TS en 12953-3

ICS 27.060.30;27.
100 TÜRK STANDARDI TASARISI tst 377-3

EN 12953-3
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
Bu revizyon metni 29 Nisan 2005 tarihli TSE Teknik Kurul toplantısında kabul edilerek yürürlüğe girmiş olup
metin üzerindeki redaksiyonel düzeltmeler devam etmektedir.
TS 377-3 EN 12953-3
ICS 27.060.30;27.100
SİLİNDİRİK KAZANLAR – BÖLÜM 3: BASINÇLI

PARÇALARIN TASARIMI VE HESABI
Shell boilers – Part 3 : Design and calculation for pressure

parts
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
ICS 27.060.30;27.100 TÜRK STANDARDI TASARISI tst 377-3
EN 12953-3
Ön söz
− Bu tasarı, CEN tarafından kabul edilen EN 12953-3 (2002) standardı esas alınarak TSE Makina Hazırlık
Grubu’na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce TS 377 (1993)'nin revizyonu olarak
hazırlanmıştır.
EN 12953-3
İçindekiler
1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 1
4 Semboller ve kısaltmalar ......................................................................................................................... 1
5 Genel.......................................................................................................................................................... 1
5.1 Kazanlar .............................................................................................................................................. 1
5.2 Sıcak su kazanlari (jeneratörleri)......................................................................................................... 2
5.3 Esas kaynakların tasarımı................................................................................................................... 2
5.4 Ocak borularının ısıl tasarımı .............................................................................................................. 2
5.5 Basınçlı parçaların boyutları................................................................................................................ 3
5.6 Basınçların tespiti (tayini) .................................................................................................................... 4
5.7 Paylar .................................................................................................................................................. 4
6 Hesaplama sıcaklığı ve anma tasarım gerilmesi ................................................................................... 4
6.1 Hesaplama sıcaklığı............................................................................................................................ 4
6.2 Anma tasarım gerilmesi ...................................................................................................................... 6
7 İç basınç altındaki silindirik gövdeler .................................................................................................... 6
7.1 Gövde kalınlıkları ................................................................................................................................ 6
7.2 Temel hesaplama................................................................................................................................ 7
7.3 Kazan desteği...................................................................................................................................... 7
7.4 Takviye yastıkları ................................................................................................................................ 7
8 Silindirik gövdelerdeki ağızlar ve branşmanlar..................................................................................... 7
8.1 Genel................................................................................................................................................... 7
8.2 Verimlilik faktörü, tahmin yoluyla hesaplama ve takviyesiz bir ağzın en büyük çapı ........................ 12
8.3 Silindirik gövdelerdeki ağızların ve branşmanların tasarımı (verim ve takviye) ................................ 14
9 Kapaklar .................................................................................................................................................. 21
9.1 Deliksiz desteksiz bombeli başlıklar.................................................................................................. 21
9.2 Düz desteksiz çıkartılabilir kapaklar.................................................................................................. 23
9.3 Flanş bağlantıları............................................................................................................................... 25
10 Destekli düz plâkalar, destekler ve takviyeler.................................................................................. 25
10.1 Düz plâkalar için respiratör boşluğu .............................................................................................. 25
10.2 Destekli düz yüzeyler..................................................................................................................... 27
11 Silindirik kazan düz kapak plâkalarındaki ayrık deliklerin tasarımı............................................... 45
11.1 Takviyesiz ayrık delikler................................................................................................................. 45
11.2 Branşman ağızları ......................................................................................................................... 45
11.3 Adam giriş delikleri, baş delikleri ve el giriş delikleri...................................................................... 47
12 Deliksiz borular ve boru plâkaları ..................................................................................................... 47
12.1 Dış basınca maruz kalan düz boruların et kalınlığı ....................................................................... 47
12.2 İç basınca maruz kalan düz boruların et kalınlığı ......................................................................... 48
12.3 Dirsek ve boru bükümlerinin et kalınlığı ve ovalliği........................................................................ 48
12.4 Destek boruları .............................................................................................................................. 50
12.5 Duman boruları.............................................................................................................................. 50
12.6 Boruların açıklığı............................................................................................................................ 50
12.7 Boru yuvalarındaki boru plâkalarının kalınlığı ............................................................................... 51
13 Ocak boruları, yanma odası bileşenleri ve dış basınca bağlı silindirik biçimde geri tepme odalar
51
13.1 Ocak boruları ................................................................................................................................. 51
13.2 Bileşik ocak borularının hesaplama uzunluğu ............................................................................... 54
13.3 Ocak borularının toleransları ......................................................................................................... 54
EN 12953-3
13.4 Takviyeler ...................................................................................................................................... 54

14 Giriş ve muayene delikleri ................................................................................................................. 57
14.1 Genel özellikler .............................................................................................................................. 57
14.2 Giriş ve muayene deliklerinin tipleri ve en küçük ölçüleri .............................................................. 57
14.3 Giriş ve muayene kapıları için en küçük conta yatak genişlik ve açıklığı...................................... 60
14.4 Düz plâkalardaki giriş ve muayene delikleri .................................................................................. 61
14.5 Muayene özellikleri ........................................................................................................................ 61
14.6 Gövde dış çapı 1400 mm’ den fazla olan kazanlara giriş özellikleri.............................................. 62
14.7 Giriş ve muayene deliklerinin düzenlenmesi ve ulaşılabilirliği....................................................... 62
Ek A (Bilgi için) Boru plâka sıcaklıklarının hesaplanması......................................................................... 63
Ek B (Bilgi için) Walker tipi geri tepme eğri kesitlerinin veya oluklarının hesaplama biçimi ................ 77
Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın, Basınçlı Donanım Direktifinin diğer hüküm veya temel özelliklerine
uyumlu maddeleri .......................................................................................................................................... 79
Kaynakça ........................................................................................................................................................ 80
EN 12953-3
Silindirik kazanlar - Bölüm 3 : Basınçlı parçaların tasarımı ve hesabı
1 Kapsam
Bu standard, EN 12953 -1’ de tanımlanan silindirik kazanların basınçlı parçalarının tasarım ve hesabı için
özellikleri kapsar.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın
en son baskısı kullanılır.
EN, ISO,IEC Adı TS No1) Adı

Vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 12953 - 1: 2001 Shell boilers – Part 1 : General.
EN 12953 - 2 Shell boilers – Part 2 : Materials

for pressure parts of boilers and
accessories.
EN 12953 - 4 Shell boilers – Part 4 :
Workmanship and construction
of pressure parts of the boiler.
EN 12953 – 5:2002 Shell boilers – Part 5 :
Inspection during construction,
documentation and marking of
pressure parts of the boiler.
EN 12953 - 8 Shell boilers – Part 8 :
Requirements for safeguards
against excessive pressure.
prEN 12953 - 10 Shell boilers – Part 10 :
Requirements for boiler
feedwater and boiler water
quality.
EN 13445 - 3 Unfired pressure vessels – Part
3 : Design.
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından EN 12953 -1’de verilen terimler ve tarifler uygulanır.
4 Semboller ve kısaltmalar
Bu standardın amacı bakımından, EN 12953 -1 Çizelge 4 -1’ de verilen semboller uygulanır. Bu standarda
özgü özellikleri karşılamak için gerektiğinde ilâve terminoloji ve semboller kullanılmıştır. Bazı maddelerde,
farklı eşitliklerde farklı terimleri tarif etmek için de aynı ilâve sembollerin kullanıldığına dikkat edilmelidir.
Bununla beraber, böyle durumlarda, her bir eşitlik için her sembolün özel anlamı belirtilmiştir.
5 Genel
5.1 Kazanlar
Bu standarddaki özellikler, burada belirtilen şartlar altında yapılan, EN 12953 -10’ a uygun besleme suyu ve
kazan suyu ile ve uygun gözetim altında normal işletme şartlarında işletilen kazanlara uygulanır. Örneğin;
anormal çalışma riski öngörüldüğünde, tasarıma özel dikkat gösterilmelidir.
1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir.
1
EN 12953-3
5.2 Sıcak su kazanları

Doğrudan yakılan sıcak su kazanları için giriş ve çıkış sıcaklıkları arasındaki fark 50 K’ i geçmemelidir. Bu iki
sıcaklık arasındaki fark 50 K’ den daha büyükse, kazan içindeki sıcaklık farkını 50 K ile sınırlamak için ya iç
ya da dış karıştırma cihazı kullanılmalıdır.
En yüksek çalışma basıncına karşılık gelen doyma sıcaklığı ve çıkış sıcaklığı arasındaki fark 80 K’ i
geçmemelidir. Fark 80 K’ den büyükse, Madde 10.1’ e göre olan mesafeler % 50 artırılmalıdır. İlaveten, Şekil
5.4-1’ e göre en yüksek ısıl girdi % 20 azaltılmalıdır.
Kazana giren besleme suyu doğrudan ateş boruları üzerine çarpmamalıdır.
5.3 Esas kaynakların tasarımı

Kazan tasarımında uygulanan kaynak tipleri, EN 12953 - 4’ e uygun olmalıdır. EN 12953 - 5’ in özelliklerine
göre tahribatsız muayeneye (NDE) tabi tutulan kaynaklar, gerekli NDE yapılabilecek şekilde tasarlanmalıdır.
Gövde et kalınlığının hesaplanmasında kullanılan kaynak faktörü “V” nin değeri, gerçekleştirilecek olan NDE’
nin boyuna bağlı olarak, ya 0,85 veya 1 olmalıdır (Madde 7.2 ve EN 12953 - 5).
5.4 Ocak borularının ısıl tasarımı

Emniyetli brülör / kazan kombinasyonlarını garanti etmek maksadıyla, verilen bir yanma odası iç çapı için ısıl
girdisi, Şekil 5.4-1’ de verilen değeri geçmemelidir. Sabit bir yakma debisine sahip brülörler (aynı zamanda
aç/kapa veya tek kademeli brülörler olarak adlandırılır), her yanma odası için 1 MW’ ı aşan ısı girdilerinde
kullanılmamalıdır. Yanma yanma odasında tamamlanmalıdır.
Not – Örnek 1 ve Örnek 2 Şekil 5.4 -1’ in nasıl kullanılacağını göstermektedir.
Örnek 1 – Verilen bir ısıl girdi için gerekli yanma odası iç çapı
Yakıt debisi: 0,1 kg/s

Net ısıl değer: 42,9 MJ/kg
Hava debisi (% 15’lik hava girişiyle): 1,76 kg/s
Hava sıcaklığı (hava ön ısıtıcılı): 120 0C
Isı girdisi: 4 290 + 214 = 4 504 kW
Yanma odası çeliği: P295 GH
a) En küçük, düz yanma odası iç çapı: 810 mm

b) En küçük, şaşırtmalı 150x50 (Çizelge 13.1-1) ondüleli yanma odası iç çapı: 760 mm
Örnek 2 – Verilen yanma odasınun iç çapı için müsaade edilebilir ısı girdisi
a) Düz yanma odası çapı: 1 500 mm
• P295 GH, sıvı yakıtlı : 12,90 MW

• P295 GH, gaz yakıtlı : 16,77 MW
• P265 GH, sıvı yakıtlı : 8,00 MW
b) Şaşırtmalı 150x50 (Çizelge 13.1-1) ondüleli yanma odası iç çapı: 1 000 mm
Refrakterin boyu, brülörün ucundan ölçülen yanma odası iç çapının üçte birinden daha büyük olmamalıdır.
Not – Ocak üzerinde en az üç ölçme noktasında bir sıcaklık ölçümü gerekli olabilecek 1400 mm’ den daha
büyük yanma odası iç çapına veya 12 MW’ dan daha büyük ısı girdisine sahip kazanlar için milli
düzenlemelere dikkat edilmelidir.
2
EN 12953-3
Açıklama
1 Kömür yakıtlı (elenmiş) P 295 GH
2 Sıvı yakıtlı P 265 GH
3 Sıvı yakıtlı P 295 GH, P 355 GH
a) En küçük yanma odası iç çapı (mm)

b) Isı girdisi (MW)
Not 1 – Ondüleli ocak boruları için en küçük iç çap d; ondülenin derinliğiyle azaltılabilir.
Not 2 – Gaz yakıt durumunda, sıvı yakıt için verilen ısı girdisi % 30 arttırılabilir.
Not 3 – Isı girdisi, yakıt debisinin ve Net ısıl değerin ürünüdür.Hava sıcaklığı 100 0C’ dan büyükse, hava ön
ısıtma dikkate alınmalıdır.
Şekil 5.4.1 – Isı girdisi ve yanma odası iç çapı arasındaki ilişki
5.5 Basınçlı parçaların boyutları

Basınçlı parçaların et kalınlıkları ve diğer boyutları, hesaplama sıcaklığında hesaplama basıncına yeterince
dayanıklı olmalı ve bu standarda göre belirlenmelidir.
3
EN 12953-3
5.6 Basınçların tayini
5.6.1 En yüksek müsaade edilebilir basınç

En yüksek müsaade edilebilir basınç PS, kazanın tasarlandığı en yüksek basınç olup ve kazan gövdesinin
en yüksek noktasında ölçülmelidir.
5.6.2 Hesaplama basıncı

Hesaplama basıncı, en yüksek müsaade edilebilir basınç ve hidrostatik basma yüksekliğinin toplamından az
olmamalıdır. Hidrostatik basma yüksekliği en yüksek müsaade edilebilir basıncın % 3’ ünden az ise,
hidrostatik basma yüksekliğinin etkisi ihmal edilmelidir.
5.6.3 Emniyet vanaları ayar basıncı

Emniyet vanasının/vanalarının ayar basıncı, en yüksek müsaade edilebilir basıncı aşmamalıdır (aynı
zamanda EN 12953 - 8’ e bakınız).
5.6.4 Hidrostatik deney basıncı

Standard hidrostatik deney basıncı, aşağıdaki eşitlikle elde edilenden az olmamalıdır.
R p0,220
p t = 1,25p d (5.6-1)
R p0,2 tc
veya
p t = 1,43p d (5.6-2)
(hangisi daha büyük ise)
Burada;
Rp0,2 20 ; 20 0C’ da malzemenin akma noktasının en düşük değeri

Rp0,2 tc ‘nin değeri kazan gövdesi veya kapaklar için, hesaplama sıcaklıklarında kullanılmalıdır.
Genleşme hazneli kazanlar durumunda, pt = 1,43 pd değeri alınabilir.
5.7 Paylar
5.7.1 Yapım toleransları için paylar

c1 payı, negatif toleransları ve aynı zamanda şekillendirme işleminin bir sonucu olarak kalınlıktaki herhangi
bir azalmayı telafi etmek içindir.
5.7.2 Korozyon payları

Tasarım amacıyla korozyon payı c2, aşınma (bu etkinin oluşması bekleniyorsa) ipaylarınıda da
kapsamalıdır.
Et kalınlığı;
> 30 mm olan bileşenler ve tüm düz bileşenler için, 0 mm’lik bir korozyon payı alınabilir.
≤ 30 mm olan bileşenler için 0,75 mm’lik korozyon payı alınmalıdır.
Farklı korozyon şartlarında, duruma göre artırılmış bir c2 değeri seçilmelidir.
6 Hesaplama sıcaklığı ve anma tasarım gerilmesi

