Professional Documents
Culture Documents
ΘΕ 7 Στηρίζοντας Ανθρώπους Με Χρόνιους Πόνους
ΘΕ 7 Στηρίζοντας Ανθρώπους Με Χρόνιους Πόνους
1
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Σκοπός
Σκοπός της ενότητας αυτής είναι να εξοικειωθείτε με την έννοια του χρόνιου πόνου, τα είδη και τις συνέπειές
του στη ζωή των ανθρώπων που καλείστε να υποστηρίξετε. Θα προσπαθήσουμε επίσης να παρουσιάσουμε τις
τεχνικές διαχείρισης του χρόνιου πόνου, τόσο σε επίπεδο αυτοφροντίδας όσο και σε επίπεδο εξειδικευμένων
επιστημονικών πρακτικών όπως είναι ο βελονισμός, η μεσοθεραπεία, η προλοθεραπεία, η ψυχοθεραπεία και η
παρηγορητική φροντίδα.
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
• Οξύς πόνος: ο πόνος που εμφανίζεται ξαφνικά, συνήθως από τραυματισμό, φλεγμονή ή χειρουργική
επέμβαση.
• Χρόνιος πόνος: ο πόνος που διαρκεί τουλάχιστον τρεις μήνες σε διάστημα 12 μηνών.
• Κατάθλιψη: ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τη διάθεση, τη σκέψη και συχνά έχει σωματικά
συμπτώματα.
• Ψυχοθεραπεία: εξειδικευμένη θεραπεία που στοχεύει στη διαχείριση γνωστικών, συναισθηματικών και
συμπεριφορικών προκλήσεων του θεραπευόμενου ατόμου.
• Παρηγορητική φροντίδα: οι υπηρεσίες και η στήριξη που προσφέρονται σε ανθρώπους που πάσχουν από
ασθένειες και καταστάσεις που είναι απειλητικές για τη ζωή.
Υποενότητα 7.1: Χρόνιος Πόνος
«Ο πόνος είναι μια από τις πιο οδυνηρές ανθρώπινες καταστάσεις. Επιβαρύνει συχνά τις κοινωνικές,
συναισθηματικές, οικονομικές και πνευματικές ικανότητες ακόμη και των πιο δυνατών ατόμων». (Dewar,
2007).
«Όταν συνδυάζεται με ψυχική ασθένεια, η εκτίμηση του πόνου καθίσταται δύσκολη για τους/τις ασθενείς και
την ομάδα υγειονομικής/ψυχοκοινωνικής περίθαλψης.
Επιπλέον, η ανεπαρκής διαχείριση του πόνου έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο συναισθηματικά και σωματικά
προβλήματα για τον ασθενή, αλλά και αυξημένες οικονομικές απαιτήσεις». (Dewar, 2007)
«Ο χρόνιος πόνος μπορεί να οριστεί ως πόνος που επιμένει για περισσότερο από τρεις μήνες». (Grimmer-
Somers, Vipond, Kumar, & Hall, 2009)
Για πολλά άτομα που έχουν διαγνωστεί με μια χρόνια διαταραχή του πόνου και μια ασθένεια ψυχικής υγείας,
ο πόνος συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη από τους/τις φροντιστές/ίστριες ή υπάρχει ιατρικά λανθασμένη
διάγνωση ως διαταραχή σωματοποίησης. (Dewar, 2007)
«Ο πόνος είναι ένα υποκειμενικό γεγονός, πολύπλευρο, που επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως οι
προηγούμενες εμπειρίες του ασθενούς στον πόνο, αλλά ακόμη και η κουλτούρα και οι προσδοκίες θεραπείας».
(McLafferty & Farley, 2008)
Επιπλέον, ο πόνος είναι μια προσωπική εμπειρία και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να μετρηθεί. (American
Academy of Pain Management, 2007). Ωστόσο, ένας ασθενής μπορεί να περιγράψει αποτελεσματικά την
εμπειρία του πόνου μέσω της χρήσης εργαλείων εκτίμησης πόνου.
Υποενότητα 7.1: Χρόνιος Πόνος
Ο στόχος της διαχείρισης του πόνου είναι να παρέχει στον ασθενή μεθόδους ανεκτικότητας και ελέγχου του
πόνου του, ώστε να μπορεί να λειτουργεί όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα. (Grimmer-Somers et al.,
2009)
Ο πόνος δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική υγεία ενός ατόμου, αλλά και την ψυχική του υγεία. (Dewar, 2007)
Εάν ένας ασθενής έχει χρόνιο πόνο και προβλήματα ψυχικής υγείας, ο πόνος συχνά παραβλέπεται.
Ο πόνος μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, άγχος, αισθήματα απελπισίας και κοινωνική απομόνωση. Εάν
ένας ασθενής με προκλήσεις ψυχικής υγείας εμφανίσει αρνητικά συναισθήματα και διάθεση, το προσωπικό
υγειονομικής/ψυχοκοινωνικής περίθαλψης μπορεί συχνά να διαγνώσει εσφαλμένα την αιτία του πόνου.
