पताल नै लगेर विशेष उपचार गर्न आवश्यक हुँदैन। यति भएरै पनि समावेशीताभित्रै समेत छु वाछु त कायमै रहेको तितो यथार्थलाई सूक्ष्म रुपमा देखाएकी छिन्। यति भनेर राजाले जल्लादको हातबाट फाँसीको फन्दा खोस्दै आफ्नो गलामा लगाएर झुण्डिए । यति भन्दै ऊ छतबाट ओर्लेर कोठातिर दगुरी । यति राति किन एक्लै हिँडेर जानु । यतिका बर्षसम्म त कहिले के हि भनेन, अहिले आएर के नाटक गरेको होला। यतिकै मा चिया पसलकी आमैले भन्नुभयो, उहाँ दाजु आजकाल त्यति धेरै बोल्न रुचाउनु हुन्न, बाबु। यतिखेरसम्म दिउँसोको तीन बज्न आँटिसके को छ । यतिखेरै उसको मनले अर्को कटु पीडाको अनुभूति गर् यो । यतिबेलासम्म युवा र युवती दुबै राजी भइसके का छन् । यतिले साँगासम्म गाडी भाडा पुग्दैन अझ वाटर पार्क घुम्ने सोच । यती बेइज्जत खाएपछि म लुखुर लुखुर फर्कि ए । यतै कतै बसेर खाजा खाऔँ । यत्रतत्र बाँसघारीहरूमा सुखसमृद्धिका कोपिला लागेका छन् । यदि कपमा चिया भएको भए तपाईले चिया पिउनुहुनेछ। यदि कानमा कु नै खालको चोट लाग्यो भने यसको कारण पनि सुन्ने क्षमता कम हुन्छ साथै कान दुख्छ । यदि जगलको विनाशको प्रक्रिया नियन्त्रण गरिएको छैन भने भविष्य अत्यन्त जोखिमपूर्ण हुनेछ। यदि तपाईं कसरी सास फे र्न सिक्न सक्नुहुन्छ । यदि तिनीहरूले बायो समात्न मद्दत गर्छन् वा यससँग उसको डण्डीमा हिर्काउँछन् भने, खेलाडी यस खेलमा छैनन्। यदि ती दुबै अग्रेजीमा राम्ररी जान्दछन्। यदि परिवारको प्रति दिन आय यस स्तर भन्दा माथि छ । यदि पाचन यन्त्र खराब भयो भने हामी स्वस्थ र तन्दुरुस्त रहन सक्दैनौं । यदि बच्चालाई आफ्नो दुध पिलाउनु हुन्छ भने, अधिक पेय पदार्थको जरुरत हुन्छ । यदि बायो तीन पटक हिट भयो भने मापन तर्जनी र सानो औंला बीचको दूरी अनुसार गरिन्छ। यदि यस्तो समस्या छ भने अब चिन्ता गर्नुपर्दैन । यदि यो अर्ध-औषधि होइन भने, हामीले यस्तो किसिमको प्रभाव भन्न सक्दैनौ। यदि श्रीमान ज्युको कमाइ रैनछ भनेपनि नक्कली मै लगाउँला। यदि हिम्मत भए बा ले बेचेको माहाकाली डाईभर्सन गरेर नेपाल ल्याएर सिंचाई गरे हुन्थ्यो। यद्यपि ऊ जान्ने छ तथापि परीक्षामा ऊ कहिल्यै पहिलो हुँदैन । यद्यपि भारत बहुभाषी देश हो जसमा २२ आधिकारिक भाषाहरू छन् । यद्यपि यस्तो अवस्थामा रोकथाम गर्नुपर्ने निकायहरु समेत तिनै पहुँचवाला र सिन्डिके टधारीहरुकै छायामा परेको अवस्था छ। यद्यपि सबै मानिसको भावना, विचार तथा व्यवहार एउटै हुँदैन । यम अर्थात जसको अनुष्ठानबाट मन वा इन्दि्रय अशुभबाट हटाएर शुभमा संलग्न हुन्छ । यमको अर्थ हो, अहिंसा, सत्य, अस्तेय, ब्रम्हाचर्य तथा अपरिग्रह । यस २१ औं शताब्दीमा, जीवन के वल छिटो छैन । यस अर्थमा मैले खोजेको जस्तै मान्छे हो मञ्जुल । यस आधारमा समयलाई विकासकै रूपमा लीन सकिन्छ। यस कार्यले लोपोन्मुख राउटे समुदायप्रति समाजमा विद्यमान दृष्टिकोणमा धेरै हदसम्म सकारात्मक परिवर्तन देखिएको थियो । यस किसिमको अवस्थामा एकै पटक परिवर्तन गर्न नसकिए पनि, कोड रस त्यसका लागि एउटा सानो प्रयास हुनसक्छ । यस क्रममा उसले टोलभरिका मानिसविरूद्ध सङ्घर्ष नै गर्नुपर्यो । यस क्षेत्रका लिम्बू मानिसहरूले सिंह बहिनी भगवती भन्ने देवीको पूजा गर्छन्। यस खालका सर्वनामहरू निम्न दुई प्रकारका छन्: यस दिन अरू पूजाको अतिरिक्त विशेष गरी दुई वर्षदेखि दस वर्षसम्मका नवकन्याहरूको पनि पूजाआजा गरिन्छ। यस दिशामा पनि उनले निकै लामो चक्कर लगाए । यस पछि, म मेरा पुस्तकहरू लिन्छु । यस पटक तिमी अवश्य पास हुनेछ्यौ । यस पार्क गरिएको देख्न सकिन्छ। यस प्रकारको तस्करीमा स्थानीयबासीको पनि प्रत्यक्ष वा परोक्ष संलग्नता रहेको छ। यस मन्दिरको आगंनभित्र छिर्ने मूल ढोका पश्चिम दिशामा छ। यस मन्दिरको बाहिर सौन्दर्यले बिदेशी प्रयटकलाई खुबी आकर्षित गरेको पाइन्छ, यस मन्दिरलाई टाडैबाट मनग्यै भेटिन्छन्। यस वर्ष त्यसो गर्नु नपर्दा के ही फु र्सद त पक्कै होला। यस विषयमा विभागमा उजुरी परिरहेका छन् । यस व्यवस्थामा कमजोर र कच्चा मान्छेहरू बस्दैनन्। यस संस्थाको प्रमुख उद्देश्य वेश्याहरुलाई एकत्रित पार्नु र उनीहरुमाथि भइरहेको अन्यायको विरुद्ध लड्नु थियो। यस समूहको संस्थापक अध्यक्ष म नै थिए । यस सिलसिलाले गर्दा जनजातिभित्रको महिला स्वतन्त्रताको भव्य चेतना काफी हदसम्म विकृ त हुन पुगेको प्रस्टै देखिन्छ । यस सेवामार्फ त हुने सम्पूर्ण कारोवार बैंकिङ प्रणाली मार्फ त हुनेछन्। यस स्याम्पुको छेउमा भएको बोतल आकारमा भएको कस्तो हो? यस हिसाबले अधबैँसे बीस वर्ष वरपरकोलाई भनिनुपर्ने । यसअघि पहिलेका अध्ययनले चार हप्तामा दोस्रो खोप लगाउनुपर्ने कु रा गरेका थिए। यसका अध्येता भन्छन, ‘धार्मिक तथा सांस्कृ तिक महत्वसँगै पूर्वाधारमा पनि यसले प्रयाप्त असर पार्छ । यसका बा बुबा बम्बई भारत गएर कमाएर ल्याउँदा थियो । यसका बारेमा गम्भीर सिंहावलोकन जरुरी भएको छ । यसका महत्त्व नजान्नेले सफलता र कु नै छेत्रमा अगाडि बढ्न सक्दैन। यसका लागि पनि लामो अनुभव र मिहिनेत हुनुपर्छ । यसका लागि फे रि पनि फर्कि नुपर्ने सामाजिक रूपान्तरणमै हो। यसका लागि वन मन्त्रालयबाट कटान आदेश आउनुपर्छ । यसका साथै बालविवाहलाई कानूनीरूपमा बन्देज लगाइएको छ। यसका साथै यो बाह्य परजीवी पनि हो। यसको अलाम बन्द हुन आफ्नो खुट्टामै उभिएको हुनुपर्छ र वरिपरि घुमेकै हुनुपर्छ । यसको कारणले गर्दा, स्कू ल शुल्कमा के ही कटौती भएको छ । यसको के ही वर्षपछि उनलै विहे हुन लागेको र विवाहमा आउन निम्ता दिइन । यसको चार मिटरको ऐना सौर्य टेलिस्कोपमा भएको सबैभन्दा ठू लो हो। यसको प्रमुख कारण पानी कम पिउनु हो भने गर्मी खालका खानपान बढी हुनु हो। यसको भित्रि मधेश क्षेत्रलाई नवलपुर पनि भनिन्छ। यसको मतलब उसको राजनीतिमै रुचि छैन भन्ने होइन । यसको मतलब यो समस्या हो तर यसले बिमारको रुप लिइसके को छैन । यसको विनाशको सब भन्दा महत्वपूर्ण कारण द्रुत जनसंख्या वृद्धि हो। यसको संके त अनगिन्ती गृहस्थ मानिस पनि उनका अनुयायी बन्ने थियो। यसको संके त थियो कि ब्राह्मण, क्षत्रीय, वैश्य र सुद्र चारै वर्णका मानिसहरु उनको शरणमा आएर वर्णभेदबाट मुक्त हुनेछन्। यसको सेन्सर र अन्य डिभाइस निर्माणमा नाम कमाएको छ । यसपछि, विभिन्न नायिकासँग अनमोलको नाम जोडिएपनि उनले स्विकार भने गरेका छैनन् । यसबारे योगसूत्रमा पतन्जलीले उल्लेख गरेका छन् । यसबारेमा अर्थमन्त्री र अर्थ सचिवसँग कु रा भइरहेको छ । यसबाहेक अनलाइन एवं अन्य चाइल्ड पोर्नोग्राफीको निम्ति प्रयोग गर्ने खतरा पनि हुँदैछ। यसमा कार्बोहाइड्रेड, प्रोटिन र भिटामिनहरु पाइन्छ । जमरा वा यसको रस निकै स्वास्थ्यबर्द्धक मानिन्छ । यसमा निर्वाचन हुने बित्तिकै सम्पूर्ण वडाध्यक्ष, कार्यपालिका एवं विषयगत समितिहरूलाई अभिमुखिकरणको आवश्यकता थियो । यसमा पासवर्डहरू पछाडि राखिएका पृष्ठहरू समावेश छन् । यसमा रिरजिस्ट्रेसन गर्दा डलर लाग्ने रहेछ। यसमा सबै व्यक्तिहरूका लागि विकल्पहरू छन् । यसमा सहभागी हुन खाना अर्डर गर्दा ‘न्यानोखाना’ कोड प्रयोग गर्नुपर्नेछ । यसमा हाम्रो भन्नु के छ भने सामाजिक रूपान्तरण कहिले हुन्छ भनेर सोध्नै पर्दैन, यो रूपान्तरण भइरहेको नै छ। यसरी आफै लाई सम्झाउन खोज्छु । यसरी आवतजावत नै बन्द भयो भने हाम्रो नेचाङ इष्ट चलन अनि पुर्खाको सम्बन्ध नै सिद्दिन्छ। यसरी गुँड बनाउने उचित ठाउँ सबै सकिं दैछन् । यसरी दोहोरो परेको योजनामध्ये एउटा कार्यान्वयन हुने र अर्को रोक्का हुने आर्थिक मामिला मन्त्रालयका उपसचिव ढकालले बताए । यसरी नै मनकामनामा देखिने रहर लाग्दा सेलरोटि घरमा पनि तयार पार्न सकिन्छ । यसरी पहिलो चरणमा समेटिएका म्याग्दीका गाउँहरूमा ताकम, झिँ र झाँक्रीपानी गाउँ छन् । यसरी पानीको आभाव तथा जंगली जनावरको उत्पातबाट जोगिन गाउँका अगुवाहरूले सामूहिक आँप खेती थाले । यसरी बढी नुन कसरी खाइँदोरहेछ भन्नेबारेमा जान्नु आवश्यक छ । यसरी बायाँ हात प्रयोग गर्नेहरुमा पनि महिलाको तुलनामा पुरुष बढी हुने गर्छन् । यसरी भनौ, स्वेच्छाचारी प्रधानमन्त्रीले स्वेच्छाचारीढंगमा सम्पत्ति विवरण बुझाउन छाडिदिएका रहेछन यसरी यसका बालाई माओवादीले मारेर कहाँ फाले था नाई । यसरी संक्रमण फै लने क्रममा कु नै मानिसमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता स्वंय बन्दै जान्छ। यसरी सञ्चार हुने रोमाञ्च सञ्चारी भाव हो। यसरी सोच्नु हुँदैन बेकामका कु राहरूले बौलाह हुन बेर छैन । यसरी स्थापना हुने एआई सेन्टरहरुमा सफ्टवेयरकै सहायताबाट विद्यार्थीहरुलाई पढाइनेछ । यसरी हुन्छ कि उसरी हुन्छ कि भन्दै हरेकलेमाइजुलाई बचाउन सकिने जुक्ति सुझाउँथे । यसलाई अहिले उनले नाराका रूपमा पनि प्रयोग गरेकी छन्। यसलाई थप सृदृढ र परिस्कृ त गर्ने कार्यमा सोचवेयरको टिम लागिपरेको छ । यसलाई दृष्टिगत गरेर नेतृत्व परिवर्तन गर्नुपर्छ भन्नेमा हामी तीनजना नेता पुगेका छौ । यसलाई बिथोल्न खोजेपछि रिस उठ्दैन त? यसलाई मैले नागरिकको मप्रति समर्थनको रूपमा बुझेँ । यसलाई विद्यार्थीले उपयोग गर्नु पर्छ। यसलाई शरीरको ढिलो र नियन्त्रणित चालहरू पनि चाहिन्छ। यसलाई सेट टाइमलाइनमा सानो टुक्राहरूमा तोड्दछ। यसले आफ्नै पहिचान र चरित्र प्राप्त गरेको छ। यसले एक पूर्ण कालक्रम स्थापना गर्न सक्दैन। यसले कु मारमा बाबुआमासँगै वैमनस्यता साँध्न बाध्य तुल्यायो । यसले गर्दा बालाजु, लाजिम्पाट, कलंकी लगायत क्षेत्रमा थोरै जग्गा भएका स्थानीय घरवारबिहीन नै भए। यसले तनावबाट मुक्त त राख्छ नै सकारात्मक सोंच चिन्तन पनि विकास गराउँछ । यसले देशको विकास गर्न सकिन्छ। यसले नगरवासीलाई आयआर्जनसँगै रोजगारी सिर्जना गराएको छ । यसले पनि उनीहरुविच प्रेममा रहेको चर्चालाई मलजल पुगेको छ । यसले पनि स्वास्थ्य क्षेत्रमा हिंसालाई बढावा दिएको छ । यसले मलाई नियम अनुसार मेरो जीवन सुधार गर्न मार्गदर्शन गर्दछ। यसले मानिसले भौतिक सुख र आत्मिक सुख दुवै प्रदान गर्दछ। यसले मान्छेको रगतको कण-कणमा जात प्रथा कति बलियोसँग टाँसिएर बसेको छ भन्ने प्रस्ट हुन्छ। यसले मेरो दृष्टिकोण, मेरो परिप्रेक्ष्य, र जीवनको लागि मेरो उद्देश्य परिवर्तन गर्यो। यसले वेबमा के छ त्यसको एक अंश मात्र समावेश गर्दछ। यसले सबैलाई तनाव सहन मद्दत गर्दछ । यसले हामीलाई निको पार्न मद्दत गर्दछ। यसले हामीलाई सम्झना दिलाउँछ कि भोली सधैं राम्रो हुँदैन। यससँगै मानन्धर योङ्ग च्याम्पियन्स अफ द अर्थ जित्ने पहिलो नेपाली समेत बनेकी छिन् । यससँगै रोग प्रसारको जोखिम भने बढेको छ। विज्ञहरू भन्छन्, ‘सावधानी अपनाउनु अत्यावश्यक छ।’ यसै ऐनको अनुसूचीमा जोखिमपूर्ण श्रमको क्षेत्रको सूचीकरण गरियो। यसै क्रममा एकदिन पहिलेकै फु पू पुनः भावनाको बिहेको कु रा लिएर आइन् । यसै क्रममा कक्ष ११ को परीक्षा नजिक आयो । यसै क्रममा कलेजकै नाम परिवर्तन एलिसासँग मेरो चिनजान भयो । यसै ग्रहमा आकाशे उल्कापातका कारण डाइनासोर नष्ट भएको पुष्ट आधारहरु भेटिएका छन् । यसै हप्ता मन्त्रिपरिषद्को बैठकले काठमाण्डू उपत्यकामा तीन सयवटा विद्युतीय बस खरिद गरी सञ्चालनमा ल्याइने निर्णय गरेको हो। यसैका लागि हामीले विद्यालयतहबाटै पढाउन सिकाउन थालेको । यसैको समाधानमा राम लक्ष्मणले पानी आएको थाहा पाउने सेन्सर राखे । यसैगरी पारा ओलम्पिकतर्फ भने तेक्वान्दो खेलाडी पलेसा गोवद्र्धनले वाइल्ड कार्ड पाएकी छन्। यसैगरी शरीरमा हर्मोनको परिवर्तन र असन्तुलन हुँदा पनि नुनको मात्रामा कमी आउनसक्छ । यसैबीच वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल र उपसभापति विमलेन्द्र निधिले भेटघाट गरेका छन् । यसैबेला छोरी अस्मिता र जुवाइँ प्रविणको पालैपालो फोन आएको छः कहाँ पुग्नुभयो ?