6.1 Hesaplama sıcaklığı
Hesaplama sıcaklığı “tc”, ortalama metal sıcaklığı olmalı ve aşağıda a)’ dan e)’ ye kadar olan maddelerde
belirtildiği gibi belirlenmelidir.
4
EN 12953-3
a) Gövdeler, tamburlar ve ısı iletimine maruz kalmayan diğer bileşenler için hesaplama sıcaklığı; en
yüksek müsaade edilebilir basınca veya en yüksek müsaade edilebilir sıcaklığa tekabül eden doyma
sıcaklığından az olmamalıdır.
b) Duman boruları için, hesaplama sıcaklığı aşağıdaki eşitliklerden birine göre (hangisi daha büyükse)
belirlenmelidir:
t c = t s + 2et (6.1-1)
veya
t c = t s + 25 (6.1-2)
c) Isı iletimine maruz fakat alevin yalamadığı plâkaların alanları veya gaz giriş sıcaklığı 800 0C’ dan
büyük olmayan boru yuvası alanları için hesaplama sıcaklığı aşağıdaki eşitliklerden birisine göre
(hangisi daha büyükse) belirlenmelidir.
t c = t s + 2eh (6.1-3)
veya
t c = t s + 50 (6.1-4)
Sıcaklığı tG < 400 0C olan baca gazının geçtiği düz cidarlardaki hesaplama sıcaklığı;
t c = t s + 20 (6.1-5)
olmalıdır.
d) Fosil yakıtlar kullanılarak (doğal gaz dahil) yakılan kazanlarda 800 0C’ u aşan gaz giriş sıcaklıklarına
maruz boru plâkaları için hesaplama sıcaklığı aşağıdaki eşitlikten belirlenen gerçek gaz giriş sıcaklığı
kullanılarak Ek A’ ya göre belirlenmelidir:
0 , 25
H
t G = 51  (6.1-6)
 A
Gerçek gaz giriş sıcaklığı, doğal gazla elde edilenlerden daha yüksek yakıtlar ve atık ısıtmalı
kazanlar için, hesaplama sıcaklığı Ek A’ ya göre belirlenmelidir.
Ek A’ ya göre belirlenen en yüksek metal sıcaklığı 420 0C’ u geçmemelidir.
Ek A’ ya göre hesaplama şartı duman boruları ve boru levhası arasında iyi bir temas olmasıdır. Bu
durum gerçekleştirilemediğinde, aşağıdaki sınırlamalarla birlikte Şekil 12.4-1f)’ de gösterilen tutturma
metodu uygulanabilir:
1) Duman boruları ve boru levhası arasındaki bağlantı kaynağının derinliği, “duman borusu et
kalınlığı” + 2 mm’ ye eşit veya daha büyük olmalıdır.
2) Kaynak kökünden ölçülen boşluk boyu, duman borusu et kalınlığının dört katına eşit veya
daha küçük olmalıdır. Bu ölçü aşılırsa, bir soğutma kanalı sağlanmalıdır.
Yukarıda özellikler karşılanıyorsa, hesaplama sıcaklığı Eşitlik (6.1-4)’ e göre belirlenmelidir.
LPB için, 800 0C’dan büyük baca gazı sıcaklığına maruz düz cidarlarda hesaplama sıcaklığı, Eşitlik
(6.1-4)’ ten hesaplanmalıdır.
e) Ocak boruları için hesaplama sıcaklığı aşağıdaki eşitliklerle belirlenmelidir:
5
EN 12953-3
1) Ocak borularının aleve maruz kalması ve 12 MW’ dan küçük veya 12 MW’a eşit bir ısı girdisi
durumunda;
t c = t s + 4e + 15 (6.1-7)
2) Ocak borularının aleve maruz kalması ve 12 MW’ dan büyük bir ısı girdisi durumunda;
sıvı yakıt için
t c = t s + 3,5e + 80 (6.1-8)
gaz yakıt için
t c = t s + 3e + 65 (6.1-9)
Not – (6.1-8) ve (6.1-9) eşitlikleri, 1,2 W / mK’ lik bir iletkenlikteki bir kazan taşı kalınlığı için 0,25 mm’
lik bir pay dikkate alınarak, sıvı yakıtlar için en fazla 0,3 W / mm2 ve gaz yakıtlar için 0,24 W/mm2 ısı
değişimine dayanmaktadır.
Isı değişiminin daha düşük olduğu gösterilebildiğinde (örneğin düşük NOx yakma), hesaplamalar
duruma göre ayarlanabilir fakat tc’ nin değeri Eşitlik (6.1-7) ile belirlenenden düşük olmamalıdır.
3) Alevsiz ocak boruları durumunda hesaplama sıcaklığı tc, aşağıdaki eşitliklerle elde edilen iki
değerden büyük olana eşit olarak alınmalıdır:
t c = t s + 25 (6.1-10)
t c = t s + 2e (6.1-11)
6.2 Anma tasarım gerilmesi

Bu standardda, aksi belirtilmedikçe, anma tasarım gerilmesi f, aşağıdaki oranlardan elde edilen değerlerden
küçük olanı olmalıdır:
 R p 0, 2tc Rm 
f = min  ;  (6.1-12)
 1,5 2,4 
Not – f sembolü ile kısa gösterilen “anma tasarım gerilmesi”; buradaki eşitliklerde basınçlı parçaların
tasarımı için kullanılan gerilmedir. Bu standarddaki detaylı tasarım kuralları, dikkate alınan yükleme
tipi için kabul edilebilir sınırlar içerisinde gerçek en yüksek gerilmeleri sağlamaktadır.
7 İç basınç altındaki silindirik gövdeler

7.1 Gövde kalınlıkları
7.1.1 Özellikler
Silindirik gövdenin;
ers = es − c1 − c2 (7.1-1)
payları çıkarıldıktan sonra gövde kalınlıkları en azından, aşağıdaki durumlarda gerekli olanların en büyüğü
olmalıdır:
a) LPB hariç, dış çapı ≥ 1 000 mm olan silindirik gövdeler için en az 6 mm, LPB ve dış çapı < 1 000 mm
için en az 4 mm olmalıdır.
b) Madde 7.2’ nin özellikleri.
c) Madde 8.2 veya Madde 8.3.3 ve Madde 8.3.4 uygulanmak suretiyle Madde 7.2’ nin özellikleri.
6
EN 12953-3
7.1.2 Paylar dahil gerekli et kalınlıkları

Paylar dahil, gerekli et kalınlıkları aşağıdaki eşitlikten elde edilmelidir;
esa = ecs + c1 + c2 (7.1-2)
7.2 Temel hesaplama

Bir silindirik gövdenin paylar olmadan gerekli et kalınlığı ecs, aşağıdaki eşitliklerden biriyle belirlenmelidir:
dis verildiyse,
pc d is
ecs = (7.2-1)
(2 f s − pc )v
veya dos verildiyse,
pc d os
ecs = (7.2-2)
(2 f s − pc )v + 2 pc
Gövdedeki gerilmenin eşdeğer değeri, (7.2-1) veya (7.2-2) eşitliklerinin yeniden
düzenlenmesiylehesaplanabilir.
7.3 Kazan desteği

Deneyimler, bu alanda normal olarak yorulma oluşmadığından, kazan desteklerini dikkate alarak dayanım
hesabı yapılmasının gerekli olmadığını göstermiştir.
7.4 Takviye yastıkları

Ağızlar ile branşmanların takviyesi ve destekler ile ataşmanlarda yük dağılımı için takviye yastıkları
kullanılabilir. Böyle takviye yastıkları Madde 8.1.5.1’ in özelliklerine benzer şekilde tasarlanmalıdır.
8 Silindirik gövdelerdeki ağızlar ve branşmanlar

Not – Bu madde silindirik gövdelerdeki ağızlar ve branşmanlar için tasarım kurallarını belirler. Et kalınlıkları
için tüm boyutlarda c1 ve c2 payları hariçtir.
8.1 Genel
8.1.1 Ağızları ve branşmanları ile ana gövdenin verimi için özellikler
8.1.1.1 Ağızlar ihtiva eden silindirik gövdeler için ana gövdenin verimi aşağıdaki hususlarla sağlanmalıdır:
a) Ağız ihtiva etmeyen silindirik gövdeler ile karşılaştırıldığında, ana gövdenin et kalınlığını artırmak
suretiyle. Bu et kalınlığı en azından, ağzın kenarından ölçülen lrs boyuna kadar elde edilebilir
olmalıdır (Şekil 8.1-1 ve lrs için Madde 8.1.2). Bir branşman olduğunda, herhangi bir komşu alın
kaynağına kadar ana gövdenin silindirik boyu lso ≤ ers olmalıdır (Şekil 8.1-2 ve Şekil 8.1-3).
b) Ana gövde et kalınlığındaki bir artışla bağlantısı olan veya olmayan iç basınç dikkate alınarak, et
kalınlığında gerekli olan bir artışla tedarik edilmiş olan, ana gövde cidarının dış yüzeyinden bir lb1
uzunluğunda ölçülen branşmanlar vasıtasıyla (Şekil 8.1-2 ve Şekil 8.1-3) Şekil 8.1-3’ e göre 1,5 mm’
den küçük veya eşit kalıcı bir boşluk sergileyebilen branşmanlar durumunda, ana gövde ve
branşman arasındaki kaynaklı bağlantı tam dayanımlı kaynak olmalıdır. dib > 50 mm için 2 mm’ ye
kadar (2 mm dahil) bir erb/ers et kalınlığı oranına müsaade edilmelidir. Bu durum, dib > 50 mm olan
branşmanlara da, çap oranı dib/dis ≤ 0,2 olarak uygulanmalıdır. dib > 50 mm ve çap oranı dib/dis > 0,2
olan branşmanlar için, erb/ers oranlı birleşmeyi geçmemelidir. Bu şartlar girişlere ve muayene
ağızlarına uygulanmaz.
Genişletilmiş veya içe geçen ve sadece sızdırmaz kaynaklı branşmanlar (Şekil 8.1-1) ya da ana
gövdeye 1,5 mm’ den büyük bir kalıcı kök boşluğuyla dolgu kaynağı kullanılarak tutturulan
branşmanların takviyeye katkı sağladığı düşünülemez.
7
EN 12953-3
Branşman ve boru arasındaki alın kaynağına kadar olan branşmanın silindirik boyu lbo ≥ erb olmalıdır
(Şekil 8.1-2 ve Şekil 8.1-3).
dib/dis ≥ 0,7 olan branşmanlar için, Madde 8.3.3.4’e başvurulmalıdır.

Genelde, düzgün et kalınlığı geçişlerinde özel önem verilmelidir. Et kalınlığı geçişleri ≤ 300’lik bir
açıyla yapılmalıdır (Şekil 8.1-2). İç taraftan takviye plâkaları veya yastıklarıyla ağızların takviyesine
müsaade edilmez.
c) a)’ daki gibi artan et kalınlıklarına paralel takviye yastıklarıyla takviye (Şekil 8.1-4 ve Şekil 8.1-5).
8.1.1.2 Eliptik girişler veya muayene ağızları olduğunda, büyük eksenin küçük eksene oranının 1,5’ u
geçmediği kabul edilmelidir. Silindirik gövdelerdeki eliptik veya dairesellikten sapmış ağızlar için, gövde
ekseni boyunca uzanan ölçü, tasarım amaçlı çap olarak dikkate alınmalıdır (Eğik nozullar için Madde
8.3.3.3’e bakınız).
Hesaplama işlemi, geçişlerin çentik ihtiva etmeyen yüzeyler gösterdiğini kabul eder1). Kenarlar yuvarlatılmış
olmalıdır.
Ağızlar, ana gövdenin boyuna ve çevresel kaynaklardan uygun bir mesafede yerleştirilmelidir. Ana gövde
üzerindeki bir branşmanın veya üstten kaynaklı takviyenin dış kenarı kaynaklı kenardan, kalınlığı ers ≤ 25 mm
olan ana gövdelerde 2 ers mesafede ve kalınlığı ers > 25 olan ana gövdelerde en az 50 mm mesafede
olduğunda, mesafe uygun olarakkabul edilmelidir.
8.1.2 Telafilerin ve verimliliklerin hesabı için etkin uzunluklar

Madde 8.2’ de tanımlandığı gibi tahmin yoluyla hesaplama ve Madde 8.3’ de tanımlanan ayrılmış ve komşu
branşmanların hesabı için etkin uzunluklar (lrs), ana gövde için kullanılması gerekli olmalıdır.
l rs = min  (d is + ers )ers ; l s1  (8.1-1)
ls1 için Şekil 8.1-1 – Şekil 8.1-3’e bakılmalıdır,
ış izdüşüm için ψ ≥ 450’lik ağızda ;
l rb = min  (d ib + erb )erb ; lb1  (8.1-2)
İç izdüşüm için;
l rbi = min  (d ib + erb )erb ; lb 2  (8.1-3)
Şekil 8.1.1 – Ağız ihtiva eden ana gövdenin et kalınlığının artırılmasıyla takviye
1) EN 12952-5’ de verilen sınırlar içerisindeyse kaynaklı bağlantılar çentik ihtiva etmiyormuş gibi dikkate
alınır.
8
EN 12953-3
Şekil 8.1.2 – Boydan boya geçirilmiş takviye ve tam nüfuziyet kaynaklı branşman
Şekil 8.1.3 – Branşmanın gövde üstünden kaynatılmasıyla takviye
9
EN 12953-3
Şekil 8.1.4 – Takviye yastıklı ağız
a) Boydan boya geçirilmiş b) İç taraftan seviyede c) Üst taraftan seviyede

kaynaklı branşman kaynaklı branşman kaynaklı branşman
Şekil 8.1.5 – Takviye yastıklı ağız ve tam nüfuziyetli branşman
8.1.3 Ayrılmış ağızlar özelliği

Şekil 8.3-3’ e göre eksen mesafesi P∅ için aşağıdaki şart sağlanıyorsa, komşu ağızlar ayrılmış ağızlar olarak
işlem görmelidir:
 d ib1  d 
 + erb1   ib 2 + erb 2 
2 + 2
Pφ ≥   + 2 (d + e )e
is rs rs (8.1-4)
cos Ψ1 cos Ψ
Bir branşman ihtiva etmeyen ağızlar için, erb = 0 ve ψ = 00 dir (ψ için Şekil 8.3-1’ e bakınız).
8.1.4 Branşmanların tasarımı için özellikler
8.1.4.1 Branşmanların tasarım gerilmesinden daha düşük tasarım gerilmesine sahip ana
gövde
Ana gövde, branşman ve ilave takviyeler farklı tasarım gerilmesine sahip malzemelerden oluşuyorsa ve ana
gövde malzemesi en düşük tasarım gerilmesi değerine (fs) sahipse, branşman takviyesinin hesabında tüm
malzemeler için bu değer kullanılmalıdır.
10
EN 12953-3
8.1.4.2 Ana gövdenin tasarım gerilmesinden daha düşük tasarım gerilmesine sahip
branşman veya takviye yastığı
Branşman veya takviye yastığı için ana gövdenin tasarım gerilmesinden (fs) daha düşük tasarım gerilmesine
sahip (sırasıyla fb veya fp) malzeme kullanılıyorsa, bu durum için verilen eşitlikler kullanıldığında, tasarım
gerilmesi fb veya fp dikkate alınmalıdır.
8.1.4.3 Özel durum

Ana gövdedeki delik çapı “d”, “dih”’ den daha küçük ise hesaplamalarda nozul iç çapı “dib” kullanılmalıdır.
8.1.5 Takviye yastıklarının tasarımı için özellikler
8.1.5.1 Genel
Takviye yastıkları Madde 8.1.1.1’ e göre tasarlanmalıdır.
Takviye plâkaları, tutturuldukları yerde (Şekil 8.1-4 ve Şekil 8.1-5) ana gövdeyle yakın temas halinde olmalı
ve gazların hapsolmasını engellemek için, deneyimlerle gerekli olmadığı gösterilmedikçe, tahliye delikleri
sağlanmalıdır.
Gövde kalınlığı boyunca, çeşitli korozyon veya oksitlenme veya büyük sıcaklık farklarınınolması muhtemel
yerlerde, takviye yastıkları kullanılmamalıdır. Kabın iç taraftaki yüzeyi üzerinde takviye yastıklarına müsaade
edilmez.
8.1.5.2 Basıncın dikkate alınması

