Professional Documents
Culture Documents
Hands Out 2 Unit 1 To 4
Hands Out 2 Unit 1 To 4
2
;fdflhs lasf;, efjgfTds ;fdflhs ;dfof]hgdf ;'wf/ ug{ afnaflnsf / hg:jf:Yosf]
cg's'ntfsf] a[l4sf nflu o;n] ;sf/fTds k|efj kfg]{ ;'emfj k|bfg ub{5 .
o;n] ljz]if u/L aRrfx?sf] cfjZostfnfO{ ;Daf]wg u5{, pTk|]l/t ug{ ;xof]u k'¥ofpF5 .
hLjg ;dfof]hgsf nflu Jojxfl/s, ;+ª\1fgfTds, efjgfTds, ;fdflhs / cfTdJoj:yfkg sf}zn
k|bfg ub{5 .
hLjgnfO{ kl/jt{g ug]{ r'gf}ltx?sf] ;fdgf ug{ cem cg's'lnt ;Lkn] afnaflnsfx?nfO{ ;';lHht
kfb{5 .
;DalGwt ;dfhsf nflu ljz]iftM ;fdfGo ?kdf ljZj el/ g} k"0f{ ?kn] sfo{ ug]{ of]ubfg stf{ aGgsf
nflu jfnjflnsfx?nfO{ ;zQm agfpF5 .
o;n] ljz]if u/L aRrfx?sf] cfjZostfnfO{ ;Daf]wg ug'{sf ;fy} Jojxfl/s, ;+1fgfTds, efjgfTds,
;fdflhs / cfTdJoj:yfkg ;Lk k|bfg u/L hLjg ;dfof]hgsf nflu pTk|l/t ub{5 .
o'jf cj:yfsf dflg;x?nfO{ hLjgf]kof]uL ;Lk l;sfpFbf cJoj:yfsf] -Maladjustment_ /f]syfd ub{5
/ JolQmut Ifdtfx? kQf nufpg] dfgj ;DefJotf a9fpF5 .
hLjgf]kof]uL ;Lk sfo{qmdsf] d"Nofª\sgdf cfwfl/t cWoogn] lzIfs / ljBfyL{ ;DaGw ;'wf/ ug{
;'emfj k|bfg ub{5 .
ljBfnodf pkl:yltsf] :t/ ;'wf/, sd abdf;L -Less bulling_, ljz]if1 cfjZos kg]{ ;]jfx?df sd
k|if]0f / pgLx?sf cleefjsx? lar /fd|f] ;DaGwsf] lgdf{0fdf ;xof]uL x'G5 .
4
o:tf l;kn] JolStnfO{ ;dfhdf ;dfof]hg x'g ;xof]u u5{g\ .
logn] cfkm\gf] sfddf ;kmntf xl;n ug{ ;xof]u u5{g\ .
JolStsf] Ifdtf ljsf; u/L ;Ifd gful/s agfpg klg logn] ;xof]u u5{g\ .
of] l;kn] JolStnfO{ cg'zfl;t agfpFb} ;dfh, /fi6« / ljZj ;d'bfosf] enfOsf nflu sfo{ ug{ k|]l/t
u5{g\ .
5
PsfO{ @
hLjgf]kof]uL l;ksf ¿kdf l8lh6n l;kx¿ tyf ;fdfGo cg';Gwfg l;kx¿
(Digital and general research skills under the Life skill)
k|f]= lxn/ :kfO;{ (Hiller Spires) sf cg';f/ l8lh6n ;fIf/tfsf tLg kIfx¿ x'G5g\ M
-s_ l8lh6n ;fdu|L k|fKt / pkof]u ug{] .
-v_ l8lh6n ;fdu|L l;h{gf ug{] .