आधाआधीतिर रे । यसैले त हाम्रो फू लबारी जस्तो सुन्दर समाजमा कति राम्रो सामाजिक सदभाव छ। यसैले दक्षिण भारतीयले उत्तर भारतीयसँग सजिलैसँग कु राकानी गर्न सक्दछ । यसैले धेरै अध्ययन भएन, औषधि पनि थिएन । भ्याक्सिन त झन् सोच्दै सोचिएन । यसैले पतन्जलीले यसलाई अष्टांग योग भनेका हुन् । यसैले बच्चाहरू, किशोर-किशोरीहरू, वयस्कहरू, र बुढ्यौली मानिसहरूले योगा अभ्यास गर्न सक्दछन्। यसैले म कक्षाकोठाको वातावरणलाई घृणा गर्दछु । यसैले यस्तो विवाह बाध्यतावश गुपचुप गराइन्छ । यसैले स्फू र्ति पाएको म फे रि बाँकी गृहकार्य समाप्त गर्न बस्छु । यसैले हामीले यसलाई कहिलेकाँही खानुपर्दछ । यसैले, म बर्गर मन पराउँछु । यसो भनिरहँदा उसको अनुहार निकै अँध्यारिन्थ्यो । यसो यताउती पल्याक पुलुक हेरेँ, कतै देखिएन खोजेको कु रा । यसो व्यापार अलि बढी त हुन्थ्यो । यसो सोचे मोनालाई गिट लगिदिनुपर्ला । यस्ता आइमाईको पछि लाग्दिनँ ? तर उसको मनमुटुमा सन्ध्या बास बसिसके की हुन्छिन् । यस्ता कम्पनीहरु नेपालमा आउनका लागि टियर थ्री सर्टिफाइड डेटा सेन्टर चाहिन्छ । यस्ता कारणले पनि स्वास्थ्य क्षेत्रमा सुरक्षा चुनौती थपिएका छन् । यस्ता फाेनले फास्ट चार्जिङ सपोर्ट त गर्छन्, तर छिटो चार्ज भने हुँदैन । यस्ता बाढी के मौसम परिवर्तनका असर हुन् र के यिनीहरूको फ्रिक्वे न्सी बढ्दै जानेछ ? यस्ता महामारीले भविष्यमा आर्थिक मामिलामा नमेटिने छापहरु लगाउँछ। यस्ता लक्षण देखिएमा बिरामीलाई ओछ्यानमा आराम गर्न लगाइन्छ र पर्याप्त झोल कु रा खान दिइन्छ। यस्ता विषय त प्रशस्त आइरहेकै छन् । यस्ती स्त्री पनि मृत्युपछि स्वर्गलोकमा जान्छे। यस्तै अन्य दुई म्युजिक लेबल र युनिभर्सल म्युजिक ग्रुप र सोनी म्युजिकको पूर्ववर्तीसँग थियो । यस्तै अलेजान्द्रो गोमेजका लागि असिस्ट समेत गरे । यस्तै एक गोलका लाग असिस्ट समेत गरेका छन् । यस्तै प्रयत्नमा लागिपरेका एक सत्पात्र थिए– पन्नाकाजी । यस्तै मनकु राले गर्दा मलाई त्यस रातभर निद्रा परेन । यस्तै संके त वयस्कहरूले पनि दिएका छन्। यस्तै ह्याम्स अस्पतालले पनि शैयाको व्यवस्थापनमै जुटेको जनाएको छ । यस्तै, उनले चलचित्र थ्यांक गड को पनि छायांकन गरिरहेका छन् । यस्तै, नायक ऋतिक रोशनले भने तमिल स्टार विजय सेतुपतिले निर्वाह गरेको भूमिकामा काम गर्नेछन् । यस्तैमा उनीहरु गाउँको स्कू लमा पढाइ सके र माध्यमिक तह अध्ययन गर्न खलंगा हाइस्कू ल उक्लिए । यस्तो अवस्थामा निश्चित पृष्ठ भएका अखबारका लागि हरेक क्षेत्रको समाचार वा सामग्री समावेश गर्नु असम्भव छ। यस्तो अवस्थामा व्यापारलाई कसरी बचाइराख्ने भन्ने नयाँ नयाँ तरिका निस्कदै आइरहेका छन्। यस्तो कमाल पनि हुँदोरहेछ प्रजातान्त्रिक व्यवस्थामा । यस्तो गर्दा त्यहाँ जातका आधारमा भेदभाव भएको तथ्यलाई तिनले जानी जानी छोपिदिए। यस्तो जाडोमा झ्यालबाट बिहानैको घामको किरण मेचको तलबाट मेरो खुट्टा पर्यो । यस्तो नेतृत्व भएपछि कसरी समाज र देशको परिवर्तन होला ? यस्तो परिस्थितिमा अर्थमन्त्रीका प्राथमिकताका विषयहरु के के हुन ? यस्तो प्रचण्ड गर्मीमा र यस्तो अराजकता मा पनि मलाई घिसार्दै हिड्छ ! यस्तो बेला अग्रंपक्तिमा रहेर काम गर्ने व्यक्तिहरुले आफू र सहकर्मीहरुबीच एकअर्कोलाई प्रेरणा दिनुपर्छ। यस्तो भन्ने हिम्मत उनले कसरी गरे । यस्तो मापदण्ड तोके पछि झन् लापरबाही पो बढ्ने हो कि ? यस्तो लाग्छ, सायद यही घर नै आफू जन्मन योग्य थियो । यस्तो लाग्न थाल्यो कि घर फर्कि ने सपना पनि सपना मात्र रहन्छ होला । यस्तो शिक्षाले मानवतामुखी, जागरूक र समतामूलक समाज निर्माण गर्दैन। यस्तो शीर्षकले मनमा कौतुहलता छाएको थियो । यहाँ एउटा प्रतिनिधि कम्पनी मात्र हो । यहाँ देश भरि खेतीपातिका जग्गाहरु कि त बाँझए, कि त घडेरी भन्दै भाउ चर्काउदै खेती गर्न छाडियो । यहाँ नजिकै कु नै रेस्टुरेन्ट छ? यहाँ हात र नङ्ग क्रीम पनि छ जसले नङ्गलाई सिहार्छ। यहाँ हामीले उनका एउटा त्यस्तै रमाइलो किस्सा प्रस्तुत गरेका छौं । यहाँनेर गुठी संस्थानले थोरै भूमिका खेल्न खोजेको देखिन्छ। यहाँले यो आविष्कार गरेर आफ्नो नाम अहिले कमाइरहेका छन्। यहि नेगेटिभ रोल गरेको भए मलाई बाँच्न पनि सायद गार् हो पथ्र्यो होला । यही कारण थियो म मेरी आमाको काखमा खेल्न ग्राह्य भइनँ । यही कारणले अहिले कयौँ नारीहरू रुख रुखमा फलेका छन् । यही कार्यक्रमभित्र रहेर जेष्ठ नागरिकलाई सम्मान र विपन्न बालबालिकालाई स्टेशनरीका सामग्री प्रदान गरिएको छ। यही कु रा अनुभूति भएरै दोस्रो पटक आमा बन्न लागेको बताउँथिन्। यही क्रमा उनी कथा, उपन्यास, कविता सिर्जनातर्फ पनि लागे । यही खस्रोफु स्रो धरातलबाट उठेर नवाजुद्दीन सिद्दिकीले गर्बिलो चिनारी बनाए, चम्किलो बलिउडमा । यही देख्दा लाग्छपिरतीको छाता नओढेर बहुत सही गरियो । यही परिपत्र अनुसार नेपालका बैँकहरुले डलर कार्ड जारी गर्न थालेका हुन्। यही प्रसंग पछि देवेन्द्र भट्टराईले कान्तिपुरमा पनि लेख्नु भएको छ। यही बिना प्रतिक्रियाले मलाई झन् उक्साउँछ । यही ब्याचका विश्वराज पोखरेल गत मंसिर २५ मा डीआईजीबाट एआईजीमा बढु वा भइसके का छन् । यही सुत्ने कोठालाई हामी कोठापट्टि भन्थ्यौँ । यही स्थान हो जहाँ सिंह बहानी मूर्ति आज अवस्थित छ। या त त्रासको थुप्रोमा अर्को त्रास थपेर जाँदै छन् ? या त पढाइ नै बिट मार्नुपर्ने बाध्यता थियो । यात्रा बदल्नु भनेको दुर्घटना थियो । यात्रा रातको थियो त्यसमाथि अझ टाढा पनि । यादवका अनुसार एक महिलाले भनेको भनेर खबर आएपछि खोज्दै जाँदा फे क न्युज भएको पत्ता लागेको हो। यामाहा नेपालले नयाँ वर्ष दुइहजार बहत्तर लक्षित फ्रिडम इनिसिएटेड योजना ल्याएको छ । यिनको मामा घर कपिलवस्तुको सीमा पारि भारतमा पर्दथ्यो । यिनले दिगो रूपमा नदी नियन्त्रण गर्न सक्ने मान्छेको क्षमतामा प्रभाव पारेका छन् । यिनीहरुका श्रव्यदृश्यहरु सुन्ने कान र देख्ने आँखाहरुका लागि कम विस्मयकारी हुँदैनन् । यिनै ‘ग्लुमी’ दिनहरुमा प्रकाशनमा आएको छ पदम गौतमको उपन्यास विश्रामपुर । यी चित्रहरु खासमा ग्लोबल विपश्यना पगोडाको आर्ट ग्यालरीमा राखिएका छन्। यी दुई विशेषता नै यथार्थमा दक्षिण एसियाका सन्दर्भमा जनजाति समाजका मुख्य सत्त्व हुन् । यी दुवै समुदायको साझा शत्रु यस्ता उत्पीडन र थिचोमिचोलाई बढावा दिने प्रवृत्ति पनि हो, जसलाई हामी ब्राह्मणवाद भन्छौं। यी निकायहरुले उत्पादन, प्रशोधन तथा बिक्रिवितरणका सबै चरणहरुमा निगरानी गर्ने गर्दछन्। यी परिप्रेक्ष्यमा अब यो वर्षको बाढीपछि सरकारसामु तीन प्रमुख प्रश्न उठ्नेछन् । यी मध्ये के ही हुन सक्छ । यी विधीहरुबाट हामीले मन, श्वास र शरीरको विभिन्न अंगबीच समान्जस्य बनाउन सक्छौं । यी विभिन्न पोषण तत्त्वले एकले अर्काेसँग समन्वय गरेर काम गरिरहेका हुन्छन् । यी विश्वविद्यालयहरूबाट बाहिर आउनेहरूले १८५७ मा स्वतन्त्रताको मशाल उठाए। यी सबै उदाहरणले मानिसलाई भविष्य जान्ने ठू लो इच्छा हुन्छ भन्ने देखाउँछ । यी सबै खतरा मान्छेलाई थाहा हुन्छ, तर उनीहरुले नजरअन्दाज गरिरहेका हुन्छन् । यी सबै खेलमा पुरुष र महिला दुवैको प्रतिस्पर्धा हुनेछ । यी सबै चिज ड्रि बलमा निःशुल्क रुपमा उपलब्ध छन् । यीमध्ये डेल्टा सबैभन्दा बढी संक्रामक मानिन्छ। यसको नेपालमा परीक्षण हुँदैन। यीसबै कारणहरूको लागि, न्यू जर्सी मेरो मनपर्ने ठाउँ हो। युगा र उसको भाइले दिनदिनै नयाँ कु रा सिके कै हुन्थे हजुरबुवासँग। युट्युव अब सान मेटियोस्थित आफ्नो कार्यालयमा अटाउन नसक्ने भइसके को थियो । युट्युव नेप्सटर जस्तो अर्को कम्पनी बन्न चाहँदैन थ्यो । युट्युवमा लगानी गर्नका लागि सिक्किवा क्यापिटल नामको कम्पनी स्थापना गरिएको थियो । युद्धका बेला प्रयोग हुने सामान हो त्यस्तो बख्तरबन्द गाडी। युरोपियन स्ट्यान्डर्ड अटोमेसन टाउन हाउजिङ अर्बन स्पेसको उद्घाटन भएको छ । युरोपेली देशहरुमा औसतमा चौबिस प्रतिशतले खोप लगाएको पाइएको तथ्याङ्क पनि उनले पत्रकार सम्मेलनमा सार्वजनिक गरे। युवा त त्यो हो, जो सधै सक्रिय हुन्छन्, नयाँ कु रा जान्न उत्सुक हुन्छन् । युवा-युवतीहरूका जोस र जाँगरका अगाडि जस्तोसुकै कठिन चुनौतीले पनि शिर निहुराउने पर्छ। युवाहरूमा बढ्दो स्मार्टफोनको लतले बिरामीको सम्भावना बढी रहेको देखाएको छ । यूके आएकी के ही महिनामा नै उनीहरूको प्रेममा ग्रहण लाग्न पुग्यो । यूरिया प्रकारमा युरियाको मिश्रण समावेश गरिन्छ जसले घुँडा, कु हिनो र हिलको मृत छालालाई नरम पार्छ। यूरिया बाहेक, त्यहाँ अरु उत्पादनहरु छन् जसले सेरमाइड, ग्लिसरिन र ह्य्लुरोंनको संयोजन समावेश गर्छ। येदि येस्तो नै गरि दिन जान्छ भन्ने थाहा भएको भए म धेरै दुख गर्दिन थिए। यो अधिक उन्नत जीवन अभ्यास हो जुन भित्री र बाहिरी शरीर र दिमागलाई एकजुट गर्दछ। यो अनुसन्धानबाट ज्योतिषी प्रक्षेपित व्यक्तित्व जथाभावी व्यक्तित्वभन्दा फरक देखिएन । यो अमेरिकाको लागि सबैभन्दा ठू लो आउटसोर्सिंग गन्तव्य पनि होइन। यो अविश्वासको वातावरणको सिकार पनि चिकित्सकहरू भएका हुन् ? यो आफैं मा पत्रकारिताका गुरु, विद्यार्थी, पाठक र दर्शक, श्रोताका लागि एउटा अनुपम उपलव्धि हो। यो आयोजनासँग अहिले सर्वेक्षक तथा अमिनको जनशक्ति अभाव छ । यो आश आसमा नै सिमित रह्यो । यो आशा गरिन्छ कि वयस्क शिक्षा पूरा भएपछि, तिनीहरूले साधारण पुस्तकहरू, पत्रहरू, अखबारहरू, म्यागजिनहरू पढ्न सक्दछन् । यो उत्पादन कसरि प्रयोग गर्ने? यो उत्पादन त्यो हो जुन यस स्याम्पुमा रिनसे संग लेखिएको हो। यो उमेरका बच्चाहरुलाई न लाई स्विकार गर्न सिकाउनुहोस् । यो एक अर्थपूर्ण जीवन लक्ष्य प्राप्त गर्न तपाईंको इच्छा बढाउँछ। यो एक मात्र चीज हो जुन अहिले उनको लागि महत्व छ। यो एक स्याम्पु हो जुन क्युटिकल मर्मत गर्न भनिन्छ र रंग निकाल्छ। यो एकदम मन ुने गीत हे यो कट्टरता उक्त समाजको घिनलाग्दो ऐना हो । यो कथा नेपालको पञ्चायत प्रणालीको क्रममा नेपाली पाठ्यपुस्तक, महेन्द्र माला थियो। यो कल्पमा पाँच बुद्ध हुने मानिन्छ। यो कसरी कहाँ र्हेन मिल्छ सझिलै । यो कामका सबै क्षेत्रहरूको लागि आवश्यक छ। यो कार्ड विश्वभरका इकमर्स प्लेटफार्ममा चल्छ। यो कालो ढु सी कोरोनाले भन्दा पनि फङ्गल इनफे क्सन हो । यो किताब काठमाण्डौंको एउटा पसलमा मात् किन्न पाइन् यो किताब काठमाण्डौंमा मात् किन्न पाइन् यो कु रा त तपाईँहरुले थाहा पाइ नै सक्नुभयो होला। यो कु रा तिमीलेपहिल्यैकिन भनेनौ? यो कु राले मैले आफ्नो कलेजको पहिलो दिन सम्झिएँ र पहिलो पटक देख्दा उनी प्रतिको भावना उनीलाई पोख्न थालेँ। यो के हि नयाँ सिक्ने उत्तम तरिका हो। यो के ही दिनको लागि शोक र शोक भयो । यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ? यो खोपले कु नै कु नै भेरियन्ट प्रकार मा काम नगर्न सक्छ। यो गीत गत वर्ष उनकै स्वरमा बजारमा आएको फरिया लरीलै बरीलै को दोस्रो भाग हो । यो गीत सुन्दा मलाई धेै कुाको याद आयो यो घरको नोकर न परे । यो चराहरूको परिवार थियो, जसमा आमा बुबाले आफ्ना बच्चाहरूलाई खाना ल्याए। यो चलचित्रमा भूवन कस्तो भूमिकामा देखिने हुन् भन्ने कौतुहलता दर्शकमा पैदा भएको थियो । यो जताततै चल्ने यहीँ रहेछ । यो ठाउँ एकदम ठाडो छ। यो त एउटा लाइन मात्र हो । यो त ठेके दार र कमिसनमा लठिभद्र कर्मचारीको गोजी भर्ने विकास मात्र हो। यो तपाइँको भित्री नायक लाई अघि बढाउने र सुदृढ पार्ने बारेमा हो, क्लार्क ले ब्युटी क्लोसेटको भर्खरको एपिसोडमा भन्छ। यो दिनको कु नै पनि समय होस्। यो दृश्य देखिरहँदा मेरा आँखा रसाए तर ओठहरु मुस्कु राइरहे । यो देश बिकाश गर्न मुख्य हात देशको युबबर्गको हुन्छ । यो धेरै लामो समय पहिलेको कथा हो। यो नक्कल गर्न सजिलो छ जब