Girintilerin veya ağızların takviyesi için takviye plâkaları kullanıldığında, aşağıdaki şartlardikkate alınmalıdır.
a) Deneyimle veya bir hidrostatik deneme deneyi ile tasarımın uygunluğu gösterilmedikçe, branşman
çapının gövde çapına oranı (dib / dis) ¼’ den büyük olmamalıdır.
b) Takviye yastıklarının gövde plâkalarına tutturulmasında iç taraftan dolgu kaynaklarının Li ölçüsü

aşağıdaki ilişkiye uygun olmalıdır:
Li ≥ 0,7ecp (8.1-5)
Takviye yastıklarının gövde plâkalarına tutturulduğu (Şekil 8.1-6) dıştan çevresel dolgu kaynaklarının
L0 boyutu, hiçbir durumda iç taraftan dolgu kaynağının ölçüsünden az olmamak kaydıyla, aşağıdaki
eşitlikle belirlenmelidir:
 d ip (2ers − Li ) 
Lo = max  ; Li  (8.1-6)
 d op 
Eliptik takviye yastıkları için;
a0 + b0
d op = (8.1-7)
2
ai + bi
d ip = (8.1-8)
2
c) Hesaplama için, takviye yastıklarının kalınlığı gövdenin kalınlığından büyük alınmamalıdır.
11
EN 12953-3
Açıklama
1 Tahliye deliği
Gövdedeki ağız
Açıklama
1 Tahliye deliği
α 350 ila 450’ dir.
Şekil 8.1.6 – Takviye yastıklarının kaynağı
8.2 Verimlilik faktörü, tahmin yoluyla hesaplama ve takviyesiz bir ağzın en büyük
çapı
8.2.1 Genel
Kesin çözümler Madde 8.3.3 ve Madde 8.3.4’ deki eşitliklerden bulunmalıdır. Madde 8.2.3 ve Madde 8.2.4’
deki eşitliklerin uygulaması (Eşitlik 8.2-3 hariç), branşmanda herhangi bir takviye dikkate alınmamış gibi,
dahaemniyetli olduğu kabul edilir.
12
EN 12953-3
8.2.2 Müsaade edilen verim ve takviyesiz bir ağzın en büyük çapı

(7.2 -1) eşitliğinin yeniden düzenlenmesi ile müsaade edilen verim va bir ana gövdenin mevcut et kalınlığı ers
için aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
pc d is
va = (8.2-1)
(2 f s − pc )ers
Verimlilik katsayısı için, et kalınlığı sadece iç basınca karşı koyabildiğinde, ayrılmış bir branşmanın en büyük
çapı (d ob) bulunmalıdır.
l 
d ob max = 2 rs − l rs  (8.2-2)
 va 
Bu durumda mevcut ortalama gerilim fs, ana gövdenin müsaade edilebilir gerilmesi fs’ ye eşit olmalıdır.
8.2.3 Ayrılmış ağızlar

Bu maddedeki eşitlikler tek ağızlara veya birden fazla ağız varsa, sadece eşitlik (8.1-4) tatminkarsa
uygulanmalıdır. Birden fazla ağız durumunda Eşitlik (8.1-4) tatminkar olmazsa Madde 8.2.3’ e
başvurulmalıdır.
Bununla beraber, silindirik gövdelerde “d” çapında ayrılmış takviyesiz ağızlara, aşağıdaki eşitlikleri sağlaması
halinde, müsaade edilmelidir:
d ≤ 0,14l rs (8.2-3)
ve
ers ≤ 0,1d os (8.2-4)
Burada; lrs Madde 8.1.2’ ye göre hesaplanmalıdır.
(8.2-3) eşitliğinde verildiği gibi daha küçük bir “d” çapı tavsiye eden (8.2-6) veya (8.2-9) eşitlikleri yada
Madde 8.3.3’ e göre daha kesin hesaplamalar olsa bile, bu durum havşalı delikler veya kısmi nüfuziyetli
delikler için de geçerlidir.
Bir ağıza, Şekil 8.2-1’ de gösterildiği gibi, dış çapı “dob” olan bir boru tutturulduğunda ve boru, et kalınlığı erb
dikkate alındığında iç hesaplama basıncına dayanıyorsa, ana gövdedeki bu ağzın verimlilik faktörü vb
aşağıdaki eşitlikle hesaplanmalıdır:
2l rs
vb =
(
2l rs + d ob ) (8.2-5)
13
EN 12953-3
Şekil 8.2-1 – Ana gövdeye tutturulmuş boru
Ana gövdenin dis çapı ve ers et kalınlığı belirlenmişse, bir boru için en büyük dış çapı;
 2e  f 1 
d ob ≤ 2l rs  rs  s −  − 1 (8.2-6)
 d is  pc 2  
olan ayrılmış bir deliğe müsaade edilmelidir.
8.2.4 Komşu ağızlar

Komşu ağızların eksen mesafesi P∅ için Madde 8.1.3’de verilen şart sağlanmadığında ve ağıza tutturulmuş
dob dış çapına sahip borularda, boruların et kalınlığı erb dikkate alındığında boru sadece iç basınca
dayanıyorsa, komşu ağızların verim faktörü aşağıdaki eşitliklerden elde edilir:
2(PΦ − d ob )
vm =
(1 + cos 2 Φ )PΦ ≤ (8.2-7)
Örneğin ∅ = 0 olan boyuna P∅ adımı için;
PΦ − d ob
vm = (8.2-8)
PΦ
Komşu ağızların dış çapları birbirinden farklı olduğunda, aşağıdaki eşitlik uygulanmalıdır.
d ob1 + d ob 2
d ob = (8.2-9)
2
Bu maddede kullanılan tahmin metodu yerine Madde 8.3.4 kullanılabilir.
8.3 Silindirik gövdelerdeki ağızların ve branşmanların tasarımı (verim ve takviye)
8.3.1 Semboller ve kısaltmalar

EN 12953-1, Çizelge 4.1’ de verilen sembollere ilave olarak, Şekil 8.3-1 ila Şekil 8.3-4’ de gösterilenler
kullanılmalıdır.
14
EN 12953-3
8.3.2 Uygulama için özellikler
8.3.2.1 Ağızlar
Madde 8.3.3 ila Madde 8.3.4’ de belirtilen kurallar, aşağıdaki şartları karşılamak kaydı ile, tek başına veya
grup olarak düzenlenen dairesel, eliptik ve dairesellikten sapmış ağızlar ile nozullara (eğik nozullar dahil)
uygulanmalıdır:
a) Gövdeye radyal konumda olmayan ağızlar ve nozullar (Şekil 8.3-2).

Ağızların büyük ekseninin küçük eksenine oranı 2’ yi geçmemelidir.
b) Eğik nozullar (Şekil 8.3-1)

Nozulun en kesiti dairesel olmalı ve nozul ekseni ile gövde yüzeyine dik bir çizgi arasındaki açı 450’
yi geçmemelidir.
c) Bütün nozullar
Nozula büyük dış kuvvetler ve momentler uygulanmamalıdır. Bu mümkün değilse, nihai gerilmeleri
hesaplamak için EN 13445-3 kullanılmalıdır.
Ana gövdedeki delik çapı d, dib’den küçük olsa bile, hesaplamada nozul iç çapı dib kullanılmalıdır.
Kalıntı deliği 1,5 mm’ den daha büyük nozul bağlantıları veya boydan boya geçirilmiş ve sadece sızdırmaz
kaynaklı branşmanlar, branşmansız ağızlar olarak dikkate alınmalıdır.
8.3.2.2 Nozul ve branşman bağlantılarının en küçük kalınlıkları

Nozulların ve branşmanların kalınlığı Madde 8.1.1.1 b)’ ye uygun olmalı, fakat aşağıdaki eşitlikle elde
edilenden az olmamalıdır:
ecb = 0,015d ob + 3,2 (8.3-1)
Şekil 8.3-1 – Eğik branşman ve takviye yastıklı silindirik gövde için yük diyagramı
15
EN 12953-3
Şekil 8.3-2 – Radyal olmayan branşmanlı silindirik gövdeler için yük diyagramı
16
EN 12953-3
a) X-X kesit görünüşü
b) Üstten görünüş
a
çevresel yön
b
boyuna yön
Şekil 8.3-3 – Gövde eksenine bir φ açısıyla düzenlenmiş, komşu branşmanları olan silindirik gövde için yük
diyagramı
17
EN 12953-3
ψ1 ≤ 450
ψ2 ≤ 450
Şekil 8.3-4 – Çevre üzerinde düzenlenmiş, radyal olmayan komşu branşmanlı silindirik gövde için yük
diyagramı
8.3.3 Ayrılmış ağızların ve branşman bağlantılarının tasarımı
8.3.3.1 Genel
Gövde kalınlığı ers ve branşman bağlantı kalınlığı erb, Madde 7.2’ ye göre v = 1 için hesaplanandan az
olmamalıdır.
8.3.3.2 Bir radyal branşmanlı ayrılmış ağız
8.3.3.2.1 İlâve takviye olmadan bir radyal branşman takılı, ayrılmış bir ağız için, ilâve olarak Madde 8.3.3.4
ve Madde 8.3.3.5’ de (ψ1 = 0 olacak şekilde) dikkate alınmalıdır.
8.3.3.2.2 Branşmanın tasarım gerilmesi ana gövdeninkine eşit veya daha büyükse, aşağıdaki dayanım şartı
uygulanmalıdır:
  Ap 1 
f a = enaz  pc  + ; f s  (8.3-2)
  A fs + A fb 2  
Verim 2) ;
d is (A fs + A fb )
vb = ≤1 (8.3-3)
2ers Ap
olmalıdır.
18
EN 12953-3
8.3.3.2.3 Branşmanın tasarım gerilmesi, ana gövdeninkinden daha düşükse, aşağıdaki dayanım şartı
uygulanmalıdır:
pc (2 Ap + A fs + A fb )
fa = ≤ fs (8.3-4)
 f 
2 A fs + b A fb 
 fs 
Bu durumda verim 2) ,
 f 
d is  A fs + b A fb 
 fs 
vb = ≤1 (8.3-5)
 fb 
ers  2 Ap + A fb − A fb 
 fs 
olmalıdır.
8.3.3.3 Eğik branşmanlı ve ilave takviye yastıklı ayrılmış ağız.
8.3.3.3.1 Şekil 8.3-1’ e göre bir eğik branşman ve ilave takviye yastığı tutturulmuş, ayrılmış ağızlar için,
Madde 8.1.5’ deki takviye yastıklarının tasarım özellikleri, ilave olarak dikkate alınmalıdır.
8.3.3.3.2 Branşman tasarım gerilmesi ana gövdeninkine eşit veya daha büyükse, Alan Ι ve Alan II için
dayanım şartı;
Alan I
 ApΙ 1
f aΙ = pc  +  ≤ fs (8.3-6)
 A + A + 0,7 A 2 
 fsΙ fbΙ fp1
Alan ΙΙ için;
 ApΙΙ 1
f aΙΙ = pc  +  ≤ fs (8.3-7)
 A + A + 0,7 A 2 
 fsΙΙ fbΙΙ fp1Ι
olmalıdır.
8.3.3.3.3 Branşman malzemesinin veya ilâve takviye plâkasının malzemesinin tasarım gerilmesi ana
gövdeden daha düşükse, Alan Ι ve Alan II için dayanım şartı;
Alan I
 p   p   p 
 f s − c  A fsΙ +  f b − c  A fbΙ +  f p − c 0,7 A fpΙ ≥ pc ApΙ (8.3-8)
 2   2   2 
Alan ΙΙ için;
_________________________
2)
Bu hesaplama metodu yerine, Madde 8.2’ ye göre tahmin yoluyla hesaplama metodu kullanılabilir, bu
durumda, nozulların takviye etkisi dikkate alınmamalıdır.
 p   p   p 
 f s − c  A fsΙΙ +  f b − c  A fbΙΙ +  f p − c 0,7 A fpΙΙ ≥ pc ApΙΙ (8.3-9)
 2   2   2 
olmalıdır.
19
EN 12953-3
8.3.3.4 Ana gövde eksenine düşey en kesit

dib/dis ≥ 0,7 ve eş zamanlı olarak erb/ers < dib/dis olan branşman bağlantıları için, ana gövde eksenine düşey
en kesitteki ana gövde/branşman geçişinde aşağıdaki şart sağlanmalıdır:
pc  d is + ers d +e d is + ers 
f ab =  + 0,2 ib rb  ≤ enaz ( f s ; f b ) (8.3-10)

1,5  2ers erb ers 

8.3.3.5 Radyal olarak konumlandırılmamış bir branşmana sahip silindirik gövdeler

Branşman radyal olarak konumlandırılmayıp (Şekil 8.3-2), bir ψ açısında olan silindirik gövdeler için, Şekil
8.3-2’ deki en kesitte veya Şekil 8.3-2’ deki boyuna kesitte daha büyük yüklemeler görülebilir. Her iki
durumda da; bir eşitlik olarak (Eşitlik 8.3-2), ilgili şekillerde gösterilen, hesaplamalarda kullanılacak Ap, Afs ve
Afb alanlarıyla dayanım şartı uygulanmalıdır. Takviye yastığına katkıda bulunan uzunluklar (etkin uzunluklar),
sadece eşitlik 8.1-1’ e göre ana gövdenin hesabında veya duruma göre Eşitlik 8.1-2 ya da Eşitlik8.1-3’ e göre
ana gövdenin hesabında kullanılmalıdır.
Branşmanın et kalınlığı erb, ana gövdenin et kalınlığı ers’den fazla olmamalıdır.
8.3.4 Komşu ağızların ve branşman bağlantılarının tasarımı
8.3.4.1 Genel
Komşu ağızlar, ilave olarak ayrılmış ağızlar gibi hesaplanmalıdır.
8.3.4.2 Komşu ağızlar ve branşmanlar şartı

Hesaplama sadece, Madde 8.1.3’ de yer alan ayrılmış ağızlar veya branşman bağlantıları için şart
karşılanmıyorsa, yapılmalıdır.
8.3.4.3 Branşmanın tasarım gerilmesinden daha düşük tasarım gerilmesine sahip ana
gövde
Komşu ağızlar veya branşman bağlantıları için dayanım, Şekil 8.3-3’ e göre gövde oluşturma hattı için bir Φ
açısı yapan en kesit için hesaplanmalıdır. Aşağıdaki dayanım şartı uygulanmalıdır.
1 + cos 2 Φ
2 Ap 0 + 2 Ap1 + 2 Ap 2
pc 2 p
f aΦ = + c ≤ fs (8.3-11)
2 A fs 0 + A fb1 + A fb 2 2
Çapraz veya çevresel adımlar, bir PΦ mesafesi ile Şekil 8.3-3’ e göre bir boyuna adım gibi hesaplanmalıdır.
Bu durumda basınç alan 2Apa, Eşitlik (8.3-14)’ e göre dayanım şartında, ((1+cos2Φ)/2) faktörüyle
düzeltilmelidir.
Verim 2) ;
d is A fs 0 + A fb1 + A fb 2
vm = ≤1 (8.3-12)
ers 1 + cos 2 Φ
2 Ap 0 + 2 Ap1 + 2 Ap 2
2
olmalıdır.
8.3.4.4 Ana gövde tasarım gerilmesinden daha düşük veya ana gövdeninkine eşit tasarım
gerilmesine sahip branşmanlar
Bir veya iki branşmanın tasarım gerilmesi ana gövdeninkinden daha düşükse, aşağıdaki şart uygulanmalıdır:
20
EN 12953-3
1 + cos 2 Φ
2 Ap 0 + 2 Ap1 + 2 Ap 2 + A fs 0 + A fb1 + A fb 2
pc 2
f aΦ = ≤ fs (8.3-13)
2 f b1 fb2
A fs 0 + A fb1 + A fb 2 s
fs fs
Bu durumda, verim 2) ;
f b1 f
A fs 0 + A fb1 + b 2 A fb 2
d is fs fs
vm = ≤1 (8.3-14)
ers 1 + cos 2 Φ f f
2 Ap 0 + 2 Ap1 + 2 Ap 2 + A fb1 + A fb 2 − b1 A fb1 − b 2 A fb 2
2 fs fs
8.3.4.5 Çevresel yönde komşu branşmanlar

Şekil 8.3-4’ e göre çevre üzerinde düzenlenmiş radyal olmayan komşu branşmanlar için, hesaplama işlemi
radyal branşmanlara benzer şekilde olmalıdır. Bu durumda, ((1+cos2Φ)/2) düzeltme faktörü, faktör 1 ile
değiştirilmelidir.
9 Kapaklar
9.1 Deliksiz desteksiz bombeli başlıklar
9.1.1 İç basınç altındaki desteksiz bombeli başlıklar