-u_ l8lh6n ;fdu|L ;~rf/ jf ljt/0f ug{] .
o;}n] l8lh6n ;fIf/tf leq ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw ;DaGwL k|fljlws 1fg / l;k b'j} kb{5g\ .
cfhsf] j}1flgs o'udf hLjgsf x/]s If]qdf ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlwsf] k|of]u eO/x]sf] 5 . xfn
s'g} klg If]qdf ;kmn x'g l8lh6n ;fIf/tf geO{ gx'g] cj:yf cfPsf] 5 . To;}n] x/]s JolStn] oL
1fg / l;kx¿ k|fKt ug{}kg{] ePsf] 5 .
6
१. हाडुिेयि (Hardware)
• Physical devices of the computer run by electricity
• Monitor, Processer/CPU, Mouse, Keyboard, Printer, Hard disk, Sound Box, Scanner,
etc.
२. सफ्ििेयि (Software):
• The entire set of programs, procedures, and routines associated with the operation
of a computer system.
• Window 2007, window 2013, Window 2016, Antivirus program, driver installation
•
#= ;~rf/ PlKns];gx¿sf] k|of]u
• OG6/g]6 Pp6f ljB'tLo ;~hfn xf] .
• n]v, /rgf, k':ts tyf tYofª\sx¿ k|fKt ug{, ljB'tLo dfWodaf6 lsga]r ug{, Od]n, Rof6
tyf lel8of] Rof6 cflbaf6 ;~rf/ sfo{ ug{, uLt, ;ª\uLt, snfs[lt, ;flxlTos s[lt cflbsf]
k|;f/0f ug{ jf k|fKt ug{, v'nf l;sfO (Open Learning) jf ljB'tLo l;sfO (E-learning) ug{
;lsG5 .
• a|fph/ / OG6/g]6;Fu ;Dks{ :yfkgf
• Od]nsf] k|of]u
• lhd]n (Gmail) vftf vf]Ng] tl/sf
• ;fdflhs ;~hfnsf] ;'/lIft k|of]u -km];a's Facebook, 6\lj6/ (Twitter),
• OG:6«fu|fd (Instagram), o'6'a (You tube) / l6s6s (Tik Tok),d];]Gh/, efO{j/, Xjf6;]k, cflb_
%= Od]nsf] k|of]u
• ljB'tLo x'nfs (Electronic Mail) sf] 5f]6s/L ¿k Od]n xf] .
• o;n] k/Dk/fut x'nfsaf6 x'g] kqfrf/sf] ;6\6f OG6/g]6dfkm{t kqfrf/ ug]{ sfo{ u5{ .
• ofx' (Yahoo), lhd]n (G-mail), x6d]n (Hot Mail) cflb h:tf Od]n ;]jf k|bfos (e-mail Service
Provider) dWo] s'g} Psdf PsfpG6 vf]Ng ;lsG5 .
kmfObfx¿
!= lgMz'Ns kqfrf/ ug{ ;lsG5
7
@= Ps} k6s w]/} hgfnfO{ kqfrf/ ug{ ;lsG5
#= l56f], ;lhnf] / ljZj;gLo ¿kdf kqfrf/ ug{ ;lsG5
$= Ps} k6s w]/} cf]6f 8s'd]G6, kmf]6f] cflbnfO{ k7fpg ;lsG5
%= kqfrf/ ul/Psf 8s'd]G6x¿ ;'/lIft e08f/ ug{ ;lsG5
^= lrq, kmf]6f], lel8of] jf cGo cf/sfOe ul/Psf 8s'd]G6 ;'/lIft ug{ ;lsG5 .
^= OG6/g]6af6 ;"rgf tyf cWoog ;fdu|Lsf] vf]hL / k|of]u (Internet Search/Search engine)
• A search engine is a software system that is designed to carry out web searches (Internet
searches), which means to search the World Wide Web in a systematic way for particular
information specified in a textual web search query.
• For Example:
;r{ OlGhgx¿ dfkm{t OG6/g]6df /flvPsf ljleGg ;"rgfnfO{ ;xh ¿kdf vf]hL ug{ ;lsG5 .
j]a;fO6sf] ;r{ ug]{ aS;df vf]hL ug]{ ljifo 6fOk u/]df To;sf af/]df ljleGg ;"rgf k|fKt x'G5 .