सम्म तपाईं र्याटल हुनुहुन्न। यो निकाल्न गाह्रो हुन्छ, छाला धेरै बोझको अधिनमा हुन्छ। यो पनि फे ला पर्यो कि अग्रेजीमा शिक्षित व्यक्तिहरूको उच्च संख्या उनीहरूको आफ्नै राज्यबाट बसाई सर्छ। यो परबैज्ञानिक संरक्षण कारक पनि भनिन्छ सूर्य संरक्षण कारकलाई। यो पारस्परिक रूपमा फलदायी वातावरणको अवस्था हो । यो पुरस्कारका लागि हरेक वर्ष एक सय भन्दा बढी देशका लाखौं विद्यार्थीले प्रतिष्पर्धा गर्ने गर्छन्। यो पुरस्कारको आयोजना हल्ट इन्टरनेशनल बिजनेश स्कु ल र युनाइटेड नेसन फाउन्डेसनले गर्छन्। यो पुस्तक ११०० वर्ष पुरानो हो । यो पुस्तक प्रायः युवाहरूले मन पराउँछन्। यो प्रयासपछि पनि बालविवाह पूर्णरूपमा रोकिन सके को भने छैन। यो प्रवृत्तिलाई रोकौँ भने स्थापितझैँ देखिन्छ र समाज यसैमा अभ्यस्त भइसके को छ । यो प्रेसिंग विषय हो, र यसैले हामीले पशु परीक्षणको बारेमा छलफल गर्न आवश्यक छ। यो फु टेको हुन सक्छ र परिणाम इतिहासको सबैभन्दा दुर्भाग्यपूर्ण हुने थियो। यो ब्रिटिश साम्राज्यवादको प्रतीक हो। यो भावनाले हाम्रो एउटा पुस्ताको मस्तिष्कमा भित्रैसम्म जरो गाडेको छ। यो मतलबी समाजसँग लाप्पा खेल्दै आजको दिनसम्म आइपुगेको छु । यो मन्दिर वास्तुकलाको एक उत्कृ ष्ट नमुनाका रुपमा पनि देखा पर्छ। यो महामारीको समयमा पनि निषेधाज्ञा पालना नगर्ने, मास्क नलाई लापरबाही गर्ने व्यक्तिहरू पनि देखिन्छन्। यो मागी विवाहमा के टा र के टीले मात्रै मन पराएर नहुने रैछ । यो मानले देखाउने सन बर्नको रातो दाग हुनु भन्दा अगाडी कत्ति चोटी समय छु ट्याउछ भनेर देखाउछ। यो मान्यताको अन्त्य गर्न चेतना जगाउन आवश्यक छ, धर्मगुरु फलाहीले भने। यो मुख्यतया ग्यासहरूको सवारी साधन उत्सर्जनको कारणले हुन्छ। यो मेरो प्रेमोपहार हो तिमीलाई । यो मेसिनबाट पाचँ प्रकारका चुनाव गराउन सकिने रामलक्ष्मणको भनाई छ । यो विचारले एकल भाषिक विशेषाधिकार, एकल सांस्कृ तिक विशेषाधिकार र एकल जातीय विशेषाधिकारलाई बढावा दिन्छ। यो शरीर दिमाग र आत्मा जडान मान्छे बलियो व्यक्ति बनाउँछ । यो संसार त आमाहरुकै कारणले आकाशमा अडिन सके को रहेछ । यो सबै किताब मेरो बुबाले लेख्नुभएको हो। यो सबै पुराना कु राहरु सम्झिँदै थिएँ। यो सबै हालसालैका कु रा भए। यो समाज र यी मान्छेहरूले मलाई लुछिरहेका छन् । यो सरकार द्वारा सहायता प्राप्त छ। यो सरकारी कार्यालयमा, मिडिया-दुबै इलेक्ट्रोनिक र प्रिन्टद्वारा, उच्च शिक्षाको शैक्षिक संस्थाहरूमा र कानुनी विश्वमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यो साच्चिकै जापानी उत्पादन जस्तो सुनिन्छ। यो सामाजिक अन्तरक्रिया र व्यापार क्षेत्रमा पनि प्रयोग गरिन्छ। यो सार्वजनिक र सरकारी विद्यालयहरूमा पढाइन्छ। यो सोच उनीहरूले हल्ट प्राइज को प्रतियोगितामा प्रस्तुत गरेका थिए। यो स्वीलिस निर्माणको उदेश्य कमला नदीको शाखा खोलाहरुको पानीलाई सुरक्षित रुपमा कमलामा ल्याउनु हो। यो स्वोतन्त्र लडाइँमा एक्यवद्धता जनाउनु हुने संघसंगठनका सम्पूर्ण अग्रज र अभिभावकहरुलाई विशेष धन्यवाद ! यो हाम्रो मनपर्ने नै रहनेछ। यो हाम्रो सम्बन्ध वास्तवमै विशिष्ट छ र यसले दशकौँदेखि निरन्तरता पाइरहेको छ । योगको यो एकता आसन, प्राणायाम, मुद्रा बँध, षट्कर्म र यानको अभ्यासबाट प्राप्त हुन्छ । योगा अभ्यास गर्ने व्यक्तिहरूले शरीर र दिमाग अनुशासन सिक्छन् । योगा का असंख्य फाइदाहरूमध्ये, निम्न व्यक्तिहरू सबैभन्दा प्रख्यात र जानकारीमूलक हुन् । योगा कु नै पनि उमेरमा तिनीहरूको आफ्नै स्वास्थ्य र शरीरको आकार सुधार गर्ने उत्तम तरिका हो । योगा ले दिमाग खाली गर्न र अधिक शान्तिमय जीवन दृष्टिकोणमा पुग्न अनुमति दिन्छ । योगा स्वास्थ्य र मस्तिष्क गतिविधि सुधार गर्ने उद्देश्यले अभ्यास हो। योभन्दा पहिला करिब एक वर्ष अघि ताङ्गराङ्गमा बास बसेर वासवांग, हर्राविसौना, गुंडी र कालीटार पुगेका थियौं। र त्यसपछि मैले अनुमान लगाएँ, सायद यी भलादमीकी आमा पनि यस्तै हुँदी हुन्। र दिउसो खाना संगै उसैलाई सोधेर उसको मनपर्ने तरकारी खुवाइवरि पठाउँथे । र म गिरिराज पोखरेलबाट गिरिराजमणि पोखरेल बने। र मनमनै गम्यो नियतमा खोट भएपछि लेखोटमा जे लेखे नि नहुँदोरहेछ। र यसले तपाईलाई समयको साथ बढी आराम महसुस गराउँदैन| र, काउली पनि नल्याउनू थाइराइड झन् बढाउँछ रे । र, के हीलाईचाहिँ यी सबै कामहरुको रेखदेख र सेवा सुश्रुषाका लागि राखियो । रंग खेल्दा सम्पूर्ण शरीर ढाकिने किसिमको लुगा लगाउनु पर्छ । रंग लगाउनु अगाडि शरीरमा तोरीको तेल लगाउनु पर्छ । रंगमा मिसिएको मिसावटको कारण कपाल बिग्रिन्छ। रक्सीको मातमा भट्टी पूरै गुन्जमान थियो । रगतको क्यान्सर उपचार गर्न पनि क्याराटेनोइडसको प्रयोग गर्ने गरिन्छ । रचनात्मकता के हि गर्नको लागि ठू लो सम्पत्ति हो। रमेश गएको एक घन्टादेखि ऊसँगै एउटै सिटमा छ । रश्मीकालाई भेट्न ९ सय किमीको यात्रा गरेर कोडागु पुगे फ्यान रसायन तथा विषाक्त प्रयोग गरिएको आँपमा जतासुकै कालो थोप्ला हुने गर्दछ । रहमतको अनुहार क्षणभरमै रमाइलो हास्यले चम्कियो । रहमतको खुकु लो कु र्तमा रगतको दाग छ र एकजना सिपाहीको हातमा रगतले लतपतिएको छु रा । राजधानीमा एक पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गरी मिस नेपाल खतीवडालाई ब्राण्ड एम्बेष्डर बनाएको हो राजधानीमा जारी साताव्यापी शास्त्रीय संगीत सम्मेलन-दुइहजार सत्त्तर बुधबार सम्पन्न भएको छ । राजनीति हुँदै साहित्य र पत्रकारितामा लागेका पदम गौतमको पहिलो उपन्यास हो 'विश्रामपुर' । राजनीतिक आग्रह र पूर्वाग्रह कहिले पनि मेरो सामु उदाङ्गिन दिएनन् । राजनीतिक कारणले बोल्सोनारोले कोरोनाको खोप खरिद नगरेको आरोप विपक्षीहरुले लगाएका छन् । राजनीतिक खिचातानी छोडेर देश निर्माण कार्यमा समर्पित होऔँ । राजनीतिक दल, धार्मिक संघसंस्था, स्थानीय नागरिक र जनप्रतिनिधि समेत यसका विपक्षमा उभिएका छन्। राजनीतिक व्यक्तित्वले नयाँ जोखिम पनि लिन सक्छ, नयाँ क्षेत्रहरूमा पनि सम्बन्ध विस्तार गरेर फाइदा लिन सक्छ, उनले भने। राजनीतिका नाममा यस्तो अराजकता दुनियाँमा कहिँ हुँदैन। राजनीतिमा चासो भएका साथीहरुले यो किताब पढ्नु होला । राजा र मानिसहरूले समान रूपमा लेट क्वीनलाई धेरै याद गरे। राजा र रानी दुबैलाई राज्यका मानिसहरूले माया गर्थे। राजा रम्मोहन रोय जसले अंग्रेजी शिक्षाको परिचयको कडा समर्थन गरे । राजाले उनको स्वर्गीय रानीलाई गरेको वाचा सम्झे। राज्य दोहनको कालो कथाहरु ऋखबारको पानाभरी दिनहु कालो अक्षरले पोतिएको छ । राज्यका सबै संयन्त्र परिचालन भएमा कम्तीमा माघभित्र पानी सुरूङभित्र पठाउन सकिन्छ भनेर कार्यतालिका बनाइएको प्रमुख श्रेष्ठले बताए। राज्यको काम समतामूलक र न्यायपूर्ण समाज निर्माण गर्ने हो। राज्यको नीतिअन्तर्गत बसेर बालबालिकालाई कर्मठ नागरिक उत्पादन गर्छ भने त्यो योगदान हो । राज्यले थोपरेका एकल भाषिक र एकल सांस्कृ तिक विशेषाधिकार नै नेवार समुदायको उत्पीडनका कारण हुन्। राज्यले पनि आफ्ना नागरिकको आर्थिक सामाजिक र शैक्षिक जनशक्तिको सही तथ्याङ्क राख्न सक्नुपर्छ । राणाकालपछि सुरू भएको पञ्चायतकालले देशमा विकासको मूलै फु टाउने नाराकासाथ के ही काम अघि बढायो। रात धेरै बितिसके अब सुतौँ । रातभरि टर्च बाल्दै पसल भएको ठाउँतिर हेरिरहे । रातभरि फु टबल हेर्यो दिनभरी सुत्यो । राति टोलबाहिरका कोही मनुवा टोलमा पसे भने भुक्छन् । राति निद्रालाई समेत प्रभावित पारेको थियो त्यो घटनाले । राति बा लाई फे रि चाप्यो, यसपालि आमा भन्दा धेरै आभा आत्तिई । राति भई सक्यो दुवै दम्पती एकै पीडामा पिल्सिरहे । राति वीरगञ्ज आइपुग्दा गाउँमा रहेको घरमा जान भ्याइँदैन। राती अबेर सम्म हामीले घरी घरी फोनमा कु रा ग्यौ । राती सुत्नभन्दा पहिले मनतातो दुधमा बेसार मिसाएर पिउनाले राम्रो निन्द्रा आउँछ । रातोदिन बन्चरो चलाएर पालिनुपर्ने, पाल्नुपर्ने । रानी कश्यपलाई हेर्नका लागि हुनेवाला दुलाहा अर्थात रिशु सक्सेना आउँछन् । रानी चिन्तित भइन् र उनी कु नै पनि हालतमा निको हुन सके नन्। रानीले अनेक माफ माग्छिन् । क्रमस यो कु रा सेलाउँछ । सबैकु रा ठीक हुँदै जान्छ । रानीले उनी चाँडै नै मर्ने सोचाइमा डु बेको थियो। रानीले रिशुलाई पगाल्न अनेक प्रयास गर्छिन् । रामघाट क्षेत्रफलको हिसाबले पनि सबैभन्दा ठू लो घाटको रुपमा रहेको छ । रामनाथलाई आज शरीर भारी महसुस भएको छ । रामनाथले रमेशको हातबाट चिठी थुत्यो र हतार हतार खाम च्यात्यो । रामले खाना खाइसके पछि फलफू ल देउ। रामले धेरै गुलियो खाएर मधुमेह लाग्यो रामु व्यापारको साथसाथै अभिनय पनि गर्दै थिए । राम्रा कोठा भनेका त एसि लगायत धेरै सुविधासम्पन्न हुन्छन् । राम्रा स्कु ल क्याम्पस गाउँमै खोलिदेऊ सहरमा सोर्स लगाएर भर्ना हुनकै लागि कोही आउँदैन। राम्रै भयो यमनले उसको प्रस्ताव अस्वीकार गरेको। राम्रैसँग बाँच्न सक्छु भन्ने लाग्थ्यो । राम्रो काम गर्दैनन् हाम्रो समाजमा अझै पनि के ही मानिसहरू । राम्रो गर्न खोज्ने भन्दा खुट्टा तान्न कस्सिनेको बाहुल्यता छ । राम्रो नर्तक बन्नको लागि तपाईको परिवारको सक्रिय समर्थन हुनु आवश्यक छ। राम्रो नृत्य प्रदर्शनले तपाईंलाई उत्प्रेरित, आराम र तपाईंको उपस्थितिमा विश्वस्त राख्छ। राम्रो भविष्यको लागि आफ्नो जीवन परिवर्तन गर्ने सुअवसर प्राप्त गर्न प्रोत्साहित गर्दछ। राम्रो भविष्यको लागि मतदानलाई प्रोत्साहित गर्न त्यहाँ कदमहरू चालेको छ। राष्ट्र नै अन्योल र अनियन्त्रित चक्रमा फसेको आभाष भएको छ । राष्ट्र बैंकले आई पे डिजिटल वालेटलाई भुक्तानी सेवा प्रदायकको अनुमतिपत्र प्रदान गरेको छ । राष्ट्र बैंकले नेपाल राष्ट्र बैंक मोबाइल एप सार्वजनिक गरेको छ । राष्ट्रिय दैनिक कान्तिपुरको मैदानमा हरि रोका र कनकमणि दीक्षित बीच यो साता एउटा वादप्रतिवाद देखियो। राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक आरबीबी को सञ्चालक समिति अध्यक्षमा रामशरण पुडासैनी नियुक्त भएका छन् । राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक लिमिटेडले सगरमाथा आरोहण दललाई सहयोग गरेको छ। रिएजेण्ट मा अलिकति सस्तो महँगो पर्ला त्यसले गुणस्तरमा फरक पार्छ । रिनसे र कन्डिसनरहरु कपाल हेरचाह गर्ने उत्पादनहरु हुन् जसले कपालको सतहलाई मर्मत गर्छ। रियल स्टेट के ही शेयरहरु, कृ षिमा लगानी नेपालका लागि उपयुक्त लगानी गर्ने ठाउँ हुन्। रुखमा कति धेरै आँपहरु रहेछन । रुचि अनुसारकै विषय पढेकाले सफलतापूर्वक पढाइ पनि पूरा गरिन्। रुपकले आमाको स्वास्थ्यभन्दा ठू लो के ही नहुने ठानी डाक्टरले भनेबमोजिम रकम व्यवस्थापन गर्यो । रुसको एक अदालतले राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनका आलोचक एलेक्सी नाभाल्नीको राजनीतिक संगठनमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ । रूखको छेउमा बिरालोको ढु गाको मूर्ति पनि छ। रूखहरू, चराहरू, र जनावरहरू अन्य अनुष्ठान र धार्मिक चित्रहरूको साथ संयोजनको रूपमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। रूखो बोली, हेर्दै छु च्ची देखिने उनको नाम सन्ध्या रहेछ । रूपा सुनारलाई सरस्वती प्रधानले डेरा नदिएको घटना सार्वजनिक भएपछि काठमाडौंको सामाजिक सद्भाव गिजोलिएको छ। रूपा सुनारले थरकै आधारमा बबरमहलमा कोठा पाएकी थिइनन्। रूपाको पक्षमा खुलेर आएका अधिकारकर्मी एवं के ही सञ्चारमाध्यमले पनि नेवार समुदायलाई यसरी नै चित्रण गर्न खोजिएको पाइन्छ। रूपालाई नै गैरदलित अरू साथी छन् भने पठाइदिनू पनि भन्छिन्। रेबिजविरुद्धको खोप आइसके को र टोकाइपूर्व नै त्यस्तो खोप लगाउँदा रोगबाट बच्न सकिन्छ । रेष्टु रेन्टभित्रको दृश्यलाई राम्ररी देख्न