(Dewar, 2007)
Τύποι πόνου
Οξύς πόνος είναι πόνος που εμφανίζεται ξαφνικά, συνήθως από τραυματισμό, φλεγμονή ή χειρουργική
επέμβαση (Cleveland Clinic, 2006). Ο οξύς πόνος μπορεί να αντιμετωπιστεί και είναι βραχύβιος.
Ο χρόνιος πόνος, από την άλλη πλευρά, είναι μια κοινή κατάσταση για την οποία οι άνθρωποι ζητούν ιατρική
βοήθεια από μια κοινότητα υγειονομικής περίθαλψης. Ο χρόνιος πόνος διαρκεί τουλάχιστον τρεις μήνες εντός
12 μηνών (Cleveland Clinic, 2006). Επιπλέον, υπάρχουν δύο τύποι χρόνιου πόνου: κακοήθης και μη-κακοήθης. Ο
χρόνιος κακοήθης πόνος είναι ο πόνος που εμφανίζεται από μια εξουθενωτική ασθένεια όπως ο καρκίνος, ο
οποίος συνήθως είναι θανατηφόρος. Ο χρόνιος μη-κακοήθης πόνος είναι ο πόνος που προκύπτει από μια
εξουθενωτική μη-θανατηφόρα ασθένεια όπως η αρθρίτιδα (McLafferty & Farley, 2008).
Υποενότητα 7.1: Χρόνιος Πόνος
Υπάρχουν διάφοροι υπο-τύποι χρόνιου πόνου, που μπορεί να εμφανιστούν τόσο με κακοήθη όσο και μη-
κακοήθη πόνο, και περιλαμβάνουν μορφές όπως: διαλείπουσες, επίμονες, διαπεραστικές, εξάρσεις.
Ο διαλείπων πόνος έχει επεισοδιακό χαρακτήρα και μπορεί να συμβεί σε κύματα ή μοτίβα.
Ο επίμονος πόνος διαρκεί 12 ή περισσότερες ώρες της ημέρας για περισσότερο από τρεις μήνες.
Ο διαπεραστικός επαναστατικός πόνος εμφανίζεται γρήγορα ή «διαπερνά» το φάρμακο που μπορεί να έχει
πάρει ο ασθενής για να ανακουφίσει τον επίμονο πόνο και μπορεί να εμφανιστεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια
της ημέρας.
Τέλος, οι εξάρσεις του πόνου είναι μια βραχυπρόθεσμη αύξηση του συνηθισμένου επιπέδου του πόνου και
ξαφνικά εκρήγνυται ή εμφανίζεται με ή χωρίς επιβαρυντικό συμβάν ή δραστηριότητα (Cleveland Clinic, 2006).
Τέλος, υπάρχει μια ποικιλία μεθόδων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του χρόνιου πόνου. Ωστόσο, η
έρευνα έχει δείξει ότι ο χρόνιος πόνος αντιμετωπίζεται καλύτερα με συνδυασμό φαρμάκων και θεραπειών
(McLafferty & Farley, 2008).
Υποενότητα 7.1: Χρόνιος Πόνος
Έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων του χρόνιου πόνου.
Μια ερευνητική μελέτη διαπίστωσε ότι οι ασθενείς με χρόνιο πόνο έχουν αυξημένα κατά 73% ψυχολογικά
προβλήματα ως αποτέλεσμα του χρόνιου πόνου (Pain & Sports Medicine Associates, 2010).
• Κατάθλιψη
• απώλεια ύπνου
• απώλεια αυτοεκτίμησης
• αδυναμία
• απελπισία
• άγχος για τον ίδιο τον πόνο
• αλλαγή στην αντίληψη του/της ασθενούς από τα μέλη της οικογένειάς του/της και τους/τις συνομήλικούς/ες
του/της
• θυμό που κατευθύνεται προς τα έξω (επιθετικότητα) ή προς τα μέσα (αυτοτραυματισμός) και σε ορισμένες
περιπτώσεις
• η αυτοκτονία είναι πολλές πιθανές επιδράσεις του χρόνιου πόνου (Pain & Sports Medicine Associates, 2010).
Υποενότητα 7.1: Χρόνιος Πόνος
Εικόνα: Kaysl
Υποενότητα 7.1: Χρόνιος Πόνος
Μακροπρόθεσμα, ο/η ασθενής με χρόνιο πόνο υποφέρει εάν δεν του/της παρέχονται επαρκείς
θεραπευτικές επιλογές.
Ο πόνος είναι η αιτία για πάνω από 70 εκατομμύρια (80%) επισκέψεις σε γιατρό για θεραπεία κάθε χρόνο και το
παυσίπονο είναι το πιο συχνά συνταγογραφούμενο φάρμακο (Schnall, 2003).
Επιπλέον, το κόστος διαχείρισης του χρόνιου πόνου σε ετήσια βάση μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλά
δισεκατομμύρια (Turk & Burwinkle, 2005).
Ωστόσο, η διαχείριση του πόνου ένας δύσκολος στόχος για διάφορους λόγους. Ο πόνος είναι υποκειμενικός και
συνήθως μετριέται μέσω της αυτοαναφοράς του/της ασθενούς. Η αξιολόγηση μετρά τέσσερις κύριες διαστάσεις
του πόνου:
• μέρος
• ένταση
• επίδραση και
• ποιότητα (Schnall, 2003).