OG6/g]6 vf]h ug{] / k9\g] ljBfyL{sf nflu cToGt} pkof]uL x'G5 .
g]kfndf u'un ;r{ OlGhg ;a}eGbf a9L k|rlnt 5 .
8
&=OG6/g]6 / ;fdflhs ;~hfnsf] pQ/bfoL k|of]u (Accountable application of internet and social
network)
cawf/0ff (Concept)
9
lgif]w ul/Psf] sfo{ ;hfo
sDKo'6/, OG6/g]6 nufotsf ljB'tLo ;~rf/ dfWodx¿df • Ps nfv ?lkofF;Dd hl/jfgf jf kfFr
u}/sfg'gL ;fdu|Lx¿ jf ;fj{hlgs g}ltstf, lzi6frf/ lj?4sf jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo .
;fdu|L jf s;}k|lt 3[0ff jf å]if km}nfpg] jf ljleGg hfthflt / • bf]xf]¥ofPdf !=% u'0ffn] a9\b} hfg] .
;Dk|bfo larsf] ;'dw'/ ;DaGwnfO{ vnn kfg]{ lsl;dsf
;fdu|Lx¿ k|sfzg jf k|bz{g ug]{, dlxnfnfO{ lh:Sofpg],
x}/fgL ug]{, ckdfg ug]{ jf o:t} cGo s'g} lsl;dsf cdof{lbt
sfo{ ug]{ jf ug{ nufpg] .
cflwsfl/s ¿kdf kx'Fr k|fKt u/]sf s'g} JolStn] s'g} Ps nfv ?lkofF;Dd hl/jfgf jf b'O{
cglws[t JolStnfO{ ljB'tLo clen]v, lstfa, /lh:6/, jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo .
kq Jojxf/, ;"rgf, sfuhft jf ;fdu|Lsf] uf]kgLotf
eª\u u/]df jf eª\u ug{ nufPdf .
s'g} ljB'tLo ;"rgf hfgL hfgL n'sfPdf jf 9fF6]df jf Ps nfv ?lkofF;Dd hl/jfgf jf b'O{
hfgfhfgL em'6\6f Joxf]/f k]; jf bflvnf u/]df . jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo
em'6\6f Ohfhtkq jf k|df0fkq k]; u/]df jf b]vfPdf . krf; xhf/ ?lkofF;Dd hl/jfgf
gSsnL l8lh6n x:tfIf/ k|df0fkq l;h{gf u/]df, k|sfzg lauf] sfod u/L ;DalGwt kIfnfO{ s;'/
u/]df jf cGo Joxf]/fn] pknAw u/fPdf jf s'g} lansf] ug]{af6 e/kfO{ To:tf s;'/bf/nfO{ Ps
e'StfgL /sd, s;}sf] vftfsf] afFsL /sd, jf P=6L=Pd=sf8{df nfv ?lkofF;Dd hl/jfgf jf b'O{ jif{;Dd
ldnf]dtf] u/L jf cGo s'g} tl/sfn] hfn;fhL u/L nfe s}b jf b'j} ;hfo .
p7fPdf .
sDKo'6/;DaGwL] s'g} s;'/ ug{ s;}nfO{ b'?T;fxg u/]df jf krf; xhf/ ?lkofF;Dd hl/jfgf jf 5
To:tf] s;'/ ug{ pBf]u u/]df jf if8\oGqdf ;fd]n ePdf . dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo .
g]kfn /fHoaflx/ sDKo'6/;DaGwL] s;'/ u/]df To:tf] s;'/ g]kfndf eP;/x ;hfo .
ul/Psf] sDKo'6/, sDKo'6/ k|0ffnL jf sDKo'6/ g]6js{ k|0ffnL
g]kfndf cjl:yt ePdf .
10
cgnfOg e'StfgL (Online payment)
• OG6/g]6 / ljB'tLo pks/0f k|of]u u/L cfkm\gf] a}ª\s vftfaf6 c¿ s;}sf] a}ª\s vftfdf
/sdfGt/ ug{] k|lj|mof .