Deliksiz desteksiz bombeli kapakların en küçük et kalınlığı,
es = ecs + c + c1 + c2 (9.1-1)
eşitliği ve aşağıdaki eşitliğe uygun olmalıdır.
pe d o C
ecs = (9.1-2)
2f
Buna ek olarak torisferik başlığın kalınlığı Eşitlik9.1-1’de ve aşağıdaki eşitlikten daha az olmamalıdır.
pe ris
ecs = (9.1-3)
2 f − 0,5 pe
Deliksiz desteksiz bombeli kapaklar için şekil faktörü C Şekil 9.1-1’ de verildiği gibi gibi olmalıdır. Ancak,
Madde 9.1.2’ de verilen sınırlama şartlarına uyulmalıdır.
9.1.2 Sınırlama şartları

Sınırlama şartları;
a) Yarı küresel başlıklar için;
0,005d o ≤ ecs ≤ 0,16d o ;
b) Eliptik başlıklar için;
0,005d o ≤ ecs ≤ 0,08d o ve
hc ≥ 0,18d o ;
21
EN 12953-3
c) Torisferik başlıklar için;
0,005d o ≤ ecs ≤ 0,08d o ve

rik ≥ 0,1d o ve
rik ≥ 2ecs ve
ris ≤ d o ve
hc ≥ 0,18d o ;
veya
0,01d o ≤ ecs ≤ 0,03d o ve

rik ≥ 0,1d o ve
hc ≥ 0,18d o ;
veya
0,02d o ≤ ecs ≤ 0,03d o ve

rik ≥ 0,1d o ve
0,18d o ≤ hc ≤ 0,22d o .
Açıklama
1 Eliptik başlık
2 Torisferik başlık
22
EN 12953-3
Şekil 9.1-1 – Deliksiz desteksiz bombeli kapaklarda şekil faktörü C
9.1.3 Dış basınç altındaki desteksiz bombeli kapaklar

Hesaplama basıncı, pc aşağıdaki eşitliklerden elde edilen değerlerden daha düşük olmalıdır.
ecs R p 0, 2
pc = (9.1-4)
1,2ros
2
0,8 E  ecs 
pc =   (9.1-5)
r   ros 
9 + 0,006 os 
 ecs 
Ek olarak, dış basınç altındaki torisferik ve eliptik başlıkların kalınlığı, iç basınca bağlı aynı şeklin başlığı için
gerekli et kalınlığının 1,2 katından daha az olmamalıdır (Madde 9.1.1’ e bakınız).
9.2 esteksiz çıkartılabilir düz kapaklar

2 N/mm2’yi aşan hesaplama basınçları için, sadece içten oturtulmuş kapaklar kullanılmalıdır. Aksi taktirde kör
flanş tipinin dış kapakları kullanılmalıdır.
Deliğin iç çapı en fazla DN 500 ile sınırlandırılmalıdır.
Kalınlık, Şekil 9.2-1’ de belirtildiği gibi alınan di Eşitlik 9.2-1’e uygun olarak belirlenmelidir.
en = C1d i pc / f (9.2-1)
Kapak dışkısımda iken C1 0,41 alınmalıdır. Ancak Şekil 9.2-1’ de gösterilen tipteki kapaklarının olduğu yer
hariç ve plâkada eğme momentine cıvata momentleri eklendiğinde yapılmalıdır. Böyle durumlarda aşağıda
verilenler uygulanmalıdır.
d1 / di C1
1,0 0,45
1,1 0,50
1,2 0,55
1,3 0,60
Şekil 9.2-1 a) ve Şekil 9.2-1 b)’ de gösterilen tipteki iç kapıları kullanıldığında, hesap, cıvatalamanın plakada
yol açtığı ilâve eğme momenti pc aşağıda belirtilenle yer değiştirerek dikkate alınmalıdır.
pc + 7,5Wb / d i2
Burada;
Wb , tasarım sıcaklığında, cıvatalardaki müsaade edilen tasarım gerilmesi ile cıvataların toplam etkin kesit
alanının çarpılmasıyla hesaplanan Newton cinsinden bir cıvatadaki toplam yüktür.
Not – 550 N/mm2 lik bir tasarım gerilmesi, 4.6 kalitesinde veya 300 0C’ u aşmayan tasarım sıcaklığı için
eşdeğerde karbon çelik cıvataları için kullanılabilir. Diğer cıvata malzemeleri ve daha yüksek
sıcaklıklar için EN 13445-2 ve EN13445-3’ e bakınız.
23
EN 12953-3
Şekil 9.2-1 – Desteksiz çıkartılabilir düz kapaklar
24
EN 12953-3
9.3 Flanş bağlantıları

Kullanılan flânş bağlantıları, ilgili Avrupa Standardlarına uygun olmalıdır (örneğin; EN 1092) ve müsaade
edilen en yüksek basınca ve sıcaklığa uygun olmalıdır.
10 Destekli düz plâkalar, destekler ve takviyeler

10.1 Düz plâkalar için respiratör boşluğu
Silindirik bir kazan yapımında birbirine ve gövdeye göre farklı sıcaklıkta işlev gören kısımları (Örneğin,
yanma odası, boru yuvaları) kapsar. Bu yüzden genleşme farkı oluşur.
Bu genleşme farkı, normal olarak kazan kapak plâkasına ve yer değiştirme ile sonuçlanan boru plâkalarına
transfer edilir.
Bu şartlar altında kazanın teneffüs etmesi demektir ve gerekli esnekliği sağlamak için nefeslik alanlarına
ihtiyaç duyulur.
Destekler, yanma odası bağlantılarının ve boru yuvalarının etrafında nefeslik alanı sağlamalı ve desteksiz
olanları eşit bir şekilde bölmeli olmalıdır. Yanma odası ve boru yuvaları arasındaki nefeslik alanı en az 50
mm veya hangisi daha büyük olursa olsun gövde dış çapının % 5 kadar olmalıdır ancak 100 mm’den daha
fazla olması gerekmez.
Yanma odası ve gövde arasındaki nefeslik alanı, sırayla Çizelge 10.1-1 ve Çizelge 10.1-2’ ye uygun
olmalıdır. Ancak bu alan 50 mm’den daha az olmamalı veya bombe takviyeli ocak boruları için 75 mm’ den
daha az olmamalıdır.
Çizelge 10.1-1 – Kapak plâkasının kalınlığı 25 mm veya daha az iken yanma odası ve gövde arasındaki
nefeslik alanı
Kazan kapak plâkaları Nefeslik alanı

arasındaki mesafe
Tasarım
Lb Anma dış çapının En fazla
m yüzdesi mm
%
Lb ≤ 5,5 5 100
5,5 < Lb ≤ 6 5,5 110
Düz gömme kapaklar
6 < Lb ≤ 6,5 6 120
6,5 < Lb ≤ 7 6,5 130
Flânşlı kapaklar Herhangi bir uzunluk 5 100
Kapak plâkasının gerçek kalınlığı 25 mm’ yi aştığında, Çizelge 10.1-1’ e uygun nefeslik alanı, Çizelge 10.1-2’
ye uygun olarak arttırılmalıdır.
Geri tepmeli alev kazanlarında, yanma odası ve boru yuvaları arasındaki ön kapaktaki nefeslik alanı 50 mm’
den daha az olmamalıdır.Ayrıca, bu nefeslik alanının toplamı ve yanma odasının arka plâkasının dış halkası
ile biçimlendirilen nefeslik alanının toplamı en çok 100 mm olacak şekilde, hangisi daha büyükse,50 mm’ den
veya gövde iç çapının % 5’ inden daha az olmamalıdır.
Çizelge 10.1-2 – Kapak plâkalarının kalınlığı 25 mm’ den fazla olduğunda yanma odası ve gövde arasındaki
nefeslik alanı
Kazan kapak plâkaları Nefeslik alanı

arasındaki mesafe
Tasarım Lb Anma dış çapının En fazla En az
m yüzdesi mm mm
%
Düz gömme kapaklar Lb ≤ 5,5 6,5 130 65
5,5 < Lb ≤ 6 7 140 70
6 < Lb ≤ 6,5 8 150 75
25
EN 12953-3
6,5 < Lb ≤ 7 10 160 80

Flânşlı kapaklar Herhangi bir uzunluk 5 100 50
Ocak boruları arasındaki nefeslik alanı 120 mm’ den daha az olmamalıdır.
Destek veya bağlantı destekleri ve ocak boruları arasındaki nefeslik alanı 200 mm’ den daha az olmamalıdır.
Dış çapı 1400 mm’ den daha az olan veya yanma odası uzunluğu 3000 mm’ den daha az olanlar bunun
dışındadır. Bu durumda nefeslik alanı 150 mm’ den daha az olmamalıdır.
Diğer bütün nefeslik alanları, en çok 100 mm’ den daha fazla olmasına gerek kalmaksızın, hangisi daha
büyükse, en az 50 mm veya gövde dış çapının % 3’ ü kadar olmalıdır. LPB için, nefeslik alanı sınırlarının %
50’ si uygulanmalıdır.
Açıklama
1 Ayrı destekler tarafından desteklenen alanların sınırları (Madde 10.2.7b).
2 Çubuk destekleri veya sınır dizisindeki destek boruları ile desteklenen alanı kurmak için, yüklü alanın
sınırı, birleşmiş ana çemberin merkezinde son bulmalıdır.
3 Ana çemberler, çap b ( Madde 10.2’ ye bakınız).
4 Çubuk destekleri
5 Destek boruları
6 Sadece sınır dizisinde bulunan destek borularının yer aldığı sınır alanlarının bitimi (Madde 10.2.7).
a Nefeslik alanları( Madde 10.1’ e bakınız).
Not – AyrıcaŞekil 10.2-1 ve Şekil 10.2-2 ‘ ye de bakılmalıdır.
Şekil 10.1-1 – Çok borulu kazanlarda kapak plâkasının tipik görünümü
26
EN 12953-3
10.2 Destekli düz yüzeyler
10.2.1 Genel
Her iki kapak plâkası, düz çubuk destekleri, destek boruları, köşebent destekleri veya bunların bir birleşimi
kullanılarak yeterli şekilde desteklenmelidir.
Not – Kapak plâkasının kalınlığının mümkün olduğu kadar küçük olmasını sağlamak için, destekleri uygun
sayıda destek kullanılması tavsiye edilir.
10.2.2 Flânş yarıçapı

Düz kapakların flânşlandığı durumlarda, flânşın iç yarıçapı, plâka kalınlığının en az 1,3 katı olmalıancak, 30
mm’ den daha az olmamalıdır.
10.2.3 Destek noktası

Flânş kavisinin destek noktası olduğu yerde, destek noktası, hangisi flânşa daha yakınsa gövde içi ve kavis
başlangıç noktası arasındaki mesafenin yarısından veya plâkanın dışından ölçülen plâka kalınlığının 3,5 katı
bir çizgiden alınmalıdır ( Şekil 10.2-1’ e bakınız). Düz bir plâkanın bir gövdeye veya sargı plâkasına
doğrudan kaynaklandığı yerde, destek noktası gövdenin veya sargı plâkasının içinde alınmalıdır. Destek
noktası hangisi flânşa daha yakınsa gövde içi ve kavis başlangıcı arasındaki mesafenin yarısından alınmalı
veya plâkanın dışından ölçülen plâka kalınlığının 3,5 katı bir çizgiden alınmalıdır ( Şekil 10.2-2’ ye bakınız).
Açıklama
1 Destek noktası
2 Ana çember
3 Alt çember
4 Dış sınır
a Nefeslik alanı
Şekil 10.2.1 – Flânşlı kapak plâkalarında alt çemberler, ana çemberler, nefeslik alanları, destek alanları için
dış sınırlar
27
EN 12953-3
10.2.4 Kalınlık
Desteklerle desteklenen düz plâka parçalarının kalınlığı aşağıdaki eşitliklerden hesaplanmalıdır:
e pa ’ = ech + c1 + c2 (10.2-1)
pc
ech = c4 b y (10.2-2)
f
Dört veya daha fazla çift dağıtılmış destek noktalarından geçen çemberlerle kapatılmış alanlar için y , 1
olarak alınmalıdır.
Üç destek noktasından geçen çemberlerle kapatılmış alanlar için, ( çapı ana çemberin dışına uzanan ve ana
çemberin çapının 0,75 katına eşit bir çapa sahip Şekil 10.2-2 veya Şekil 10.2-3’ e uygun en az iki destek
noktasından geçen alt çemberin merkezi) Şekil 10.2-4’ ten alınan y, Şekil 10.2-2 veya Şekil 10.2-3’ te belirtilen a
ve b boyutları kullanılarak belirlenmelidir. Ana çemberin üç destek iç noktasından geçtiği yerde, noktaların en fazla
iki tanesi, herhangi bir çapın bir kenarında bulunmalıdır. Bu durumda y, 1,1’ den daha az alınmamalıdır. Dairesel
alanlarda, örneğin; gövde ve bacaya giden borular ile desteklenen alanlarda y, 1,56 olarak alınmalıdır.
Dikdörtgen şeklindeki desteksiz alanlar için, a ve b boyutları, Şekil 10.2.2 ‘ de belirtildiği gibi olmalıdır.
İki veya üç bitişik destek boruları, bir destek noktası gibi düşünülebilir. Bu durumda çember, destek
borusunun geometrik merkezinden geçmelidir (Şekil 10.2-3).
Açıklama
1 Alt çember
2 Ana çember, çap b
3 Desteksiz dikdörtgen alan ( Madde 10.2.3’ e bakınız).
4 Alt çember
5 Destek boruları
Not – Ayrıca Şekil 10.2-1’ e de bakılmalıdır.
Şekil 10.2.2 – Alt çemberlerin kullanımı ( çift ocak borulu kazan )
28
EN 12953-3
Açıklama
1 Alt çember
2 Ana çemberler
3 Destek borusunun geometrik merkezi
Not – AyrıcaŞekil 10.2-1’ e de bakılmalıdır.
Şekil 10.2-3 - Alt çemberlerin kullanımı ( tek ocak borulu kazan )
29
EN 12953-3
Açıklama
1 Dikdörtgen alanlar
2 Eliptik alanlar
Not – Maddel 10.2.4
Şekil 10.2 -4 – y faktörünün belirlenmesi
10.2.5 C4 sabitinin değerleri

