ST. JAMES SCHOOL OF SUBIC, INC.

Asinan Poblacion, Subic, Zambales

Tel. Fax (047) 232-3073
SY 2020-2021

EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO/CHRISTIAN LIVING10

Modyul bilang: 4 Panahon na Nakalaan:

Pangalan ng mag-aaral
Baitang at Seksyon
Pangalan ng Guro Gng. Maria Leah Salamate

Tungkol sa Modyul
Ang modyul na ito ay maingat na ginawa para masiguro
ang paghahatid, pag-unawa, at paglipat sa mga tunay na
buhay na aplikasyon ng minimum na mahahalagang
kasanayan sa pag-aaral (MELCs) tulad ng hinihiling ng
Kagawaran ng Edukasyon . Ang mga aktibidad
at pagtatasa ay nakahanay sa mga kakayahan upang
matiyak na ang nakakamit ng mag-aaral ay mahusay na naabot. Ang magulang o
tagapag-alaga ay binigyan ng puwang upang makisali sa modyul (puna, mungkahi, at
pagmamasid.) Ang mag-aaral ay binibigyan ng pagkakataong mapabuti ang sarili sa
pamamagitan ng pagmuni-muni, personal na panalangin at journal. Ang pag-uugnay ng
mga pagpapahalaga ay binibigyan ng isang napakahalagang bahagi sa modyul.

Sa yunit na ito, ang ating mga pamantayan ay ang mga sumusunod:

Pamantayang Pangnilalaman
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa pangangalaga
sa kalikasan.

Pamantayan sa Pagganap
Nakagagawa ang mag-aaral ng angkop na kilos upang maipamalas
ang pangangalaga sa kalikasan

Pamantayan sa Paghubog
Ang mag-aaral ay magiging isang tapat na lingkod na
tagapangalaga o tagapangasiwa ng mga nilikha ng Diyos.

Institutional Core Values: Social Responsibility, Integrity and

Honesty, Christcenteredness.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 1

Para sa linggong ito, ang aming inaasahang matamo sa pag-aaral ay nakalista sa ibaba.
Subaybayan ang iyong pag-unlad sa modyul ng linggong ito gamit ang inaasahan sa
pagkatuto

Inaasahang pagkatuto

Natutukoy ang mga isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa

kalikasan.

Nasusuri ang mga isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kalikasan.

Napangangatwiranan na:
a. Maisusulong ang kaunlaran at kabutihang panlahat kung ang lahat ng tao ay may
paninindigan sa tamang paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kalikasan.
b. Lahat ng tao ay mamamayan ng iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang
kalikasan (Mother Nature).
Inuutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan (stewards) at hindi maging
tagapagdomina para sa susunod na henerasyon.
c. Binubuhay tayo ng kalikasan.

Nakabubuo ng mapanindigang posisyon sa isang isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan

at pangangalaga sa kalikasan ayon sa moral na batayan.

PANALANGIN NG MAG-AARAL

Bago ka pormal na magsimula sa modyul na ito, inaanyayahan kitang sumulat ng isang

maikling panalangin.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 2

Magsimula na tayo
Ang kaayusan ay isang bagay na dapat na maitaguyod. Mula
nang
maitatag , dapat itong patuloy na mahalin at panatilihin. Iyon ang
ginagawa ng Diyos. Lumilikha siya ng kaayusan mula sa kaguluhan,
pagkakasundo mula sa saligutgot, pagkatapos ay inilalagay ang
pamamahala sa tao. Sinasabi Niya sa tao na magkaroon ng
kapangyarihan at supilin ang mundo. Upang masupil ay hindi
nangangahulugang magsamantala nang walang awa. Sa halip ito ay
nangangahulugang mahalin at panatilihin para sa pagpapanatili. Sa
gayon, ang lalaki at babae ay nag-aalaga ng mga halaman upang
paunlarin ito at mamunga; inaalagaan nila ang mga ilog at dagat upang hindi sila matuyo
ngunit magpapatuloy na maging tirahan ng isa sa kanilang mapagkukunan ng pagkain;
pinangangalagaan nila ang kagubatan upang magpatuloy silang magbigay sa kanila ng
kanilang mga materyal na pangangailangan habang pinipigilan ang pagguho ng lupa na
maaaring maging sanhi ng pagbaha. Ginagawa nila ito at maraming iba pa upang
mapangalagaan, mapanatili at maparami ang mga bagay na nilikha ng Diyos. Ang papel na
ginagampanan ng indibidwal ay ang isang matapat na tagapangasiwa na pumupuno sa lupa,
namumuno sa lupa, at namumuno sa lahat ng mga hayop - lahat sa pangalan ng Diyos.
Subalit ano ang nangyari? Ano ang nangyari sa inayos ng Diyos? Ano ang nagyari sa
Kanyang mga nilkha? Nasaan ang kapangyarihang ipinagkaloob sa tao upang mapanatili ang
kagandahan at kaayusan ng Kanyang nilikha? Anong nangyari sa tungkuling ibinigay ng Diyos
upang mapayabong at maalagaan ang kalikasan?
Wala ka bang napapansin sa iyong kapaligiran? Sa kalikasan? May pagbabago ba?
Ano-anong pagbabago ang napansin mo?
Maraming pagbabago! Marami tayong mapapansin! Tama!
Marami tayong nakikitang nangyayari ngayon sa ating kapaligiran
at kalikasan. Ngayon, nakakaranas tayo ng matinding tag-init,
mga pag-ulang nauuwi sa pagbabaha., malalakas na bagyo, at
marami pang iba. Kadalasan nauuwi ito sa pagkasira ng mga ari-
arian at ng pagkitil ng buhay ng nakararami. Minsan, hindi natin
maiwasang magtanong,: Ano na nga ba itong nangyayari sa atin?
Galit na ba sa ating ang Inang Kalikasan?
Sa modyul na ito, inaasahang mauunawaan mo kung ano ang maaaring gawin o
gampanin ng tulad mo upang maibalik ang kaayusan, maiwasan ang kaguluhan at mga
ganitong pangyayari, at matututuhan mo ang iyong pananagutan sa kalikasan at kung paano
mo maipakikita ang pananagutang ito. Nais mo bang simulan na natin?

Sa pagsisimula nang ating pagtuklas, inaanyayahan kitang basahing mabuti ang

isang maikling akda at isakatuparan ang gawaing nakatala.