Υποενότητα 7.2: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Υπάρχουν διάφορα εργαλεία αξιολόγησης πόνου
διαθέσιμα για χρήση. Τα πιο διαδεδομένα είναι τα:
• McGill Pain και το
• The Faces Pain Rating Scale.
Στην πρώτη ενότητα, «πώς αισθάνεστε τον πόνο σας», ουσιαστικά ζητά από τον/την ασθενή να περιγράψει
όσο μπορεί τον πόνο του/της. Αρκετές περιγραφές πόνου περιλαμβάνουν παλμούς, χτυπήματα,
τσιμπήματα ή μαχαιριές.
Η δεύτερη ενότητα ρωτά «πώς αλλάζει ο πόνος με την πάροδο του χρόνου» και ο/η ασθενής υποδεικνύει
εάν βιώνει αύξηση ή μείωση του πόνου σε σχέση με συγκεκριμένους παράγοντες, όπως η ζέστη και το
κρύο.
Τέλος, η τρίτη ενότητα ρωτά «πόσο ισχυρός είναι ο πόνος», δίνοντας λέξεις για να τον περιγράψουν, όπως
«ήπιος», «ενοχλητικός», «βασανιστικός» κ.λπ.
Υποενότητα 7.2: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Οι παραπάνω κλίμακες είναι σταθμισμένα εργαλεία που
χρησιμοποιούνται ολοκληρωμένα αποκλειστικά από
επαγγελματίες υγείας, συνήθως νοσηλευτές/εύτριες. Μόλις
ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, ο/η νοσηλευτής/εύτρια ερμηνεύει
το τελικό σκορ.
Το μηδέν είναι το ελάχιστο σκορ και υποδεικνύει ότι ο/η
ασθενής δεν έχει πόνο, ενώ η μέγιστη βαθμολογία είναι 78.
Επομένως, όσο υψηλότερη είναι η βαθμολογία τόσο
μεγαλύτερος είναι ο πόνος.
Αν δεν είστε νοσηλεύτριες/νοσηλευτές, που εργάζονται ως
στελέχη κοινωνικής φροντίδας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε
μόνο κάποια στοιχεία από τις κλίμακες αυτές. Είτε την κλίμακα
με τις εκφράσεις (Face Pain Scale), είτε τις ερωτήσεις από την
κλίμακα McGill Pain, με στόχο να βοηθήσετε τον/την
ωφελούμενο/η να συζητήσει αν θέλει για τον πόνο του, αλλά
και για να μεταφέρετε την πληροφορία στους/στις
επαγγελματίες υγείας της ομάδας φροντίδας.
Εικόνα: redbubblee
Υποενότητα 7.2: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ένα εργαλείο εκτίμησης πόνου είναι μόνο ένα
μέσο για την αξιολόγηση του χρόνιου πόνου.
Ο/η φροντιστής/ίστρια πρέπει να επικεντρωθεί
στην παρατήρηση της γλώσσας του σώματος
της/του ασθενούς, των εκφράσεων του προσώπου
και των ζωτικών σημείων. Συνήθως, παρουσία
πόνου, αυξάνονται η αρτηριακή πίεση και οι
παλμοί. Ωστόσο, σε έναν ασθενή που βιώνει
χρόνιο πόνο, τα ζωτικά σημεία μπορεί να
βρίσκονται εντός των φυσιολογικών ορίων
(McLafferty & Farley, 2008).
Επιπλέον, μπορούμε να θέσουμε στην/στον
ασθενή ερωτήσεις που πιθανόν υποδηλώνουν την
παρουσία εκλυτικών παραγόντων: π.χ. αν έκανε
κάποια απότομη κίνηση ή αν έφαγε κάτι που
Εικόνα: Τufts University πιθανά να δημιούργησε ενόχληση.
Όσο διεξοδικότερη είναι η συνολική διαδικασία
αξιολόγησης, τόσο περισσότερο βοηθά την/τον
επαγγελματία να λάβει πολύτιμες πληροφορίες για
τη θεραπεία της/του ασθενούς και βοηθά την/τον
ασθενή να ωφεληθεί από επαρκείς παρεμβάσεις
διαχείρισης του πόνου.
Υποενότητα 7.2: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
2. Δεξιότητες αυτοχαλάρωσης
Οι δεξιότητες αυτοχαλάρωσης
χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τον
άνθρωπο με χρόνιο πόνο να εστιάσει στην
ανοχή και την αποδοχή του πόνου μέσα
στην τρέχουσα στιγμή.
Οι αυτοχαλαρωτικές δεξιότητες
εστιάζονται στις πέντε αισθήσεις:
• όραση
• ακοή
• γεύση
• αφή και
• όσφρηση.
α) Όραση
Μπορείτε να καθοδηγήσετε τον ασθενή με
χρόνιο πόνο στη χρήση οπτικής
αυτοχαλάρωσης παρέχοντας ένα ευχάριστο
οπτικό αντικείμενο για εστίαση, όπως μια
εικόνα ενός αγαπητού μέλους της
οικογένειας, ενός/μιας φίλου/ης, μια εικόνα
τοπίου ή γενικότερα όμορφες εικόνες. Εάν ο
άνθρωπος επιλέξει εικόνες, μπορείτε είτε
να παρέχετε ένα σενάριο στο οποίο μπορεί
να επικεντρωθεί το άτομο, όπως να
φανταστεί ότι βρίσκεται στην παραλία ή
στα βουνά, ή να ζητήσετε από τον άνθρωπο
να φανταστεί ότι βρίσκεται στο αγαπημένο
του μέρος και να σας το περιγράψει όσο πιο
αναλυτικά γίνεται.