• a}ª\sdf guO{ h'g;'s} 7fpFaf6 ;fdfg jf ;]jfsf] lan ltg]{ tyf df]afOn, OG6/g]6, vfg]kfgL,
ljB't\sf] dx;'n ltg{] h:tf sfo{x¿ .
• 8]la6÷j|m]l86 sf8{sf] dfWoodaf6 cgnfOg k]d]G6 ;]]jf lng] .
• OG6/g]6 a}ª\lsª dfkm{t klg o:tf] ;]jf lng] .
• a}ª\s dfkm{t OG6/g]6 a}ª\lsª ;]jf lngsf nflu a}ª\sdf uP/ cfj]bg lbg] .
• Pkx¿af6 cgnfOg e'StfgL ;]jf lngsf nflu To:tf] Pk 8fpgnf]8 u/L PlS6e]6 ug{] .
12
PsfO{ #
hLjgf]kof]uL ;Lk
!= lg0f{o k|lqmof (Decision Making Process)
-s_ lg0f{osf] kl/ro (Introduction of Decision)
s'g} sfd ug{'k"j{ Tof] sfd ug]{ jf gug]{ egL ljrf/k"j{s ul/Psf] lgisif{ g} lg0f{o xf] .
s] ug]{ (What to do?), lsg ug]{ (Why to do?), s;/L ug]{ (How to do?), sxfF ug]{ (Where to do?),
slxn] ug]{ (When to do?) / s:n] ug]{ (Who to do?) eGg] k|Zgsf] ;dfwfg ub}{ lgisif{df k'Ug' g} lg0f{o
xf] . (Answer of the 5W1H is called decision)
Ps ljj]sk'0f{ 5gf]6 g} lg0f{o xf] .
;f]r (Thought) / sfo{ (Action) ljrsf] k'n (Bridge) g} lg0f{o xf] .
s'g} sfd ug]{ jf gug]{, ;Lk l;Sg] jf gl;Sg], ljBfno hfg] jf ghfg] cflb h:tf sfo{x? ug{ lnOg]
lgwf] g} lg0f{o xf] .
dflg;n] b}lgs sfo{x? ;+~rfng ug]{ cfwf/ g} lg0f{o xf] .
ljleGg ljsNkx? dWojf6 ;jf]{Qd ljsNk 5gf]6 ug'{nfO{ lg0f{o elgG5 .
s'g} ;f]rnfO{ ug]{ jf gug]{ elg tfls{s lgisif{df k'¥ofpg' g} lg0f{o xf] .
14
!= ;d:ofsf] klxrfgM ;d:of s] xf], s;/L k}bf eof] o; jf/] ;f]r ljrf/ ug]{ . Pp6f dfq ;d:of xf] sL w]/}
;d:ofx?n] hl6ntf ylk/x]sf 5g\, ;a{k|yd To;nfO{ klxrfg ug'{kb{5 .
@= ;d:ofsf] ljZn]if0fM klxrfg ul/Psf ljleGg ;d:ofx?nfO{ Plss[t ul/ ltgsf] n]vfhf]vf ug]{ . s] sf/0fn]
ubf{ ;d:of k}bf eof] / o;n] s] s:tf] c;/ u5{ kQf nufpg sf]lzz ug]{ .
#= ljsNksf] klxrfgM ;d:of ;dfwfgsf nflu ;xfos l;4 x'g] ;DefJo ljleGg ljsNkx?sf] ljsf; ug]{ .
sfof{Gjogof]Uo ljsNksf] k|fyldstf lgwf{/0f ug]{ .
$= ljsNksf] ljZn]if0fM k|To]s ljsNkx?sf] ;fGble{stf, sf/0f, c;/ / k|efjsf] ljZn]if0f / d"Nof+sg ug]{ .
ljsNksf kmfObf / a]kmfObfx? s] s] x'g ;S5g\ egL x]g]{ .