Ang mga bagong tuklas at imbensyon ay mabilis na binabago ang mundo. Ginawa
nila ang transportasyon at komunikasyon nang mas mabilis at mas maginhawa; pinagaan nila
ang trabaho at binago pa ang ating mga paraan sa paglilibang. Ano ang ilan sa mga
makabagong ideya na ito? Paano nila tayo tinutulungan? Paano sila makakasama sa atin?
Ang pagsulong ay nagbabayad sa kalikasan, lalo na sa Metro Manila at iba pang mga
industriyalisado at siksik na populasyon na mga lunsod o bayan. Karamihan sa mga pasilidad
sa transportasyon na gumagamit ng fossil fuel ay naglalabas ng mga mapanganib na gas tulad
ng hydrocarbon lead oxides at carbon monoxide. Maraming mga makinarya na ginamit para
sa paggawa ng "modernong mga produkto" ay nag-aambag din ng isang makatarungang
bahagi ng mga nakakalason na emissions. Ang ilang mga kemikal na pataba at pestisidyo na
makakatulong sa paggawa ng mas malaki at mas malusog na mga halaman ay nagdudumi sa
kalikasan. Ang lahat ng ito ay nagbabanta sa kalusugan ng buong populasyon.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 3

 Araw-araw, ang mga headline ng pahayagan ay nakaharap sa atin ng mga bagong
problema na sanhi ng mga makabagong ideya at panandaliang solusyon sa iba`t ibang mga
problema. Ipinakita nila, lalong, kung paano ito maaaring "Mixed Blessing" - paglutas ng ilang
mga problema ngunit lumilikha ng iba. Halimbawa, ang ilang mga bukid sa agrikultura ay
ginawang mga subdivision ng tirahan upang malutas ang mga problema sa pabahay.
Gayunpaman, ang solusyon na ito ay nagbubunga ng mga problema sa supply ng pagkain at,
madalas na polusyon. Ang isa pang halimbawa ay ang industriya ng pagmimina na
nagbibigay ng trabaho sa maraming tao. Kasabay nito, nanganganib ito sa buhay kapag ang
kumpanya ng pagmimina ay nagtatapon ng mercury at mga tailing ng mina sa mga ilog at
dagat sa halip na sa pamamagitan ng mga pamamaraan na maitapon sa basura.
Aling mga "pagpapala" ang maaaring gawing mas mahusay na tirahan ang mundo?
Alin sa mga hindi nagdudulot ng pinsala sa mundo ng paglikha?

Panuto: Gawin ang sumusunod:

Tugon ng Guro
1. Sabihin kung bakit ang ilang mga tuklas / makabagong
ideya / imbensyon ay "magkahalong mga pagpapala"
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
2. Gumuhit ng apat na mga natuklasan / inobasyon / imbensyon. Sa kabaligtaran ng
bawat isa, isulat kung bakit ito ay isang tulong; bakit ito nakakasama. Gamitin ang
talahanayan sa ibaba.

Natuklasan/Inobasyon/Imbensyon Kung paano ito Kung paano ito

nakatutulong? nakakasama

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 4

 3. Ano ang magagawa mo upang maiwasan ang pinsalang nagawa ng pagtuklas /
pagbabago / imbensyon na iginuhit mo sa bilang 2?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
(Ang gawain ay isinalin sa tagalaog mula sa aklat ng Vibal. The Commitment for Salvation c. 1998)

Petsa kung kailan natapos ang gawain

Oras
Lagda ng Guro:
(Signature over printed Name)

Nakita natin sa unang gawain na sa bawat pag-unlad at pagtugon sa mga suliraning

ating kinahaharap sa lipunan ay may isang malaking nagsasakripisyo na nagdudulot lalo ng
isa pang napakalaking problema ng ating bayan, ng ating mundo.

Ang susunod na gawain ay mas malapitang pagsusuri ng mga kinahihinatnan

nang pag-unlad, epekto ng pagbabago, nang mga pagtuklas, inobasyon at
imbensyon ng tao. Inaanyayahan kitang suriing mabuti ang mga larawan at
isulat ang iyong mga napansin at obserbasyon sa guhit sa ibaba.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 5

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Sagutin ang mga tanong.

1. Naging madali ba para sa iyo na tukuyin ang pagkakaiba ngmga larawan? Bakit oo?
Bakit hindi? Ipaliwanag ang sagot.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 6

 2. Ano ang iyong naramdaman sa naging resulta ng iyong
ginawang pagsusuri? Ipaliwanag ang sagot. Tugon ng Guro
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
3. Naapektuhan ka ba sa naging resulta ng iyong pagsusu-
ri? Kung oo, sa papaanong paraan? Ipaliwanag.
Kung hindi, bakit? Ipaliwanag.
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________

Batay sa mga larawng ito, nakikita o nasasalamin na natin ang napakalaking

suliranin o problema na kinahaharap ng ating bayan at ng buong mundo: ang
pagkasira ng ating kalikasan. Ikaw? Ano ang naging kabahagi mo rito? Pagkasira
ba o pagpapanatili ng kagandahan at kaayusan? Inaanyayahan kitang iguhit ang
iyong nagawa o ginawa para sa kalikasan. Gamitin ang concept map sa ibaba.

Petsa kung kailan natapos ang gawain

Oras
Lagda ng Guro:
(Signature over printed Name)

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 7

 Upang maunawaan natin ang lahat, magkaroon tayo ng paglilinaw. Balikan natin
kung paano nagsimula ang lahat. Inaanyayahan kitang basahin at unawaing mabuti ang mga
pahayag.
Sinasabi ng Banal na kasulatan (Genesis 1:24-31)
Sinabi ng Diyos: “Magsupling ang lupa ng mga buhay na
hayop ayon sa sariling uri ng mga ito: mga mababangis
na hayop, at mga hayop na gumagapang sa lupa, ayon sa sariling
uri ng bawat isa. At gayon nga ang nagyari. Nilikha ng Diyos ang
iba’t ibang uri ng mga hayop: mga mababangis na mga hayop, ang
iba pang mga hayop, at lahat ng gumagapang sa lupa ayon sa sa-
riling uri ng mga ito. Minasdan iyon ng Diyos – at iyon nga ay
mabuti.
Sinabi ng Diyos: “Lalangin natin ang tao na ating
larawan at kahawig. Sila ang makapangyari sa mga isda sa dagat,
sa mga ibon sa langit, sa lahat ng mababangis na hayop at sa iba
mga hayop, at sa lahat ng gumagapang sa lupa.”
Kaya nilikha ng Diyos ang tao na kanyang larawan; larawan
ng Diyos, siya ay kanyang nilikha; nilikha niya silang lalaki at babae.
Pinagpala niya ang mga ito at sinabi: “Maging mabunga kayo at magparami, punuin
ninyo ang lupa at kayo ang makapangyari sa mga isda sa dagat at mga ibon sa langit, sa
bawat buhay na hayop na gumagalaw sa lupa.”
Sinabi ng Diyos: “Ibibigay ko sa inyo ang lahat ng halaman sa balat ng lupa na
nagbubunga ng buto, at lahat ng punong namumunga ng mga prutas na may buto. Ang mga
ito ang inyong pagkain. At ibibigay ko naman sa lahat ng mababangis na hayop, sa lahat ng
ibon sa langit, sa lahat ng hayop na gumagapang sa lupa – sa lahat ng may hininga ng buhay
– ang lahat ng luntiang halaman bilang pagkain nila. At gayon nga ang nangyari.
Pinagmasdan ng Diyos ang lahat ng Kanyang ginawa, at tunay ngang napakabuti ng mga
iyon.
Sinabi sa Catechism of the Catholic Church (CCC) bilang 2402;2404 – 2405; 2425 -
2418
Sa pasimula ay ipinagkatiwala ng Diyos ang mundo at ang mga
mapagkukunan nito sa karaniwang pangangasiwa ng sangkatauhan
upang alagaan sila, pamunuan sila sa pamamagitan ng paggawa, at
tangkilikin ang kanilang mga bunga. Ang mga kalakal ng paglikha ay
nakalaan para sa buong sangkatauhan. Gayunpaman, ang mundo
ay
nahahati sa lahat upang masiguro ang seguridad ng kanilang
buhay,
nanganganib ng kahirapan at nanganganib ng karahasan. Ang
paglalaan ng ari-arian ay lehitimo para sa paggarantiya ng kalayaan
at dignidad ng mga tao at para sa pagtulong sa bawat isa sa kanila upang matugunan ang
kanyang pangunahing mga pangangailangan at ang pangangailangan ng mga nasa kanyang
pangangalaga. Dapat itong payagan para sa isang likas na pagkakaisa upang makabuo sa
pagitan ng mga tao.
"Sa kanyang paggamit ng mga bagay ay dapat isaalang-alang ng tao ang mga
panlabas na kalakal na lehitimo niyang pagmamay-ari hindi lamang bilang eksklusibo sa
kanyang sarili ngunit karaniwan sa iba, at sa diwa na makikinabang sila sa iba pati na rin sa
kanyang sarili." Ang pagmamay-ari ng anumang bagay ay gumagawa ng mayhawak nito ng
isang tagapangasiwa ng Diyos, na may gawaing gawin itong mabunga at maipaabot ang mga
benepisyo nito sa iba, una sa lahat ng kanyang pamilya.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 8