Dikkate alınan düz plâka parçasına uygulanan çeşitli destek biçimlerinin olduğu yerde, C4 sabiti uygulanan
ayrı ayrı metot değerlerinin ortalaması olmalıdır. Gövdeye oturtulan kapak plâkalarına müsaade
edilmemelidir.
Eşitlik 10.2-2’ deki C4 sabitinin değerleri Çizelge 10.2.1’ e uygun olmalıdır.
30
EN 12953-3
Çizelge 10.2-1 – C4 sabitinin değerleri
Bileşen C4
değerleri
Kilitleme tertibatına sahip serbest destekli plâkalar. Örneğin; adam giriş deliğikapakları 0,45
İçten geçen düz kapak plâkaları, tek kenardan kaynaklı tam nüfuziyet 0,45
Çevresi boyunca cıvatalanmış plâkalar:
DL / Db= 1 olduğunda 0,45
DL / Db= 1,3 olduğunda 0,6
DL / Db= 1 ve DL / Db= 1,3 olduğunda, sabit değerler doğrusal enterpolasyonla belirlenmelidir.
Flânşlı kapak plâkası 0,32
Köşebent veya çubuk destekleri 0,3
θ açısı 300 den fazla olan köşebent destekleri (Şekil 10.2-5 ) 0,45
Her iki kapağa kaynaklı basit borulara sahip desteksiz boru yuvası 0,3
6 m’ den daha az uzunluktaki basit ocak boruları 0,3
6 m’ den 8 m’ ye kadar uzunluktaki basit ocak boruları 0,32
≤ 50 mm oluk derinliğe sahip ondüleli ocak boruları 0,32
50 mm > oluk derinliğe sahip ondüleli ocak boruları
≤ 6 m uzunlukta 0,35
> 6 m uzunlukta 0,37
Bombe takviyeli kuşak boruları 0,35
Ayrık düz çubuk destekleri (Şekil 10.2-6) veya ayrık destek borusu (Şekil 10.2-7) 0,45
Ayrık olmayan düz çubuk destekleri (Şekil 10.2-6) veya ayrık olmayan destek boruları
(Şekil 10.2-7) 0,39
Boru yuvasının dışındaki bir grupta üçten daha az destek var ise, kiriş destekleri veya destek
boruları ayrık düşünülmelidir.
Yıkama kabına sahip kiriş destekleri ( Şekil 10.2-8a ve Şekil 10.2-8b) 0,35
Yıkama kabına sahip kiriş destekleri ( Şekil 10.2-8c ve Şekil 10.2-8d) 0,33
Geri tepme odası çubuk destekleri ve destek boruları (Şekil 10.2-9) 0,39
Her iki kenardan kaynaklı geri tepme odası giriş ağızları 0,3
Geri tepme odası giriş ağzı (Burada arka kaynağa etki etmek mümkün değildir) (Şekil 10.2-10) 0,45
Aşağıda belirtilen kapak plâkasının gövde plâka kalınlığına oranı eh / es ile gövdeye her iki
kenardan kaynaklanmış düz flânşsız kapak plâkaları;
≤ 1,4 0,33
> 1,4 ≤ 1,6 0,36
> 1,6 ≤ 1,8 0,39
> 1,8 ≤ 2,0 0,42
Ayarlanmış plâkalar için, kapağa yapılan kaynak kalınlığı, 1,0 kaynak katsayısı kullanılarak,
gövdenin istenilen en düşük et kalınlığı ecs ’nin 1,5 katından daha az olmamalıdır ( EN 12953-4’
teki şekiller).
Sürekli yukarıya kaynaklanan takviyelerle veya su yollarıyla donatılmış takviyelerle (Şekil 10.2- 0,4
11a ‘ dan Şekil 10.2-11b’ ye kadar) ve kalınlığının 6 ve 8 katı arası bir yükseklikteki takviye ile
takviye edilmiş geri tepmeodasınındüz yüzeyi.
Takviye halkasına sahip bir adam giriş deliği içeren ısıtılmamış kapak plâkalarının parçası (Şekil
11.3-1) adam giriş deliği halkasının kenarından yanma odası, duman borusu veya gövde 0,27
kenarlarına kadar olan mesafe, gövde kapak plâkası kalınlığının dört katından daha fazla değil
ise, (Şekil 10.2-12) ; aşağıdaki tek değer kullanılmalıdır.
Mesafe, kapak plâkası kalınlığının dört katından fazla ise, adam giriş deliği ihmal edilir ve C4
sabiti normal tarzda yukarıda verilen metot değerlerinin ortalamasından elde edilir.
31
EN 12953-3
Açıklama
1 Köşebent destekleri
2 Ana çemberler
I A Desteklerin merkez hatları arasındaki mesafesi

a içe veya daha düşük çembere teğet
Not – Madde 10.2.9

Şekil 10.2 - 5 – Köşebent desteklerinin örneği
32
EN 12953-3
Ölçüler mm’ dir.
a En az 8 mm ile
b Anma
Şekil 10.2 - 6 – Düz çubuk desteğinin müsaade edilen kaynak detayları
33
EN 12953-3
Açıklama
1 Soğutucu yiv, kaynak yok
Şekil 10.2 - 7 – Destek borularının müsaade edilen kaynak detayları

34
EN 12953-3
Açıklama Açıklama
1 Genleşme borusu deliği 1 Genleşme borusu deliği

a En az 10 mm a En az 10 mm
b Anma b 0,15 d s veya 8 mm (hangisi büyük olursa)
c Anma
2 2
Not - ew = e Not 1- ew = e
3 3
Not 2 - ew , 0,35 d s ’ den az ise, a)’ da
gösterilen yapılanma biçimi kullanılmalıdır.
a) b)
Şekil 10.2 - 8 – Pullu çubuk desteklerinin müsaade edilen kaynak detayları
35
EN 12953-3
36
EN 12953-3
a En az 8 mm a 450 kaynak ağzı hazırlığı
b Anma b Anma
a) b)
Şekil 10.2-9 – Geri tepme odası çubuk desteklerinin müsaade edilen kaynak detayları
Açıklama
1 Yanma odası plâkası
2 Arka kapak plâkası
3 Kaynak dikişi
Şekil 10.2-10 – Geri tepmeli kazanlar için giriş deliği
37
EN 12953-3
Açıklama
1 Sabit düzlemde kaynaklı olabilir
2 Kirişin alternatif şekli (Not’ a bakınız)
a Su yolunun genişliği
Not – Kirişler, tam veya ince zincir hattına şekillendirilebilir.
a) Flânşlanmış kapaklara sahip geri tepme odası kirişin kaynaklanma metodu
Açıklama
1 Kiriş, geri tepme odasının kapakları üzerine taşınabilir
a Su yolunun genişliği
b) Düz kapaklara sahip geri tepme odaya kirişin kaynatılması metodu
Şekil 10.2-11 – Geri tepme odası, kiriş desteklerinin tipik metotları
38
EN 12953-3
Açıklama
1 Kirişin alternatif şekli
c) Flânşlanmış boru plâkasına ve arka plâkaya sahip geri tepme odasına kaynaklanan kiriş
Şekil 10.2-11 – Geri tepme odasına kiriş desteklerinin tipik metotları (devamı)
Açıklama
1 Kirişin alternatif şekli
d) Kare köşelere sahip geri tepme odasına kaynaklanan dayak
e) Geri tepme odası üstüne kirişlerin kaynağının alternatif metotları
Şekil 10.2-11 – Geri tepme odası kiriş desteklerinin kaynağının tipik metotları (devamı)
39
EN 12953-3
a) Adam giriş deliği takviye halkası, yanma odası ve gövde arasındaki mesafe
b) Adam giriş deliği takviye halkası, yanma odası, boru yuvası ve gövde arasındaki mesafe
Not – Çizelge 10.2-1
Şekil 10.2-12 – Adam giriş deliği takviye halkasından mesafeler
10.2.6 Geri tepmeli odalar için destekler

Desteklerdeki (rijt veya diğerleri) en kesit alanda hesaplanan müsaade edilen gerilme, 80 N/mm2’ den daha
fazla olmamalıdır. Herhangi bir desteğin çapı 20 mm’ den daha az olmamalıdır.
Destekler aşağıdaki kurala uymalıdır (Şekil 10.2-13):
d s L1
≤2 (10.2-3)
L22
40
EN 12953-3
Destekler, Şekil 10.2-9’ da belirtildiği gibi kaynak edilebilir veya en kesit alanına kaynak edilebilmeyi
sağlayan alternatif bir donanım ile destek en kesit alanı en az 1,25 katı olmalıdır.
Açıklama
1 Yanma odası
2 Geri tepme odası
3 Giriş ağzı deliği
4 Kapak plâkası
Açıklama
1 Yanma odası
2 Geri tepme odası
3 Kapak plâkası
41
EN 12953-3
Şekil 10.2-13 – Geri tepme odası arka plâkalarındaki desteklerin konumu

10.2.7 Boyun çubuk destekleri
Destekdeki (rijit veya diğer) en kesit alanında hesaplanan müsaade edilen gerilme, 80 N/mm2’ den daha
fazla olmamalıdır. Herhangi bir parçadaki herhangi bir desteğin çapı 25 mm’ den daha az olmamalıdır.
Destekler Şekil 10.2-6 veya Şekil 10.2-8’ de belirtildiği gibi kaynak edilebilir veya en kesit alana kaynak
edilebilmeyi sağlayan alternatif bir donanım ile destek en kesit alanının en az 1,25 katı olabilir.
10.2.8 Destek boruları ve çubuk desteklerindeki yükler

Destek boruları ve çubuk destekleri, desteklenen alandaki basınçtan kaynaklanan bütün yükü taşıyacak
şekilde tasarlanmalıdır. Alan aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır.
a) Boru yuvası içerisindeki destek borusu için, desteklenen net alan; destek borularının yatay ve düşey
adımlarının çarpımından, birbirine geçmiş boru deliklerinin alanının çıkartılmasıyla elde edilir. Destek
borularının düzensiz olduğu yerde, destek borularının ortalaması adımının birbirine geçmiş deliklerin
alanının karesinden çıkartılmasıyla elde edilir (dört bitişik destek boruları tarafından sınırlanan
herhangi bir dörtgenin dört kenarının toplamının bir çeyreğinin karesi).
b) Boru dizisindeki bir destek borusu veya bir çubuk desteği için desteklenen alan; desteği ve desteğin
bitişik noktasını birleştiren çizgilerin orta noktalarından geçen çizgi tarafından kuşatılan alandan Şekil
10.1-1’ de belirtildiği şekilde boruların veya iç içe geçmiş desteklerin alanının çıkartılmasıyla elde
edilmelidir.
c) Boru yuvasında destek borularının olmadığı bir kiriş desteği için, desteklenen alan, boru yuvasının
çevre boyu sınırına kadar genişletilmelidir.
10.2.9 Destek köşebentler
10.2.9.1 Destekleme ilkeleri

Az köşebent desteği kullanılan düz kapakların desteği gövdenin kabul edilemeyen bölgesel şekil
bozukluğuna yol açabilir. Bu yüzden toplam yük köşebent desteklerine daha geniş biçimde bölünmelidir.
Serbest üst boşluktaki flânşlanmamış plâkaların daire şekilli alanları (örneğin; buhar kazanlarındaki buhar
boşluğu) en az iki köşebent desteği ile desteklenmelidir.
10.2.9.2 Her destekteki yük

Bir kazanın düz kapak plâkasını destekleyen her köşebent desteği, desteklediği alanda oluşan basınçtan
kaynaklanan tüm yükü taşıyacak şekilde tasarlanmalıdır. Herhangi bir destek ile desteklenen alan,
desteklenen toplam alanı dikkate alarak ve desteğin bitişik noktaları ve destekler arasındaki sınıra kadar olan
alanı ayırarak elde edilmelidir (yanma odası, boru yuvaları veya gövdenin sınır dizisi). Bu sınır hatları,
dikkate alınan alandaki desteğin bitişik noktaları ile eşit mesafeye sahip bütün noktalarda olmalıdır (Şekil
10.2-5).
10.2.9.3 Destek köşebentlerin hesaplanması

Destek köşebentleri, V açısı 600’den daha az olmayacak şekilde oranlanmalıdır (Şekil 10.2-14). Köşebendin
en küçük en kesiti aşağıdaki eşitliğe uygun olarak belirlenmelidir.
f GW
eg h = (10.2-4)
f sin V
Burada;
e g ≤ 1,5 Gövde plâka kalınlığı
ve
e g ≥ 0,5 Gövde plâka kalınlığı

e g ≥ 0,5 Kapak plâka kalınlığı
Ancak, istenilen en küçük destek köşebentinkalınlığının, gövde plâka kalınlığından daha fazla olması
gerekmez.
42
EN 12953-3
Her bir köşebent desteği ile desteklenen kapak plâkası parçalarının boyutu ve şekli her köşebent
desteğindeki kapak plâkasının bütün yüzey alanı desteklenecek şekilde olmalıdır.
Açıklama
1 Gövde
2 Kapak plâkası
Şekil 10.2-14 – Kaynaklı köşebent desteklerinin detayları
10.2.9.4 Kaynak bağlantıları

Köşebent desteklerinin gövdeye ve kapak plâkalarına kaynaklandığı yerde, bağlantı Şekil 10.2-14’ e uygun
tam nüfuzkaynagı ile olmalıdır.
Kaynak profili, çentiklerden ve ani şekil değişikliklerinden etkilenmemelidir.
10.2.10 Flânşlanmamış düz kapak plâkaları için ek özellikler
10.2.10.1 Genel
Uygulama özelliklerine ilaveten, özellikle kabul edilebilir kaynak detayları açısından (EN 12953-4), ve Madde
10.2.3’ ten Madde 10.2.9’ a kadar verilen düz kapak plâkalarının genel özelliklerine ek olarak, Madde
10.2.10.2 ve Madde 10.2.10.3’ te verilen üstten veya içten kaynaklı flânşlanmamış düz kapak plâkalarının
özellikleri dikkate alınmalıdır.
10.2.10.2 Köşe bağlantısına ait gövde plâka kalınlığı

T-alın kaynağına ait gövde plâka kalınlığını belirlemek için, Eşitlik (7.1-2) ve Eşitlik (7.2-2)’ ye uygun eşitlikler
kullanılmalıdır.
es′ = ecs + c2 (10.2-5)
pc d os
ecs = (10.2-6)
2 f s x + pc
Eşitlik (10.2-6)’ daki gerilme azaltma faktörü (x) kapak plâkasının gövde plâka kalınlığına oranına bağlıdır ve
ech / ecs ≥ 1,4 x = 0,8
ech / ecs ≤ 1 x=1
43
EN 12953-3
olmalıdır.
Gövde kalınlığı ecs bir kaynak faktörü ile (v = 0,85) Eşitlik (7.2-2)’ ye uygun hesaplanırsa, gerilme azaltma
faktörü (x) dikkate alınmaz.
1 ve 1,4 arasındaki ech/ecs değerleri için (x) değerleri doğrusal enterpolasyon ile belirlenmelidir.
10.2.10.3 Tasarım parametreleri

Flânşlanmamış düz kapak plâkaları Çizelge 10.2-2’ de verilen parametrelere ve aşağıda verilen a)’dan d)’ ye
kadar olan özelliklere uygun olmalıdır.
a) Gövdenin et kalınlığı, gerilme azaltma faktörünü (x) içeren (10.2-5) eşitliğine uygun olarak
hesaplanmalıdır (Eşitlik (10.2-6)).
b) Kapak plâkasının gerçek et kalınlığı 30 mm’ den daha fazla olmamalıdır.
c) Gövdenin et kalınlığı 30 mm’ den fazla olduğunda, gövde malzemesinin kalınlık özellikleri, malzeme
özellikleri üzerinde yapılan deneylerle kanıtlanmalıdır.
d) Çizelge 10.2-3’ e göre müsaade edilen küçük kazanlar durumunun haricinde; gövdeden kapak
plâkasına, yanma odasından kapak plâkasına ve geri tepme oda kapak plâkasından kuşak
plâkasına olan kaynaklar tümüyle sırttan kaynatılmalıdır.
Çizelge 10.2-2 – Flânşlanmamış düz kapak plâkaları için tasarım parametreleri
Gövde iç çapı Kazan kapak plâkaları Müsaade edilen en Kapak plâkası ve gövde
dis arasındaki mesafea yüksek basınç kalınlığının oranı
Lb
mm mm N/mm2 eh/es
dis ≤ 1 500 Lb ≤ 5 500 ≤2 ≤2
>2 ≤ 1,6
5 500 < Lb ≤ 7 000 ≤2 ≤ 1,8
>2 ≤ 1,4
1 500 < dis ≤ 1 800 Lb ≤ 5 500 ≤ 1,6 ≤ 1,8
> 1,6 ≤ 1,4
5 500 < Lb ≤ 7 000 ≤ 1,6 ≤ 1,6
> 1,6 ≤ 1,2
1 800 < dis ≤ 2 500 Lb ≤ 5 500 ≤ 1,6 ≤ 1,7
> 1,6 ≤ 1,3
5 500 < Lb ≤ 7 000 ≤ 1,6 ≤ 1,5
> 1,6 ≤ 1,1
dis > 2 500 Lb ≤ 5 500 ≤ 1,6 ≤ 1,6
> 1,6 ≤ 1,2
5 500 < Lb ≤ 7 000 ≤ 1,6 ≤ 1,4
> 1,6 ≤1
a
7000 mm mesafe için sınırlama, borulu atık ısı kazanlarauygulanmaz.
44
EN 12953-3
Çizelge 10.2-3 – Düz kapak plâkalarının köşe bağlantılarından dolgu kaynaklarının (sırt kaynaklar) göz ardı
edilen kısımları için koşullar:
Kaynak Kapak Gövdenin Yanma odası Kapak Kapak Kaynaklı kısımlar için
edilmemiş plâkaları dış çapı ve gövde plâka plâkasının genel özellikler
uzunluk arasındaki arasındaki en kalınlığı yanma odası
kazan küçük nefeslik et kalınlığına
uzunluğu alanı oranı
Lb d0 erh erh/erf
mm
mm mm mm mm
d0’ nun % 6,5’ i Kaynak tam nüfuziyeti
veya 65 mm gösterir.a
≤ 250 ≤ 3 000 ≤ 1 400 ≤ 20
hangisi Kaynağın boydan
büyükse ≥ 1,4 boya muayenesi
> 250 ≤ 2 500 ≤ 1 000 ≥ 65 ≤ 15 mümkün olmalı.
b Kaynak doğrudan
≤ 2 000 ≤ 1 200 ≥ 80 ≤ 20 ısıtılmamalıdır.
a
Özel deneyler ile kanıtlanacaktır.Özel deneyler, kaynağın şeklini yeniden düzenlenmeli ve gözle ve kaba
muayene için bölümlere ayrılmalıdır.
b
Bu uzunluk, yanma odası bağlantısına düz kapak için ocak boru çapına eşittir ve bu uzunluk gövde
bağlantısına düz kapak için gövde çapına eşittir.
LPB için dolgu kaynakları (sırt kaynaklar)dikkate alınmayabilir.
10.2.11 Geri tepme odasının düz kısmını destekleyen kiriş destekleri