δ) Αφή
Η χρήση της μυρωδιάς μπορεί να είναι ένα ισχυρό αυτο-καταπραϋντικό. Είναι γνωστή η σύνδεση της
μυρωδιάς με το συναίσθημα και πόσο κατακλυσμιαία μπορεί να γίνει.
Μπορείτε να προτείνετε στο άτομο να μυρίσει μία αγαπημένη λοσιόν, ένα αφρόλουτρο ή ένα άρωμα.
Επίσης, μπορεί να μυρίσει ένα αγαπημένο φρούτο ή κάποιο άλλο αντικείμενο ακόμη και αν αυτό
μοιάζει ανορθόδοξο.
Η διαδικασία της αποδοχής είναι συνήθως μια πολύ δύσκολη διαδικασία. Ωστόσο, είναι ο μόνος τρόπος να
μετατρέψουμε τον αφόρητο πόνο σε ανεκτό.
Η αποδοχή φαίνεται να απαιτεί κάποιο είδος επιλογής. Οι άνθρωποι χρειάζεται να στρέψουν το μυαλό τους
προς αυτή την κατεύθυνση.
Κάποιες φορές η αποδοχή διαρκεί μόνο ένα ή δύο λεπτά, οπότε οι άνθρωποι χρειάζεται να συνεχίζουν να
στρέφουν το μυαλό ξανά και ξανά. Είναι μια επιλογή που στον χρόνιο πόνο πρέπει να γίνεται κάθε μέρα.
Μερικές φορές, πολλές φορές την ημέρα. Αυτό ακούγεται κάπως περίπλοκο και η αλήθεια είναι ότι δεν είναι
τόσο απλό. Η/Ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να ενθαρρύνει τον άνθρωπο με χρόνιο πόνο να επιλέξει να το
αποδεχτεί, να μιλά ανοιχτά γι’ αυτό και τις επιπτώσεις του. Είναι κάτι που δεν το επέλεξε και που έχει το
δικαίωμα να το διαχειριστεί όπως επιθυμεί.
Η αποδοχή αυξάνει και τα όρια αντοχής του πόνου.
Υποενότητα 7.2: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
β) Θέληση
Πέρα από την αποδοχή του πόνου ως πραγματικότητα, απαιτείται και η θέληση για δράση. Η υλοποίηση των
κατάλληλων μέτρων, δράσεων κ.λπ. Αυτό μπορεί να ακούγεται περιττό σε κάποιους/ες, αλλά άλλοι/ες θα
καταλάβουν αμέσως τι εννοούμε. Πόσα πράγματα γνωρίζετε πως θα σας κάνουν καλό, αλλά δεν μπορείτε να
τα εφαρμόσετε;
Εδώ χρειάζεται βέβαια μεγάλη προσοχή, γιατί συχνά οι φροντιστές/ίστριες μπορεί να θυμώνουν με την
απροθυμία κάποιου/ας. Έχει σημασία να θυμάστε ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι και πως πίσω από μια
συμπεριφορά που μοιάζει με απροθυμία, μπορεί να κρύβεται κάτι άλλο.
Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας της ομάδας σας ή της τοπικής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας μπορούν να
σας συνδράμουν σχετικά.
Σύμφωνα με τη Lisa Snellgrove από το Πανεπιστήμιο του Φοίνιξ, η εκτέλεση μισού χαμόγελου
σημαίνει ότι το σώμα επικοινωνεί στο μυαλό μια θετικότερη εκδοχή της πραγματικότητας.
Μας λέει ότι αρκεί να χαλαρώσουμε τους μυς όλου του προσώπου αλλά και του θώρακα και στη συνέχεια να
κινήσουμε τις άκρες των χειλιών προς τα επάνω σαν να χαμογελάμε.
«Ο κύριος στόχος της επιστήμης της ψυχολογίας στη θεραπεία του πόνου είναι να συμβάλει μαζί με τις
ιατρικές παρεμβάσεις στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.
Ο πόνος, πέρα από δυσάρεστη αισθητηριακή εμπειρία, είναι μια εμπειρία που επηρεάζει δραματικά την
ποιότητα ζωής του/της ασθενούς. Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έδειξαν πως ο χρόνιος πόνος δεν
επιτρέπει στον/στην ασθενή να ζήσει μια φυσιολογική ζωή, μειώνει κατά πολύ την ικανότητά του/της
στον εργασιακό χώρο, οδηγεί σε υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, αίσθησης απώλειας ελέγχου πάνω
στην πάθησή του/της και στον πόνο που του/της προκαλεί.
Επίσης οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, απομόνωση, φόβο για το μέλλον και απώλεια της ευχαρίστησης
που απορρέει από διαφορετικές καθημερινές δραστηριότητες.
