विषयगत प्रश्न

विषय: नेपाली
बुझाउने: श्रेया राई
१. के परम्परागत विद्यालय प्रणालीले विद्यार्थीलाई न्याय दिन
सके को छ ?
• २१औंशताब्दीमा, प्रविधि सहितको आधुनिक र नवीन विद्यालयहरू
विकसित भएका छन्। नयाँ पुस्ताका विद्यार्थीहरू धेरै नवीन छन् र
उनीहरूलाई आवश्यक पर्ने पर्याप्त सामग्री सोध्न सक्षम छन्।
परम्परागत विद्यालय अधिक शिक्षक के न्द्रित भएकोले उनीहरूले पहिले
नै थाहा पाएका पाठ र सामग्रीहरू प्रदान गरे। यसबाहेक, यस प्रणालीले
विद्यार्थीहरूलाई बोरियतको अनुभूति गराउँ छ र शिक्षकले विभिन्न
सामग्रीहरू बिना एकरसतापूर्वक पाठ दिन्छन्। विद्यार्थी के न्द्रित शिक्षा
प्रणाली नयाँ युगको लागि उपयुक्त छ। यो प्रणालीले विद्यार्थीलाई
न्याय दिन सके को छै न।
• परम्परागत शिक्षा परापूर्वकालदेखि चलिआएको भएपनि यसमा एउटा
सख्त तालिका समावेश हुन्छ, जुन आवश्यकता अनुसार झुकाउन गाह्रो
पर्छ ।
• सीमित लचिलोपन, सीमित स्रोतहरू हुन्छन्।
परम्परागत कक्षाकोठामा, शिक्षकले सामग्री
वितरण, अवधारणाहरूको व्याख्या, र छलफलको
सहजीकरणमा के न्द्रीय भूमिका खेल्छन् जसले
विद्यार्थीको रचनात्मकतालाई प्रतिबन्धित
गर्दछ।
• पाठ्यक्रमहरू यसरी डिजाइन गर्नुपर्छ जसले
विद्यार्थीहरूलाई आफ्नै तरिकाले सिक्न
अनुमति दिन्छ। सिकाइका विभिन्न मोडहरू
अपनाएमा त्यसो गर्न सहयोगी साबित हुन
सक्छ।
• फलस्वरूप, न्याय नपाएकाले समयसापेक्ष शिक्षा
प्रणालीलाई परिमार्जन गर्दै लैजान आवश्यक
छ।
२. देशमा परिवर्तनको नाममा क्रान्तिहरु त धेरै भए तर वास्तिक क्रान्ति भने अझै हुन सके को छैन। अब कस्तो
क्रान्तिको खाँचो रहेको छ? कवितात्मक सन्दर्भमा विचार व्यक्त गर्नुहोस् ।

• देशले विगत सात दशकमा प्रजातन्त्रका लागि तीनवटा क्रान्तिहरू देखेको छ। पहिलो सन् १९५० मा शताब्दी
लामो निरङ्कु श राणा शासन को अन्त्य गर्न जनताले विद्रोह गरेका थिए । जनताको लामो आन्दोलनले सन् १९५१ मा
देशमा प्रजातन्त्र आयो । क्रान्तिको एक दशकपछि नेपालको स्थापनाले संसदीय राजनीतिलाई आत्मसात गर्ने
चुनौतीको सामना गर्यो।
• राजनीतिक व्यवस्थामा ढाँचा परिवर्तन भएको छ । तर, यसले अपेक्षित नतिजा ल्याउन सके को छैन। समाजका प्रत्येक
वर्गले जनताको हेरचाह गर्ने राज्य छ भन्ने महसुस नगरेसम्म राजनीतिक परिवर्तनको कु नै अर्थ हुने छैन।
• जनतामा असन्तुष्टि बढ्दै गएकाले देशमा अर्को क्रान्तिको खाँचो छ । अहिलेसम्म भएका सबै क्रान्तिहरू राजनीतिक