Şekil 10.2-11a)’ dan Şekil 10.2-11e)’ ye uygun kaynaklı kirişlerin kalınlığı, aşağıdaki eşitliğe uygun olarak
hesaplanmalıdır, fakat hiçbir durumda kalınlık 35 mm’ den daha fazla olmamalıdır.
3 pc L2g p g
e= (10.2-7)
4d g2 f
11 Silindirik kazan düz kapak plâkalarındaki ayrık deliklerin tasarımı

11.1 Takviyesiz ayrık delikler
Bir düz kapak plâkasındaki takviyesiz deliğin en büyük çapı aşağıdaki eşitlik yardımıyla belirlenmelidir.
 erh2 
d enbüyük = 8erh 1,5 2 − 1 (11.1-1)
 ech 
11.2 Branşman ağızları

Branşman ağızlarının takviyesi, Şekil 11.2-1’ de gösterildiği gibi branşman kalınlığı ve kapak plâkasının
asgari özellikleri haricinde bağlantı kaynakları da dahil olmak üzere bölgesel olarak hazır olan malzeme
dikkate alınarak sağlanmalıdır. Bölme kalınlığı, istenilen yerde arttırılabilir. Denkleştirme, denkleştirme alanı
Y, denkleştirme gerektiren X alanına eşit veya bu alandan daha büyük olduğunda yeterli olur.
X alanı, kapak plâkasının parçası için Eşitlik (10.2-2)’ den elde edilen düz kapak plâkası kalınlığı ile bölmenin
iç yarıçapının % 25’ i arttırılarak elde edilmelidir.
Y alanı, düz kapak plâkasına paralel olan bölmenin ekseni boyunca bir düzlem üzerinde ölçülmeli ve
aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
a) Branşmanın , kazanın dışına doğru çıkıntı yapan kısmı için, düz kapak yüzeyinden lb mesafesi kadar
olan branşmanın tam kesit alanı hesaplanır ve bundan et kalınlığı v=1 alınarak Eşitlik (7.3-1) ve
Eşitlik 7.3-2’ ye göre hesaplanmışsa, aynı mesafedeki bölümün en kesit alanı çıkartılır.
45
EN 12953-3
b) Bu alan, kazan düz kapak plâkasının iç yüzeyinden lb mesafesi kadar kazanın içine doğru çıkıntı
yapan (eğer varsa) branşman bölümünün tam kesit alanına eklenir.
c) Dolgu kaynakların kesit alanına eklenir.
d) Bu alan düz kapak plâkasının gerçek kalınlığı ve kapak plâkası kısmı için Eşitlik (10.2-2)’ den
hesaplanan kalınlık arasındaki fark ile ls uzunluğunun çarpılmasından elde edilen alana eklenir.
e) Şekil 11.2-1’ de gösterilen takviye sınırlarındaki denkleştirme plâkasının (eğer varsa) alanına eklenir.
Düz kapak plâkasının gerilmesinden müsaade edilen daha düşük bir gerilmeye sahip malzemenin
denkleştirme olarak kullanıldığı yerde, etkili alanı hesaplama sıcaklığındaki müsaade edilen gerilme oranında
azaltılmalıdır. Düz kapak plâkasının gerilmesinden daha yüksek bir gerilmeye sahip malzemenin ek
mukavemeti için ilâve bir değer alınmamalıdır.
Branşman ve denkleştirme plâkalarına yapılan kaynaklar, takviye alanının ve zorunlu olabilen diğer bütün
yüklemelerin tüm mukavemetini iletebilmelidir.
ecp Dikkate alınan parça için Eşitlik 10.2-1 ‘ye göre hesaplanan kalınlık.
ecb Eşitlik 7.3-2a’ya göre v=1 alınarak hesaplanan kalınlık.
lb 2,5 erep ve (2,5 eb + erp) değerlerinin küçük olanı.
ls (erep + 75) ve (dib/4) değerlerinin büyük olanı.
Y alanı X alanından daha az olmamalıdır.
Not – Denkleştirme plâkasına, sadece Y alanı X alanından daha az olduğunda ihtiyaç duyulur.
Şekil 11.2-1 – Düz kapak plâkasındaki branşman için denkleştirme
46
EN 12953-3
11.3 Adam giriş delikleri, baş delikleri ve el giriş delikleri

Eliptik adam giriş delikleri, baş giriş delikleri ve el giriş delikleri düz kapak plâkasına yerleştirildiğinde, delikler
denkleştirilmelidir (Şekil 11.3-1). Gerekli takviye alanını hesaplamak için Madde 11.2’ de verilen metot,
uygulanabilen yerde kullanılmalı, ancak takviye çemberinin kalınlığı (esr ) adam giriş delikleri için 19 mm’ den,
baş giriş delikleri için 15 mm’ den, el giriş delikleri için 10 mm’ den daha az olmamalıdır.
X alanı, dikkate alınan kapak plâkasının parçası için Eşitlik 10.2-2’ den elde edilen düz kapak plâkasının
kalınlığı ile eliptik deliğin büyük ve küçük yarı eksenlerinin ortalamasının yarısı ile çarpılarak elde edilir.
Takviye çemberinin tam kalınlığı, Y alanı hesaplanmasında kullanılabilir.
di0 Deliğin büyük ve küçük yarı eksenlerinin ortalamasının yarısı.

ecp Dikkate alınan parça için Eşitlik10.2-1 ‘e göre hesaplanan kalınlık.
esr Takviye çemberinin kalınlığı.
ht Isı iletim katsayısının ağırlıklı ortalaması.
ls (erep + 75) ve di0 değerlerinin büyük olanı.
Y alanı X alanından daha az olmamalıdır.
Şekil 11.3-1 – Düz kapak plâkalarındaki eliptik adam giriş delikleri veya muayene delikleri için denkleştirme
12 Deliksiz borular ve boru plâkaları

12.1 Dış basınca maruz kalan düz boruların et kalınlığı
Anma dış çapı 170 mm’ ye eşit veya küçük olan, dış basınca maruz düz boruların et kalınlığı Eşitlik 12.1-1)
veya Çizelge 12.1-1’ den büyük olanı alınmalıdır.
e = ect + c1 + c2 (12.1-1)
ile
pd 0
ect = (12.1-2)
1,6 f
47
EN 12953-3
Çizelge 12.1-1 – Boruların en düşük anma et kalınlığı

Anma dış çapı En düşük anma et kalınlığı
d0 ≤ 26,9 1,90
26,9 < d0 ≤ 54,0 2,20
54,0 < d0 ≤ 76,1 2,50
76,1 < d0 ≤ 88,9 2,80
88,9 < d0 ≤ 114,3 3,15
114,3 < d0 ≤ 139,7 3,50
139,7 < d0 ≤ 168,3 3,99
12.2 İç basınca maruz kalan düz boruların et kalınlığı

İç basınca maruz kalan düz boruların et kalınlığı Eşitlik 12.2-1 veya Çizelge 12.1-1’ den büyük olan ile
verilmelidir.
et′ = ect + c1 + c2 (12.2-1)
Burada;
c2 = 0,75 mm
pc d o
ect = (12.2-2)
2 f + pc
Nozullar için Madde 8.3’ e bakınız.
12.3 Dirsek ve boru bükümlerinin et kalınlığı ve ovalliği

Anma dış çapı 170 mm’ den küçük veya eşit olan dirsek ve boru bükümlerinin et kalınlığı (Şekil 12.3-1)
aşağıdaki eşitliklerde verilen değerlerden daha az olmamalıdır.
Bükümün iç tarafındaki et kalınlığı,
eti = ect Ci + c1 + c2 (12.3-1)
Bükümün dış tarafındaki et kalınlığı,
eto = ect C0 + c1 + c2 (12.3-2)
Burada ect, düz borular için Madde 12.1 veya Madde 12.2’ den uygun olana göre hesaplanan et kalınlığıdır
ve Ci ve Co Şekil 12.3-2 ve Eşitlik 12.3-3 ve 12.3-4’ ten alınan faktörlerdir.
2R
− 0,5
do
Ci = (12.3-3)
2R
−1
do
2R
+ 0,5
do
Co = (12.3-4)
2R
+1
do
Burada;
R, eğim deliğinin merkez hattıdır.

48
EN 12953-3
Ci ve C0 faktörleri, R / d 0 oranının 1’ den büyük veya 1’ e eşit ve 4,5’ ten daha az veya 4,5’ e eşit olduğu
yerlerde, dirsekler ve boru kavislerine uygulanabilir. R / d 0 oranı 4,5’ ten daha büyük olan bükümler düz
borular gibi işlem görmelidir.
En küçük et kalınlığı Madde 12.1 veya Madde 12.2 ’ den uygun olana göre hesaba katılmalıdır.
d m / e oranının değeri 40 ’ ı aşmamalıdır.

Aşağıdaki eşitlikle verilen boru bükümlerinin dairesellikten sapması (u) EN 12953-4’ te verilen sınırları
aşmamalıdır.
) (
2(d 0 − d 0 )
u = ) ( ×100 (12.3-5)
d0 + d0
Şekil 12.3-1 – Boru bükümleri için örnek
49
EN 12953-3
Şekil 12.3-2 – Ci ve Co tasarım faktörleri

12.4 Destek boruları
Destek boruları, Şekil 10.2-7’ ye uygun olarak kaynaklanan; kaynak derinliği boru et kalınlığı artı 3 mm olan
veya kaynak en kesiti, kaynak derinliği en az 3 mm olacak şekilde gereken boru kesit alanının 1,25 katına
eşit veya daha büyük olan borulardır. Bu destek boruları, boru yuvalarında gerekli değildir ancak boru
yuvaları sadece genişletilmiş borulardan oluşuyorsa destek borularına ihtiyaç duyulabilir (Şekil 12.4-1a).
Ek olarak, bu destek boruları, iç çapı 1400 mm’ den küçük veya eşit müsaade edilen en yüksek çalışma
basıncı 12 bar’ dan küçük veya eşit ve ısı girdisi 0,75 MW olan küçük kazanlar için gerekli değildir.
Boru yuvaları, genişletilmiş ve bükülmüş (Şekil 12.4-1b)’ ye bakınız) veya genişletilmiş ve Şekil 12.4-1c) ilâ
Şekil 12.4-1e)’ ye uygun olarak kaynak edilmiş düz borulardan oluştuğunda, düz plâka yüklerini taşımak için
Şekil 10.2-7’ ye uygun kaynatılmış destek borularına sınır kısımlarında ihtiyaç vardır.
Boru yuvaları, Şekil 12.4-1f)’ ye uygun düz borulardan oluşuyorsa veya boru et kalınlığı artı 2 mm’ye eşit bir
kaynak derinliğine sahipse destek borularına ihtiyaç yoktur.
Her destek borusu, desteklediği plâkalardaki yükün uygun olanını taşıyacak şekilde tasarlanmalıdır. Boru
plâkalarına kaynaklanan destek borularının et kalınlığı, borunun en ince parçasındaki eksenel gerilme 80
N/mm2’ yi geçmeyecek şekilde olmalıdır.
Açıklama
Soğutucu yiv, kaynaksız
g≥e
Şekil 12.4-1 – Müsaade edilen düz boru geçirme metotları
12.5 Duman boruları

Boru uçları, aleve veya girişte 600 0C ve daha yüksek baca gazı sıcaklığına veya çıkışta 700 0C ve daha
yüksek baca gazı sıcaklığına maruz kalırsa, uçlar kaynağa gömülmelidir veya borular genişletilirse Şekil
12.4-1a)’ veya Şekil 12.4-1b)’ ye uygun olmalıdır.
Boru uçları bu sınırlardan daha düşük, ancak 500 0C’dan daha yüksek baca gazı sıcaklığına maruz kalırsa,
borular, boru plâkasından 18 mm’ ye kadar çıkabilir.
500 0C’dan daha düşükbaca gazı sıcaklığındaki borular, boru plâkasından 25 mm’ ye kadar çıkabilir.
12.6 Boru deliklerinin açıklığı

Boru deliklerinin açıklığı, boru delikleri arasındaki herhangi bir bağın milimetre olarak en küçük genişliği
şeklinde;
50
EN 12953-3
a) Genişletilmiş borular için

0,125 d + 12,5 mm olmalı
b) Kaynaklı borular için
1) Gaz giriş sıcaklıkları 800 0C’dan daha fazla olanlar için;
0,125 d + 9 mm, fakat 15 mm’ den fazla olmamalı,
2) Gaz giriş sıcaklıkları 800 0C’dan az veya eşit olanlar için;
0,125 d + 7 mm, fakat 15 mm’ den fazla olmamalı.
12.7 Boru yuvalarındaki boru plâkalarının kalınlığı

Boru yuvalarındaki boru plâkalarının kalınlığı, Eşitlik 10.2-1 ve Eşitlik 10.2-2’ den hesaplanmalı, ancak
aşağıda verilenlerden daha az olmamalıdır;
a) Boru deliğinin çapı 50 mm’ yi aşmadığında, boruların boru plâkasında genişletildiği yerde 12 mm
veya boru deliğinin çapı 50 mm’ den daha büyük olduğunda 14 mm veya
b) Boru plâkasına sadece kaynakla tutturulan borularda 6 mm.
13 Ocak boruları, yanma odası bileşenleri ve dış basınca bağlı

silindirik biçimde geri tepme odaları
13.1 Ocak boruları
13.1.1 Düz ocak boruları

Düz ocak borularının hesaplama basıncı, aşağıdaki eşitlikler kullanılarak elde edilen hesaplama basıncından
daha düşük olmalıdır:
R p 0, 2tc 2ecf 1 + 0,1d m / L

pc =
1 + (0,03d m / ecf )[u / (1 + 5d m / L )]
(13.1-1)
S1 dm
2
2,6 E  ecf 
pc =   d m ecf (13.1-2)
S 2 L  d m 
Baştaki eşitlikler, Eşitlik 13.1-3 ve Eşitlik 13.1-5’de gösterildiği gibi kalınlık açısından ifade edilebilirler. Elde
edilen kalınlıklardan büyüğü kullanılmalıdır ancak çapları 400 mm’ den az veya eşit basit ocak borularının
kalınlığı 6 mm’ den daha az olmamalı ve çapları 400 mm’ den fazla olanlar için, 7 mm’ den daha az
olmamalıdır. Bombeli takviyeli ocak borularının en düşük et kalınlıkları 10 mm’ den daha az olmamalıdır.
Hiçbir durumda kalınlık 22 mm’ yi aşmamalıdır.
B 0,12d m u 
ecf = 1 + 1 +  (13.1-3)
2 (1 + 5d m / L) B 
Burada;
pc d m S1
B= (13.1-4)
2 R p 0, 2tc (1 + 0,1d m / L )
ecf = d m0, 6 [(LS 2 pc ) / (2,6 E )]