सकिन्थ्यो । रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि निषेधाज्ञा थप भएको जिल्ला प्रशासन कार्यालय जुम्लाले जनाएको छ । रोग लाग्नुको कारणबारे यकिन नभएका कारण अल्जाइमर रोगलाई पूर्णतया निको पार्न सकिँ दैन । रोगबाट बच्न मास्क त दियौ सरकार अब भोकबाट बच्ने कसरी ? रोगीहरु चिकित्सकको नराम्रो व्यवहारको शिकार बनिरहेका हुन्छन् । रोजगारीका अवसर पनि अनेक हुन्छन् । रोनाल्डो गर्भमा आएका बेला गरिबीकै कारण उनकी आमाले गर्भपतन गराउन चाहेकी थिइन्। रोपाइँको समय आएकाले अरुबेला भन्दा दोब्बर खाद्यान्न मगाएर भण्डारण गरेको उनी सुनाउँछन् । रौतहटका प्रमुख जिल्ला अधिकारी इन्द्रदेव यादवको पहलमा समस्या समाधान भएको थियो। रौतहटमा एघार हजार बिरुवा रोपिएको छ । र्ल्ड बुक अफ रेकर्डस्ले प्रकाशन गर्ने विश्व कीर्तिमानहरूको सूचीमा भक्तपुरको स्कोलाष्टिक फाउण्डेशन नेपाल छनोट भएको छ ल अब सबैले ध्यान दिएर सुन, आ-आफ्नो जात भात मिल्नेहरूसँग मात्र बिहे गर्ने। ल ठिकै छ तिमीहरू आयौ ल भैगो। ल ल अब उनलाई आर्यघाटमा भेट्न जाऊँ । लकडाउन वा निषेधाज्ञा महामारी नियन्त्रणको दीर्घकालीन समाधान होइन । लकडाउनका कारण यतिबेला मुबारक जस्ता जिल्लाका थुप्रै किसान तनावमा छन्। लकडाउनको बेला फ्रन्ट लाइनमा खटिएका फोटो पत्रकारहरलाई फोटो पत्रकार क्लबले मास्क र स्यानीटाइजर उपलब्ध गराएको छ । लक्षण नदेखिएर ठिक भएका व्यक्तिमा २ ३ महिनापछि एन्टिबडी घटेर जान्छ। लक्ष्मी बैंकले काठमाडौंको बूढानीलकण्ठमा आफ्नो एकसय तिस औं शाखा सञ्चालनमा ल्याएको छ । लक्ष्मी बैंकले धनुषाको महेन्द्रनगरस्थित क्षीरेश्वरमा आफ्नो एकसय एकतिस औं शाखा सञ्चालनमा ल्याएको छ । लक्ष्मी बैंकले सिरहाको मिर्चैया नगरपालिकास्थित कटारी चोकमा एकसय बत्तीस औं शाखा सञ्चालनमा ल्याएको छ । लगभग ग्रह मा प्रत्येक व्यक्ति विभिन्न इन्टरनेट आधारित जीवन चरणहरु को उपयोग गर्दछ। लगभग हरेक छेत्रमा प्रयोग हुने गर्छ। लगातार वर्षाका कारण मनाङको मस्र्याङदी नदीमा आएको बाढी पहिरोले भौतिक संरचनाको ठू लो क्षति पुर् याएको छ । लगायतका प्रश्न हरबखत हुन्थ्यो हाम्रो दिमागमा। लजालु सांस्कृ तिक मूल्य एक परिवर्तन पार गर्नु पर्छ । लटेदाइले पनि मानेनन् उनलाई त्यस घरको काँक्रा चोरेमा बोक्सी लागेर मरिने डर थियो । लडाईं लडिरहनका लागि हामीसँग आवश्यक संसाधन थिएन,’ बोथाले भन्छन् । लताजी। अस्ति चामेमा भेटिएको के टा को रे? लसुन, बेसार, अदुवा आदिमा म्याग्नेसियम र क्रोमियम हुन्छ । लसुनमा भिटामिन बि ६, भिटामिन सि, आइरन र फस्फोरस जस्ता तत्व पाइन्छ । लामो डोरीमा बाँधेर नासपातीको रूखमा बाँधिदिएको त चुरुम चुरुम चर्न थाल्यो । लामो समयसम्म ऊर्जास्तर बनाइराख्नका लागि चिनी एवं प्रशोधित कार्बोहाइड्रेटसको सेवन गर्नु हुँदैन । लामो समयसम्म हराउनु भयो नी ! लामो सुस्के रा तानेर भने हे भगवान मेरो मित्रलाई के ही नहोस् । लालुपाते कस्तो राम्रो फु लेको त्यो दीदीकोमा हेर त । लिनुस् , यो हाम्रा सर्वोच्च कमान्डरले पठाउनुभएको मायाको चिनो। लिफ्टका लागि हो कि भन्ने अनुमान लागाउँदै घ्याच्च बाइक रोकेँ , अलिकति माथि । लिबरल आर्टस् प्राचीन ग्रिसमा सुरु भएको शिक्षा पद्धति हो । लिबरल आर्टस् शिक्षणमा हुने अध्ययनलाई बुझाउन मैले लिएका कक्षाको उदाहरण दिन चाहन्छु । लिम्बु मानिसहरू गाउँमा बस्छन्। लीयाले कहिल्यै सिंहलाई देखिन। लेखक मेरी शेली एक आश्चर्यजनक लेखक हुन् । लेखक मेरी शेलीसँग अद्भुत कल्पनाशक्ति थियो। लेखकका अनुभूति जति गहनरूपमा प्रस्तुत हुन्छन् निबन्ध अन्तर्निहित हृदय तेती प्रबल र तीव्ररूपमा प्रकट हुन्छ। लेखिएका जम्मै कु रा कितापी प्रेम मात्र ! इत्यादि । लेबलिङ, मूल्य निर्धारण, प्याके जिङ र उत्पादनको प्रवर्धन गर्ने कृ षि-व्यवसायलाई प्रोत्साहित गर्ने। लैंगिक समानताका सम्बन्धमा सम्पूर्ण पाश्चात्य दृष्टिकोण मात्रै अँगाल्नुपर्छ भन्नुहुँदैन र यसलाई पुरुषवर्गसंगैको शत्रुताका रूपमा पनि परिभाषित गर्नुहुँदैन। लोक कथा भनेको स्थानको नाम कसरी भयो भन्ने बारेमा छ। लोकतन्त्र सरकारको उत्कृ ष्ट रूपको रूपमा परिचित छ। लोकप्रिय उत्पादनको मुल्य जुनमा शिया बटर हुन्छ त्यो लगभग उस्तै हो। लोकबहादुर मसँगै रातामाटा पढ्न जानथाल्यो । लोग्नले लोग्ने बन्ने प्रयत्नमा लाग्यो । लोग्ने स्वास्नीमा हुनै काम सबै हुन्थ्यो । लोग्नेको सबै थोक श्रीमानमा हुन्थ्यो । लोग्नेमान्छे हुन् अनुहारमा विषादका रेखाहरु भए पनि आँशु उम्रन नदिएको प्रष्ट देखिन्थ्यो । लोग्नेहरु स्वास्नीको मुटुमा बसेका हुन्छन्, त्यसैले अर्धाङ्गिनी कहलिएका हुन् । लोभिइहालेँ, अलि धेरै समयसम्मवारेन्टी हुने कु नै तरकारीको नाम सिफारिस गर्नुस् न त उसोभए । लौ एकै छिनमा भ्यान पनि आइहाल्यो, इन्सपेक्टरसाप आफै पनि आ रैछन उल्लघंनकर्तालाई पक्राउ गर्न । लौ म त लाजिम्पाट जान्न नि ऊ मेरो पछाडि बस्नै आँटेकी थिई, तुरुन्तै भनिहालेँ । लौ यो पुराण पनि हाम्रो लागि वरदान नै भने । लौका स्वादिष्ट हुनुका साथै यसमा अत्यधिक पोषक तत्व हुन्छ । ल्यापटक तथा कम्प्युटर र इन्टरनेटमा सहज पहुँच हुनेहरुले यो फे लोसिप कार्यक्रममा सहभागिता जनाएर त्यसको प्रमाणपत्र लिन पाउनेछन् । वयस्क शिक्षा मूलतः अशिक्षित वयस्कहरूको लागि आवश्यक छ। वयस्क शिक्षा यस धारणामा आधारित छ । वरिपरि उसका साथीसङ्गीहरूले घेरिएकी छे । वरिपरि घरबाट निस्के का प्रकाश झन् चम्किला लागे । वरिपरिका बार र रेस्टुराँहरूले निम्त्याइरहेका थिए ग्राहकहरूलाई । वरिष्ठ जलविद् श्रेष्ठ थप्छन्, ‘विभागले त सात बजेपछि कु नै सूचना नै पाउन सके न ।’ वर्ल्डलिंक कम्युनिके सन्स लिमिटेडको सद्भावना दूतमा पूर्वमिस नेपाल शृंखला खतिवडा नियुक्त भएकी छिन् । वर्षमा मुस्किलले एक पटक छु ट्टी आउँछन् । वर्षा कम भएपछि आयोजना पुनःनिर्माण काम शुरु गर्न सकिन्छ। वर्षा र राजले यो बर्ष बिहे गर्ने तयारी गरेको चर्चा समेत चल्ने गरेको छ । वर्षा रोकिएकाले सडक खुलाउने प्रयास भइरहेको उनले बताए। वर्षा सामाजिक संजालमा प्रेमका भावनाहरु पोख्न तल्लिन छिन् । वर्षाको समयमा कु नै पनि किसिमको संक्रमण फै लने डर बढी हुन्छ । वर्षात् नहुँदा पनि चुमनुब्री गाउँपालिकाको के न्द्रमा इन्टरनेटको राम्रो सुविधा थिएन। वर्षाले माटो र चित्रित डिजाइनहरू नष्ट गर्दछ वा वसन्तमा नयाँ वर्षको चाडको समयमा, चित्रहरू माटोले ढाकिएका हुन्छन्। वर्षाैंपछि बल्ल भेट हुँदा भक्कानिँदो रहेछ मन । वर्षीय भुर्तेल अहिले नेपाली क्रके टमा चर्चामा छन् । वाईवाई चाउचाउले डायनामाइट एक्स्ट्रा स्पाइसी चिके न को बिक्री सुरु गरेको छ । वाछु त प्रथा गैरकानुनी भएपनि हाम्रो नेपाली समाजमा अझै त्यसलाई कानुनी रुपमा कार्यान्वयन गर्न सकिएको छैन । वातावरणका सबै कम्पोनेन्टहरू हाम्रो आधारभूत आवश्यकताहरू हुन्। वातावरणीय गिरावट सम्पूर्ण विश्वको मुद्दा हो। वास्तवमा मानिस गरिबीले दुःखी हुने होइन । वास्तविक प्रतिभा उल्लंघन भइरहेको छ। वास्तै नगरेको भाइरस, आउँथ्यो जान्थ्यो , इबोला पनि त्यस्तै वास्ता नगरिएको भाइरसले ल्याएको हो । विकटका वडालाई सहरको निकट ल्याउन पोखरा महानगरपालिकाले सडक सञ्जालले जोड्ने योजना अघि सारेको छ । विक्रम सेठ, अरुं धति रोय, झुम्पा लाहिरी, अनिता देसाई, उपमानु चटर्जी, अरविन्द अदिगा, अमिताव घोष, चेतन भगत, आदि। विचरा साह्रै दुःख पाई अहिले कहाँ होली कान्छी ? विचारमा द्वन्द्वले असमानताको कारण दिन्छ र खुला, व्याख्या गरिएको अन्तमा समाप्त हुन्छ। विज्ञहरूका अनुसार नेपालमा मध्यचैतदेखि मध्यअसारसम्म बेलुकातिर बढी चट्याङ पर्ने गर्छ। विज्ञहरूका अनुसार विश्वका विभिन्न मुलुकमा मोनोरेलको अवधारणा क्रमिकरूपमा हट्न थालेको छ। विज्ञान आजको संसारमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। विज्ञान भनेको भौतिक विषयको तत्व , सिधान्त आदिको प्रयोगत्मक विवेचना गरिएको सस्त्र हो। विज्ञानमा अझ बढी सफलता ल्याउनेछ । वित्तीय संघीयतामा तीनै तहका सरकारले संविधान प्रदत्त आ आफ्ना जिम्मेवारी बहन गर्न अनुसूचीले अधिकार प्रष्ट दिएकै छ । विदेशस्थित राजदूतावास, स्थायी नियोग र महावाणिज्य दूतावासका कर्मचारीको मिलेमतोमा भिसा शुल्क हिनामिना हुने। विदेशी एयरलाइन्सको धमाधमको कमाइका अघिल्तिर निगमको गन्तव्य भने सीमित छ। विदेशी भोटिङ मेसिनहरुको तुलनामा थुप्रै फिचरहरु आफू हरुले बनाएको मेसिनमा रहेको उनीहरुको दाबी छ । विद्धानहरुको ध्यान आकर्षण गराउन आवश्यक देखिन्छ । विद्यमान व्यवस्थापनले त्यो काम गर्न सक्दैन। विद्यार्थी फ्रिफाएर पब्जी खेल्दै छन् । विद्यालय आउँदा सरसफाई र चिटिक्क परेर जाने विद्यार्थी भनेर पुरस्कारसमेत हात पारेकी थिएँ त्यसताका। विद्यालय मा हुदा मलाई खेल कु द टिम को कप्तान नियुत गर्नु भाको थियो विद्यालयको ४०औं वर्ष पूरा भएकाले वार्षिकोत्सव धूमधामका साथ मनाउने तयारी हुँदै थियो । विद्यालयको प्राङ्गणमा काहिला बाजे अरू भन्दा निकै गद्गद् थिए । विद्युत प्राधिकरणका प्रवक्ता मदन तिम्सिनाले भने आफू लाई यस विषयमा जानकारी नभएको बताए। विद्वत्प्रवचनमा उनले नेपालमा साहित्य लेखनको सुरुवात र त्यसले अर्थतन्त्रमा पारेका प्रभावका विषयमा बोले । विना कु नै शारीरीक परिश्रम यदी कसैलाई घुडा तथा जोर्नीमा पिडा महसुस हुन्छ, त्यो थाइराईडको संके त हुनसक्छ । विनोदका बाबु पनि बाथले हिँडडु ल गर्न सक्दैनन् । विपक्षी गठबन्धनका नेताहरुलाई गाली गर्ने क्रममा एमाले अध्यक्ष ओलीले मदन भण्डारीलाई स्मरण गरे र जबजको सिरानी हाले । विपक्षी गठबन्धनले प्रदेश प्रमुखले जालझेल गर्न सक्ने भन्दै बुधबार भेटेर त्यस्तो नगर्न भनेका थिए । विपक्षी गठबन्धनसँग पनि अहिल्यै बहुमत सांसद देखिँदैनन् । विपत्तिजन्य अवस्थामा पार्ने प्रभावलाई आघात भनिन्छ। विभागले विदेश जानेको मात्र विवरण राख्ने तर फर्क नेको नराख्दा विदेशमा भएकाको यकिन तथ्यांक छैन। विभागीय क्लबबाहेक युवा एके डमी सञ्चालन गर्ने संकटा पहिलो ए डिभिजन टोली हो। विभिन्न कस्मेटिक उत्पादनहरुमा पनि जनावरहरुको शरीर भित्रबाट निस्कने विभिन्न पदार्थहरु पनि मिसाइन्छ । विभिन्न गाईका लागि गाईहरू उनीहरूको घरमा राख्छन्। विभिन्न दुर्घटनामा लाग्ने छातीको चोटको सही उपचार नभएमा भित्र रगत जम्मा हुन्छ र त्यसले फोक्सोमा दबाब पर्छ। विभिन्न प्रकारका गहनाहरू पनि हाकु पातासीसँग लगाइन्छन्। वियर ग्रेल्सले ढाडको हड्डी भाचिए पनि सगरमाथा चढ्ने जोखिम मोलेका थिए । विरोधका बीच बन्द रंगशालामा खेल सञ्चालन भयो र सम्पन्न हुने सँघारमा पनि छ। विवरण समयमै नआउने र कहिलेकाही भिसा शुल्कमा अनियमितता हुने जस्ता समस्या पनि यो प्रविधिले रोक्ने बताए। विवाह आफ्नु मन मिल्ने साथिसँग गर्दा कस्तो होला ? विवाह गर्ने वा नगर्ने भन्ने विषय प्रत्येक व्यक्तिको नैसर्गिक अधिकार हो। विवाहलगत्तै काठमाडौँ आएकी डोल्मा, काठमाडाँैको भीडमा एक्ली भई । विशेष गरी ललित कलामा परम्परागत नृत्यहरू र टेलिभिजनमा लोक गीतहरू प्रस्तुत गरिरहेको छ। विशेष गरेर दमको रोगीले एसी प्रयोगबाट बच्नु पर्छ । विश्रामको सबैभन्दा प्राकृ तिक विधि भनेको निन्द्रा हो विश्वभरि असंख्य टोलीहरू छन् र अधिक टोलीहरू यस खेलमा आउँदैछन्। विश्वभरीका धार्मिक ग्रन्थहरुमा ब्रतलाई विशेष महत्व दिइएको छ । विश्वमा मौसम परिवर्तन विभिन्न गतिविधिहरूको कारण हुन सक्छ। विश्वविख्यात नारीवादी लेखक सिमोन द बोवुआरको किताब नेपाली भाषामा प्रकाशित भएको छ । विश्वविद्यालय अनुदान आयोगले विभिन्न कलेजहरुलाई फ्याकल्टी अनुसन्धान अनुदान उपलब्ध गराउने गर्दछ। विश्वसनीय आधार भनेर, संविधानमा राष्ट्रपतिसमक्ष विश्वसनीय आधार प्रस्तुत गरेमा भन्ने लेखिन्थ्यो होला