%= ;a}eGbf /fd|f] ljsNk 5gf]6 ug]{M w]/} ljsNk dWo Pp6f /fd|f] ljsNk 5gf]6 ug]{ . of] lg0f{odf k'u]sf] cj:yf
eOsf]n] o;nfO{ lg0f{o lgdf{0fsf] txsf] ?kdf lng] .
^= lg0fo{ sfof{Gjog ug]{M lg0f{o kZrft\ lglZrt glthf k|flKtsf nflu lg0f{o sfof{Gjog ug]{ .
&= k'g/fjnf]sg tyf d'Nofª\sg ug]{M lg0f{o sfof{Gjog kZrft\sf] r/0f xf] h'g clGtd r/0f ul/G5 . o;df
sfof{Gjog ul/Psf] lg0f{on] s] s:tf] k|efj kfl//x]sf] 5 o;nfO{ d'Nofª\sg ug]{ .
$= g]kfndf lg0f{o ubf{ lnOg] cfwf/
g]kfnsf] ;+ljwfg,@)&@ sf] /fHosf] bfloTj, lgb]{zs l;4fGt / gLltx?
cfjlws of]hgfsf nIo tyf p2]Zox?
P]g, lgod, ljlgod / lgb]{lzsfx?
cGt/f{li6«o sfg'g, ;lGw ;Demf}tf, ;xfotf, /0fgLlt
ljutsf lg0f{o tyf glh/x?
;dfhsf] d"No, dfGotf / k|rngx?
;d:ofsf] sf/0f / bL3{sfnLg k|efjx?
;d:of;Fu ;DalGwt ;"rgf / tYox?
ljifoj:t'sf] P]ltxfl;s k[i7e"ld
sfof{Gjog Ifdtf, ;|f]t / ;fwgsf] cj:yf / pknAwtf
eljio k|ltsf] b[li6sf]0f
bafa ;d"xsf] dfu / cj:yf
15
$= lg0f{odf clg0fL{t x'g] cj:yfsf] klxrfg
xfdLnfO{ df}lvs hjfkm lbg hlt ;lhnf] xf]nf, kl/cfPsf] cj:yfdf lg0f{o ug{ sl7g x'g ;S5 . o:tf] lsg
x'G5 t < sltko cj:yfdf lgDglnlvt ;Defljt sf/0fx¿n] klg xfdL cGof]n / clgl0f{t aGg ;Sb5f}F Û
kof{Kt ;"rgfsf] cefj
tTsfnsf] kl/l:ylt jf jftfj/0f
bafa ;d"x
eljiosf] c;/ jf k|efj
;|f]t;fwgsf] pknAwtf
lg0f{o ug]{ clwsf/
;do ;Ldf
ljBdfg gLlt, sfg'g
16
#= ;+rf/ ;Lk (Communication Skill)
#=! ;+rf/ (Communication)
• b'O{ kIfx¿lar ;"rgf cfbfgk|bfg ug]{ / cy{ a'em\g] k|lj|mofnfO{ ;~rf/ elgG5 .
• (Communication is a process of understanding and sharing meaning between two
persons/aspects )
• Ps kIfn] csf]{ kIfnfO{ s'g} hfgsf/L k7fpg] k|lj|mof g} ;~rf/ xf] .
• ;~rf/ JolSt, ;d"x / ;+:yf lardf x'g] ub{5 .
• ;~rf/cGtu{t af]Ng], ;'Gg], k9\g], n]Vg], x]g]{ cflb lj|mofsnfkx¿ kb{5g\ .
• ;~rf/sf] d'Vo p2]Zo g} JolStn] c¿nfO{ ;"rgf k7fpg' tyf c¿af6 ;"rgf k|fKt ug'{ xf] .
• ;~rf/ eg]sf] s'g} ;Gb]znfO{ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf k7fpg' tyf To;sf] cy{ a'em\g' xf] .
• ;~rf/ b'O{ kIfx¿lar x'g] Ps Jojl:yt k|lj|mof xf] .
• of] Pp6f l;k jf snf xf] .