0, 4
(13.1-5)
e fa = ecf + c1 + c2 (13.1-6)
51
EN 12953-3
Burada;
c2 = 0,75 mm (korozyon toleransı).
S1 ve S2 güvenlik faktörleri (Madde13.1.3).
Eşitlik 13.1-1’ den Eşitlik 13.1-6’ ya kadar eşitlikler çapları 1800 mm’ den küçük veya eşit ocak borularına
uygulanmalıdır.
Not – Eşitlik 13.1-1 ve Eşitlik 13.1-3 plastik şekil bozukluğunu dikkate alır. Eşitlik 13.1-2 ve Eşitlik 13.1-5
elastik dengesizliği dikkate alır.
13.1.2 Ondüleli ocak borusu

Ondüleli ocak borularının hesaplama basıncı aşağıdaki eşitlik kullanılarak elde edilmelidir. Ancak, anma
kalınlığı 10 mm’ den daha az veya 22 mm’ den daha fazla olmamalıdır.
R p 0, 2tc 2 X 2 1 + 0,1d m / L
pc = (13.1-7)
S1 Pcor d m  X wd u 
1+  2 m 3
 800 I1 1 + (5d m / L )(ecf / w) 
Burada;
dm ortalama çaptır.
Not 1 – Ondüleli ocak boruları için, ortalama çap iç çap artı kıvrımın derinliğine eşittir. İç çap artı w (Şekil
13.1-1).
Not 2 –Tilki kuyruğu tipindeki kıvrımlar için X2 ve Ι1 değerleri Çizelge 13.1-1 ve Çizelge13.1-2’ de verilmiştir.
13.1.3 Emniyet katsayısı

Emniyet katsayısının değeri;
pc > 0,6 N/mm2 veya pc ≤ 0,6 N/mm2 olan ve dm/L < 0,25 ile aleve maruz ocak boruları ve sarıcı plâkalar
için S1=2,5
pc < 0,6 N/mm2 ve dm/L ≥ 0,25 olup, aleve maruz ocak boruları ve sarıcı plâkalar için S1=2,0
Aleve maruz olmayan ocak boruları ve sarıcı plâkalar için S1=2,0
Tüm şartlar için S2=3,0
13.1.4 Yanma odası bileşenleri

Yanma odası bileşenlerinin örneğin kül düşme boruları ve yakıt giriş bağlantıları kalınlığı Madde13.1.1’ e
uygun olarak en düşük kalınlık 10 mm ve en yüksek kalınlık 22 mm ile hesaplanmalıdır.
Ocak borularındaki delikler için denkleştirme Madde 8.3’ e uygun olarak, takviye dayanaklarının kullanımına
müsaade edilmediği durum haricinde.
Giriş borularının kalınlığı, en düşük 10 mm bir kalınlık ile Madde13.1.1’ e uygun olarak hesaplanmalıdır.
13.1.5 Geri tepme odaları

Silindirik geri tepme odalarının sarıcı plâkalarının kalınlığı Eşitlik 13.1.1’de verilenlere uygun olarak
hesaplanmalıdır. Dairesel olmayan geometrinin farklı yarıçaplarda plâkalar kullanılarak tanzim edildiği yerde,
kalınlık en büyük yarıçap kullanılarak hesaplanmalıdır.
52
EN 12953-3
Geri tepmesinde bükümlü bölümlerin olduğu yerde, kesitlerin, tasarım gerilmesi aşılmadan müsaade edilen
en yüksek basınca dayanabileceği yönünde bir kontrol yapılmalı, ve gerekirse kalınlık uygun olarak
arttırılmalıdır. Önerilen metot Ek B’ de verilmiştir.
Kalınlık, 10 mm’ den daha az ve 35 mm’ den daha fazla olmamalıdır.
Şekil 13.1-1 – Tilki kuyruğu tipi ondüleli boru için en kesit alanı
Çizelge 13.1-1 – Tilki kuyruğu tipli ondüleli boru için alanın ikinci alan momentleri (150 kıvrım ve 50 genel
derinlik)
Korozyon toleranssız Alan ikinci En kesit alanı

et kalınlığı momenti
erf – c Ι1 X2
mm 104mm4 102mm2
9,25 35,6 16,4
10,25 37,7 18,0
11,25 39,6 19,6
12,25 41,2 21,2
13,25 42,7 22,8
14,25 44,1 24,4
15,25 45,3 25,9
16,25 46,4 27,4
17,25 47,4 28,9
18,25 48,3 30,4
19,25 49,2 31,9
20,25 50,1 33,3
21,25 51,0 34,8
Çizelge 13.1-2 – Tilki kuyruğu tipli ondüleli boru için alanın ikinci alan momentleri (200 kıvrım ve 75 genel
derinlik)
Korozyon toleranssız Alan ikinci En kesit alanı

et kalınlığı momenti
erf – c Ι1 X2
mm 104mm4 102mm2
9,25 129,4 23,3
10,25 138,9 25,7
11,25 147,7 28,0
12,25 155,9 30,4
13,25 163,5 32,6
14,25 170,5 34,9
15,25 177,0 37,1
16,25 183,0 39,4
17,25 188,5 41,5
18,25 193,6 43,7
19,25 198,4 45,8
20,25 202,8 48,0
21,25 206,9 50,0
53
EN 12953-3
13.2 Bileşik ocak borularının hesaplama uzunluğu

Ondüleli borunun düz parçasının uzunluğu 250 mm’ den fazla olduğunda, her iki kesitin toplam uzunluğu,
ondüleli kesitin hesaplama kalınlığı için kullanılmalı ve düz kesitin 1,5 kat uzunluğu, düz kesitin hesaplama
kalınlığı için kullanılmalıdır.
13.3 Ocak borularının toleransları

Ondüleli ocak boruları için hesaplanmış et kalınlığı tamamlanmış ocak borularının en küçük et kalınlığı
olmalıdır.
Ocak boruları ve geri tepme odalarının u daireselliğinden sapması aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
) (
(
2 d −d
u = ) ( ×100
) (13.3-1)
d +d
Burada;
)
d yanma odasınun ortalama en büyük çapı.
(
d yanma odasınun ortalama en küçük çapı.
Ocak borularının toleransları için EN 12953-4’ e bakınız.
Eşitlik 13.1-1, Eşitlik 13.1-3 ve Eşitlik 13.1-7’deki u değeri, ondüleli ocak boruları için % 1 ve düz ocak
boruları için % 1,5 alınmalıdır.
13.4 Takviyeler
13.4.1 Genel
Şekil 13.4-1 ve Şekil 13.4-2’ ye uygun en büyük ölçülerdeki ocak borularına kaynaklanan takviyeler bu
standardın özelliklerini kapsadığı ve hesaplanmasına gerek olmadığı düşünülmelidir.
Şekil 13.4-1 ve Şekil 13.4-2’ ye uygun olmayan takviyeler, aşağıdaki eşitlikte verilenden daha az olmayan bir
ikinci alan momentine sahip olmalıdır.
pc d m3 L
I2 = (13.4-1)
1,33 × 10 6
Takviyenin nötr eksenine göre ikinci alan momenti, (Ι2) ve yanma odasınun uzunluğu, takviyenin her bir
tarafında 0,55 d m ecf ’ ye eşit biçimde olmalıdır. Ölçüler mm’ dir.
Açıklama
1 Devamlı tam nüfuziyet kaynağı
Şekil 13.4-1 – Düz ve ondüleli kesitler için 22 mm kalınlığa kadar (22 mm dahil) yanma odası takviyeleri
54
EN 12953-3
Açıklama
1 Devamlı tam nüfuziyet kaynağı
Şekil 13.4-2 – Düz ve ondüleli kesitler için 22 mm’ den daha kalın yanma odası takviyeleri
13.4.2 Çubuk veya plâkadan oluşan takviye kesitleri

Çubuk veya plâkadan oluşan takviye kesitleri, tam nüfuziyet kaynakları ile bağlanmalıdır.
Takviye çemberinin kalınlığı, en azından Madde13.4.1’ e uyğun olmalıdır. Eğer 22 mm’ den fazla ise veya
yanma odası kalınlığının iki katı ise, kalınlık Şekil 13.4-2’ de gösterildiği gibi sivriltilmelidir.
Takviye çemberlerinin, yanma odasınun malzemesiyle aynı malzemeden imal edilmesine gerek yoktur.
Ancak, yanma odası malzemesi gibi elastikiyet modülüne ve doğrusal genleşme kat sayısına sahip olmalıdır.
Takviye çemberi malzemeleri EN 12953-2’de belirtilen malzemelerden seçilmelidir.
Takviyeleri ocak borularına tutturmak için tam nüfuziyet kaynakları kullanılmalıdır.
13.4.3 En yüksek ısı akış bölgesi içinde yerleştirilen takviyeler

Takviyeler, 11 mm’ den daha kalın ocak borularına kaynaklandığında, en yüksek ısı akış bölgesine
yerleştirilmemelidir. En yüksek ısı akış bölgesi brülörün ucundan, ocak tabanının ucuna kadar (hangisi
uygulanabiliyorsa) Madde 5.4’ e göre gerekli en düşük yanma odası çapının iki katına eşit bir uzunluk
şeklinde dikkate alınır.
Not – Madde 13.4.3’’de verilenözelliklerin, ısı girdisi 2 MW’ dan az olan kazanlara uygulanmasına gerek
yoktur.
13.4.4 Bombeli takviyeler

Bombeli takviyeler, etkili destek noktaları olarak dikkate alınmalıdır. Bombeli takviye merkezinin en küçük
aralığı, hesaplama amacı bakımından yanma odasının iç çapının 1/3’ü kadar alınmalıdır ancak 500 mm’ den
daha az olmamalıdır. Bombeli takviyeler kullanıldığında, yanma odası kalınlığı, Madde 13.1.1’ e göre
hesaplanmalıdır.
Bombeli takviyeler ile desteklenen ocak borularının hesaplanmasında, L, bombeli takviyelerin merkezleri
arasındaki gerçek uzunluğun 1,5 katı kadar alınmalıdır.
Bombeli takviyenin ikinci alan momenti Madde 13.4.1’ de istenilenden daha az olmamalıdır. Bombeli
takviyelerin ölçüleri ve ikinci alan momenti Şekil 13.4-3a)’ ilâ Şekil 13.4-3c)’ deki çizelgelerde verilmiştir.
Bombeli takviyelerin anma et kalınlığı, tutturuldukları düz ocak borularının anma et kalınlığından daha az
olmamalıdır.
55
EN 12953-3
Korozyon Alan
toleranssız et İkinci
kalınlığı momenti
ert – c Ι2
mm 106mm4
9,25 1,90
10,25 2,11
11,25 2,32
12,25 2,53
13,25 2,74
14,25 2,96
15,25 3,18
16,25 3,40
a) 17,25 3,62
18,25 3,85
19,25 4,08
20,25 4,31
21,25 4,55
9,25 1,30
10,25 1,44
11,25 1,59
12,25 1,74
13,25 1,90
14,25 2,04
15,25 2,20
b) 16,25 2,36
17,25 2,52
18,25 2,68
19,25 2,84
20,25 3,01
21,25 3,18
9,25 1,14
10,25 1,28
11,25 1,41
12,25 1,55
13,25 1,70
14,25 1,86
15,25 2,04
16,25 2,22
17,25 2,41
18,25 2,60
19,25 2,80
20,25 3,01
21,25 3,22
Not – w = ert – c, ancak 13’ ten az olmamalıdır.
c)
Şekil 13.4-3 – Bombeli takviyeler
56
EN 12953-3
13.4.5 Ondüleli yanma odası takviyeleri

Ondüleli borular birkaç takviye ile donatıldığında, örneğin; her kıvrımda bir veya her ikinci kıvrımda bir, en
kesit alan ve takviyelerin ikinci alan momenti, Eşitlik 13.1-7 kullanıldığında dahil olmalıdır. Hesaplama,
yanma odası et kalınlığının altı katından daha fazla olmayan bir yükseklik için kullanılmalıdır.
14 Giriş ve muayene delikleri

14.1 Genel özellikler
14.1.1 Tüm kazanlarda, üretimi, temizliği ve iç muayeneyi sağlayacak yeterli sayıda ve ebatta delikler
bulunmalıdır (Madde14.5.1). Deliklerin ölçüleri, Madde 14.2’ den Madde 14.4’ e uygun olmalıdır.
14.1.2 1400 mm’ den büyük veya eşit gövde çapına (d0 ) sahip kazanlar, insan girişini sağlayacak şekilde
tasarlanmalıdır ve bu amaçla bir adam giriş deliği bulunmalıdır.
1400 mm’ den küçük çaplı (d0 ) kazanlarda bir kişinin girebileceği adam giriş deliği bulunmalıdır.
Gövde çapı 800 mm ve 1400 mm arasındaki kazanlarda asgari bir özellik olarak bir el giriş deliği
bulunmalıdır.
14.1.3 Giriş ve muayene deliklerinin sayısı, boyutu ve yerleşimi, kazan tasarımına uygun
olarakyerleştirilmelidir. Kaynak dikişlerinin gözle muayenesinin mümkün olduğunun iyi bir örneği olduğundan
emin olmak için aşağıdaki uygulama düşünülmelidir.
14.1.4 Sökülebilir kapaklar, boyutları ve konumu bakımından bütün diğer muayene deliklerinin yerini
alabilirler ancak en az muayene deliklerinden elde edilen bir görünüme eşit bir genel iç görünüm
sağlanmalıdır.
14.1.5 LPB için, muayene delikleri, diğer yakın muayene ihtimalleri bulunmadığında nozullardan boruların
sökülmesiyle sağlanabilir.
14.2 Giriş ve muayene deliklerinin tipleri ve en küçük ölçüleri

Delikler, eliptik ve dairesel ve olmalıdır (Şekil 11.3-1 ve Şekil14.2-1a) ilâ Şekil14.2-1h) ).
a) El giriş delikleri
Temizlemek için bir el giriş deliği 80 mm x 100 mm’ den daha az olmamalı veya iç çapı 100 mm
olmalıdır.
Muayene için bir el giriş deliği 100 mm x 150 mm’ den daha az olmamalı veya iç çapı 120 mm
olmalıdır. Boyun ve çemberin yüksekliği 65 mm’ yi boyun veya çemberin konik iolması durumunda
ise, 100 mm’ yi aşmamalıdır.
b) Baş giriş delikleri
Baş giriş delikleri 220 mm x 320 mm’ den daha az olmamalı veya iç çapı 320 mm olmalıdır. Boyun
ve çember yüksekliği 100 mm’ yi boyun ve çemberin konik olması durumunda ise 120 mm’ yi
aşmamalıdır.
c) Adam giriş delikleri
Adam giriş delikleri 320 mm x 420 mm’ den daha az olmamalı veya iç çapı 420 mm olmalıdır.
Boynun veya çemberin yüksekliği 300 mm’ den fazla olmamalıdır. 300 mm x 400 mm ebatındaki
adam giriş delikleri özel durumlarda kullanıldığında Şekil 14.2-1’deki çizelgedeki özellikler
sağlanmalıdır.
57
EN 12953-3
1 Adam giriş deliği 1 Baş giriş deliği 220 mm x 320 mm
2 Baş giriş deliği
Not – Adam giriş deliğinin ebatı ve g ölçüsü için Şekil 14.2-1g)’deki çizelgeye bakınız.
a) b)
1 Muayene kategorisi 1 Muayene kategorisi
2 Göz düzlemi 2 Göz düzlemi
3 Adam giriş deliğinin merkezi 3 Baş giriş deliğinin merkezi
Not – Adam giriş deliğinin boyutu ve g1’in boyutu için Şekil 14.2-1g)’deki çizelgeye bakınız.
c) d)
Şekil 14.2-1 – Adam giriş ve muayene delikleri
58
EN 12953-3
2 Göz düzlemi 1 Muayene kategorisi
2 El giriş deliğinin merkezi
e) f)
Açıklama
1 Adam giriş deliği
a
Çukur derinliği ≥ 500
Adam giriş deliğinin boyutu ht ga g1b

