चन्द्र खड्का, विभाग प्रमुख अ र्चना पोखरेल

अन्तरजातीय विवाह- सामाजिक एकता

 सामग्री :

 परिचय- अन्तरजातीय विवाह

 सकारात्मक प्रभाव

 जातीय वि भे द
जाति व्यवस्था एक क्रू र, व्यवस्थित, र जानाजानी सामाजिक संरचना हो जसले समाजलाई कडा
सामाजिक व्यवस्थामा वर्गीकृ त गर्दछ, जसले के ही शरीरहरूलाई अमानवीय बनाउँछ। यद्यपि यसको उत्पत्ति
हिन्दू सामाजिक प्रणालीमा पत्ता लगाउन सकिन्छ, यसले आज नेपालमा सबै धार्मिक परम्पराहरूमा घुसपैठ
गरेको छ। यसको शुद्धता र प्रदूषणको विचारधाराले निजी र सार्वजनिक दुवै क्षेत्रमा प्रवेश गरेको छ,
पदानुक्रममा फिट नहुने समुदायहरूलाई बहिष्कार गर्दै। जबकि लाभार्थीहरू प्रभावशाली जातीय समुदायहरू
हुन्, जसले हिंसा लागू गर्छन् र यथास्थिति कायम राख्छन्, पीडित दलितहरू हुन्, जसलाई पहिले अस्पृश्य
भनिन्छ।
 परि चय- अन् तरजा ती य वि वा ह

अन्तरजातीय विवाह, जसलाई जातीय विवाह पनि भनिन्छ, बहिर्गमन

विवाहको एक रूप हो जसमा विभिन्न जातका दुई व्यक्तिहरू समावेश हुन्छन्।
अन्तरजातीय विवाहलाई विशेष गरी दक्षिण एसियाका के ही समाजहरूमा
सामाजिक रूपमा अस्वीकार्य र निषेधित रूपमा लिइन्छ।

नेपालमा धेरै जातजाति छन् र अन्तरजातीय विवाहलाई सामान्यतया वर्जित

मानिन्छ। तर, यस प्रकारको विवाहले विस्तारै स्वीकृ ति पाइरहेको छ ।
 सका रा त् मक प्र भा वहरु

नयाँ कु रा सिक्न पाइन्:

फरक जातको कसैसँग विवाह गर्नु भनेको नयाँ कु रा सिक्नु हो। तपाईंले एक
निश्चित संस्कृ ति कस्तो छ, तिनीहरूको जीवन शैली र तिनीहरूको खानपिन पनि
सिक्नुहुनेछ। तपाईले विभिन्न चाडपर्वहरू पनि मनाउन पाउनुहुनेछ जसको अर्थ
घरमा धेरै रमाइलो र उत्सवहरू हुनेछन्। यसैले जीवन सुखमय यात्रा बन्छ।
 स्मार्ट बच्चाहरू हुनेछन्:
तपाईंसँग स्मार्ट बच्चाहरू हुनेछन्। विभिन्न जातका आमाबाबुबाट जन्मेका बच्चाहरू प्रायः
चलाख हुन्छन् र बाहिरी संसारको बारेमा धेरै जान्दछन् भनी एउटा सर्वेक्षणले देखाएको
छ। जीनमा भिन्नता हुने भएकाले एउटै जातका अभिभावकबाट जन्मेका बालबालिकाको
तुलनामा यी बालबालिका बढी चलाख हुन्छन।
 विचार र दृष्टिकोण:
विचार र दृष्टिकोण सीमित हुँदैन। दुई फरक धर्मका मानिसले विवाह
गरेपछि उनीहरुको सोचाइ र दृष्टिकोण परिवर्तन हुन्छ । स्वीकृ ति स्तर
बढ्छ र तपाईं अन्य संस्कृ तिका मानिसहरूप्रति अधिक सहिष्णु बन्नुहुन्छ।
तपाईंका विचारहरू फराकिलो हुन्छन् र तपाईंले हरेक दिन जीवनलाई
फरक-फरक रूपमा हेर्नुहुन्छ।
 नकारा त् मक प्र भा वहरू

जात वा धर्मको बारेमा अहंकार:

आफ्नो जात वा धर्मको बारेमा अहंकार भावना र मतभेद हुनेछ। कहिलेकाहीं
तिनीहरूले अनुष्ठान वा परम्पराहरू प्रदर्शन गर्दा पार्टनरका आफन्तहरूको अगाडि
अभिनय गर्न आवश्यक पर्दछ। यसले तनाव निम्त्याउन सक्छ। विद्यालय भर्ना हुँदा
बालबालिकाको धर्म वा जातको बारेमा निर्णय लिन सक्दैनन् ।
 प्र चलि त सा मा जि क मा न् यता हरू :