• o;df ;"rgf, hfgsf/L, ljrf/ / efjgfx¿ k7fpg], k|fKt ug]{ tyf a'em\g] sfo{ ul/G5 .
• ;"rgf jf ;Gb]znfO{ pko'St 9ª\uaf6 ;fª\s]tLs/0f ul/;s]kl5 ;"rgf jf ;Gb]zx¿sf] cfbfg k|bfg
ug{ o:tf dfWoodsf] cfjZostf kb{5 .
• k|ToIf e]63f6, 6]lnkmf]g, df]afOn kmf]g, /]l8of], 6]lnlehg, lr7Lkq, kqklqsf, OG6/g]6, km\ofS;,
lel8of] cflb k|rngdf /x]sf d'Vo ;~rf/ dfWod x'g\ .
17
• o;nfO{ ;'/lIft clen]v /fVg ;lsG5 / eljiodf sfg'gL k|df0fsf ¿kdf k]; ug{ ;lsG5 .
• o;y{ dxTjk"0f{ ;Gb]znfO{ lnlvt ;~rf/ dfkm{t cfbfgk|bfg ug'{ /fd|f] x'G5 .
-u_ ;fª\s]lts ;~rf/ (Symbolic Communication)
• s'g} efiff jf zAb k|of]u gu/L ;ª\s]tsf cfwf/df ;Gb]z cfbfgk|bfg ul/G5 eg] To;nfO{
;fª\s]lts ;~rf/ elgG5 .
• o; cGtu{t lrx\g, ;ª\s]t, O;f/f, zf/Ll/s xfpefp, cg'xf/sf] cleJolSt cflb kb{5g\ .
• lrghfgsf dflg;;Fu e]6 x'Fbf d':sfpg], v';L dx;'; ug]{, xftsf] O;f/fn] af]nfpg], 6fpsf]
xNnfP/ xf] jf xf]Og eGg' ;fª\s]lts ;~rf/ xf] .
• 6«flkms lrx\g jf gS;f klg ;fª\s]lts ;~rf/ xf] .
• 5f]6f] ;dodf tTsfn va/ k7fpgsf nflu ;fª\s]lts ;~rf/ dxTjk"0f{ 5 .
19
$=# tgfjsf ljz]iftf (Nature of the Stress)
21
सकािात्मक सोच भलने ।
सामनदातयक कायु गने ।
समय समयमा स्िास््य िााँच गने ।
अरुको अनािश्यक नतकल नगिी आफ्नो पष्ृ ठिूभम अननसाि चल्ने प्रयास गने ।
कनलत/दव्न युसनमा नफस्ने ।
भमतव्ययी िीिनशैली अपनाउने ।
$=& åGå, tgfj / åGå Joj:yfkg (Conflic, Stress and Conflict Management)
दईन िा दई न िन्दा िढी व्यजतत, समूह िा संगठन बिचको असहमतत नै द्िन्द हो ।
(A conflict is a disagreement among two or more individuals group or organizations)
कननै पतन परिजस्थमा दई न िा दई
न िन्दा िढी पािीहरुले आफनलाई बिपक्ष महसनस गननु नै द्िन्द हो ।
(Conflict is any situation in which two or more parties feel themselves in opposition)
एक प्रक्रक्रया िहााँ एक पािीले अको पािीलाई नकािात्मक असि गिे को छ िन्ने महसनस गदै सनरु हनन्छ िा
पदहलो पक्षले ख्याल गने केहीलाई नकािात्मक रुपमा असि गछु ।
(A process that begins where one party perceives another party has negatively affected, or is about to
negatively affects something that the first party cares about)
मातनसहरुको दे खापने बिपरित दृस्िीकोणको द्िन्द अिस्था नै हो ।
स्रोत दल
न ि
ु हननाको कािण ि मातनसहरु सिै त्यसैको प्राजततमा केजन्ित िहदा उनीहरुका बिचमा द्िन्द हनन्छ