नि ! विश्वेश्वरको शरीरबाट जुन भयानकता र कठोरता झल्कन्थ्यो, व्यवहार त्यसको ठीक विपरीत थियो । विस्थापित परिवारलाई सुरक्षित स्थानमा स्थान्तरण गरिएको हवारीको भनाइ छ । वी विल राइज फाउन्डेसन हामी उठ्ने छौं ले मेरो गाउँ, मेरो ठाउँ नामक भिडियो च्यालेन्ज गर्दैछ। वीरगामोट तेललाई अटोमेटिक हिलर मानिन्छ । वीरबलले पनि हजुरले इनामको घोषणा नगरेर हो । वुल्फ आउनु भन्दा पहिले फिर्ता आउने आशा गर्दै, तर ऊ जानु पर्ने टाढा थियो। वेटरले ल्याइदेका मीठा मीठा खाने कु रा मलाई विषजस्तै लाग्दैथे । वेब ईन्टरनेटमा जानकारी हेर्न र साझेदारी गर्ने एक तरीका हो। वेबको खोजीले यी सबै खोजी गर्दैन। वेबलाई तीन तहहरू भएको रूपमा सोच्नुहोस् सतह, गहिरो र अँध्यारो। वैकल्पिक ऊर्जाको प्रयोगमा जोड दिनुपर्छ भने वृक्षारोपण कार्यलाई बढीभन्दा बढी प्रभावकारी बनाउनुपर्छ । वैज्ञानिकको तालिममा यी सिद्धान्तहरू लामो समयसम्म पढाइन्छन्, ताकि कु नै पनि वैज्ञानिकले स्वतः यी सिद्धान्तलाई जीवनमा अँगालून् । वैद्य झाँक्रीहरू विस्थापित हुन थाले । व्यक्ति उही, पेसा उही तर अचानक मलाई किन त्यस्तो मसुस भयो थाह थिएन । व्यक्ति जो लागूऔषध दुर्व्यसनी छन् नियमित रूपमा बिभिन्न औषधि हुन्छन्। व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको यो कटौतीको परिणाम र जनताको प्रगतिशील रेजिमेन्टले मानिसहरूलाई निराश तुल्यायो। व्यक्तिलाई तनाव चिन्ता र एकाकीपनबाट मुक्त गर्न मद्दत गर्छन्। व्यक्तिले आफ्नो मनको गोप्य कु रा समते खेलको माध्यमद्वरा व्यक्त गरिरहेको हुन्छ । व्यक्तिले विभिन्न उद्देश्यका लागि जगल खाली गर्दछ। व्यक्तिहरूले यसलाई तल, जुत्ता, कार सीट, बेल्ट, र अधिक बनाउनको लागि प्रयोग गर्छन्। व्याख्या गरेको विषयमा उनले असन्तुष्टि जनाए । व्यायामले शरीरलाई फिट राख्ने मात्र नभएर मुटको लागि पनि निकै राम्रो हुने गर्छ । शंका गर्नेहरुलाई शंका उब्जने गरी। शक्तिको आड र राजनीतिक संरक्षणको नाममा हुने गरेका जुनसुकै अभद्र क्रियाकलाप बान्छनीय हुनुहुँदैन। शनिबार कम्पनीले वृद्धवृद्धालाई पुरी, खीर र चना मसला सहितको सेट उपलब्ध गराएको थियो । शनिबार कु ञ्ज थिएटरले गरेको गीत, गजल र शीतल को तेरह औं शृंखलामा उनी सम्मानित भएका हुन् । शनिबार बिहानै डेराबाट बिजुलीबजार, नयाँ-बानेश्वर, मध्य बानेश्वर हुँदै एक फन्को लाएँ। शरीर स्वस्थ राख्नको लागि व्यक्तिको रगतको प्रवाह पनि सही मात्रामा हुनु पर्छ । शरीरको अन्य भागको तुलनामा कपालमा बढी फोहर हुने गर्छ । शरीरको कु नै भागको हड्डी दुई टुक्रा हुनु सामान्य फ्याक्चर हो । शरीरको तापमान मध्यन्हमा बिहानभन्दा बढी हुन्छ । शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन सन्तुलित, पोषिलो र सुपाच्य खानेकु रा खानुपर्छ । शरीरमा अक्सिजनको प्रवाह गर्नको लागि प्रयाप्त मात्रामा पानीको सेवन गर्नु पर्छ । शरीरमा अधिक मात्रामा बेचैनी भएमा यसले थाइराईड भएको संके त गर्दछ । शरीरमा प्रोटिनकै कमीका कारण शरीरमा इडिमाको समेत समस्या निम्तने गर्छ । शरीरमा हुने रक्तश्रावलाई रोक्न प्लेटलेट्सले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने गर्छ । शरीरलाई स्वस्थ राख्न हामी विभिन्न प्रकारको औषधीको सेवन गछौ । शरीरलाई स्वस्थ राख्नका लागि सिरानीमा विशेष ध्यान दिन जरुरी छ । शर्तनामा पढ्दा अरु ब्याज, लेट पेमेन्ट, वार्षिक शुल्क नलाग्ने लेखिएको छ। शर्तनामाको त्यो व्यवस्थालाई चाहिं मोटो कलमले ठू ल्ठू ला अक्षरले लेख्यो ताकि सजिलै देख्न सकियोस्। शव ल्याउन अवरोध गरेपछि सो स्थलमा नगर प्रमुख बराल पुगेर सहजीकरणमा जुटनु भएको छ। शहरबासीहरु सबै आ अफ्ना घरहरुमा कै द थिए । शहरी क्षेत्रको तुलनामा ग्रामीण क्षेत्रका महिलाको सामान्यतया कम उमेरमा विवाह हुने गरेको पाइएको छ। शाकाहारी र मांसाहारी दुवै स्रोतबाट हामीलाई ओमेगा ३ फ्याटी एसिड प्राप्त हुन्छ । शादा जीवन र उच्च विचारका धारणाहरुबाट म पटक पटक प्रभावित भएको छु । शान्ति सुरक्षालाई खलल पुग्ने कु नैपनि गतिविधि गर्न नदिन पनि सुरक्षा निकाय र जिल्ला प्रशासनलाई निर्देशन दिएको छ । शान्ति सैनिक खटाएर योगदान पुर्याउने विश्वका मुलुकको सूचीमा नेपालको स्थान तेस्रो रहेको सैनिक प्रवक्ता सन्तोषबल्लभ पौडेलले जानकारी दिए। शान्तिटोलका नानीहरू शायद् कु नै एउटा फर्म भर्नुपर्ने होला। शारीरिक रुपमा मात्र तन्दुरुस्त भएर पुग्दैन, मानसिक रुपले पनि तन्दुरुस्त हुनुपर्छ । शारीरिक स्वास्थ्यका लागि गहिरो निद्रा आवश्यक हुन्छ । शारीरिक स्वास्थ्यका लागि ट्वाइलेट महत्वपूर्ण छ । शालीन र शान्त भावमा शब्दहरू बाहिर निस्के । शासन चलाउने तौरतरिकाका दृष्टिले ओलीको शासनभन्दा देउवाको शासन फरक छ । शास्त्रहरुका अनुसार हप्तामा अथवा महिनामा एक पटक मात्रै व्रतलाई मान्यता प्राप्त छ । शिक्षा भनेको कु नै विश्वविद्यालयबाट सर्टिफिलेट बटुल्नु मात्र होइन। शिक्षा, शहरी विकास मन्त्री प्रभु साह, शिक्षामा प्राथमिकता शिक्षक कि विद्यार्थी? शिक्षाले उसको कोठा लान बन्द गरेकी छ । शिक्षाले एक बृद्धि जीवनशैलीको साथ एक व्यक्ति प्रदान गर्न ठू लो जिम्मेवारी हो। शिक्षाले व्यक्तिलाई ज्ञान र समझको प्रयोग गरेर राम्रो निर्णय गर्न मद्दत गर्दछ, यसैले सफलता दरहरू बढछन्। शित्तल साँझमा बाहि हिड्दा दिमाग हलुका हुन् शिरमा ढाका छोपी र फाटेको दौरा । शीलत हावाले अङ्कमाल गरे जस्तो हुन्छ उनलाई । शुरुमा काठमाडौंका के ही सेटमा सीमित नेपाल टेलिभिजन अहिले ब्रह्माण्डभरि फै लिएको छ । शैक्षिक इमानदारी र नैतिक तवरमा सही अझ ठू लो शैक्षिक सफलता को नेतृत्व गर्नेछ। शैक्षिक माफियाले गर्दा शिक्षमा चरम भेदभाव भइरहेको देखिन्छ । शौच सके र उहाँ बाहिर आएपछि हामी हान्नियौं आफ्नो गन्तव्यतर्फ । श्याम त परिक्क्षामा प्रथम भएछ। श्रम विभागले निरीक्षणको बेला साथै सूचनाको आधारमा बाल श्रमिकको रूपमा काम गरिरहेका बच्चाहरूलाई उद्धार गर्नेगर्छ। श्रीमती खुय्य गर्दै थ्याच्च बस्छे । श्रीमती नजिकै के आइपुगेकी थिई । श्रीमतीका नाउँमा पनि थोरै जग्गा जोडेको छु । श्रीमानको साथ नभएको डोल्माको एक्लो अवस्थाको धेरैले फाइदा उठाउन खोज्थे । श्रीमान्लाई दिनभर कमाइ गर्न अरू गाउँ नपठाई हुँदैन, श्रीरामले दशैँ दिनमा रावणमाथि विजय हाँसिल गरेको भएर दशैलाई वडादशै एवम् विजयदशमीको नामले पूकारिन्छ । श्रीले मलाई धेरै माया गर्छ श्रेष्ठका अनुसार बैंकका कर्मचारीले नै बढी कबोल गर्ने ठेके दारलाई ठेक्का दिन दबाब दिएका थिए । सँगै ‘हाम्रो बडा पृथ्वी बाले भनेका, एकता नै बल हो...’ बोलको उनको अर्को गीत पनि शासकले सुन्न सके नन्। सँगै बन्जी खेल्ने रहर ह्वात्तै बढ्यो। संकटमा पनि जनप्रतिनिधि जनताको आवश्यकता परिपूर्तिभन्दा आफू के न्द्रित हुने गरेको आरोप सर्वत्र छ। संक्रमण हुने आशंकामा उनीहरू सर्वसाधारणप्रति कठोर देखिएका थिए। संक्रमणको जोखिम हटेको छैन। बाहिर निस्कँ दा सतर्क ता अपनाउनै पर्छ। संक्रमित भइहाल्यो भने पनि कसरी बच्ने भनी पूर्वतयारी हुन जरुरी हुन्छ। संक्रमितको व्यवस्थापनको साथै अग्रपंक्तिमा कार्यरतहरुको शारीरिक र मनोवैज्ञानिक स्वास्थ्य पनि ख्याल गर्न जरुरी छ। संगीतलाई गर्भको विभिन्न अवस्थाहरूसँगै प्रसवको अवस्थामा पनि सुन्नु प्रभावकारी हुन सक्छ । संघीयता हामीलाई चाहिएको नै विविध आवश्यकताको सम्बोधन राज्यको तल्लो तहबाट प्रभावकारी र कम खर्चिलो बनाउनका निम्ति हो । संचालक लामाकी छोरीले पहिले कर्मचारी भाग्दा आफ्नो बुवाले खोजी खोजी कु टेको सुनाउँथिन् । संजालद्वाा मान्ेहूले एक-अ्कालाई अनेक चोट पु्याउँन् संयुक्त दलित संघर्ष समिति रुपन्देहीले बुटवलको ट्राफिकचौकमा शिक्षामन्त्रीको पुत्ला दहन गर्दै जातीय भेदभावविरुद्ध प्रदर्शन गर्यो। संयुक्त राज्य अमेरिका र बेलायत पछि भारत तेस्रो ठू लो अंग्रेजी पुस्तक उत्पादन गर्ने देश हो। संयुक्त राष्ट्र अन्तर्गत अन्तर्राष्ट्रिय एजेन्सीहरूमा छन्। संयोगले उनीहरु एउटै कलेजमा भर्ना भए। संलग्नलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउन यसअघि महालेखा परीक्षकको कार्यालयले निर्देशन दिए। संविधानले यो देशलाई बहुजातीय, बहुभाषिक र बहुसांस्कृ तिक भनेको छ। संसद्लाई जनताको काम गर्ने थलो नबनाइ पङ्गु बनाएर विघटन गर्न प्रेरित गरेर निर्वाचन तय भयो। संसारको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा नेपाल र चीन (तिब्बत)को सीमानामा अवस्थित छ । संसारमा धेरै इस्लामी देशहरू छन् । संस्कारको दाम्लोमा जीवनभर जकडिन बाध्य पार्ने छैन। संस्कृ त अलेपन बाट लिइएको अरिपान चित्रकला सम्पूर्ण मिथिला क्षेत्रमा एकदम शुभ छ। संस्कृ तमा यव भनिने जौको जमरा खासमा भन्ने हो भने पौष्टिक खाद्यपदार्थ हो । संस्कृ ति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयबाट बजेट विनियोजन भएपछि काम अगाडी बढाउन सहज हुने उनले बताए । संस्कृ तिको बीज नै भाले जातको भएका कारण विकासका यी बोटहरूमा फू ल भने फु ल्दैन । संस्कृ तिविद् सत्यमोहन जोशीले बिहीबार राजधानीमा उक्त कृ ति सार्वजनिक गरेका हुन् । सकारात्मक सोच्दा सेरोटोनिन, अक्सिटोसिनजस्ता रासायनिक तत्वको उत्पादन बढ्दा व्यक्तिको मन खुसी हुन्छ । सकिन्जेल उतै पढ्यौं, डाक्टरी गर्यौं, इन्जिन्यरिङ गर्यौं, विशेषज्ञता हासिल गर्यौं, उतै भासियौं। सकीनसकी लोकबहादुर समेतको दुखको भारी आफ्नैमा खप्ट्याएर बोकिदिन्थेँ । सगरमाथा, संसारको सब भन्दा उच्च शिखर हो। सङ्क्रमित विद्यार्थीलाई सहज यातायात र स्वस्थ क्वारेनटाइनको व्यवस्था गर। सङ्गठनले कहिले पठाउँछ थप औषधि? सङ्गीत नाटकको यात्रा भएर हामीले धेरै पटक एउटै बाटा हिँडेका थियौँ । सजिलै खानेकु रा नपच्ने का कारण मानिसहरु प्रोटिनयुक्त खानेकु रा धेरै रुचाउँदैनन् । सजिलो थिएन यो लाडाइँ जित्नलाई आफन्तको सहयोग पाएर मात्र हो । सञ्चारमाध्यमले यस्ता अभ्यास सुसूचित नगर्दिंदा पनि विश्वासमा संकट पैदा गरेको छ । सडक अवरुद्ध हुँदा पर्वत, बागलुङ, म्याग्दी र मुस्ताङसँगको सम्पर्क टुटेको छ। सडक धान रोप्न तयार गरिएको खेतझै भएको छ । सडक विभाग सम्झौतामा हस्ताक्षर र काम सुरु गर्ने अन्तिम जबाफको प्रतीक्षामा थियो। सडक विभागको अर्को स्रोतले पनि ठेक्का प्रक्रिया रद्द हुनुमा मिलेमतो भएको पुष्टि गरेको छ । सडक विभागले विशेष महत्वका साथ स्थायी संरचना नै बनाउन चाहेमा आयोजना र स्थानीयवासी दुबैलाई सजिलो हुनेछ। सडकमा ठू ला ठू ला ढु ङ्गा खसेका कारण लामो समय लागेको हो। सडकमा पहिरो खसेको तीन दिन वित्दा समेत पहिरो पन्छाउनमा ध्यान जान नसके को यात्रुको गुनासो छ। सडकमा हिँड्दा हामी एक जिम्मेवार नागरिकको भूमिकामा हुन्छौ । सतेन्द्रकाजी श्रेष्ठले झन्डै साढे तीन दशक पर्यटन व्यवसायको क्षेत्रमा बिताए । सधैँ निराशाको आसनमा रहने ऊ अचानक खुशी देखिन थालेको थियो । सधैँको हतारोले उनीसँग धेरै समय छु ट्याएर गफिने मौका कहाँ मिल्थ्यो र! सधैं एन्डरसनको पक्षमा भएका कारण पनि उनको क्रिके ट करियर लामो भएको मानिन्छ । सधैं लोकसंस्कृ तिकै के ही न के ही योजनामा हुन्थे। सधैंजसो यसपल्ट पोखराको बाराहीघाट मैदान साहित्यमा निथ्रुक्क रुझ्न पाएन । सनराइज बैंकले आफ्नो नयाँ सेवा ई कार्ड सञ्चालनमा ल्याएको छ । सन् उन्नाइस सय नब्बे को दशकदेखि हवाईयात्रुहरूको सङ्ख्या विश्वमा नै बढिरहेको छ । सन्दर्भ प्राचीन कालको मात्र नभएर नवयुगमा प्रवेश गरेको भारतको पनि हो । सन्देशमा एउटा मोवाइल नम्बर पनि पठाएका थिए । सन्नटालाई चिरेर मुल सडकमा साइरन बजाउदै एउटा एम्बुलेन्स बेग संग हुइकियो । सफ्ट ड्रिंक्सको सहयोगले तपाईंले कमिलाको आतंकबाट मुक्ति पाउन सक्नुहुन्छ । सबभन्दा उपयुक्त भनेको