थिए । मलाई विश्वास छ कि देश आर्थिक वा सांस्कृ तिक क्रान्तिको लागि पर्खिरहेको छ।
• नयाँ क्रान्ति हुनसक्छ तर विद्यमान
दलहरूलाई चुनौती दिने कु नै वैकल्पिक शक्ति
नदेखिएकाले निकट भविष्यमा त्यो सम्भव
छै न। यहाँ कु नै विवाद छै न कि अर्थतन्त्र
घातकताको एक महत्वपूर्ण दीर्घकालीन
चरणमा छ र रोग पनि के हि हदसम्म
पहिचान गरिसकिएको छ।
• सुधारहरूले व्यापार, लगानी र विदेशी मुद्रा
व्यवस्थाहरूलाई उदारीकरण गर्ने चरणहरू
समावेश गर्दछ; ट्यारिफ संरचना र कर
प्रणालीलाई तर्क संगत बनाउने; निर्यात प्रवर्द्धन;
वित्तीय र पूँजी बजार बलियो बनाउन; निजी
क्षेत्रको विकासलाई प्रोत्साहन गर्ने; सार्वजनिक
खर्च व्यवस्थापनलाई सुदृढ गर्ने र निजी
सम्पत्तिको अधिकारलाई सुदृढ गर्ने समावेश
गर्दछ।
• देशलाई विकासको गोरेटोमा पुर्याउन नयाँ
क्रान्तिको खाँचो छ।

३. आजका बलभद्र र
अमरसिंहहरु हिजोका बलभद्र र
अमरसिंहहरु लडेका ठाउँमा
भारी बोके र बाँच्न विवश छन्।
देश इतिहासले चिनाउने हो कि
वर्तमानमा जनताको खुशीले
चिनाउने हो? कवितात्मक
सन्दर्भमा विचार व्यक्त गर्नुहोस् ।
• संस्कृ तिले छनौटहरू प्रतिबिम्बित गर्दछ, र नयाँ छनौटहरूले यसलाई परिवर्तन गर्न
सक्छ। यो पहिचान गर्न पनि महत्त्वपूर्ण छ कि कु नै पनि सामाजिक छनोटको राम्रो र
नराम्रो दुवै परिणामहरू छन्।
• इतिहासले हामीलाई मानिसहरू र समाजहरूले कसरी
व्यवहार गर्थे भनेर हेर्न र बुझ्न अनुमति दिन्छ।
उदाहरणका लागि, हामी युद्धको मूल्याङ्कन गर्न
सक्षम छौं, एक राष्ट्र शान्तिमा हुँदा पनि, अघिल्लो
घटनाहरूलाई फर्के र हेर्दा। इतिहासले हामीलाई डेटा
प्रदान गर्दछ जुन कानूनहरू बनाउन प्रयोग गरिन्छ,
वा समाजका विभिन्न पक्षहरूको बारेमा सिद्धान्तहरू।
• देशहरू धेरै मिथकहरू र लोककथाहरूबाट बनेका छन्।
त्यस्ता कथाहरूले आफ्नो राष्ट्रको मानवीय
धारणालाई असर गर्छ ।
• तर पक्कै पनि देश हाल सुखी जनताले चिनिन्छन्,किनकि जनता बिनाको देश भनेको
मसी बिनाको कलम जस्तै हो र असन्तुष्ट जनशक्तिले राज्यलाई कु नै लाभ हुँदैन।
इतिहासले देशको जगको रूप निर्वित गरेपनि त्यही भूत कालको घटनालाई अंगालेर
बसे भविष्यमा पचताउनु पर्ने हुन सक्छ।
• इतिहासले हामीलाई हाम्रो विगतसँग जोड्छ। इतिहासले हामीलाई समसामयिक
कार्यहरू र पूर्वसूचनाका लागि उदाहरणहरू प्रदान गरेर भविष्यमा हेर्ने अनुमति दिन्छ।
हाम्रा वीर पूर्खाको योगदान, बलिदान अविस्मरणीय छ र यसको संरक्षण गर्नु हाम्रो
दायित्व हो।
• अहिलेको समयमा जनताको हितमा हुने कार्य गर्नु आवश्यक छ । समृद्ध जन्ता समृद्ध