।
कननै पतन समािमा द्िन्द तनयभमत ि अपरिहायु प्रक्रक्रया हो ।
सकािात्मक द्िन्दले मातनसमा सकािात्मक उिाु ि नकािात्मक द्िन्दले नकािात्मक उिाु प्रदान गदु छ ।
22
धचत्र: द्िन्द ि तनाि विचको सम्िन्ि
23
ध्यानले मनमा िएका नकािात्मक कनिाहरुलाई सकािात्मक रुपमा रुपान्तिण गरि मनलाई शान्त िाख्ने
काम गछु ।
यसले धचत्त शान्त ि सन्तनभलत िनाई मातनसलाई उिाु ददन्छ ।
त्यसैगिी योगले पतन मातनसलाई शािीरिक रुपमा तन्दरु
न स्ती िाखी स्िस्थ ् िहन मद्दत गदु छ ।
यसरि दै तनक रुपममा ध्यान, योग गने ि विज्ञको सहायतािाि मनोसामाजिक पिामशु भलएमा कननै पतन
खालको तनािलाई तनयन्त्रण गनु सजिलो हनन्छ
25
%=$ 6f]nLsfo{ / g]t[Tj ljsf; (Team work and leadership development)
• एक आकाु प्रतत तनिुिता ि समान उद्देश्य िा सोचमा आिारित िहे ि तनमाुण िएको मातनसहरुको
समनहलाई िोभल (Team ) ितनन्छ । उतत िोलीले गने कायुलाई िोभल कायु ितनन्छ ।
• कननै पतन िह
ृ त काम गनु व्यजतत एतलैले सम्िि हनदै न ।
• कदठन कामहरु सामदन हक प्रयासमा सम्पन्न गदाु सहि ि सफल हनन्छ ।
• िोलीको आकाि भसभमत हनननको साथै सदस्यहरु छनोि गदाु साििानी अपनाउनन पछु ।
• िोलीमा िहे का सिैले नेतत्ृ ि आदान प्रदान गछु न ।
• सिैको क्षमताको कदि गननप
ु छु िन्ने भसिान्तमा िोभल कायु आिारित हनन्छ ।
• समहन को सोच गततभसल अन्तिक्रक्रया (Dynamic interaction) मा आिारित हनन्छ ।
• त्यसैले सामान्य व्यजततहरुलाई असािािण परिणामहरु प्रातत गनु अननमतत ददने त्यस्तो एक सहकािी
प्रक्रक्रयालाई िोभल कायु (Team work) ितनन्छ ।
26
PsfO $
dfgj tyf ;dfhsf] pb\ej / ljsf;
(Emergence and Development of Human and Society)
27
!=@= dfgj hfltsf] h}ljsLo ljsf;j|md
• To; a]nf k'R5/ gePsf, 7f8f] lhp8fn, 7'nf] dl:tis / b'O{ v'6\6fn] lxF8\g ;Sg] ljz]iftf ePsf
g/ jfg/x¿sf] pTklQ ePsf] lyof] .
• pb\ljsf;sf j|mddf jt{dfg dfgjsf k'vf{n] log} ljz]iftfx¿ j|mlds ¿kdf ljsf; u/L kl/is[t
agfpFb} nu]sf] kfOG5 .
• dfgjsf oL k'vf{nfO{ xf]ldlg8 (hominid) eGg] ;femf gfdn] lrlgG5 .
• vf]h tyf cg';Gwfgsf j|mddf e]l6Psf g/jfg/x¿ ;x]nfGy|f]k; (Sahelanthropus), cf]/f]l/g
(Orrorin) / cfl8{lky]s; (Ardipithecus) sf cjz]ifx¿af6 klg logLx¿df xf]ldlg8sf s]xL
ljz]iftfx¿ /x]sf] kfOPsf] 5 .
• dfgj cjz]ifzf:qLx¿n] xfn;Dd e]l6Psf xf]ldlg8x¿sf cjz]ifx¿nfO{ c:6«fnf]lky]s; / xf]df]
u/L hDdf b'O{ hfltdf juL{s/0f u/]sf 5g\ .