 Mga kalakal ng produksyon - materyal o hindi materyal-tulad ng lupa, mga pabrika,
kasanayan sa praktikal o pansining, pinipilit ang mga may-ari na gamitin ang mga ito sa mga
paraang makikinabang sa pinakamaraming bilang. Ang mga nagtataglay ng mga kalakal para
magamit at pagkonsumo ay dapat gamitin ang mga ito nang may katamtaman, na inireserba
ang mas mabuting bahagi para sa panauhin, para sa maysakit at mahirap.
Ang kapangyarihan ng tao sa walang buhay at iba pang mga nabubuhay na nilalang na
ipinagkaloob ng Lumikha ay hindi ganap; nililimitahan ito ng pag-aalala sa kalidad ng buhay ng
kanyang kapwa, kabilang ang mga susunod na henerasyon; nangangailangan ito ng
paggalang sa relihiyon para sa integridad ng paglikha.
Ang mga hayop ay mga likha ng Diyos. Pinalilibutan
niya sila ng kanyang pansamantalang pangangalaga. Sa kanilang
pag-iral ay binasbasan nila siya at binibigyan siya ng kaluwal-
hatian. Sa gayon ang mga tao ay may utang na loob sa kanila.
Dapat nating alalahanin ang kahinahunan kung saan ipinakita ng
mga banal tulad ni St. Francis ng Assisi o St. Philip Neri
ang tamang pagmamahal at pangangalaga sa mga hayop.
Ipinagkatiwala ng Diyos ang mga hayop sa pangangasiwa ng mga nilikha niya sa
kanyang sariling imahe. Samakatuwid ito ay lehitimong gumamit ng mga hayop para sa
pagkain at damit. Maaari silang maging alaga upang matulungan ang tao sa kanyang trabaho
at paglilibang. Ang medikal at pang-agham na pag-eksperimento sa mga hayop, kung
mananatili ito sa loob ng makatwirang mga limitasyon, ay isang katanggap-tanggap na moral
na kasanayan dahil nag-aambag ito sa pag-aalaga o pagliligtas ng buhay ng tao.
Taliwas ito sa dignidad ng tao upang maging sanhi ng paghihirap o pagkamatay ng
mga hayop nang hindi kinakailangan. Hindi rin karapat-dapat na gumastos ng pera sa kanila
na dapat bilang isang priyoridad ay mapupunta sa kaluwagan ng pagdurusa ng tao. Maaaring
mahalin ng isang tao ang mga hayop; hindi dapat idirekta ng isa sa kanila ang pagmamahal
na nararapat lamang sa mga tao.
Sa makatuwid, sa kwento ng paglikha at sa Turo ng Simbahan ay ipinagkaloob sa atin
ng Diyos ang kapangyarihan na pangalagaan ang kalikasan. Ipinagkatiwala Niya ang lahat ng
Kanyang nilikha sa atin na bilang pinakamataas na uri sa lahat ng nilikha Niya. Ang
pagtitiwalang ito ay isang patunay na tunay ngang minamahal tayo ng lubos ng Panginoon
kaya ibinigay Niya sa atin ang kalikasan.
Ano nga ba ang kalikasan? Ano ang kahalagahan nito sa atin bilang tao?
Ang kalikasan ay tumutukoy sa lahat ng nakapaligid sa atin na maaaring may buhay o
wala. Ito ay kinabibilangan ng mga puno’t halaman, at lahat ng iba’t ibang uri ng hayop mula
sa maliit hanggang sa malaki, Ang lahat ng salik na siyang nagbibigay-daan o tumutugon sa
mga pangangailangan ng mga nilalang na may buhay upang ipagpatuloy ang kanilang buhay
ay maituturing ding bahagi ng kalikasan. Kabilang dito ang hangin, lupa, tubig at iba pang mga
anyo nito. Kapag sumusuporta sa pagpapatuloy ng buhay ng mga nabubuhay na nilalang ay
maituturing na kalikasan, may buhay man o wala.
Ang kalikasan ay kaloob sa atin ng Diyos upang tayo ay patuloy
na mabuhay. Samakatuwid, binubuhay tayo ng kalikasan kung
kaya’t binigyan Niya tayo ng tungkulin at pananagutang ito’y ating
pangalagaan. Subalit sa pagdaan ng mga panahon, mukhang
naiba ang pagtingin at pagtrato nating mga tao sa kahalagahan ng
kalikasan. Tayo, ang tao, ay nagpatuloy sa walang habas na
paninira sa pag-aakalang siya ay may karapatan sa kalikasan.
Minaltrato ng tao, natin, ang kalikasan. Ginawa nating sentro ang ating mga sarili sa lahat ng
nilikha ng Diyos. Inabuso natin ang kalikasan.
Ano-ano bang pang-aabuso ang nagawa natin sa kalikasan? Ano-anong paglabag sa
pangangalaga sa kalikasan ang isinagawa at patuloy na isinasagawa natin na nagbunga ng
unti-unting pagkasira ng kalikasan?
Mga Maling Pagtrato sa Kalikasan

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 9

 Napapansin natin na napakalaki ng pagkakaiba ng kasalukuyang panahon kaysa sa
nakaraan. Napakainit ng panahon, hindi na natin alam kung kalian talaga ang tag-init at tag-
ulan, kabi-kabila ang trahedyang hindi inaasahang mangyayari, mula sa di-inaasahang
pagputok ng Bulkang Taal (Enero 12, 2020), sa mga biglaang pagguho ng lupa, mga pagbaha
maging sa sento ng bansa (Ulysses, 2020) at iba pang pangyayari n kumitil ng maraming
buhay ng tao at pagwasak ng ari-arian. Bakit may mga nakakagulat na pangyayaring nito
ngayong mga panahon? Sapagkat maraming pagmamaltrato at paglabag ang ginagawa ng
tao na tuwirang taliwas sa pangangalaga sa kalikasan.Isa-isahin natin ang mga ito at suriin mo
ang iyong sarili kung isa ka sa mga kabataang gumagawa rin ng mga ito.
1. Maling Pagtatapon ng Basura. Dahilan sa komersiyalismo at konsyumerismo,
nagkaroon ang tao ng maraming bagay na nagiging patapon o hindi na maaaring
magamit. Resulta? Walang pakundangan sa pagtatapon ng basura at kung saan-
saang lugar na lamang nagtatapon ng mga basura. Ang lahat ng bagay na wala ng
halaga at pakinabang ay itinuturing na basura kaya’t kadalasan ay itinatapon na
lamang ito. Dahil sa walang habas na pagtatapon ng basura, nagbabara ang mga
daluyan ng tubig, kaya kapag dumating na ang malalakas na ulan hindi maiiwasang
hindi bumaha. Dahil dito, nagiging sanhi pa ito nang pagkakasakit ng maraming tao.
Nagiging sobrang dumi ng paligid, ang mga maruruming basura ay pinamamahayan
ng mga insekto at mga mikrobyong nagdadala ng sakit.
Sa walang habas na pagtatapon ng basura,
ginagawa nating malaking basurahan ang mundo. Ito
ay isa sa pinakamalaking suliraning ating kinakaha-
rap. Maraming bahagi ng kalikasan ang naaapektu-
han dahil sa maling pagtatapon ng mga basura.
Ang dagat at mga ilog na sumusuporta sa
buhay ay unti-unti nang nasisira at dumudumi kung
kaya’t ang layunin nitong magamit para ipagpatuloy
ang buhay, hindi na minsan nasusuportahan. Maraming bahagi ng kalikasan ang
naaapektuhan at nawawalan na nang saysay dahil sa hindi tamang pagtatapon ng mga
basura.