दम्पतीहरू प्रचलित सामाजिक मान्यताहरूबाट सधैं डराउँछन्। तिनीहरूको सन्तान के ही

अज्ञात रोगहरूले पीडित हुन सक्छ। परिवार वा समाजबाट यातना हुन सक्छ। समाजमा
शिक्षाको फै लावटका कारण नयाँ पुस्ताको धारणा–स्तरले नयाँ मोड लिएको छ र त्यही
कारणले उनीहरू एकअर्कासँग घुलमिल हुन मन पराउँदैनन् । उनीहरु कु नै पनि विषयमा
खुलेर कु रा गर्छन् । तसर्थ, त्यस्ता विवाहहरूको वृद्धि वर्तमान पुस्ताको मनोवृत्तिको कारण
हो।
 आफ्नो "निषिद्ध प्रेम" लाई पछ्याउन जातीय सीमाना पार गर्ने अन्तरजातीय दम्पतीहरूले
भोग्नुपरेको हिंसा र क्रू रताको कु रूप सत्य आज भारतको एक निर्विवाद वास्तविकता हो।

वास्तवमा, अन्तरविवाह वा अन्तरविवाहको अभावले जातीय पदानुक्रमलाई स्थायी बनाउँछ र

दलितहरूको अवांछनीयतालाई दोहोर्याउँछ। व्यवस्थित विवाहको उत्सव र मूल्याङ्कनले
अन्तरजातीय दम्पतीहरू विरुद्ध हुने हिंसालाई वैध बनाउँछ। अन्तरजातीय हिंसा व्याप्त भएको
सन्दर्भमा र व्यक्तिगत रूपमा मेरो जात, वर्ण र सम्प्रदाय फरक भएका मेरो श्रीमतिसँग मिश्रित
विवाह गर्ने निर्णय गरेपछि हामी हाम्रा आफन्तहरूबाट अन्तरजातीय चिन्ताको अनुभव गरिरहेका
छौं।
 सा माजि क एकता :

सामाजिक एकताले साझा मूल्य र व्याख्याका समुदायहरू निर्माण गर्ने, सम्पत्ति र

आयमा असमानता घटाउने, र सामान्यतया मानिसहरूलाई उनीहरू साझा
उद्यममा संलग्न छन्, साझा चुनौतीहरूको सामना गर्दै छन्, र उनीहरू एउटै
समुदायका सदस्य हुन् भन्ने भावनालाई सक्षम पार्ने समावेश गर्दछ।
 अन् तरजा ती य वि वा ह र सा मा जि क एकता बीचको सम् बन् ध:

युगौंदेखि नेपाली समाज जातीय आधारमा चल्दै आएको छ । मनुस्मृति जस्ता पुराना ग्रन्थका अनुसार कामको बाँडफाँड
गरिन्थ्यो नेपाली प्राचीन समाजमा जातीय आधारमा कतिपय समुदाय थिए अन्तर्गत उनीहरूलाई बाँडफाँड गरिएको कामको
प्रकृ तिका कारण तल्लो जातको रूपमा व्यवहार गरियो सामाजिक व्यवस्था। यद्यपि, प्रणाली समयमै घातक साबित भयो र
परिणाम भयो पिछडिएको जातिको मानव अधिकारको घोर उल्लङ्घन।
खारेज भए पनि सन् १९६३ मा जातीय विभेदको सामाजिक पदानुक्रम र विभाजन रह्यो, थप निहित ब्राह्मण, क्षेत्रीमा शक्ति
र विशेषाधिकार र पहाडी क्षेत्रमा नेवार १ जाति समूह। द द्वारा आर्थिक र राजनीतिक शक्ति को एकीकरण यी समूहहरूले थप
सीमान्तीकरणको नेतृत्व गरे गैर-हिन्दू र मधेसी, जो मुलुकी ऐनमा समेत समावेश भएनन् ।
 नि ष् कर्ष

यदि तपाई मानिसको रूपमा सोच्नुहुन्छ भने त्यहाँ कु नै पनि हानी छैन। तर यो अवस्था छैन। दुर्लभ मानिसहरु आजकल मानिस
मान्छन। धेरै जसो के सहरूमा विशेष गरी मध्यम वर्गमा, दुई व्यक्तिहरू अन्तर-जातीय/धर्म विवाहमा सहमत भए पनि,
तिनीहरूको हृदयमा मतभेद रहन्छ (अभिभावकहरूमा)। तल्लो जातको के टासँग छोरीको विवाह गर्ने व्यक्तिलाई समाजले
जिस्कन्छ। यो हास्यास्पद मानसिकता हो कि हामीले परिवर्तन गर्नुपर्छ। अन्तरजातीय (र विशेष गरी अन्तर-धर्ममा) विवाह पछि
व्यक्तिले सम्मान गुमाउँछ (म व्यक्तिगत रूपमा विश्वास गर्छु कि हामीले त्यस्तो सम्मान गुमाउनु राम्रो हुन्छ। यो सम्मान भन्दा
अहंकार बढी हो)। अन्तरजातीय/धर्म विवाहका कारण धेरै रगत बगेको छ र अझै पनि चलिरहेको छ । धेरै युवाहरुले आत्महत्या
गरेका छन् ।
 "जी वन कहि ल् यै रो कि दै न, यो सधैं चलि रहन् छ"
हा मी बा टो दे खा उन सक् छौं तर हा मी ले सु झा व दि एको बा टो मा हि ड् न कसै ला ई
जबरजस् ती गर्न सक् दै नौं ।
 कु नै बे ला हा म्रा आफन् तले हा मी ला ई समा जबा ट बहि ष् का र गर्न
था ल् छन् । सा मा जि क खतरा का का रण हा म्रा प्रि यजनहरू हा मी बा ट
टा ढा हु ने छन् ।