माउलाई नै चल्ला हुर्काउन दिनु हो। सबभन्दा पहिला आँखा गयो यो सीधा कु रा जनता सँग नामको फे सबुक ग्रुपमा। सबै अभिभावकको एउटा चाहना हुन्छ कि उनीहरुको बच्चा पढाईमा तेज होउन् र भविष्यमा के ही गन्तव्य हाँसिल गरुन् । सबै अशिक्षित वयस्कहरूलाई वयस्क शिक्षा सिक्न प्रोत्साहित गर्नुपर्दछ। सबै इलेक्ट्रोनिक बर्नरहरुले वाफबाट पैदा हुने डस्टका सूक्ष्मकणहरु उत्पन्न गर्दछन्। सबै उमेरका मानिसहरूले आकाशमा चंगा उडाएर दशैं मनाउने गर्दाछन्। सबै काम कति ढिलो हो ? सबै किताब, कापी र झोलाको भारी बोके र जान सक्दैनन उनीहरु । सबै कु रा अनुशासनको नाममा जायज थियो। सबै कु रा परिवारले नै मिलाएका हुन्थे । सबै घरायासी काम सके र विद्यालय पढ्न जान्छिन्। सबै ज्ञान किताबबाट पाइँदैन बुझिराख भाईहरु । सबै तानाशाही देशहरूमा घरेलु नीतिका उपकरणहरू जासुसी, यातना, मनमानी कारावास र मृत्युदण्ड हुन्। सबै दुखाइ, पीडा एकाएक गायब थिए । सबै नेतालाई थाहा छ, प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारीको सिस्टममा गयौं भने आफ्ना दोकान बन्द हुन्छन् । सबै बच्चाहरूको लागि प्राथमिक शिक्षा अनिवार्य हुनुपर्दछ। सबै भन्दा बढि, कु कु रले व्यक्तिको भलाई सुधार गर्न सक्दछ। सबैजना सहमत हुनुहुन्छ भने कु रा यता नै समाप्त गरौँ। सबैजनासँग समान हुन सक्दैन। सबैभन्दा सुन्दर लाग्थे झारमा भुकु क्क उम्रेका सल्लेऊ, कल्लेऊ, चिल्लेउ, सङ्राइना र ओख्लाडोख्ला च्याउ । सबैलाइ लस्करै रुपमा सेरामिकको कपमा चिया र छ्याङ दिन्छिन्। सबैलाई वरिपरिका डाँडाकाँडा एकै निमेषमा पार गर्ने चटारो छ । सबैले आफ्नो करहरू ठीक समयमा तिर्नु पर्छ। सबैले उसलाई गाउँघरमा बेहुली भनेर बोलाँछन् । सबैले देशको कानून पालन गर्नुपर्दछ। सभापति देउवाबाट पार्टी नचल्ने विश्लेषण तीनै जना नेताको छ । सभामुखले राजीनामा दिएर ३१ पुर् याउने अन्तिम कसरत पनि उनीहरुको छ । समय प्रशस्त थियो, आफू जस्तै भुक्ने दर्जनौं साथीहरूको ग्याङ थियो। समय सदुपयोग गर्ने कु रा हो, यसको कहिल्यै पनि दुरुपयोग गर्नुहुँदैन। समय हर समयलाई बदल्छ बस् समयलाई अलिकति समय चाहिन्छ । समयको गतिसँगै हामी साथीभन्दा माथि उठेर प्रेमिल जोडी भयौँ । समयको बचत र सस्तो सेवाले छोटो सयमै टुटल र पठाओ युवा पुस्तामाझ लोकप्रिय बन्दै गए । समयनिष्ठामा समयमै काम गर्नु समावेश छ। समयमा भेरियन्ट र लक्षण पत्ता नलाग्दा उपचार पद्धतिमा पनि यसले असर पार्ने स्वास्थ्यविज्ञ बताउँछन्। समयरेखाको सम्मान जीवनमा सफलताको लागि महत्त्वपूर्ण छ। समाचार अलि तल स्क्रोल गरेको त फोटो देखियो। समाज परिवर्तन गर्न भूमिका खेल्नु जातीय विभेद अस्वीकार गर्छौं भन्ने हामी सबैको कर्तव्य हो। समाज परिष्कृ त बन्दै गएकाले नेपालमा पनि लिबरल आर्टस् कलेज खोल्ने वेला आएको हुन सक्छ । समाजमा दलित समुदायको जात चल्दैन, आफ्नै आदिभूमिको राज्यमा नेवार समुदायको भाषा चल्दैन। समाधिको अर्थ मोक्ष प्राप्त गर्नु हो । समितिको मेलम्ची, पुलबजारस्थित कार्यालयका प्रतिनिधिसमेत अझै अम्बाथानसम्म पुग्न सके का छैनन् । समुन्द्रको किनारमा उभिएर फोटो खिच्यौ । सम्पूर्ण कथा त्यो जीव मा आधारित छ। सम्पूर्ण स्वास्थ्य परीक्षणसँगै खानपानमा विशेष ध्यान दिन आवश्यक छ । सम्बन्धको पर्दाहरु पातलो र पारदर्शि हुदै जान थाले । सम्बन्धलाई अमर बनाउने विवाह प्रथा आज जिउँदो हुने थिएन। सम्भावना भनेको एसपीएफले सुर्य सन्रक्षित इन्धनको सन्क्षिप्त गर्छ? सयौं उडान प्रजातिहरूको लागि बासस्थान प्रदान गर्ने चराहरूको लागि नेपाल एउटा स्वर्ग हो। सर चिया, शिक्षा चिया लिएर आउँछे । सरकार बचाउन र बनाउन सांसदको आवस्यकता पर्छ । सरकार मात्र होईन तर प्रत्येक शिक्षित व्यक्तिको प्रयासले निरक्षरता हटाउन सक्छ। सरकारका प्रवक्ताले त्यसका लागि प्रक्रिया प्रारम्भ भइसके को बताए। सरकारको निर्देशन अनुसार बिभिन्न अस्पताल बालबालिकाका लागि शैयासँगै भेन्टिलेटर र आईसियूको व्यवस्थापनमा जुटेका छन् । सरकारबाट पैसा नआएकाले भुक्तानीको काम भएको छैन, उनले भने, सरकारले अनुगमन नगरेको हुनाले स्वास्थ्य संस्थाले मनपरी शुल्क लिने गरेको उनको तर्क छ । सरकारले आगामी साउनदेखि सरकारी तथा निजी सवारीसाधनमा इम्बोस्ड नम्बर प्लेट अनिवार्य गर्ने तयारी गरेको छ । सरकारले तोेके को कोरोना सुरक्षा प्रोटोकलमा रहनु पर्छ। सरकारले पनि आन्तरिक मुभमेन्ट लाई बढावा दिइरहेको छ । सरकारले मुद्रास्फीति स्तर कम राख्न काम गर्न सक्दछ । सरकारी अखबार गोरखापत्र संस्थानमार्फ त् प्रकाशन हुने भएकोले त्यसमा यससम्बन्धी तथ्याङ्क हुन्छ। सरकारी तथा निजी क्षेत्रका पहुँचवाला व्यक्तिलाई चासो जागेमा मात्र नेपालमा लिबरल आर्टस्को अवधारणा साकार हुन सक्छ। सरकारी योजनाहरूको साथसाथै व्यक्तिगत आधारमा गर्न सकिन्छ। सरल स्वभाव, सबैसँग निहुरिएर कु रा गर्न थालेकी छे । सरसफाइ कायम गरेर र स्वच्छता अनुसरण गरेर हामी धेरै रोग वा संक्रमणबाट बच्न सक्छौं । सरेको फ्रक देब्रे हातले माथि सार्छे र दाइने हात कापीमा दगुराउँछे । सर्वसाधारणलाई भुक्तानी रोके को त एक डेढ महिना नै भयो, उनले भने, सर्वोच्च अदालतले पूर्वमन्त्री युवराज कार्कीलाई राजदूतमा सिफारिस गर्ने सरकारको निर्णय छ। सर्वोच्चको परमादेशले सरकारबाट बिदा लिन लागेको बताएका हुन् । सर्वोच्चले दिने भनेको कानुनी उपचार हो। सलक्क परेका डोला र गोरो दुई औँलाको बीचमा सेतो लामो चुरोट । सलह आउँदा आकाश ढाके जस्तो, उनीहरू जाँदा नेपालको सीमावर्ती जमिनै ढाकिन्छ । सवारी साधनहरूको व्यवस्थित पार्कि ङले सडक र बजारको सुन्दरता हेर्नलायक थियो । सहि टुथब्रसको लम्बाई २५.५ देखि ३१.९ मिलिमटर हुनुपर्छ र चौडाई ७.८ देखि ९.५ मिलिमिटर हुनपर्छ । साँचो मित्रले तपाईंलाई कहिल्यै संकोच महसुस गर्न दिदैन। साँच्चिकै हो नि, कति दुःख गरी गरी लगाएका के नपात बाख्रोले खाइसिध्यायो । साँच्चै नै ती मेरा स्वार्णिम उमेर थिए। साँझपख दिक्क मान्दै सुरज आफ्नो ल्याबटप खोल्न पुग्छ । साँझमा चिसो हावाले बिस्तरै छुँदै जाँदै थियो । साँझमा, म मेरी आमालाई भान्छामा सहयोग गर्छु। साँझले बिहानीलाई र बिहानीले साँझलाई स्वागत गरी रह्यो । साउने झरी , आकाश निकै कालो निलो थियो । साओमी नेपालले एमआई वाच लाइट सार्वजनिक गरेको छ । साओमी नेपालले रेडमी सिरिज स्मार्टफोनको रेडमी ९ पावर सार्वजनिक गरेको छ । साओमीले नेपालमा मी पोर्टेबल ब्लुटुथ स्पिकर र मी स्मार्ट ब्यान्ड छ सार्वजनिक गरेको छ । साङ्ला फै लिएपछि नियन्त्रण गर्न गाह्रो हुन्छ । साट्न पाइने भनेपछि म फु रुङ्गै भैहालेँ । सात दिन पैदल हिँडेर बटौली गएका भरिया अथवा साहुजीहरूको मात्र मोटर देखेका हुन्थे । सातदोबाटोको घरमा मात्र बस्नु हँदैन मञ्जुल । साथमा निर्भीक र हरदमसाथ दिन तत्पर साथी। साथीभाइलाई भन्न सक्ने अवस्था पनि त थिएन। साथीले मेो किताब पढे फि् तै गेन साथीहरुसँग प्रत्यक्ष भेटेर स्कु लमा बेन्चामा बसेर पढेको जस्तो रमाइलो नहुने अनलाइन कक्षा । साथीहरू, क्यारियरहरू, भविष्य, आदि सबै दिमागमा राख्नु पर्छ। साथीहूबाट धेै नाम्ो बानिहू सिक्यो साथै अन्य सबै पेसाकर्मीको निर्माणकर्ता पनि त शिक्षक नै हुन् । साथै नेपालले उत्पादन गर्ने बिजुली पनि के ही हदसम्म स्वदेशमै उपभोग गर्न सकिनेछ। साथै विभिन्न देशक महत्त्वपूर्ण पदमा रही भाषा र संस्कृ तिका क्षेत्रमा काम गरेका छन् । साथै सिद्धिचरण श्रेष्ठसँग पनि उनको भेट भयो । साथै, सङ्क्रमित विद्यार्थीलाई सहज यातायात र स्वस्थ क्वारेन्टिनको पनि व्यवस्था गर्न संगठनले माग गरेको छ। सादा सफा पानी स्वस्थ्य रहन अमृत समान हुन्छ। साधना तथा प्रस्तुतिको कु रा हो। साधारण र बस्ने को लागी चौडा र सफा कोठा उत्तम हो। साना के ही हजारका आयोजनाहरूसमेत सुरु गरेका यी सरकारहरूको प्रशंसायोग्य क्षमता अझै देखिएको छैन । साना बच्चाहरुलाई शारीरिक विकासको लागि दिनमा १२ देखि १५ घन्टाको निन्द्रा आवश्यक हुन्छ । सानिमा बैंकले टोखामा आफ्नो कार्यालय स्थापना गरेको छ । सानी छोरीको पहिलो जन्मदिन आउँदै थियो । सानुमायाका श्रीमान् गुमान तामाङ स्थानीयका मकै गोड्ने, खेत खन्ने, डकर्मी काम गरेर परिवारको गुजारा चलाउँछन् । सानै उमेरमा उनले संगित साधना शुरू गरेका थिए । सानैदेखि रातो रङ मन पर्ने मलाई । सानो कु रामा मानिशले धर्म छाड्नु हुँदैन । सानो पिग समय भन्दा पहिले सामान्य रूपमा गयो । सानो ले ठू लो को मान खोजेपछि, अछू त ले छू त को दर्जा खोजेपछि समाज भाँडिँदैन? सानो सानो कु रामा खुसी हुनु पर्छ । सान्त्वनाको के हि शब्दहरु लेखी मोबाइल सन्देश पठाए मन दरो बनाउनु । सामजको नियम तोड्न कोसिस गर्ने प्रेमको निमित्त कडै रहेछ । सामाजिक नेटवर्कि गले एक-अर्कासँग संगत गर्न छाडेका छन्। सामाजिक मिडिया को अधिक उपयोग असुरक्षित छ। सामाजिक मिडिया तपाईंको व्यवसाय र वस्तुहरूको प्रमोशनको लागि उत्कृ ष्ट चरण हो। सामाजिक रूपान्तरणको कु रा गर्दा के ही दलित साथीहरूले सोध्ने गर्छन् कहिले हुन्छ यो सामाजिक रूपान्तरण? सामाजिक संजालमा सक्रिय आनाको चलचित्र क्षेत्रको सक्रियता भने बढेको छैन । सामाजिक सञ्जालकै कारण हामी धेरै कु रा गुमाउँदैछौं । सामाजिक सञ्जालमा ओइरिएको आक्रोश यही मनोविज्ञानको उपज हो। सामाजिक समावेशीकरणका नारा नउराल्ने कोही छैन । सामानको बिल र पसलका कागजपत्र पनि सबै बिगारेको छ । सामान्य अवस्थामा पिसाबबाट असामान्य गन्ध आउँदैन । सामान्य घरायसी विवादमा श्रीमतीमाथि एसिड प्रहार गर्ने एक जना श्रीमान् पक्राउ परेका छन् । सामान्यतया अछु त बनाइएका अधिकांश दलितले समेत यसलाई सामाजिक रीतिथितिकै रूपमै स्वीकार्छन् र कानुनी कारबाही गर्न अघि सर्दैनन्। सामान्यतया श्वास नलीमा समस्या भएमा छाती घ्यार घ्यार हुने गर्छ । सामान्यतया, चराहरूलाई हवाई जनावरहरूको वर्गीकरण गरिन्छ। सामुन्ने आफू ले राखेको टोपी देखे । सायद उसको मनभित्रको बाँकी प्रश्नले उकु समुकु स बनिरहेको थियो । सायद उसले दिएको त्यही औँठी उसको अन्तिम चिनो थियो मसँग । सायद जीवनमा धेरै आँशु बहेको त्यही दिन थियो । सायद तपाइको प्रियसीलाई नि मनपर्ला, यहिनै लगे हुन्छ । सायद मेरो भाव बुझेछ क्यारे, पुच्छर हल्लाउँदै मेरो नजरबाट विलिन भयो । सायद यसैकारणले पनि नेपालका विज्ञानका स्नातक कार्यक्रम जोडतोडका साथ चलिरहेछन् । सायद समाज पनि यही भएर रुपान्तरण भएको होला । सारौं, भंगेराहरु पनि आफू रहेका गाउँघरका खटप्वाल, दाँतीहरुमा गुँड बनाउने काम गर्नथाले । सार्की मामा गाउँमा जुत्ता सिलाउने काम छोडेर वर्षको दुईतीनचोटी इण्डियाको नासिकतिर जागिर खान पुग्थे । सार्वजनिक जीवन, व्यक्तिगत जीवन, राजनीति, प्रशासन, शिक्षा, र अनुसन्धान र सुरक्षा पनि भ्रष्टाचारको लागि प्रतिरक्षा छैन। सावित्रीले कु नै तवरले बाख्रोलाई पक्री छिँडीको कोठामा थुनिराखेकी थिई । सास नलीमा कफ जम्मा भएमा बच्चाले सास फे र्दा छाती घ्यारघ्यार हुने गर्दछ । सास फे र्न यो ताजा र स्वस्थ छ। साहले उपप्रधानमन्त्री नेतृत्वको मन्त्रीसहितको टोलीसमक्ष फें दमा भन्दा मूलमा चुरे उपचार गर्न आग्रह गरेका थिए। साहित्यका विविध विधाहरूमा मात्र सीमित नभएर पत्रपत्रिकामा पनि भिक्षुको अतुलनीय योगदान रहेको छ । साहित्यकार चके न्द्र राईको ‘ट्रान्जिट’ उपन्यास लोकार्पण गरिएको छ । साह्रै माया लाग्छ मलाई त यहाँका मान्छे र यो माटोको, हजुरबाले लामो सास तान्दै सुस्के रा हान्नुभयो। साे समितिले पास गरेसँगै फ्रिक्वे न्सी रणनीति कार्यान्वयनमा आउने जनाइएकाे छ । सिटिजन्स बैंक इन्टरनेसनल र सिर्जना फाइनान्स गाभिएपछिको एकीकृ त कारोबार सुरु भएको छ । सिद्धार्थ पछिल्लो समय के ही चलचित्रको छायांकनमा व्यस्त