Ikaw, paano mo itinatapon ang iyong mga basura? Saan mo ito itinatapon? Maayos ba ang
iyong pamamaraang ginagawa sa pagtatapon ng iyong mga basura?

2. Iligal na pagpuputol ng mga puno. Ang tagapagbigay sa atin ng napakahalagang

hangin na ating hinihinga upang tayo ay mabuhay at iba
pang mga hayop ay ang mga puno at mga halaman at
ang
kanilang mga ugat ay itinuturing na tagapagdala at taga-
pag-ipon ng underground water na siyang pinagmumulan
ng malinis na tubig na ating iniinom. Kapag ang mga
punong ito ay nawala o naubos, tiyak ang pagkakaroon
nito ng malawakang epekto sa mundo.
Ang patuloy na pagputol ng mga puno lalo na iyong walang permiso o iligal ay may
malaking epekto sa ating kapaligiran at kalikasn. Ito ay nagdudulot ng pagbaha sa panahon ng
tag-ulan sapagkat wala ng mga ugat ng puno ang sisipsip sa tubig. Sa panahon naman ng tag-
init ay nagkukulang ng supply ng tubig. Kadalasan ito rin ay nauuwi sa pagbitak ng mga lupa
na na siyang nagiging dahilan upang ang mga panamin ay matuyo.

3. Polusyon sa hangin, tubig at lupa. Ang hindi tamang pagtatapon ng basura at ang
patuloy na pagpuputol ng puno ay nagdudulot ng polusyon.
Ang malawakang polusyon ay nagpapabago sa kondisyon
ng hangin, tubig, at lupa na kailangan ng tao upang
mabuhay. Ang polusyon ay nagdudulot ng karamdaman
tulad ng respiratory diseases, sakit sa digestive track, sakit
sa balat at marami pang iba. Kapag ito ay hindi naagapan,

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 10

 maging dahilan ng kamatayan lalo na kapag marumi
na ang hanging nilalanghap.

4. Pagkaubos ng mga natatanging species ng hayop at halaman sa kagubatan.

Maraming mga uri ng hayop at halaman ang unti-unting
Nawawala at namamatay dahil sa mga pang-aabuso ng
mga tao rito. Maraming uri ng hayop at halaman ang
nagiging threatened, endangered, at ang pinakamalala sa
lahat ay ang kanilang extinction. Ang balance ng kalikasan
(balance of nature) ay unti-unti na ring nawawala.
Maraming uri ng mga hayop at halaman na may
mahalagang papel na ginagampanan lalo sa pagkontrol ng iba pang uri ng hayop
at halaman ang unti-unti nang nawawala o nagiging extinct.

5. Malabis at mapanirang pangingisda. Isa sa pangunahing hanapbuhay ng mga

Pilipino ay pangingisda. Sapagkat tayo ay nabiyayaan din ng Diyos
ng mayamang karagatan at iba pang anyong tubig, isa
ito sa pinagkukunan ng ikabubuhay ng mga tao sa pamama-
gitan ng pangingisda. Subalit ang mga yamang dagat ay mala-
pit ng maubos dahil walang hintong cyanide fishing, dynamite
fishing, at sistemang muro – ami na nakakasira sa mga isda at
sa kanilang natural habitat o tahanan.
Ang malabis at mapanirang pangingisda ay nagdudulot ng
pagkaubos ng likas yamang ikinabubuhay ng mga tao.

6. Ang pagko – convert ng lupang sakahan, iligal na pagmimina at quarrying.

Nakakaranas na tayo ngayon ng kakulangan sa supply ng
bigas, asukal at iba pang produktong mula sa magsasaka.
Ito marahil sa kadahilanang ang karamihan sa ating mga
bukirin ay ginagawang subdivision, golf courses, mga
hotels, expressways at iba pa at hindi na tinataniman ng
palay at iba pang mga halamang pinagkukunan ng
pagkain
tulad ng mga gulay at prutas.
Hindi lamang kakulangan sa supply ng mga produktong mula sa magsasaka ang
nararanasan natin kundi pati mga pagbaha, pagguho, pagkasira ng ilog at pagbabaw
ng
dagat. Ito ay dahil sa maling sistema na ginagawa ng mga kompanyang nagpapasabog
ng bundok dahil sa pagmimina, paghuhukay sa dalampasigan dahil sa black sand,
pagtatapon sa dagat o mga ilog ng mga debris ng mga pabrikang nagproproseso ng
ginto, nikel at mga yamang mineral.

7. Global warming at climate change. Ang malawakang pag-iba-iba ng mga salik na

nakaaapekto sa panahon na nagdudulot nang matinding pagbabago sa
pangmatagalang sistema ng klima ay tinatawag na
climate change. Ang patuloy naman na pagtaas ng
temperature bunga ng pagdami ng tinatawag na
green house gases lalo na ng carbon dioxide sa ating
atmosphere ay tinatawag na global warming. Ang
global warming ay nagdudulot ng climate change. Ito
ay sa paraang patuloy na pag-init ng panahon na

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 11

 nakaaapekto sa kondisyon hindi lamang sa atmosphere
kundi gayon din sa mga glacier at iceberg na lumulutang sa mga dagat ng mundo.
Dahil sa matinding init, unti-unting nalulusaw ang mga glacier at iceberg na nauuwi sa
pagtaas ng lebel ng tubig sa dagat, mga pagbaha, at matinding pag-ulan. Ang global
warming naman ay nagdudulot ng mahabang tag –init na nauuwi sa malawakang
tagtuyot o El Nino o kaya naman ay malawakan at matagal na pag-ulan o La Nina.

8. Komersiyalismo at urbanisasyon. Ang pag-uugali ng tao at mga kilos na

nagpapakita nang labis na pagpapahalaga na kumita ng pera , pagmamahal sa mga
material na bagay sa halip na ibang pagpapahalaga ay tinatawag na komersiyalismo.
Ang patuloy na pag-unlad ng bayan na mailalarawan sa
patuloy na pagpapatayo ng mga matataas na gusali tulad ng
mall at condominium units ay tinatawag na urbanisasyon.
Ang komersiyalismo at urbanisasyon ay maaaring iugnay sa
konsyumerismo na isang paniniwala na mabuti para sa tao
ang gunasta nang gumasta para sa mga material
na bagay at serbisyo. Dahil sa mga paniniwalang ito, nawala
na sa isipan ng mga tao ang pangangalaga sa kanilang
kapaligiran. Sa pagdami ng mga gusto ng tao lalo na ang tungkol sa mga material na bagay,
nakaligtaan o nakalimutan na nilang naaapektuhan ang kanilang kapaligiran at kalikasan.