Όλες αυτές οι επιδράσεις επιτείνουν τον πόνο και μπορούν να εμποδίζουν την ομαλή διεξαγωγή της
θεραπείας του/της».
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
• «Να βοηθήσει τους/τις ασθενείς να πιστέψουν ότι μπορούν να μάθουν να αντιμετωπίζουν τον χρόνιο
πόνο και τα άλλα προβλήματα που προκαλούνται από αυτόν.
• Να μάθει στους/στις ασθενείς να προσδιορίζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές
που επηρεάζουν τον πόνο τους, τη συναισθηματική και ψυχοκοινωνική τους ισορροπία.
• Να βοηθήσει τους/τις ασθενείς να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται με τρόπους οι οποίοι θα τους
βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής δυσφορίας και στις ψυχοκοινωνικές δυσκολίες».
(Πηγή:iatronet)
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
• «Να βοηθήσει τον/την ασθενή να αναγνωρίσει ποιες από τις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις
του/της μπορεί να πραγματοποιήσει και να καταφέρει.
• Ο ψυχολόγος είναι υπεύθυνος να διδάξει τον/την ασθενή τον τρόπο με τον οποίο θα καταφέρει τους
επιθυμητούς στόχους του/της. Τον/τη βοηθάει να ξεχωρίζει τους μακροχρόνιους από τους
βραχυχρόνιους στόχους, να τους χωρίσει και να τους οργανώσει σε υποστόχους τους οποίους θα
προσπαθεί να κατακτήσει σταδιακά. Έτσι ο/η ασθενής θέτει ρεαλιστικές προσδοκίες ανάλογα με τις
δυνατότητές του/της και αποδέχεται ποιες δραστηριότητες δεν θα μπορέσει να ξανακάνει».
(Πηγή:iatronet)
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
• «Να βοηθήσει τον/την ασθενή να
αναγνωρίσει και να αλλάξει τις σκέψεις που
έχουν αρνητική επίδραση στην αντιμετώπιση
του πόνου, στη συναισθηματική του/της
ισορροπία και στους τρόπους αντιμετώπισης
που έχει ο/η ασθενής απέναντι στον πόνο του
αλλά και στη νόσο του/της.
Εικόνα: Huebucket
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Εικόνα: We heart it
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Εικόνα: Pinterest
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
«Μόνο ένας άνθρωπος έχει τον πόνο, αλλά όλη η οικογένεια υποφέρει από αυτόν»
Η οικογένεια, με την ευρύτερη έννοια του συστήματος μέσα στο οποίο ο άνθρωπος ζει και ορίζει ως το άμεσο
περιβάλλον του, επηρεάζεται και επηρεάζει από την πορεία και τη διαχείριση του χρόνιου πόνου. Η
παρέμβαση στην οικογένεια είναι αναγκαία και στοχεύει μεταξύ άλλων:
• Να ενημερώσει την οικογένεια για τον χρόνιο πόνο και να μάθει στα μέλη τεχνικές αντιμετώπισης.
• Να μειώσει το άγχος που διαχέεται στο οικογενειακό σύστημα από τη δυσάρεστη εμπειρία του χρόνιου
πόνου.
• Να ενθαρρύνει την οικογένεια να αναπτύξει την ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων που συνδέονται με
τον χρόνιο πόνο έτσι ώστε να μπορεί να στηρίξει τον/την ασθενή.
• Να βοηθήσει την οικογένεια να καταλάβει πώς ο/η ασθενής επικοινωνεί τον χρόνιο πόνο.
• Να βοηθήσει την οικογένεια να εντοπίσει και να περιορίσει τις συμπεριφορές της που αυξάνουν τον πόνο
στον/στην ασθενή.
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Αυτά είναι:
• Ο βελονισμός
• Η μεσοθεραπεία
• Η προλοθεραπεία
Εικόνα: Pinterest
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
«Βελονισμός
Εικόνα: Pinterest
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
«Η ανάπτυξη της νευροφυσιολογίας βοήθησε στην κατανόηση των μηχανισμών δράσης του βελονισμού.
Ο πόνος μεταδίδεται με συγκεκριμένες νευρικές ίνες στον νωτιαίο μυελό (Αδ και C ίνες) και από εκεί στον
υποθάλαμο, στο κέντρο επεξεργασίας και αντίληψης του πόνου. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που
επεξηγούν την αναλγητική δράση του βελονισμού, μία εκ των οποίων είναι η θεωρία της πύλης ελέγχου
του πόνου των Meltzack και Wall (1965).
Όπως αναφέρεται, ο πόνος μεταδίδεται με τις μικρότερης διαμέτρου και ταχύτητας ίνες Αδ και C. Ο
βελονισμός ενεργοποιεί τις περιφερικές ίνες μεγαλύτερης διαμέτρου και ταχύτητας μέσω του ερεθισμού
που προκαλεί, με αποτέλεσμα τη διακοπή μετάδοσης των επώδυνων ερεθισμάτων που φθάνουν με τις
βραδύτερες ίνες που άγουν τον πόνο». (Πηγή:iatronet)
Εικόνα: Pinterest
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
«Ο βελονισμός χρησιμοποιεί μόνο το
μηχανικό τραύμα για την πρόκληση
αναλγησίας και έτσι αποφεύγεται η χρήση
φαρμακευτικών ουσιών.