छन् । सिद्धार्थ शाक्यको छायांकन रहेको संकटमा भगवान डकु मेन्ट्री आधा घण्टा लामो छ। सिभिल इञ्जिनियरिङमा नाम निस्किएपछि उनले रेडियोको काम छाड्नुपर्यो। सिम्रुतु नै किन पढाउन आइपुगेँ हुँला भन्दै आफै लाई धिक्कार्थेँ । सिरकमा गुजुल्टिएर बसिरहन मन पराउने मेरो स्वभाव नै होइन । सिरानीको खोल सफा र आकर्षक मात्र होइन, छालामैत्री पनि हुनुपर्छ । सिर्जनशीलताले तिमीलाई हिसाब किताबभन्दा अगाडि लैजानेछ । सिसाकलम राख्यो, बन्द ग¥यो। फे री खोल्यो, कापी राख्यो, अनि फे री बन्द गर्यो। सीएनएसएले यो दृश्यको तस्बिर पनि यस अघि सार्वजनिक गरेको थियो। सीता त दिक्कै मान्दिन हो के ई गर्न नि। सीमितताबाट असिमिततातर्फ को आध्यात्मिक यात्रालाई योग भनिएका छन् । सुझावहरू आएका छन्, यो अब एक दुई हप्तामै सार्वजनिक गरेर देखिएको समस्या समाधान गर्छौं । सुत्न भन्दा पहिले थोरै बेर आफ्नो दिमागलाई कु नै विशेष चीजमा के न्द्रित गर्नुहोस् । सुत्नभन्दा पहिले नुहाउनुभयो भने पनि तपाईंलाई गहिरो निन्द्रा आउँछ । सुत्ने र उठ्ने निश्चित समय तय गर्नुहोस् दैनिक एकै समयमा सुत्नाले निन्द्रा गहिरो आउँछ । सुनचाँदीका गहनाले पत्नीलाई माथिदेखि तलसम्म ढाकिदिनेछु । सुन्दरीजल, सिन्धु, ग्यालथुमहुँदै अम्बाथानबाट डिवाटरिङ गरेर खण्डखण्डमा हेर्नुपर्ने उनले बताए। सुन्दा मलाई तिम्ो पनि याद आयो सुबिसु के बल नेट प्रालिले नयाँ वर्षको अवसरमा इन्टरनेट मस्त जीवन स्वस्थ योजना ल्याएको छ । सुरक्षित तरिकाले थोरै भेला भए रेकर्डिङ स्टुडियो खोल्दा हुन्छ । सुरज अबदेखि कहिल्यै त्यसरी अनियन्त्रित भएर बाइक नचलाउ है । सुरु सुरुमा मोबाइल राख्न दिन्थ्यो , जय होस् वार्डेनको । सुरुआती दिनमा कडाइका साथ लागू गरिएको निषेधाज्ञालाई संक्रमणको दर कम हुँदै गएपछि खुकु लाे बनाइएको छ। सुरुदेखि दूध बिक्री गरेको हिसाब देखाएको सुरुमा त रिशुकै आमाले विवाहका लागि मरिहत्ते गर्छन् । सुरुमा बस्न गाह्रो हुन सक्छ, तर ओभरटाइम तपाई हरेक दिन ध्यान गर्नुहुँदा तपाई आराम पाउनुहुनेछ। सुर्यले के गरेको भनेर सोध्यो र बल्लतल्ल ढुंगा बोके र फल्थ्यो। सुल्तनाकै बनिहा महतोले धानको ढु टोको मूल्य २८ २९ पुग्दा धानको मूल्य २० रुपैयाँ पनि नपाएको बताइन् । सुल्फाले पनि हर्दम हलो जोतेर नै जेनतेन जीवन निर्वाह गर्थे । सूचना नगरी आएको मलाई राम्रौ लाग्दैन । सूचना र जानकारीका लागि आधिकारिक सञ्चारमाध्यमबाट दैनिक एक पटक मात्र समाचार हेरौं वा सुनौं। सूर्य पूर्वमा उदाउँछ। सेनामा भर्ना भएपछि फायरिङमा अब्बल साबित भएपछि कल्पना सुटिङ विधाका लागि त्रिभुवन आर्मी क्लबमा आबद्ध भएकी थिइन्। सेभका कार्यक्रम संयोजक दीपक बुढाथोकी र सिडिएसकी उपाध्यक्ष सीता तामाङको टोली दुवै अस्पताल पुगेर सामग्री हस्तान्तरण गरेको हो। सेवन नगर्नुहोस् पहिलेआफ्नो चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुहोस् सेवा विस्तार गर्ने सवालमा सहकार्य गर्न चाहनेहरुका लागि पनि हामी खुला छौँ,’ उनी अर्थ्याउँछन् । सो प्रक्षेपणको बेला एसएलएसले ओरिअन नाम दिइएको मानव यात्रा गर्ने यानलाई पनि चन्द्रमातर्फ लग्ने छ। सोइशिरो होण्डाले आफ्नै श्रिमतीको गहना बेची मोटरसाइकल कम्पनी खोज्ने जोखिम मोलेका थिए । सोची, घर मर्मतमा लाग्यो होला । सोचे के सम्बन्ध छ र अब हामीहरू बीच । सोचेको भन्दा फरक हुँदा् रहेछ देखेको संसार । सोच्दा सोच्दै त मोना त मेरो सबकन्सियस माइन्डमा पो बसिछ । सोडियम अति महत्त्वपूर्ण इलेक्ट्रोलाइट पनि हो । सोधपूछमा गएर सोधेपछि बल्ल थाहा भो। सोना बेसक्याम्प पुगेपछि मात्रै पिगे त्यहाँ पुगेका थिए। सोमबार बिहानदेखि लगातार परेको वर्षाका कारण पहिरो जाँदा मध्यपहाडी लोकमार्गको पर्वत–बागलुङ सडकखण्ड अवरुद्ध बनेको छ । सोही पुलको सुरक्षाका लागि बाँध निर्माण पनि धमाधम भइरहेको छ। सौरभतिर फर्कि एर हामी सबै एकपटक हाँस्यौं । सौरभले सबैतिर हेरेर मलिनो स्वरमा एउटा प्रस्ताव फ्याँके । स्कु ल नै पढ्दा मेरो अहिलेका चर्चित जनवादी गायक रामेश, मञ्जुल, निनु चापागाईं लगायतसँग पनि सम्पर्क बढ्यो। स्कु ल पढ्दादेखिको एउटा साथी छ खिमे । स्कू ल भवन दुई कथाहरू हुन् । स्कू लमा जिल्लामै प्रवीण ठानिएका शिक्षकहरु व्यवस्था गरिएपछि विद्यार्थीहरुको भर्नादर ह्वात्तै बढ्यो । स्तन क्यान्सर महिलाहरुलाई बढी हुने भएकोले यसको आजीवन जोखिममा पनि महिलाहरु नै रहने गर्दछन् । स्तन क्यान्सर हुने व्यक्तिको शरीरमा एस्ट्रोजनको मात्रा धेरै भएको पाइन्छ । स्तरमा छलफल गरी नियमित रूपमा उडान हुनुपर्नेमा जोड दिएको छ। स्तरोन्नती सम्पन्न भएपश्चात् सो क्षेत्रका सबै नेटवर्क लाई फाइबर टु द होम एफटीटीएच मार्फ त सञ्चालन गरिएको हो । स्थलचर, जलचर सबैमा उत्तिकै हुँदो रहेछ । स्थानीय उत्पादनको खपत बढाउन प्रचार प्रसार तथा जागरुकता अभियान र प्रशिक्षण कार्यक्रम गर्ने। स्थानीय किसानहरूका अनुसार ठेक्के दारले प्रतिबिघा ७० देखि ७५ हजारमा आँपको बगैंचा खरिद गर्छन् । स्थानीय पालिकाका वडा कार्यालयदेखी प्रदेश सरकारले समेत मन्दिर निर्माणमा लगानी गरेका छन्। स्थानीय सरकारले गरेको काम मध्ये देशकै उत्कृ ष्टमा हेलम्बुको हिमालयन ग्रेट ट्रेल बनेको छ । स्थानीयलाई जस्तै जिज्ञासा राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणलाई पनि छ । स्थानीयहरूले हल्ला सुने र भेला भए र त्यस ठाउँमा पुगे। स्थिति साह्रै चिन्ताजनक छ भन्ने थाहा पाएँ। स्थितिलाई पचाएर पनि सायद उनलाई पचाएँ जस्तो लागेन होला । स्थिर अथवा अस्थिर सरकार जे भए पनि अप्ठेरो हुनु हुँदैन । स्नातक तहको एकीकृ त प्रवेश परीक्षाको परीक्षा तालिका सर्वाजनिक भएको छ । स्पष्ट भन्नुपर्दा वर्ग अनुसारको विभेद छताछु ल्ल हुन्छ । स्मरणशक्ति तेज भएका मानिसहरुले हरेक क्षेत्रमा चाँडो प्रगति गर्न सक्छन् । स्यानिटाइज गरिएका, प्लास्टिकले बेरिएका शवजस्ता अमानुष लागेका थिए । स्रष्टाले आत्मा लेखेको कु रा रद्दी हुन सक्दैन। स्वतन्त्र अनुसन्धानकर्ताहरुले भने अध्ययनको तथ्यांकमा के ही सीमितता रहेको। स्वतन्त्र भएपछि हाम्रो देशका राज्यहरू बोल्ने भाषाको आधारभूत कु रामा पुनर्गठन गर्दै थिए । स्वतन्त्र सांसद राजीव गुरुङ मन्त्री बनाएपछि मुख्यमन्त्रीको पक्षमा थिए । स्वतन्त्रतापूर्व युगमा भारतीय नेताहरूले राष्ट्रिय संघर्षको सन्देश फै लाउन अग्रेजी प्रयोग गरे। स्वयं बुद्धआफू लाई पूजा आजा गरेको मनपराउनु हुन्न भने वहाँको जन्म दिन कसरी बनाउँछ? स्वरसम्राट नारायण गोपालको समकालीन त्यो स्वरलाई उनैको हो कि भनेर ठान्नेहरू धेरै थिए । स्वस्थ जीवनका लागि शुद्ध वायुको महत्व हुन्छ। स्वस्थ भए पनि उनीहरूले लामो समयदेखि धूमपान गर्ने गरेका थिए जसका कारण उनीहरूको फोक्सो कमजोर भएको थियो। स्वस्थ र मजबुत दाँतको लागि दैनिक ब्रस गरिसके पछि जिब्रो पनि राम्रोसँग सफा गर्नुपर्छ । स्वस्थ रहन दैनिक पानी कति र कसरी पिउने ? स्वस्थ्य खानपान, सक्रिय दिनचर्यासँगै नराम्रो आनीबानी हटाउनुपर्छ। स्वाब संकलन गरेर परीक्षणका लागि हङकङ पठाउनु पर्थ्यो। स्वास्थ्य परीक्षण गर्ने हो भने समयमै रोगको पहिचान हुनसक्छ । स्वास्थ्य संवेदनशील विषय भएकाले बिरामीहरू अस्पतालले मागेको रकम तिर्न बाध्य हुन्छन् । स्वैच्छिकता रेडक्रस आन्दोलनको आधारशीला भएको छ । हंसले सुनको अण्डा पार्ने बित्तिकै , किसान र उनकी पत्नीले छिटो-छिटो चकू लिगेर आयो । हजुर म मन्जुरी भए, तपाईंको नियमको गुलाम भएँ । हजुरआमा त शहरमा खुशी नै हुनुहुन्थ्यो तर हजुरबाले गाउँको माया मार्न सक्नु भएन । हजुरबाले उनलाई भाई भन्ने मात्रै हैन, भाइकै जस्तो ब्यबहार पनि गर्नुहुन्थ्यो । हजुरबुवाको कोठाबाट निक्लदै गर्दा युगाका बन्द आँखा खुले झैं भए। हड्डी भाँचिएता पनि बाहिरको भाग जस्ताको तस्तै रहेमा त्यसलाई क्लोज फ्याक्चर भनिन्छ । हड्डी भाँचिदा शरीरमा रगतको ढिक्का जम्मा हुन सुरु हुन्छ, जुन क्रमश हड्डीको नजिक एकत्रित हुने गर्दछ । हड्डी भाचिनुलाई चिकित्सकीय भाषामा बोन फ्याक्चर भनिन्छ । हतार नगरौं जीवन लामो छ । हप्तामा के ही पटक माछा पकाउनु तपाईंको स्वास्थ्यको लागि मात्र राम्रो नहुन सक्छ| हरि रोकाको लेख दृष्टिकोण र विचार वा विश्लेषण मात्र थिएन। हरिहर, बिनाराम र तुल्सिरामको त्रिवेणी । हरेक कु रामा अरूदेशसँगै निर्भर हुनपथ्र्यो । हरेक कु रामा बहना बनाउन छोड । हरेक कु राले तपाईंको आभास दिलाईराखेको थियो। हरेक दिन एक जना अधबैसे पुरुष घरमा आउने गथ्र्यो । हरेक दिन निस्किहाल भन्ने बाहेक अरू शब्द उहाँको मुखबाट सुन्न पाइनँ। हरेक दिन विहान ३ वा ४ वटा तुलसीको पात सेवन गर्नुपर्छ, फाइदा मिल्छ । हरेक नयाँ बर्षसंग एक वर्ग जोडिएको हुन्छ । हरेक निर्माण मौलिकताको खोजी गर्ने कोशिस गर्दैछ। हरेक महत्वपूर्ण पेसाका आफ्नै नैतिक मार्गनिर्देशक हुन्छन् । हरेक वर्ष धेरै पर्यटक आकर्षित गर्नुहोस्। हरेक वर्षको बजेटमा कृ षि लगायत औद्योगिक उत्पादन वृद्धि गर्ने नीति लिइए पनि कार्यान्वयन भएको छैन। हरेक सुसंस्कृ त समाजमा रुख-बिरुवा रोप्नु-हुर्काउनुलाई पुण्य कार्य मानिन्छ । हरेकपटक सडक तथा सञ्चारमाध्यममा विरोधको आवाज उठाउन ऊ अगाडि सथ्र्यो । हर्क लाल के ही नबोली पिढी उक्ल्यो र फलैँचामा बस्यो । हर्के ले नमिठो खबर हुर्कीलाई दिन चाहेन । हर्बल रंगले छालामा कु नै प्रकारको नोक्सान नपुर् याउने भएकाले अन्य रंगहरुको तुलनामा महंगो हुन्छ । हल्का, सादा, सुपाच्य खाना तथा सात्विक भोजनले शरीरको अग्नीलाई उर्जावान बनाउन सहायता प्रदान गर्दछ । हल्ला नगर तिमिहरु , सबै जना चुप लागेर बस । हस्याङफस्याङ गर्दै उठेर अगेनोमा गाड्या अगुल्टो फु के र दियो बालिन् र यताउता हेरिन्। हाइहेल्लो पछि आफ्नो उद्देश्य प्राप्त गर्ने उद्देश्यले प्रश्न सोधें । हाऊ इज सी ?सरदर नेपाली युवतीझैँ उसका स्वरूप थियो । हाकिमसाबले दिउँसो गणेशको के शमा मलाई तथानाम गाली गर्नुभयो रे । हाकिम्नी त हाकिमसँगै उनको कोठामा हुन्छ नि दाजै। हाकु पातासी काठमाडौं उपत्यका वरपरका विभिन्न ठाउँमा उत्पादन हुने स्थानीय घरेलु कपासबाट बनेको छ। हाकु पातासी कालो साडी हो जसमा रातो सिमाना लगाइएको छ हाकु पातासी शरीरको माथिल्लो हिपबाट अन्य साडी लगाएर बनाइएको छ। हाकु को अर्थ कालो र पातासी हो जसको अर्थ नेवारी भाषामा सारी हो। हातका रेखा अथवा आफ्नो भविष्य मेटाउन सकिन्न भन्ने जनप्रचलित भनाइ पनि छ । हातमा लगाउने क्रीम किन्ने अर्को मापदण्ड पनि छ, मोइस्टराइजिंग प्रकार वा रेशमी प्रकारमा। हात्ती सबैभन्दा ठू लो भूमि-बस्ने स्तनपायी हो। हानिकारक भ्रष्टाचारले कु नै राम्रो कु रा ल्याउँदैन, शेक्सपियरले भनेजस्तै, सबैभन्दा राम्रो चीजहरू भ्रष्ट हुन्छन्। हामी २१ औं शताब्दीमा छौं । हामी २१ औं शताब्दीमा छौं तर नेपाल अन्धविश्वासबाट मुक्त हुन सके को छैन। हामी आधाबाटोमा जाममा फस्न पुगेका छौँ । हामी एकअर्कासँग जुध्दा हामीमाथि उत्पीडन गर्दै आएको राज्यलाई नै खास्सा राम्रो हुन्छ। हामी कलेजमा हुँदा लुकीलुकी फोनमा बोल्दा, सँगै बस्दा, हिँड्दाका यादहरु सम्झिऊ त। हामी चारभाइबहिनीलाई चार कक्षामा भर्ना गरिदिन ज्या आफै सेरिगाउँसम्म आइन् । हामी छोरी मान्छेले याक जाक्नु हुँदैन। हामी डराएर कु लेलाम ठोके का थियौँ। हामी त कहीले काहीँका पाहुना न हौं। हामी तथ्याङ्क खोज्दै नार्क मा पनि पुगेका थियौँ, उनी भन्छन्, उहाँहरुसँग लिखित जानकारी मात्रै छ । हामी तिनीहरूलाई सिधा औषधि प्रयोग गर्न सक्दछौं । हामी त्यस्ता विश्वासघातीहरूको बिरूद्ध सतर्क हुनुपर्दछ। हामी दुई-तीन मिनेटमात्र खुलेर हाँस्दा पनि हाम्रो दिमागमा तिब्र रक्तसञ्चार हुन्छ । हामी दुबैले चे ग्वेभारको फोटो टासिएको भित्ता सामुन्ने उभिएर संगै