Ito ang katotohanan sa ating panahon ngayon. Subalit ano ang sinasabi sa atin ng mga
Turo ng Simbahan at ang mensahe ng Diyos?
Itinalaga ng Diyos ang mundo at lahat ng nilalaman nito para sa lahat ng mga tao at
lahat ng mga tao upang ang lahat ng nilikha na mga bagay ay maibahagi nang pantay sa lahat
ng sangkatauhan sa ilalim ng patnubay ng makatarungang pinamumunuan ng kawanggawa.
Hindi alintana kung ano ang mga istraktura ng pag-aari sa iba't ibang mga tao, ayon sa iba`t at
nagbabago na mga pangyayari at pinagtibay sa kanilang mga ligal na institusyon, hindi natin
dapat kalimutan ang pangkalahatang patutunguhan ng mga kalakal sa lupa. Sa kanyang
paggamit ng mga bagay ay dapat isaalang-alang ng tao ang mga panloob na kalakal na
lehitimo niyang pagmamay-ari, hindi lamang bilang eksklusibo sa kanyang sarili ngunit
karaniwan din sa iba, sa kahulugan na maaari silang makinabang sa iba pati na rin sa
kanyang sarili. (Vatican ll, Church in the Modern World (GS), no. 69)
Ayon naman sa Acts and Decrees of the Second Plenary Council of the Philippines
(PCP ll), bilang 321-324.
Ang isang totoo at makatarungang pag-unlad ay dapat pangunahing pag-aalala sa
isang masidhing pag-aalaga ng ating mundo at ating kapaligiran. Ang pangingisda,
pagmimina, at pagtotroso ay malaki ang naiaambag sa pambansang kaban ng bayan ngunit
kapag nagawa ng hindi sapat na mga pag-iingat para sa integridad ng ekolohiya, nasasangkot
ang mga isyung moral. Ang ating mga likas na yaman ay hindi dapat pagsamantalahan na
parang hindi mauubos, ang pagkawasak ay hindi mababago at hindi maibabalik.
Karamihan sa pagkasira sa kapaligiran ay maaaring maiugnay sa mga
pangangailangan sa kaligtasan ng mga mahihirap, tulad ng pagkawakwak at pagsunog sa
agrikultura at pangingisda na ginagamitan ng dinamita. Ngunit ang mas malaking kasalanan
na lumalaban sa integridad ng paglikha ng Diyos ay dapat ilagay sa pintuan ng mga taong
salot na sanhi ng polusyon ng mga ilog, dagat at lawa ng mga basurang pang-industriya, at
kung sino para sa kita na sistematikong winawasak ang ating mga takip sa kagubatan
hanggang sa punto ng hindi mababagong loob.
Dahil ang integridad ng nilikha ng Diyos ay nilabag, ang ating mga tao ay nagdurusa
para sa pagkawasak na dulot ng mga pagkauhaw at pagbaha. Ang mga kalamidad na iyon ay
hindi masusunod lamang sa hindi mapigil na kapangyarihan ng kalikasan, kundi pati na rin sa
kasakiman ng tao para sa panandaliang pakinabang sa ekonomiya. Ang mga limitasyong
pisikal ng ating likas na mapagkukunan ay nagpapahiwatig ng isang moral na
pangangailangan, ang tungkulin ng responsableng paghahari sa kalikasan.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 12

 Ang dakilang kapangyarihan na ipinagkaloob sa atin ng Lumikha ay hindi isang lisensya
na maling gamitin ang mga nilikha ng Diyos. Tayo ay mga katiwala lamang ng paglikha, hindi
ang ganap na panginoon nito. At ang mga tagapangasiwa ay mananagot sa Maylalang at
nagbibigay ng lahat ng mabubuting bagay.

Bilang matapat na tagapangasiwa ng mundo, ang mga

kalalakihan at kababaihan ay nagtatrabaho para sa pagkakaisa,
isang pagkakaisa, hindi lamang sa mga tao, kundi pati na rin sa
mga nilikha. Nangangahulugan ito na ang lahat ng buhay - hayop
man o tao - ay dapat igalang. Sa pamamagitan ng pagtatakda ng
mga bagay sa pagkakaisa, nakikita ng mga tao ang Diyos bilang
Siya - isang Diyos na may kapangyarihan, puspos ng kabutihan at
buong may pagmamalasakit sa tao. Ang lahat ng mga ito
bumubuo ng isang batayan para sa pagkilala ng mga
tao sa kabutihang-loob at mapagkakatiwalaan ng Diyos.

Ikaw, ano-anong halimbawa ang maaari mong ibigay upang mapatunayan ang saloobing
naipahayag sa ating mga pahayag? Paano mo nga ba pangangalagaan ang ating kalikasan at
kapaligiran?
Ito ang ating dapat tandaan at kailanman ay hindi kalilimutan kapag ang kalikasan at
kapaligiran ang ating pagtutuunan:
 Inuutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan at hindi maging tagapagdomina nito
para sa susunod na henerasyon.
Bilang natatangi sa lahat Niyang nilikha, pinagkalooban Niya tayo ng
kapangyarihang gawin ang nararapat sa kalikasan at may kalayaan tayong gamitin ang
kalikasan. Ngunit dapat nating isipin na ang paggamit sa kalayaan ay napapalooban ng
paggawa ng mabuti. Mabuti ang paggamit sa kalikasan, ngunit kung ito’y nauuwi sa
pagmaltrato at hindi na tumutugon sa kabutihang panlahat, ang kalayaang ginagamit ay
hindi tunay na kalayaan. Ang paggamit at pangangalaga sa kalikasan ay hindi pansarili
lamang kundi isa itong pananagutan na bigyang pansin na nagsasaalang-alang ng
kabutihang panlahat.

 Ang tunay na pangangalaga sa kalikasan ay pagpapakita

ng paggalang sa kabutihang panlahat na siya namang
layunin kung bakit nilikha ng Diyos ang kalikasan. Ang
pangangalaga sa kalikasan ay kinakailangang gawin at
sundin hindi lamang sa ating pansariling dahilan kundi
para sa susunod na henerasyon.