Δεν υπάρχουν αντενδείξεις, αρκεί να
πραγματοποιείται από έμπειρο θεραπευτή
και γνώστη της ανατομίας των δομών του
ανθρώπινου σώματος προς αποφυγή
επιπλοκών.
O βελονισμός χρησιμοποιείται
συμπληρωματικά για όλα τα επώδυνα
οξέα και χρόνια μυοσκελετικά σύνδρομα,
με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Επίσης, βρίσκει άριστη εφαρμογή στην
αντιμετώπιση των κεφαλαλγιών και
ειδικότερα της ημικρανίας».
Εικόνα: Kim Carney/Fred Hutch (Πηγή:iatronet)
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Μεσοθεραπεία
«Η προλοθεραπεία είναι ένα είδος αναγεννητικής θεραπείας που επιταχύνει τη διαδικασία επούλωσης των
συνδέσμων των αρθρώσεων και των τενόντων του μυοσκελετικού συστήματος. Διενεργείται μέσω τοπικών
εγχύσεων διαλύματος γλυκόζης στους τένοντες και συνδέσμους που έχουν υποστεί τραυματισμό και κυρίως
στο σημείο όπου ο τένοντας ή ο σύνδεσμος προσκολλάται στο οστό (ένθεση).
Η αναγεννητική αυτή μέθοδος εφαρμόστηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό George Hackett, ο οποίος
από το 1930 μέχρι το 1960 χρησιμοποίησε τη μέθοδο αυτή σε μεγάλο αριθμό ασθενών με επώδυνα
μυοσκελετικά προβλήματα, με την αποτελεσματικότητα της μεθόδου να φτάνει στο 90% των
περιπτώσεων». (Πηγή:iatronet)
«Ο όρος προλοθεραπεία προέρχεται από τη λατινική λέξη proles που σημαίνει απόγονοι (γενιά). Ο
Hackett χρησιμοποίησε τον όρο αυτό για να τονίσει ότι η συγκεκριμένη διαδικασία προάγει την
αναγέννηση και τον πολλαπλασιασμό των προσβεβλημένων ιστών.
Τα κύρια κύτταρα από τα οποία αποτελούνται οι σύνδεσμοι και οι τένοντες −και στα οποία οφείλουν
τις βασικές τους ανατομικές ιδιότητες− είναι οι ινοβλάστες (κύτταρα συνδετικού ιστού). Έχει
αποδειχθεί εργαστηριακά ότι η προλοθεραπεία προκαλεί σημαντική αύξηση του πολλαπλασιασμού
των ινοβλαστών και των κυττάρων του κολλαγόνου (αναγεννητική δράση), επιταχύνοντας την
ανακατασκευή των εκφυλισμένων αυτών δομών. Η επουλωτική διεργασία μειώνει την εμφάνιση
πόνου, τον χρόνο αποχής από τις αθλητικές δραστηριότητες και επαναφέρει τον πάσχοντα στα
επίπεδα απόδοσης προ τραυματισμού.
Με απλά λόγια, η τοπική έγχυση του διαλύματος γλυκόζης (προλοθεραπεία) στις προσβεβλημένες
περιοχές προκαλεί μία μικρού βαθμού άσηπτη τοπική φλεγμονώδη αντίδραση που ερεθίζει
ευεργετικά τους πάσχοντες ιστούς, προκαλώντας αύξηση της τοπικής αιματικής ροής και ταχύτερη
ενεργοποίηση της επουλωτικής διαδικασίας. Γενικά, η επούλωση όλων των ιστών εξαρτάται από την
ποιότητα και ποσότητα της τοπικής αιματικής άρδευσης. Έτσι, όσο μεγαλύτερη και ποιοτικότερη
είναι αυτή τόσο ταχύτερη και αποδοτικότερη είναι η επούλωση». (Πηγή:iatronet)
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Συνοψίζοντας όλες τις μέχρι τότε γνωστές θεραπευτικές εφαρμογές του φυτού Cannabis Sativa, o Ιάπωνας
ψυχίατρος και πρωτοπόρος επιστήμονας σχετικά με τη νομιμοποίηση της ιατρικής κάνναβης, Τ.Η Mikuriya, το
1969, δίνει τις εξής θεραπευτικές ιδιότητες:
• αναλγητικό – υπνωτικό
• ορεξιογόνο
• σπασμολυτικό – αντιεπιληπτικό
• ανακουφιστικό σε νευραλγίες ημικρανίες, νευραλγία τριδύμου
• ψυχοθεραπευτικός βοηθός
• αντικαταθλιπτικό
• αντιασθματικό
• ωκυτόκο (διευκολύνει τον τοκετό)
• αντιογκικό
• τοπικό αναισθητικό
• διευκόλυνση στερητικού συνδρόμου αλκοόλ και οπιούχων
• αναλγητικό στον τοκετό
• αντιβιοτικό
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ωστόσο, στο βιβλίο «Το Ίαμα Κάνναβη» του νευρολόγου-ψυχιάτρου και γνωστού ακτιβιστή για την
αποποινικοποίηση της κάνναβης Γιώργη Οικονομόπουλου, διαβάζουμε ότι σε αυτές τις ιδιότητες θα
πρέπει να προστεθούν και αυτές που οι νεότερες έρευνες επιβεβαιώνουν:
• αντιφλεγμονώδες
• αντιοξειδωτικό
• αντιπυρετικό
• αντιυπερτασιακό
• αντιεμετικό
• αντιγλαυκωματικό
• αγχολυτικό
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Αν και η κατοχή και χρήση της κάνναβης κρίθηκε παράνομη στην Ελλάδα από το 1936, το 2018 η χώρα μας,
ακολουθώντας πολλές άλλες χώρες και το πλήθος αδιάσειστων μελετών, ψήφισε τον νόμο 4523/2018.