राष्ट्र।
४. मातृभाषा हाम्रो पहिचानसँग जोडिएको हुनाले मातृभाषा बिर्से हाम्रो
पहिचान पनि गुम्ने हुनाले मातृभाषा जोगाउन यहाँहरुको भूमिकाबारे उल्लेख
गर्नुहोस्।
• आजको संसारमा मातृभाषाको सान्दर्भिकता छ किनभने यो
सञ्चारको माध्यम मात्र होइन; यो सांस्कृ तिक संरक्षण,
प्रभावकारी अभिव्यक्ति, संज्ञानात्मक विकास, समावेशीता र
व्यक्तिगत सशक्तिकरणको साधन हो। मातृभाषाहरूको
मूल्यलाई मान्यता दिँदा थप विविध, अन्तरसम्बन्धित र समृद्ध
विश्वव्यापी समाजमा योगदान पुग्छ।
• आफ्नो मातृभाषाको संरक्षण र प्रयोगले व्यक्तिहरूलाई
आत्मको बलियो भावना र आफ्नो जरासँग जडान गर्न मद्दत
गर्दछ। हामीले मातृभाषा गुमायौं भने आफ्नो इज्जत र
स्वाभिमान गुमाउँ छौं। हाम्रो पहिचान बिना, हामी हाम्रो पुराना
अलमारियों को छायाँ मात्र हुनेछौं।
• यसले हाम्रो पृष्ठभूमि, इतिहास र सम्पदा झल्काउँ छ।
मातृभाषा गुमाउनु भनेको आफ्नो पहिचानको अंश गुमाउनु र
आफ्नो जराबाट विच्छे द हुनु हो। साँस्कृ तिक विविधता र
• पूर्व मेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्मको नाटो गाँस्ने सम्प्रेष्य आधार ४४.६३ प्रतिशतका वक्ताले बोल्ने
गरेको नेपाली भाषालाई यसरीनै संकटमा हालिरहदा नेपालमा भएका अन्य १२२ भाषालाई जोगाउन हाम्रो
देश , नेपाली जन्ता र व्यवहारिकताका पाता सबब्ल छन् त! भाषालाई जबर्जस्ती जोगाऊ भन्ने विषय होइन
तर नेपालका मातृभाषा जोगाउन विषय साच्चै, “मर्ने बेला हरियो काक्रो” भने जस्तै नबन्ला भन्न सकिन्न ।
• मातृभाषाको पाठ्यपुस्तकको व्यवस्थापन, मातृभाषाको सन्दर्भमा शिक्षा प्रदान गर्ने, जनतामा चेतना
जगाउने, युवा पुस्तालाई आफ्नै मातृभाषा सिकाउने र मातृभाषाको प्रभावकारी शैक्षिक सुविधाले हाम्रो
भाषाको संरक्षण गर्न निकै सहयोगी हुनसक्छ ।
• ‘मलाई मेरो भाषा जानेर के फाइदा? मैले के पाउँछु र?’ भन्ने भाव त्यागनु जरुरी छ। अभाव र
आवश्यकताले मानिसको जीवन आक्रान्त छ। भावनाले पेटको भोक
मेटिँदैन। चाहेर पनि आजको विश्वव्यापीकृ त संसार साँघुरिएको
परिस्थितिमा मातृभाषा सिक्नुपर्ने कु रा गफ, कानुन र चर्चामा मात्रै
सीमित भए को अनुभूत हुन्छ।
• आजको युगमा घमण्ड, इज्जत, बडप्पनको मनोदशाले झापड हानिरहँदा
समाजमा शिक्षाभित्रको वर्गीयता र खोक्रो आडम्बर जन्मिरहँदो छ।
अङ्ग्रेजी सिक्नुमा खराबी अवश्य होइन, तर आफैं लाई बिर्सेर समर्पित
बन्ने अन्धोपना चाहीं खराब हो।मेरो भाषा मेरो गौरवको पहिचान।