Ang tungkulin natin na pangalagaan ang ating kalikasan

ay
nakaugat sa katotohanang lahat tayo ay mamamayan ng
iisang mundo dahil nabubuhay tayo sa iisang kalikasan
Ang tungkulin natin na pangalagaan ang ating kalikasan ay nakaugat sa katotohanang
lahat tayo ay mamamayan ng iisang mundo, dahil nabubuhay tayo sa iisang kalikasan. Ang
tungkulin nating ito ay hindi lamang para sa mga taong namumuhay sa kasalukuyan sa
panahong ito kundi higit sa mga taong maninirahan dito sa susunod na panahon at
henerasyon.
Upang mgkaroon tayo ng gabay kung paano pangangalagaan ang kalikasang kaloob sa
atin ng Diyos, narito ang mga prinsipyo na gagabay sa atin: (Ten Commandments for the
Environment ni Obispo Giampaolo Crepaldi, Kalihim ng Pontifical Council for Justice and
Peace)

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 13

  Ang tao na nilikha ng Diyos na kaniyang kawangis ang siyang nasa itaas ng lahat ng
Kaniyang mga nilikha ay marapat na may pananagutang gamitin at pangalagaan ang
kalikasan bilang pakikiisa sa banal na gawain ng pagliligtas. Ibig sabihin ang
pananagutan natin tungo sa kalikasan ay igalang at hindi para sa sarili nating
kagustuhan. Ang pangangalaga na kailangan nating gawin ay naaayon sa kalooban at
kagustuhan ng Diyos nang likhain Niya ito. Bilang mga tao na nilalang ng Diyos ay
kaisa Niya tayo sa pagpreserba ng kalikasan at pagpapanatili ng kaayusan ng lahat ng
Kanyang nilalang.
 Ang kalikasan ay hindi nararapat na gamitin bilang isang kasangkapan na maaaring
manipulahin at ilagay sa mas mataas na lugar na higit pa sa dignidad ng tao. Hindi
pangkaraniwan, hindi ordinaryo o kaya’y walang saysay na bunga ng ebolusyon ang tao
at ang nilikha ng Diyos. Ang bawat isa sa atin ay bunga ng kaisipan ng Diyos, ninais,
minahal, at may halaga. Dahil dito, ang bawat nilalang ng Diyos, tao man o kalikasan,
ay hindi kailanman maaaring tratuhin na mga kasangkapan o gamit lamang na
maaaring manipulahin at gamitin nang hindi naaayon sa tunay na layunin. Ang tao lalo
higit ay itinuturing na kamanlilikha ng Diyos at tagapangalaga ng lahat ng Kanyang
nilikha, na nararapat gampanan ng tao na may pagkaalam at responsibilidad.
 Ang responsibilidad na pang-ekolohikal ay gawaing para sa lahat
bilang paggalang sa kalikasan na para rin sa lahat, kabilang na
ang henerasyon ngayon at ng sa hinaharap. Ang pangangalaga
ng kalikasan ay hindi gawain at responsibilidad lamang ng iilan.
Ito ay isang hamon at gawaing panlahat sapagkat ang kalikasan
para sa kabutihang panlahat, at ang lahat ng nilikha ng Diyos ay
magkakaugnay at may koneksyon sa bawat isa.
 Sa pagharap sa mga suliraning pangkalikasan, nararapat na isaalang-alang muna ang
etika at dignidad ng tao bago ang makabagong teknolohiya. Maraming mga bagong
tuklas ang talaga namang nakatutulong sa tao. Ginagawa ng mga modernong
imbensiyon na ito na mas madali ang buhay gayundin maging mas ligtas.
Kahit ang tayo ay itinuturing na kamanlilikha ng Diyos, hindi natin kailanman
maaaring gamitin ang kalikasan sa anumnag gusto nating gawin dito lalo pa kung hindi
naaayon sa layuning nakapaloob sa paglikha ng Diyos. Kapag ginawa na natin, tayo ay
kumikilos na mas mataas pa sa Diyos na maaaring dumating sa puntong ang kalikasan
mismo ang magrerebelde laban sa atin
 Ang kalikasan ay hindi isang banal na reyalidad na taliwas sa
paggamit ng tao. Ang paggamit dito ng tao ay hindi kailanman
mali, maliban na lamang kung ginagamit ito na taliwas sa kung
ano ang kaniyang lugar at layunin sa kapaligiran o ecosystem.
Ang kalikasan ay kaloob ng Diyos sa atin na dapat gamitin
nang may katalinuhan at pananagutang moral. Hindi masamang
gamitin at baguhin ang kalikasan, kailangan lamang na isaalang-
alang ang paggalang sa kaayusan at kagandahan nito. Dapat
ding isipin ang tunay na layunin o gamit ng bawat isang nilikha ng Diyos. Ang maaari
nating gawing pagbabago sa ating kapaligiran ay nararapat na may angkop na
pagkamalikhain at responsibilidad, sapagkat ito mismo ang ating tahanan.
 Ang politika ng kaunlaran ay nararapat na naaayon sa politika ng ekolohiya. Ang halaga
at tunguhin ng bawat pagpapaunlad sa kapaligiran ay nararapat na bigyang-pansin at
timbangin nang maayos. Nakapaloob dito na nararapat pagtuunan ng pansin o kaya ay
isaalang-alang natin ang integridad at ritmo ng kalikasan sa bawat pagpapaunlad na
gusto natin sapagkat ang bawat likas na yamang nasa mundo ay limitado o may
hangganan; isaalang-alang din ang maaring maganap kung anong halaga ang
nakataya sa bawat pagbabagong gagawin sa kalikasan at mga likas na yaman nito ay
hindi magbubunga ng permanenteng pagkasira nito. Ang mga gagawin sa kalikasan ay
nararapat na nakapaloob sa pangsosyal, pangkultural at pangrelihiyosong layunin nito
sa bawat komunidad ng tao. Sa ganitong paraan, isang kaaya-ayang balanse ang
mararating sa pagitan ng paggamit at pagpapanatili ng mga likas na yaman.
 Ang pagtatapos o wakas ng pangunahing kahirapan ay may
kaugnayan sa pangkalikasang tanong na dapat nating
tandaan, na ang lahat ng likas na yaman sa mundo ay

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 14

 kailangang ibahagi sa bawat tao na may pagkakapantay-
pantay. Ang mga likas na yamang ito ng daigdig ay nararapat
na ibahagi sa bawat isa sa paraang makatarungan at may
pagmamahal; ang lahat ng kaunlarang nararapat gawin ay
hindi lamang para sa iilan, kundi para sa tunay na ikagagaling
ng lahat ng tao at ng buong pagkatao nito.
 Ang karapatan sa isang malinis at maayos na kapaligiran ay kailangang protektahan sa
pamamagitan ng pang-internasyonal na pagkakaisa at layunin. Ang pagtutulungan o
kolaborasyon ng bawat isang lahi sa pamamagitan ng pangmundong kasunduan na
itinataguyod ng internasyonal na mga batas ay mahalaga upang mapangalagaan ang
kapaligiran. Ang pananagutan sa kalikasan ay kinakailangang ipatupad sa nararapat na
paraan sa lebel na juridicial. Ang mga batas na ito at pagkakaunawaan ay nararapat na
gabayan ng mga pangangailangan sa kabutihang panlahat. Nararapat lamang ito
sapagkat lahat tayong mamamayan ng iisang mundo ay nabubuhay sa iisang
kalikasang lalang ng Diyos para sa ating lahat.
 Ang pangangalaga sa kapaligiran ay nangangailangan ng pagbabago sa uri ng
pamumuhay na nagpapakita ng moderasyo o katamtaman
at pagkontol sa sarili at ng iba. Ito ay nangangahulugang
pagtalikod sa kaisipang konsyumerismo. Ang uri ng
pamumuhay natin ay kinakailangang sang-ayon sa mga
prinsipyo ng pagtitimpi, pag-aalay, at disiplina sa sarili at
maging sa panlipunang lebel. Kinakailangan natin na
iwaksi
ang kaisipang konsyumerismo at itaguyod ang mga
paraan ng paglikha na nagbibigay-galang sa kaayusan ng mga nilikha na magbibigay
kasiyahan sa batayang pangangailangan ng lahat. Ito ay maaaring matugunan sa
pagkakaugnay-ugnay na siyang nagbibigkis sa lahat ng mga mamamayan ng mundo.
 Ang mga isyung pangkalikasan ay nangangailangan ng espiiritwal na pagtugon bunga
ng paniniwala na ang lahat na nilikha ng Diyos ay Kaniyang
kaloob kung saan mayroon tayong reponsibilidad. Ang
ating pagtingin at saloobin para sa kalikasan ay narara-
pat na mag-ugat sa pasasalamat at paggalang sa Diyos
na siyang lumikha at patuloy na sumusuporta rito.
Ang pagtingin, pangangalaga, pagmamahal, at paggalang
sa kalikasan ay nararapat na nakaugat sa pasasalamat
sa Diyos na Siyang lumikha sa lahat ng ito. Kapag kinalimutan natin ang Diyos, ang
kalikasan ay mawawalan ng kahulugan at mauuwi sa kahirapan.
(Hango sa Modyul Mag-aaral 10 .Edukasyon sa Pagpapakatao. Kagawaran ng Edukasyon Republika ng
Pilipinas.)