• t/ xfn;Ddsf] vf]h cg';Gwfg / cflbd dfgjsf cjz]ifx¿sf] ljZn]if0f ubf{ dfgjsf] ljsf; ^
r/0fdf ePsf] dflgPsf] 5 .
!= c:6«fnf]lky]s; (Australopithecus)
@= xf]df] x\oflaln; (Homo habilis)
#= xf]df] O/]S6; (Homo erectus)
$= xf]df] lgoG8/yn]lG;; (Homo neanderthalensis)
%= /fdflky]s; -Ramapithecus_
^= xf]df] ;]lkoG; (Homo sapiens)
!=@=!= c:6«fnf]lky]s; (Australopithecus)
• c:6«fnf]lky]s;n] cfheGbf sl/a $) nfv jif{ cufl8 b]lv !) nfv jif{ cufl8;Dd k[YjLdf a;f]af;
u/]sf] lyof] .
• c:6«fnf]lky]s;sf cjz]ifx¿ k'aL{ clk|msfsf s]Gof, tfGhflgof / Olyof]lkof tyf dWo clk|msfsf]
rf8df ;d]t e]l6Psf 5g\ .
• l;wf ¿kdf b'O{ v'6\6fn] lxF8\g', vKKf/sf] cfsf/ jfg/;Fu ldNg', xf]rf] sbsf] x'g', kf]yLeGbf efn] 7'Nff]
x'g' / cg'xf/sf] cufl8 Rofk' lg:sg' o; hfltsf ljz]iftf x'g\ .
• logLx¿ em'G8 agfP/ a:g] ub{y] .
!=@=@= xf]df] x\oflaln; (Homo habilis)
• िामावपथेकस/भशिावपथेकसलाई िामिानिको रुप मान्दै दहन्द न दे िताको नाम िाम/भशििाि नामाकिण गरिएको
मातनन्छ ।
• िामावपथेकस/भशिावपथेकसलाई अन्य िानि(Ape)लाई छोडेि हे ने हो िने मानि िस्तै दे खखने पदहलो प्राणीको
रुपमा भलईन्छ ।
• सन ् १९३२ मा पदहलो पिक यो मानिको १ लाख २२ हिाि िषु पनिानो अिशेष िाितको भशिाभलक क्षेत्र
ििपि दे खखयको हो िन्ने मान्यता छ ।
29
• नेपालको ततनाउ नदीको क्रकनािामा िहे को िनििलमा १ लाख १० हिाि िषु पनिानो िामावपथेकसको दााँत प्रातत
गरिएको त्यहरु िहे का छन ् ।
• यसलाई िामायणका हननमान, िली, सनधग्रि आदद िानिहरुको आददम पनखाु हो िन्न सक्रकने आिाि पतन
िएको छ ।
• यसलाई ओिांगगोिांगको पख
न ाु पतन मातनएको छ ।
• xf]df] ;]lkoG; cyf{t\ cfw'lgs dfgjsf] cfheGbf sl/a ! nfv %) xhf/ jif{ cufl8 pb\ljsf;
eO;s]sf] lyof] .
• To;}n] s]xL ;do lgoG8/yn dfgj / cfw'lgs dfgj ;Fu;Fu} afFr]sf lyP .
• lgoG8/yn dfgj cfw'lgs dfgj;Fusf] k|lt:kw{fn] ubf{ nf]k eP/ uPsf] xf] jf cfw'lgs dfgjd}
;dflxt ePsf] xf] eGg] af/]df vf]hstf{x¿df Psdt 5}g .
• sf/0f h] eP klg #),))) jif{ otfsf] lgoG8/ynsf] cjz]if k|fKt ePsf] 5}g .
• o;kl5sf] xfn;Ddsf] dfgj hflt xf]df] ;]lkoG; g} xf] .
30
@=# dfgjzf:qLx¿ O{= aL= 6fOn/ / P= Pn= df]uf{gsf] ;dfhsf ljsf;sf r/0f
33