Σύμφωνα λοιπόν με τον νόμο 4523/2018 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 41/Α/7-3-2018, αποφασίστηκαν τα εξής:
«Κατ’ εξαίρεση εγκρίνεται ενιαία η παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση, προμήθεια των πρώτων υλών
και των ουσιών των ποικιλιών κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L, περιεκτικότητας σε
τετραϋδροκανναβινόλη (THC) άνω του 0,2 % καθώς και η εγκατάσταση και η λειτουργία μεταποιητικής μονάδας
και επεξεργασίας τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, με αποκλειστικό σκοπό, είτε την προμήθεια
του κρατικού μονοπωλίου και την διάθεσή τους για ιατρικούς σκοπούς, είτε την εξαγωγή τους».
Υποενότητα 7.3: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
•https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C
%CF%82
•http://www.stoppain.gr/therapy2.html
•https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-prwtobathmias-frontidas-ygeias/draseis-kai-
programmata-agwghs-ygeias/agwgh-ygeias/draseis-kai-parembaseis-eyaisthhtopoihshs-kai-enhmerwshs-toy-
mathhtikoy-plhthysmoy/proagwgh-psyxikhs-ygeias-paidioy-kai-efhboy/5917-texnikes-xalarwshs-gia-thn-
prolhpsh-kai-ton-elegxo-toy-stres
•https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/27705/9-texnikes-xalarwsis-gia-na-peite-antio-sto-
stres.html
•https://www.fool.com/investing/stock-market/market-sectors/healthcare/marijuana-stocks/marijuana-
legalization/
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Απαντήστε στην παρακάτω ερώτηση επιλέγοντας την καταλληλότερη απάντηση από αυτές που
ακολουθούν.
3 Πλούτος 4 Χρόνος
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Απαντήστε στην παρακάτω ερώτηση επιλέγοντας την καταλληλότερη απάντηση από αυτές που
ακολουθούν.
Όταν ο πόνος συνδυάζεται με ___________ , η εκτίμηση του πόνου καθίσταται δύσκολη για
τους ασθενείς και την ομάδα υγειονομικής/ψυχοκοινωνικής περίθαλψης.
1 Γέλιο 2 Φτέρνισμα
Ολοκληρώστε την παρακάτω φράση με μία από τις επιλογές που ακολουθούν.
Ο χρόνιος πόνος μπορεί να οριστεί ως πόνος που επιμένει για περισσότερο από
____________ (Grimmer-Somers, Vipond, Kumar, & Hall, 2009).
1 3 μήνες (Ο) 2 7 ημέρες
3 29 ώρες 4 16 μήνες
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Συμπληρώστε τη λέξη που λείπει από την παρακάτω φράση με μία από τις επιλογές που
ακολουθούν.
Ο πόνος είναι ένα υποκειμενικό γεγονός, πολύπλευρο, και επηρεάζεται από διάφορους
παράγοντες, όπως οι προηγούμενες εμπειρίες του ασθενούς στον πόνο, αλλά ακόμη και η
____________ και οι προσδοκίες θεραπείας (McLafferty & Farley, 2008).
1 Κουλτούρα (Ο) 2 Ομορφιά
3 Μυρωδιά 4 Αφηρημάδα
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Επιπλέον, ο πόνος είναι μια προσωπική εμπειρία και, ως εκ τούτου, μπορεί να μετρηθεί
(American Academy of Pain Management, 2007).
1 Σωστό 2 Λάθος (Ο)
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Ο πόνος επηρεάζει μόνο τη σωματική υγεία ενός ατόμου και όχι την ψυχική του υγεία (Dewar,
2007).
1 Σωστό 2 Λάθος (Ο)
Ενότητα 7: Στηρίζοντας ανθρώπους με χρόνιους
πόνους
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Εάν ένας ασθενής έχει χρόνιο πόνο και προβλήματα ψυχικής υγείας, ο πόνος συχνά
παραβλέπεται.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Μακροπρόθεσμα, ο/η ασθενής με χρόνιο πόνο υποφέρει εάν δεν του/της παρέχονται
επαρκείς θεραπευτικές επιλογές.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Το ερωτηματολόγιο McGill Pain είναι ένα εργαλείο εκτίμησης πόνου που μετρά
αποτελεσματικά αντιληπτά επίπεδα έντασης, τύπο, μοτίβο πόνου και παράγοντες που τον
προκαλούν (Mikail, DuBreuil, & D’Eon, 1993).