Naunawaan mo ba ang lahat ng ito? Upang tayahin ang iyong pag-unawa,

sagutin ang mga tanong na nakatala sa ibaba.

1. Ano ang tungkulin o responsibilidad na ipinagkaloob ng Diyos sa tao

nang siya ay likhain? Paano niya ito isasagawa? Ipaliwanag ang
sagot?
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
2. Paano ginamit ng mga tao ang mga nilkha ng Diyos? Ano-anong
Paglabag at pagpapamalas ng hindi paggalang sa mga nilikha ng
Diyos na ginawa ng mga tao?
_______________________________________________________

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 15

 _______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
3. Ipaliwanag ang mga sumusunod na konsepto:
a. Tayo ay binubuhay ng kalikasan.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
b. Inuutusan tayo ng Diyos na alagaan ang kalikasan at hindi maging tagapagdomina
nito para sa susunod na henerasyon.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
c. Ang tunay na pangangalaga sa kalikasan ay pagpapakita ng paggalang sa
kabutihang panlahat na siya namang layunin kung bakit nilikha ng Diyos ang
kalikasan.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
d. Kapag kinalimutan ng tao ang Diyos, ang kalikasan ay mawawala ng kahulugan at
mauuwi sa kahirapan.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Nakatulong ba sa iyo ang ating mga pahayag upang buhayin, papagningasin, at pag-
alabin ang iyong damdamin sa pagmamahal at pagbibigay halaga sa kalikasang kaloob sa iyo
ng Diyos? Ang kalikasang magdurugtong ng iyong buhay dito sa ibabaw ng mundong iyong
kinabibilangan? Upang pukawin ang iyong kaisipan at mabigyang kamulatan sa pangangalaga
sa kalikasan, narito pa ang ilang mga pamamaraan o mga karagdagang hakbang upang
makatulong sa pagpapanumbalik at pagpapanatili sa kagandahan at kasaganaan ng mundo
na ang makikinabang ay walang iba kundi ikaw, siya, tayong lahat.
1. Itapon ang basura sa tamang lugar.
2. Pagsasabuhay ng 4R. (reduce, re-use, recycle, review)
3. Pagtatanim ng mga puno.
4. Sundin ang mga batas at makipagtulungan sa nga
tagapagpatupad nito.
5. Mabuhay ng simple.
Kung ang mundo ay itinuring nating ina, ano ang gagawin mo sa kanya? Sasaktan mo ba
siya? Sisirain mo ba ang kaniyang pagkatao? Puputulin mo ba ang kaniyang mga kamay at
paa? Aalipustahin mo ba siya sa pamamagitan ng kawalang paggalang sa kanya?
Kung nakasalalay ang buhay natin sa ating ina na siyang nagluwal sa atin, gayundin
nakasalalay sa mundong ginagalawan natin ang patuloy nating pagkabuhay bilang tao. Kung
ang mundo na tinatawag natin “Mother Earth” ay ating ina, igagalang natin ito. Hindi natin ito
pagsasamantalahan at mamaltratuhin. Kung ang lahat ng bagay sa mundong ito ay ating
kapatid, iingatan at aalagaan natin ang mga ito dahil tayo ay magkakaugnay. Anuman ang

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 16

makakasama sa mga ito ay makakasama rin sa atin. Magiging hungkag ang buhay kapag may
nawalang isa.
Ang hamon sa atin ay isabuhay at balansehin ang bawat gawain sa
kapaligiran. Gamitin natin ng tama at wasto ang mga yaman ng
ating
kalikasan dahil lahat ng ito ay may hangganan at limitasyon.
Alagaan
natin ang mga hayop, magtanim tayo ng mga puno, sumunod sa
mga batas at alituntunin at magkaroon ng isang payak at simpleng
pamumuhay. Tayo ang nagdumi, tayo rin ang dapat na maglinis,
dahil sa huli tayo pa rin ang tatamaan o makikinabang ng lahat ng
ito. Hindi ka hiwalay sa pagsasabuhay nito.

Kaya sa pagsasabuhay ng iyong pagkatuto, gagawa ka ng isang posisyon na ikaw ay

maninindigan na isabuhay ang mga hakbang na makakatulong sa pagpapanumbalik at
pagpapanaliti sa kagandahan at kaayusan ng sambayanang iyong kinabibilangan. Dahil sa
ngayon ay nasa panahon tayo ng pandemya, Covid 19, ang komunidad na iyong ginagalawan
ay ang iyong sariling pamilya. Ikaw ay makikipag-ugnayan sa iyong mga magulang upang
maisakatuparan ang 5 hakbang na ito na magpapakita ng paggalang at pangangalaga sa
kalikasan. Susulat ka ng proposal upang ito ay maisakatuparan. Ang lalamanin ng iyong
proposal sa bawat hakbang ay ang mga sumusunod:
a. Hakbang sa pagapapanatili ng kaayusan at pangangalaga ng kalikasan
b. Layunin ng gawain
c. Pamamaraan sa pagsasakatuparan ng gawain
d. Ang mga inaasahang kahihinatnan ng gawain
(ang mga hakbang na gagamitin ay ang mga hakbang na nakasulat sa bahaging itaas)

Ang bawat proposal ay isusulat sa isang malinis na papel (coupond bond A4). Ito ay
lalagdaan ng iyong mga magulang at ang kanilang komento ay malugod na inaasahan. Ang
proposal ay inaasahang ipapasa kasabay ng pagsusumite ng modyul na ito. Ang mga
ebidensya sa pagsasakatuparan ng gawain (mga larawan) ay isusumite bago magsimula ang
ikaapat na markahan.

Rubric para sa proposal na gagawin

5 Maayos at malinaw ang daloy ng kaisipan. May konretong layunin. Malinaw ang
pagpapahayag ng mga pamamaraan sa paggawa, may kalakip na mga
inaasahang kahihinatnan ng mga gawain, lagda ng magulang at ang kanilang
komento.
4 Maayos at malinaw na nailahad ang mga elemento sa paggawa ng proposal
subalit kulang ng isa.
3 Maayos ang daloy ng pagpapahayag subalit may mga bahaging hindi
maunawaan at kulang ng 2 elemento sa paggawa ng proposal.
2 May kalabuan ang paglalahad at may kulang na 3 sa mga elemento sa
paggawa ng proposal
1 Hindi naisakatuparan ang mga hinihingi.