फोटा खिच्यौ । हामी देख्छौं कि कसरी गाई छाला छालाको सबैभन्दा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। हामी दैनिक रुपमा कतै न कतै घुम्न जाने गर्थ्यौ । हामी धेरै नजिक पुगिसके का छौँ । हामी धेरैजसो मानिस चरा र चल्ला देखेर भावुक बन्छौं। हामी नयाँ पाहुना आगमनको खुशीको बहारमा चुर्लुम्मै डु बेका थियौँ । हामी नेपालीहरुको एउटा नराम्रो बानी छः चाडवाडमा खानपानमा सावधानी नअपनाइकन जे पनि खाइदिने। हामी पनि एउटा सङ्गठनतिर लाग्यौँ । हामी पनि सबै विवाहित भयौँ, सन्तान भए । हामी परिश्रमले धनी बनेका छौं। हामी बसबाट ओर्ल्यौं र बजारबाट हिंड्यौं। हामी बाटोमा जे देख्यौं त्यसको मजा लिदै धेरै बिस्तारै हिंड्यौं। हामी मान्छे भए पो चित्त दुख्नु! हामी लापरवाहीपूर्वक प्राकृ तिक वातावरणलाई कृ त्रिमको साथ बदल्दै छौं। हामी संग ठु लो प्याकको बाहेक सानो प्याक आकारको पनि छ, के तपाईलाई त्यो चाहिन्छ? हामी सधै जीवन जिउने कु रा गर्छौं । जिउने कला सिक्छौं । हामी सधैं संगै खाजा खान्थ्यौ । हामी सबै जना दुध पिउँछौं, जुन शाकाहारी होइन । हामी सबै मिलेर उनीहरूलाई कहिले मानसिक र कहिले भौतिक थिचोमिचो गर्दै आएका छौं। हामी सबैको आफ्नै नयाँ वर्ष छ र हामी बिभिन्न नयाँ वर्षहरू मनाउँछौं। हामी सबैसित बोधी को बीऊ हुने गर्छ। हामी सामाजिक, आर्थिक, भावनात्मक, र बौद्धिक पीडित छौं। हामीलाई आफैं मा विश्वासको राम्रो स्तर निर्माण गर्न मद्दत गर्दछ । हामीलाई आफ्नै भाषामा सरकारी कामकाज गर्ने, आफ्नै भाषामा पढ्ने लेख्ने र आफ्नै भाषाको साहित्य प्रवर्द्धन गर्ने अधिकार छैन। हामीलाई क. पुष्पलाल श्रेष्ठको जीवन सङ्घर्ष साँच्चै मन पर्छ । हामीलाई प्रकृ तिसँग जडान गर्न मद्दतको लागि एक उत्तम तरिका| हामीलाई भ्रम थियो युवा पुस्ताले त जातपात मान्दैन। हामीलाई यस सत्यबोध गराउने श्रद्धेय भिक्षु सम्येक्सम्बोधि प्राणपुत्रलाई हार्दिक साधुवाद छ । हामीले आफ्नै व्यवहार र क्रियाकलापका कारण पर्यावरणलाई बदलिरहेका छौं, यसैमा गर्व गरिरहेका छौं । हामीले कमरेड पाताललाई पनि यो कु रा भन्यौं । हामीले खाना स्वादिष्ट भएको महसुस गर्यौं। हामीले खोपको प्राथमिकतामा पनि ५५ वर्षभन्दा माथिको उमेर समूहलाई पहिलो पालो दिनुपर्ने हो। हामीले गाउँले सहरमा परिवर्तन गर्नु छन् । हामीले जानकारी प्राप्त गर्नका लागि के ही अधिकारीहरूको अन्तर्वार्ता लिएका थियौं। हामीले जीवनमा वास्तविक सफलता प्राप्त गर्न चरणबद्ध रूपमा पनि प्रयास गर्नुपर्दछ। हामीले तिनीहरूलाई विदेशमा निर्यात गर्यौं । हामीले त्यहाँ के हि फोटोहरू लिएका थियौं। हामीले देख्यौं कि सरकारका अन्य रूपहरू कसरी बनेका छन्। हामीले नेपालमा पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न पर्यटकहरूलाई सबै सुविधाहरू प्रदान गर्नुपर्नेछ। हामीले नेवार र दलित समुदायलाई दाँजेर हेर् यौं भने नेवारहरू आर्थिक रूपले पछाडि परेका छैनन्। हामीले पाइन वन र दरबारमा पनि के ही फोटोहरू लियौं। हामीले बसबाट डोलाखाको जीरी जाने निर्णय गर्यौं । हामीले बोलेको कुाले मान्ेलाई ठू लो चोट पु्याउन सक् हामीले भर्खरै सबभन्दा परको भ्रमण गर् यौँ, उक्त अभियानकि सञ्चालन व्यवस्थापक एलिस बोम्यानले बताइन्। हामीले भोलिबाट नै शुभ कार्य सुरु गर्ने। हामीले मसला कम भएको, शाकाहारीलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ । हामीले महसुस गर्यौं कि यो स्वाभाविक पनि सुन्दर छ। हामीले यसको उपयोग धेरै नै गरिरहेको छौ। हामीले यी स्थानहरूमा जान सडकहरू निर्माण गरेका छैनौं। हामीले यो कार्यक्रमलाई प्रवद्र्धन गरेका छौँ, यद्यपि नेपालजस्ता देशसँग व्यापार घाटासमेत सामना गरिरहेका छौँ । हामीले यो भन्न सक्छौ कि यसले छालालाई भिटामिन सी बाट जोगाउछ। हामीले रोप्न र सके सम्म धेरै रूखहरूको हेरचाह गर्नु महत्त्वपूर्ण छ। हामीले लिगल अफिसको तल उक्त डिलमा हस्ताक्षर गरेका थियौं । हामीले संसारमा बाँच्न सक्ने सबै कु रा पवित्र कु रानमा छलफल गरिएको छ। हामीले सौर्य ऊर्जाको प्रयोग गरे बिजुली बाल्न सक्छौं। हामीले हाम्रो ज्ञान र अनुभवहरूमा फराकिलो र निर्भर गरेका छौं। हामीले हाम्रो वातावरण सफा गर्न टोलीको रूपमा काम गर्नुपर्दछ। हामीसँगै बसेर खाना खान थाल्यो । हामीहरु विभिन्न किसिमका मीठा-मीठा जिब्रे लट्याउने जंगली फलफू लहरू खानका लागि नै जंगल पस्थ्यौ। हामीहरु विभिन्न किसिमका मीठा-मीठा जिब्रे लट्याउने जंगली फलफू लहरू खानका लागि नै जंगल पस्थ्यौ। हाम्रा ऋषिमुनीले शरीरलाई नै ब्रम्हाण्डको सुक्ष्म नमुना मानेका थिए । हाम्रा घरका पाखाउरो जाँदो छ । हाम्रो अन्तिम भेट एक हप्ता दश दिन पहिलो भएको थिए । हाम्रो आक्कलझुक्कल भेट हुन थाल्यो । हाम्रो आजको यात्रा दूरी काठमाण्डौ लमहीको हिसाबले पनि यो ठाउँ मध्यभागमा नै पर्दछ । हाम्रो औपचारीक संम्बन्धले ब्याक्तिगत तहमा घनिष्ताको आकार ग्रहण गर्न थाल्यो । हाम्रो घर एउटा थुम्कोजस्तो अग्लो ठाँउमा थियो । हाम्रो जोडबल र एकता त्यसतर्फ परिचालित हुनुपर्छ। हाम्रो टोली पुनर्गठन गर्नुपर्ने आवश्यकता देखेँ । हाम्रो टोलीमा मलगायत मेरा कान्छा मामा र बुबा थियौँ । हाम्रो डाक्टरले उनलाई जाँच गरे । हाम्रो दिमागमा सकरात्मक र नकरात्मक गरि दुई प्रकारका हर्मोन उत्पादन हुन्छ । हाम्रो देशको जगलले धेरै पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्दछ। हाम्रो देशमा भ्रश्टचारको अन्त्य कहिले हुने होला ? हाम्रो देशले वर्सेनी अर्बौंको विषादि आयात गर्छ । हाम्रो पालो आँट गरेर एकै चोटी त्यसमाथि झम्टियौँ । हाम्रो पेटमा भएका ब्याक्टेरियाहरू जीवाणु भएपनि सत्रु नभएर हाम्रो परम मीत्र हुन। हाम्रो प्रदेशले मुख्यगरी भौतिक पूर्वाधार र सामाजिक क्षेत्रलाई प्राथमिकता दिनेछ । हाम्रो प्राण नै त्यस कामतमा अडेको छ । हाम्रो फ्याक्टचेक पनि छ यो विषयमा यहाँ क्लिक गरी पढ्नुस्। हाम्रो बिहे भएको निकै वर्षपछि अर्थात् आठ वर्षपछि छोरो जन्मियो । हाम्रो ब्याक्तिगत सम्बन्धलाई असल मित्रतामा परीणत गरीदियो । हाम्रो मनपर्ने तनावबाट खनि रहेको म्याग्नेशियम पूरक प्राकृ तिक शान्त हो। हाम्रो मातृ पृथ्वीमा हाम्रो जीविकाको आधारभूत कु रा प्रदान गर्दछ। हाम्रो मुखमा विभिन्न किसिमका दात भएझैँ यसको मुखपत्रमा पनि विभिन्न कु राहरु हुन्छन्। हाम्रो लक्ष्यको माध्यम थियो हाम्रो कला र हामीलाई उभ्याउने मञ्च । हाम्रो वातावरणमा विभिन्न प्रकारको विषाक्त पदार्थ उपस्थित छ । हाम्रो शरिर सञ्चालनको के न्द्रिय कार्यालय भनेको ब्रेन हो । हाम्रो शरीर झण्डै १० नीलकोषहरू छन् । हाम्रो शरीरको तापमानले पनि स्वास्थ्यसँग जोडिएका के ही कु रा बताउँछ । हाम्रो शरीरलाई कति मात्रामा नुनको आवश्यक पर्छ भन्ने कु रा मिर्गौलाको कार्यले निर्धारण गर्छ । हाम्रो शिक्षाले सदियौं पुरानो रीतलाई निरन्तरता दिइरहेको छ। हाम्रो शिक्षाले सबैलाई कु रा गर्ने मात्र बनायो, काम गर्ने बनाएन । हाम्रो संस्कृ ती मेटिए हाम्रो सभ्यता मेटिन्छ । हाम्रो संस्कृ तीनै हाम्रो पहिचान हो। हाम्रो सन्दर्भमा एक पटक संकट आउँछ फे रि बिर्सिने गरेका छौं । हाम्रो समाजका हरेक क्षेत्रमा आज परिवर्तन आएको छ। हाम्रो समाजमा पुरुष र महिला छन्। हाम्रो सम्बन्ध प्रेमिल हुदै जान थाल्यो । हाम्रो सानो १५ सयजना विद्यार्थी भएको कलेजमै ५० वटा विषयमा के न्द्रीकृ त हुन सकिन्छ । हाम्रो स्कू लको व्यावहारिक अन्तर्क्रि यात्मक वातावरणमा सिक्छौं। हाम्लाई भनेको भए, एकसे एक भर्जिन खोज्दिन्थेँ । हार मानेर चुप बस्ला भनेको फे रि बिहे गर्न तत्पर थियो । हाल उनी हर्ड इन्टरनेशनलमा हेल्थ इकोनोमिस्टको रूपमा कार्यरत छन् । हाल कसैसँग सम्बन्धमा नरहेका यी दुई साथी मात्रै हुन् वा होइनन् कसैलाई थाहा छैन। हालका वर्षहरूले शिक्षा क्षेत्रमा ठू लो मात्रामा भारत-अमेरिकी सहयोग देखेका छन्। हालचाल सोध्ने बताउने काम गरियो । हावाइजहाज चढ्नेखेर दाइले भनेका थिए, प्लेन सारजाह भन्ने ठाउँमा रोक्छ, ओर्लिनु । हावाहुरीले धेरै रूखहरू पनि ढालेको छ। हावाहुरीले विभिन्न किसिमका रोगहरु पनि निम्ताउन सक्छ। हास्यव्यंग्यको रुपमा मैले एक जना कलाकार साथीलाई नक्कली छु री देखाएर यो राम्रो छ भन भनेर व्यंग्यसम्म गरेको हुँ। हिंसा भनेको कु रा कर्म अर्थात् कामबाट मात्र हुन्छ भन्ने छैन। हिंसा र प्रतिशोध विरुद्ध सार्वजनिक प्रतिबद्धता व्यक्त गरेर मात्र बाहिरिनुपर्ने हुन्थ्यो । हिजो उसको जन्मदिनको कार्यक्रम रहेछ हिजो उसले भान्सामा पानी पोखएको थियो । हिजो कोक खाको घाटि दुख्यो भन्या। हिजो गाउँघरमा तुरुकफु रुक गर्ने रञ्जु दिदी आज आफू लाई सभ्य कल्पिन्छे होली । हिजो डेराभाडा तिर्न नसके काहरु आज महलका बासिन्दा भएका थिए । हिटलरको शासनकालमा जर्मनीमा यहूदीहरूको सामूहिक हत्या उन्मत्त देशभक्तिको उदाहरण हो। हिड्ने मान्ेसित ज्ञान ैन हिन्दी भाषी क्षेत्रका के ही व्यक्तिहरू अंग्रेजी भाषाको प्रयोगको बिरूद्ध छन् । हिन्दीलाई राष्ट्रिय भाषाको रूपमा घोषित गरियो। हिन्दू पौराणिक कथा अनुसार नेपालले यसको नाम ने भन्ने पुरातन हिन्दू ऋषिबाट लिएको प्राप्त गरेको थियो हिमगिरि मास्क उद्योगले बजारमा आफ्नो नयाँ उत्पादन इयर कम्फर्ट सर्जिकल मास्क ल्याएको छ । हिमालयन बैंकले एचबीएल डलर प्रिपेड कार्ड ल्याएको छ । ही चिउरा पौष्टिक आहार पनि भयो। धेरै समय लाग्ने गरी दहीचिउरा अरु खानेकु रा जसरी पकाइरहन पनि पर्दैन। हुँदा हुँदा आजित भएर उनले जिल्ला प्रशासनमा उजुरी गरे । हुन त अपराधीलाई भेटेर पनि अगति नै परिन्छ होला तर पनि मन मानेन । हुन त आर्थिक दृष्टिले यस्ता सरकारहरूको प्रमुख दायित्व किल्ला सम्हालिराख्ने हो हुन त बिचारीको के दोष , हास्न त पायो जो संग नि । हुन पनि ठ्याक्कै के टी नै जस्ती पो थिई । हुन पनि त्यो मूर्ख छ नै अधकल्चो बुद्धिको । हुनलाई हामीलाई खासै के ही पनि चाहिदैन हे भगवान अब म के गरौँ ?! मैले यतिका ओगट्ने धृष्टता गरें । हेक मानिसले साँचो आनन्द खुशी आफै भित् भेट्टाउनुप् हेक्टरमा मात्र धानबाली रोपाइँ सकिएको छ। हेर, यस्तो हालतमा तिमी घर जाने कु रा चाहिँ नगर है। हेरी चिन्ही सनाखत गरि दिएँ । हेरौ भोलि सम्म के ही सुधार हुन्छ कि ? हेरौं पहिला मेरा सिर्जना सकिनेछन् या तिम्रो सेतो रङ । हेर्दाहेर्दै उनी मेरा आँखाबाट ओझेल परे तर बाटाभरि मलाई मेरै आँसुले रुझाइरह्यो । हेर्दाहेर्दै दक्षिणपश्चिमतिरबाट एउटा पुष्प विमान आएर समागममा मस्त निशाचरको जोडीमा पुष्पवृष्टि गरिदियो। हेर्दाहेर्दै दुईभाइहरु गुमाउनुभयो, दुई बहिनीहरु पनि गुमाउनुभयो । हेर्दै भर्खरका देखिने सरुका बालाई अङ्कल भनेर बोलाउँदा पनि अप्ठ्यारो लाग्ने । हेलम्बुको काखबाट सधैं शान्त भएर बग्ने मेलम्ची नदी उर्लिएसँगै धमिलो हुन थाल्यो । हो, किताब साधन हो साध्य होइन। हो, त्यस्तो अवस्थामा हामी कन्डिस्नर सिफारिस गर्छौ। हो, धेरै, सानो पिगले भन्यो म तिमीलाई तल फ्याँक्छु । हो, म यहि स्याम्पु सिफारिश गर्न चाहन्छु यदि तपाईको परम मिश्रण क्युटिकल बाट छु टिएको छ भने। होइन, उत्पादनको नाममा औषधि लेखिए पनि, यसको मतलब औषधि होइन। होइन, कन्डिसनरको मामलामा राम्रो संग पखाल्न आवश्यक छैन, यो ठिक हुन्छ येतिकै पनि। होइन, किनकी यो कपाल भित्र छिर्छ कपाल चिसो भएको कारण, तपाईले प्रतिक्षा समय राख्नु पर्दैन। होटल छनोटको कु रा म निगम आउनु अघिकै हो होटेलमा पुगेपछि आधा भात खायो र आधा मुछेर थाल लर्काइदियो । होम डेलिभरीबाट मगाउँला मिठो मिठो खाउँला । ह्या ! हँुदैन, यस्तो धुले ठाउँमा को बस्छ, जाऊँ न्युरोडतिर । ह्वेल एक स्तनधारी प्राणी हो र यसले वायुमण्डलबाट श्वास लिने गर्दछ। ेल दु्घटनामा पे घाइते भइन्