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Το Faces Pain Rating Scale είναι ένα άλλο εργαλείο αξιολόγησης που χρησιμοποιείται για την
αξιολόγηση ασθενών με χρόνιο πόνο κάθε φορά που ο/η ασθενής παραπονείται για πόνο. Το
εργαλείο αναπτύχθηκε αρχικά για χρήση από παιδιά. Ωστόσο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί
αποτελεσματικά από ενήλικες, ειδικά από άτομα με μαθησιακές δυσκολίες ή/και γνωστικές
διαταραχές (McLafferty & Farley, 2008).
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Ο/Η φροντιστής/ίστρια πρέπει να επικεντρωθεί στην παρατήρηση της γλώσσας του σώματος
της/του ασθενούς, των εκφράσεων του προσώπου και των ζωτικών σημείων. Συνήθως,
παρουσία πόνου, αυξάνεται η αρτηριακή πίεση και οι παλμοί. Ωστόσο, σε έναν/μία ασθενή
που βιώνει χρόνιο πόνο, τα ζωτικά σημεία μπορεί να βρίσκονται εντός των φυσιολογικών
ορίων (McLafferty & Farley, 2008).
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.1: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Οι επιλογές (διαχείρισης πόνου μέσω της απόσπασης) είναι αμέτρητες ανάλογα με το προφίλ
και τις προτιμήσεις του ανθρώπου. Αρκεί η δραστηριότητα να είναι κάτι που απολαμβάνει ο
άνθρωπος για να αποσπάσει αποτελεσματικά την προσοχή από τον πόνο
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Η εστίαση στην αναπνοή είναι μια τεχνική που δεν μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους με
χρόνιο πόνο να χρησιμοποιήσουν για να αποκτήσουν κάποιο έλεγχο του πόνου τους.
1 Σωστό 2 Λάθος (Ο)
Υποενότητα 7.1: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Μια εναλλακτική μέθοδος εστίασης στην αναπνοή είναι να ζητήσετε από το άτομο να
μετρήσει έως το 10 εστιάζοντας στην αναπνοή. Δηλαδή διακεκομμένη τμηματική εισπνοή από
το 1 έως το 5 και διακεκομμένη τμηματική εκπνοή από το 6 έως το 10.
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.1: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Μερικές φορές η γεύση ενός γλυκού φαγητού ή η κατανάλωση ζεστού ποτού μπορεί να είναι
καταπραϋντική.
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.1: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Η χρήση της μυρωδιάς μπορεί να είναι ένα ισχυρό αυτο-καταπραϋντικό. Είναι γνωστή η
σύνδεση της μυρωδιάς με το συναίσθημα και πόσο κατακλυσμιαία μπορεί να γίνει.
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.1: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Εάν ένας άνθρωπος με χρόνιο πόνο εστιάζει στον πόνο, θα αυξηθεί η ένταση. Ωστόσο, εάν
μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του από τον πόνο, η ικανότητά του να τον ανέχεται θα είναι
πιο αυξημένη.
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.1: Πρακτικές παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Ακόμη και αν το άτομο δεν είναι θρησκευόμενο ή δεν έχει πνευματικές αναζητήσεις, η
προσευχή είναι και πάλι καλή επιλογή διαχείρισης πόνου.
1 Σωστό 2 Λάθος (Ο)
Υποενότητα 7.2: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Ο κύριος στόχος της επιστήμης της Ψυχολογίας στη θεραπεία του πόνου είναι να συμβάλει
μαζί με τις ιατρικές παρεμβάσεις στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.2: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Ο βελονισμός χρησιμοποιεί μόνο το μηχανικό τραύμα για την πρόκληση αναλγησίας και έτσι
αποφεύγεται η χρήση φαρμακευτικών ουσιών.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Σύμφωνα με τον νόμο 4523/2018, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 41/Α/7-3-2018, αποφασίστηκαν
τα εξής: «Κατ’ εξαίρεση εγκρίνεται ενιαία η παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση,
προμήθεια των πρώτων υλών και των ουσιών των ποικιλιών κάνναβης του
είδους Cannabis Sativa L, περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) άνω του 0,2 %
καθώς και η εγκατάσταση και η λειτουργία μεταποιητικής μονάδας και επεξεργασίας τελικών
προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, με αποκλειστικό σκοπό, είτε την προμήθεια του
κρατικού μονοπωλίου και την διάθεσή τους για ιατρικούς σκοπούς, είτε την εξαγωγή τους».
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Η κάνναβη είναι αποτελεσματικό παυσίπονο και μία από τις πιο δημοφιλείς εναλλακτικές
λύσεις στις συνταγές οπιοειδών.
1 Σωστό (Ο) 2 Λάθος
Υποενότητα 7.2: Εξειδικευμένες παρεμβάσεις
διαχείρισης χρόνιου πόνου
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης
Χαρακτηρίστε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λάθος κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη
επιλογή.
Με τον όρο παρηγορητική φροντίδα εννοούμε τις υπηρεσίες και τη στήριξη που
προσφέρεται σε ανθρώπους που πάσχουν από ασθένειες και καταστάσεις που είναι
απειλητικές για τη ζωή και δεν υπάρχει η πιθανότητα ίασης.