Petsa na natapos ang gawain:

Oras:
Lagda ng Magulang
(Signature over printed name)
Lagda ng Guro

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 17

(Signature over printed name)

. Binabati kita! Natapos mo na ang iyong modyul! Maaari mo nang isulat ang
mga bagay na iyong natutunan at natagpuang kawili-wili.

Batay sa ating aralin, ano ang iyong bagong natutunan at

maisasakatuparan bilang isang taong may pagmamahal at pagkalinga sa
kalikasan. Sa puwang sa ibaba, isulat ang iyong mga natutunan sa modyul na
ito.

Mahal naming Magulang / Tagapangalaga

Nais din naming marinig mula sa inyo ang tungkol sa inyong mga obserbasyon, mungkahi o
komento, at iba pang mga puna tungkol sa modyul na ito. Maaari ninyong isulat ang mga ito
sa kahon na ibinigay sa ibaba. Tandaan, tayo ay magkatuwang sa paglalakbay na ito ng pag-
aaral ng inyong anak. Ang inyong mga puna ay lubos na pinahahalagahan

TUGON NG MAGULANG

Bagay na Napansin:
______________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Tanong (kung mayroon):
______________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Mga Mungkahi:
______________________________________________________________________
ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 18
____________________________________________________________________
Cellphone No. _____________________
 SANGGUNIAN

Cabato, C. Gonzales, C. Pulvinar, S. Ribo, L. Rochester, H. Suratos, E. 1998. The

Commitment For Salvation. 2nd ed. Metrlo Manila: Vibal Publishing House, inc.

Caberio, S. Nicolas, M. Punsalan, T. Reyes, W. 2019. Paano Magpakatao. Manila, Philippines:

Rex Book Store

Edited by: Arguelles, J. Jr & Ching, Desiderio. n.d. Bibliya ng Sambayanang Pilipino.
Katolikong Edisyong Pastoral. Makati City: Claret Publishing Group.

Kagawaran ng Edukasyon sa Republika ng Pilipinas. 2015. Edukasyon sa Pagpapakatao

Modyul para sa Mag-aaral. Meralco Avenue, Pasig City: FEP Printing Corporation

Mula sa Internet
Ahalikeit. Kalikasan ay alagaan Patungo sa Magandang Kinabukasan. Retrieved: December
31, 2020 from http://4.bp.blogspot.com/-
l6leq4TAjvM/UP54ndjPPHI/AAAAAAAAABU/i5YDfbgoT78/s320/ilog.jpeg

Ang Tewhid: Retrieved: December 31, 2020 from https://i.ytimg.com/vi/bsa84ihJk-

Q/hqdefault.jpg

Elegant Old Paper PNG Clipart Image. Retrieved: December 30, 2020 from https://encrypted-
tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcTAdg6ce81aWvQCkcudHPHybUUqjLoe9RIArw&usqp=CAU

Free Old Paper Cliparts. Retrieved: January 1, 2021

fromhttps://lh3.googleusercontent.com/proxy/QMzQzZMpXLyFTBlmCNugOBQvdiRBOVUrEky
OyOKyzPQiWDHnsLZw0ShIPv0JOM5YktnxHDynhbJYs_WtiAizjG4z

https://encrypted-
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcTD4Y0L6aVoXFLkoHXkaTCWDbmzhFcWXMc6Kg&usqp=CAU. Retrieved:
January 1, 2021.

https://www.google.com/search?q=ilog+na+puno+ng+basura&tbm=isch&ved=2ahUKEwjs-
r6m2PntAhUnEqYKHZn5DIoQ2-
cCegQIABAA&oq=ilog+na+puno+ng+basura&gs_lcp=CgNpbWcQAzICCAAyAggAMgYIABAF
EB46BAgjECc6BAgAEB46BggAEAgQHjoECAAQQzoHCCMQ6gIQJzoFCAAQsQM6CAgAEL
EDEIMBOgYIABAKEBhQl5kdWObZH2C34h9oAnAAeACAAXmIAbgTkgEEMzQuMZgBAKAB
AaoBC2d3cy13aXotaW1nsAEKwAEB&sclient=img&ei=L4nuX6ynOaekmAWZ87PQCA&bih=7
57&biw=1583&hl=en#imgrc=w-uY9m8F--LO-M. Retrieved: January 1, 2021.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 19

https://i.imgur.com/g8X0vCE.jpg. Retrieved: January 1, 2021

https://1.bp.blogspot.com/-V2LVgsW9h0E/XRoGGakBA2I/AAAAAAAAApk/S1Yu-
UcF5o4mNvcojpi9rUmjSmaNu7ECQCLcBGAs/s640/page.jpg. Retrieved: January 1, 2021.

https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcSxcCSaYz7Tn8Vw2Ax32eUjmnYlSLhafUrQ0A&usqp=CAU. Retrieved: January
1, 2021.

https://2.bp.blogspot.com/-
nKZPMoUCjic/XE8SM2qXQgI/AAAAAAAAAAk/soRlVuRlfncZZ0ONjW8DDEpgrjCqowWnwCLc
BGAs/s1600/IMG_20190113_143643.jpg. Retrieved: January 1, 2021.

https://image.slidesharecdn.com/yunit2lesson5-160927112956/95/matalino-at-di-matalinong-
paraan-ng-ng-pangangasiwa-ng-mga-likas-na-yaman-22-638.jpg?cb=1474975817. Retrieved:
January 2, 2021.

https://www.muayene.com/images/Madencilik-ve-tas-ocakciligi-standartlari.jpg. Retrieved:
January 2, 2021.

Kagubatan at Kagubatan. Retrieved: January 1, 2021 from https://philnews.ph/wp-

content/uploads/2019/08/KAGUBATAN-AY-HALOS-KALBO-NA-1200x675.

Kalbong Bundok. Retrieved: January 1, 2021 from https://philnews.ph/wp-

content/uploads/2019/08/KAGUBATAN-AY-HALOS-KALBO-NA-1200x675.jpg
Kalikasan – Earth Day Jam 2017/Facebook. Retrieved: January 1, 2021 from
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRMgI4xnbp1i2I71NIu-uyStS276zEG-
5Rsyg&usqp=CAU

Lovepik. Pangangalaga sa Kalikasan. Retrieved: January 3, 2021 from

https://img.lovepik.com/photo/50044/4821.jpg_wh860.jpg

Pagpapahalaga sa Kalikasan. Retrieved: December 30, 2020 from

https://pagpapahalagasakalikasanonline.files.wordpress.com/2018/12/img_20181223_173615
527918829.jpg?w=1000

Pagsalaba kay Inang Kalikasan! Ating Simulan. January 9, 2016. Retrieved: December 30,
2020 from https://group62016.files.wordpress.com/2016/01/environment-degradation.jpg?
w=579&h=481

Pinterest. Days of Creation. Retrieved: January 1, 2021

fromhttps://i.pinimg.com/originals/07/39/b5/0739b532a8bfd6f68927cf1098c960b5.jpg

Shipyard – Wilkipedia. Retrieved: January 1, 2021

fromhttps://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Monaco_Marine_Antibes.jpg

tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcRHvxNVbOu8IcfLWVFVVKsxeQF3K4qg8oezeg&usqp=CAU. Retrieved:
January 1, 2021.

https://ph-static.z-dn.net/files/dd7/fb6da602b2f53730b35f183de88fb3f8.jpg. Retrieved: January

3, 2021.

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 20

ESP/CL IKATLONG MARKAHAN MODYUL 4 – MARIA LEAH Q. SALAMATE 21