320 x 420 ≤ 300 ≥ 400 ≥ 320
300 x 400 ≤ 150 ≥ 450 ≥ 370
a
g boyutu için, Şekil 14.2-1a) ve Şekil 14.2-1f)’ ye bakınız.
b
g1 boyutu için, Şekil 14.2-1c)’ ye bakınız.
g)
Şekil 14.2-1 – Adam giriş ve muayene delikleri (devamı)
59
EN 12953-3
Açıklama
1 Adam giriş deliği
Not – Adam giriş deliğinin ebatı ve g ölçüsü için Şekil 14.2-1g)’ deki çizelgeye bakınız.
h)
Şekil 14.2-1 – Adam giriş ve muayene delikleri (devamı)
14.3 Adam giriş ve muayene kapakları için en küçük conta yatak genişlik ve açıklığı
İç basıncın kapıyı düz contaya karşı zorladığı tipteki giriş ve muayene kapakları adam giriş deliği ve baş giriş
delikleri için en az 15 mm conta yatak genişliğine sahip olmalıdır. Kapı çerçevesi ve yuvası arasındaki toplam
aralık 3 mm’ yi aşmamalı (1,5 mm tam yuvarlak) ve yuva derinliği contayı tutacak yeterlilikte olmalıdır.
60
EN 12953-3
14.4 Düz plâkalardaki giriş ve muayene delikleri

Giriş ve muayene deliklerinin düz plâkalara yerleştirildiği yerde, delikler uygunca takviye edilmelidir (Şekil
11.3-1).
14.5 Muayene özellikleri
14.5.1 Gözle muayenelerin etkililiği, özellikle göz ve nesne arasındaki mesafeye ve nesnenin dış yüzeyinin
görüldüğü açıya bağlıdır. En iyi etkili gözle muayene kazanın içine girerek sağlanır. Bu maddenin amacı,
çeşitli kaynak dikişli parçalar için iyi bir gözle muayenenin mümkün olduğunu doğrulamaktır.
Kazan imal edildikten sonra, özellikle küçük kazanlar, her kaynağın göz muayenesi için kazana girişi
sağlamanın mümkün olmadığı kabul edilir. Ancak kazanların bazı parçalarının korozyona ve kırılmaya diğer
kazanlara oranla daha eğilimli olduğu da kabul edilir. Aşağıdaki muayene kategorileri önem sırasına göre
hazırlanmıştır ve her kategoride, parçaların muayenesi için uygun fırsatlar sağlanmalıdır. Gözle muayenenin
çeşitli dereceleri Şekil 14.2-1’de verilmiştir.
a) Muayene kategorisi 1
- T-alın kaynakları (örneğin; kapak plâkasından gövde kaynaklarına ve yanma odasından kapak
plâkası kaynaklarına) ancak boru yuvaları tarafından gizlenen yerler hariç.
- Desteklerin ve takviyelerin bağlantı kaynakları.
Not – Kategori 1 muayenesinde kaynak parçaları, yüksek eğilme momentlerinin muhtemelen oluşacağı
kaynaklardır ve gövde kaynaklarına kadar düz plâkanın yarısı ile yanma odası kaynaklarına kadar
kapak plâkasının en az % 50’sini kapsar.
b) Muayene kategorisi 2
- a); maddesinde kapsanmayan bağlantı kaynakları.

- Yüksek ısı akımına maruz büyük bileşenler (örneğin ocak boruları).
- Kazanın kapaktan kapağa desteklenmediği flanşlanmış köşeler.
- Tortuların biriktiği parçalar.
- Su girişinin çevresinde yer alan parçalar.
- İşletme esnasında su seviyesinde değişikliklerin oluştuğu parçalar.
- Sabitleme (ankraj) için kullanılan kapak plâkaları ve geri tepme odaları arasındaki destek
çubukları ve destek cıvataları.
c) Muayene kategorisi 3
- Düşük akıma (baca gazı sıcaklığı 400 0C’den az veya eşit) maruz bırakılan veya aleve maruz
kalmayan a) ve b)’maddelerinin kapsamadığı tüm parçalar.
Muayene deliklerinin konumları; deliğin ebatı ve muayene kategorisine uygun görüş yolunun uzunluğu iki
faktör üzerinde temellenir. Bu konumlar, Şekil 14.2-1c) ilâ Şekil 14.2-1f)’ de gösterilmiştir. Bu mesafe, uygun
muayene cihazları uygulandığında, destek çubukları veya destek borularının yuvaları durumunda arttırılabilir.
14.5.2 Çevresel T-alın kaynakları durumunda, gövde dış çapının yarısına eşit bir tek uzunluktan daha fazla
olmayan veya gövde dış çapının toplam da bir gövde dış çapını oluşturan uzunluklar sayısı boru yuvaları
tarafından gizlenmelidir. Gerekli yerlerde, boru yuvası uygun muayene yollarına sahip olmalı ve gövde yeterli
miktarda baş giriş delikleri ve el giriş deliklerine sahip olmalıdır.
Bu maddede verilen sadece duman borularına sahip atık ısı kazanlarına uygulanmaz (yanma odası
olmayan).
Not – Borular ve gövde arasındaki gizli alanı belirlerken, gözün kazan gövdesi iç yüzeyinin 80 mm’sine kadar
yaklaşabildiği kabul edilir.
14.5.3 Tüm durumlarda, gövdenin altını ve gövdenin boyuna kaynaklarını muayene etmek mümkündür.
61
EN 12953-3
14.6 Gövde dış çapı 1400 mm’ den fazla olan kazanlara giriş özellikleri
14.6.1 Kazan uzunluğu boyunca giriş için mevcut boşluk, çapı 600 mm olanla kıyaslanabilen en az bir en
kesite sahip olmalıdır. Bu özellik; yeterli hareket serbestliğini garantileyen en az 420 mm çapında bir iç
daireyi ve kama şeklinde bitişik alanları içeriyorsa, tatminkar sayılmalıdır. Kazanın altına girerken (veya
benzer hareket durumlarda örneğin; boru düzeneklerinin üzerinde) Şekil 14.2-1h’ de gösterildiği gibi bir alt
adam giriş deliğinde, veya Şekil 14.2-a’ da gösterildiği gibi bir üst adam giriş deliğine tırmanırken kazan
gövdesi (adam giriş deliği çevresi) ve boru düzeneği arasındaki 400 mm‘ lik açık yükseklik; giriş boşluğunun
(eğer mümkünse kama şeklinde) bir genişliği en azından 600 mm ise yeterlidir. Küçük boşluklarda, gövdenin
sadece üst bölümünün Şekil 14.2-1c’ de gösterildiği gibi geçişi olmalıdır.
14.6.2 Bir muayene alanından diğerine geçmek gerekirse, örneğin bir yanal boşluk, en dar nokta da en az
300 mm yüksekliğindeki bir deliğe sahip olması yeterlidir. (Şekil 14.2-1h). Şekil 14.2-1h sadece böyle bir
delik fikrini açıklar. Olası tiplerin , aynı zamanda mümkün olmasına gerek yoktur.
14.7 Giriş ve muayene deliklerinin düzenlenmesi ve ulaşılabilirliği

Tüm giriş ve muayene delikleri erişebilir olmalı veya kolaylıkla erişebilir şekilde yapılmalıdır. Pompalar,
vanalar, ön ısıtıcılar, gövde konsrüksiyonu veya temeller vb. donatılırken erişebilirlik dikkate alınmalıdır. Her
durumda kazan ekseni uzantısınca veya eksene dik açıdaki giriş ve muayene deliğinin düzenlenmesi,
muayene şartlarının mümkün olduğunca uygun olmasını sağlayacak şekilde yapılmalıdır.
62
EN 12953-3
Ek A
(Bilgi için)
Boru plâka sıcaklıklarının hesaplanması

A.1 Genel
Bu ek, sıcak metal yüzey sıcaklığının ve boru yuvasındaki boru plâkalarının ortalama (tasarım) sıcaklığının
hesaplanması için bir metot sağlar.
Hesaplamada, ısı transferinin kararlı durum şartları altında aşağıdaki etkiler dikkate alınır.
a) Sıcak gazdan boru plâkası yüzüne ve borunun iç yüzeylerine boru giriş etkisi dahil taşınım ve geri
tepme odasındaki ışınım alışverişi dahil olmak üzere ışınımla.
b) Boru plâkası ve boru cidarları boyunca, boru plâkası yüzü ve boru iç yüzeylerinden su tarafındaki
yüzeylere (boru ve plâka arasında yeterli ısıl temas olduğu varsayılarak).
c) Su tarafındaki yüzeylerden yanma odası merkezinde.
Metot ve tasarım eğrileri, yayınlanmış ısı transfer verilerinden geliştirilmiştir ve kendinden karşılamaya
yönelik bazı basit varsayımlar içerir. Hesaplanmış ve ölçülmüş sıcaklıklar tam verinin mümkün olduğunda iyi
uyum göstermiştir.
A.2 Semboller
Çizelge A.2’ de prEN 12953-1:2001’ Çizelge 4.1’ i ve ana bölümünden farklılık gösterebilen özgül semboller
bulunmaktadır.
Çizelge A.2 – Semboller
Sembol Tarif Birim

a Boru plâka yüzeyinden boru plâka elemanına ısı giriş alanı (Şekil A.8). mm2
A Boru iç yüzeylerinden boru plâka elemanına ısı giriş alanı (Şekil A.7). mm2
AC Geri tepme odasındaki toplam etkili soğutma yüzey alanı mm2
AR Geri tepme odasındaki toplam refraktör yüzey alanı mm2

C Borunun boru plâkasına teması, ısıl direnci için düzeltme katsayısı
d Isı taşınım borusunun iç çapı mm
D Geri tepme odası iç çapı (silindirik odalar için) mm
e Boru plâkası kalınlığı mm
F Geri tepme odasındaki ışınım değişimi için tüm değişim katsayısı(Şekil A.2)
G Boru özgül gaz debisi kg/(m2.s)
hCE Boru giriş taşınım katsayısı (Şekil A.6) W/(m2.K)
hCO Düzeltilmiş temel taşınım katsayısı (Şekil A.5) W/(m2.K)
′
hCO Varsayılan temel taşınım katsayısı (Şekil A.4) W/(m2.K)
hm Boru plâkası ısıl iletkenliği W/(m2.K)
hR Boru plâkası yüzeyi için ışınım katsayısı W/(m2.K)
hR′ Siyah değişimi için ışınım katsayısı (Şekil A.1) W/(m2.K)
ht Isı iletim katsayısı ağırlıklı ortalaması W/(m2.K)
L Geri tepme oda iç uzunluğu (silindirik odalar için) mm

LB Geri tepme oda ışınım demet uzunluğu mm
N Su tarafı sabiti = 4000 W/(m2.K)
63
EN 12953-3
Çizelge A.2 – Semboller (devamı)

Sembol Tarif Birim
p Boru merkezleri arasındaki ortalama açıklık mm
t Boru plâkası ortalama (tasarım) sıcaklığı 0
C
0
tC tM’nin ilk tahmini C
0
tG Boru girişindeki gerçek gaz sıcaklığı C
0
tM Boru plâkası sıcak metal yüzey sıcaklığı C
0
tS Kazan suyu sıcaklığı C
β Boru plâkası ortalama sıcaklık katsayısı(Şekil A.12)

η Boru plâkası elemanı içi ısı transfer faktörü (Şekil A.10)
λ Boru plâkası ısıl iletkenliği W.mm/(m2.K)
Çelik kaliteleri için 460 ve 490 için = 40 000;
Çelik kaliteleri için 400 ve 430 için= 45 000.
Φ Boru plâkası yüzey sıcaklık katsayısı(Şekil A.11)
A.3 Hesaplama metodu
A.3.1 Işınım katsayıları

'
Siyah değişim için yayınım = 1 ışınım katsayısı (h R ) belirlenmelidir. Şekil A.1’ den, F=1. Boru girişindeki gaz
sıcaklığı (tG) koruyuculu yüksek hız emiş pirometresi tarafından ölçüldüğü gibi gerçek değerde olmalıdır
(sıradan bir ısıl çifther zaman düşük değer gösterir; hatta 300 0C’a kadar olabilir). Boru plâkası sıcak metal
yüzey sıcaklığı için bir başlangıç tC değeri varsayılır. Şekil A.1’ de gösterilen tipik değerler, tekrarlamayı
engeller.
64
EN 12953-3
Açıklama
a Tipik kuru termometre eğrisi
b Tipik yaş termometreeğrisi
c Boru girişindeki gerçek gaz sıcaklığı tG (0C )
Şekil A.1 –Siyah değişim (F=1) için ışınım katsayısı hR′
65
ICS 27.060.30;27.100 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 12953 – 3
Gazın yayınımı, gaz analizine, sıcaklığına, kısmi basınçlara ve geri tepme odasındaki demet uzunluğuna bağlıdır. Şekil A.2’ deki eğriler, normalde doğrudan ateşli
kazanlarda kullanılan fazla havaya dayanır. Kömür yanma ürünleri için, doğal gaz eğrisinin parçacık ışınımı sağlaması için kullanılması tavsiye edilir. Diğer gaz
karışımları için, gaz yayınımı, ışınım ısı transferi hakkındaki bir metinden belirlenmelidir [1].
Açıklama
a Doğal gaz ve kömür d Boru girişindeki gerçek gaz sıcaklığı
b Sıvı yakıtlar e Gaz yayınımı
c Demet uzunluğu (mm) f Tüm değişim katsayısı F
Şekil A.2 – Tüm değişim katsayısının (F) belirlenmesi
66
Silindirik geri tepme odası için, ışınım demet uzunluğu aşağıdaki eşitlikte verilmiştir.
0,83L
LB = (A.3-1)
L / D + 0,5
Silindirik olmayan odalar için, ışınım demet uzunluğu aşağıdaki eşitlikle verilmiştir.
Vc
LB = 3,3 (A.3-2)
ACS
Burada;
VC Oda hacmi
ACS Oda yüzey alanı
Oda yüzey alanını hesaplarken, boru delikleri veya yanma odası deliği için çıkarma yapılmamalıdır.
Refaktör kaplamaları içeren odalar için AR/AC, refraktör yüzey alanının yansıtma odasındaki etkili soğumuş
yüzey alanına (emme) oranıdır.
AC boru plâkası çevresi içerisinde kuşatılmış toplam alanı kapsar (boru delikleri veya ocak boru deliği için
çıkarma yoktur).
Silindirik odalar için AR/AC Şekil A.3’ den elde edilebilir.
Tam su soğutulmalı odalar için AR/AC = 0.
Açıklama
a Kuru termometreb Yarı yaş termometre
Not – Silindirik olmayan oda için, AC’deki boru plâkasının toplam yüzeysel alanı dahil edilir (Boru delikleri
veya yanma odası delikleri için çıkarma yoktur).
Şekil A.3 – Çapı D ve uzunluğu L olan bir silindirik oda için AR/AC
67
Şekil A.2’den tamamına ait tüm değişim katsayısı F belirlenir ve daha sonra, boru plâkası yüzeyi için ışınım
katsayısı aşağıdaki eşitlikle hesaplanır:
hR = FhR′ (A.3-3)
Borunun iç yüzeylerine olan ışınım; ağırlıklı ortalama ısı transfer katsayısı ht için (Madde A.3.3) verilen
eşitlikteki 0,5 hR katsayısı kullanılarak dikkate alınmalıdır.
A.3.2 Taşınım katsayıları

Varsayıma dayalı taşınım katsayısı ′ , taşınım boruları ve boru iç çapı d üzerindeki özgül gaz debisine (G)
hCO
′ Şekil A.4’den belirlenir.
bağlıdır. Sıvı yakıtlar, doğal gaz ve kömür yanma ürünleri için hCO
Açıklama
 hCE 
Katsayı  
 hCO 
Şekil A.6- Düzeltme katsayısının belirlenmesi
A.3.3 Ağırlıklı ortalama gaz tarafı ısı transferi katsayısı

Boru eksen çizgilerini ihtiva eden düzlemler ve boru iç yüzeyleri ile sınırlandırılmış boru plâka elemanı için,
ısı girdi alanları A(boru iç yüzeyleri) ve a(boru plâka yüzü) Şekil A.7 ve Şekil A.8’den belirlenir.
Daha sonra, ağırlıklı ortalama ısı transfer katsayısı aşağıdaki gibi hesaplanır:
CA
(hCE + 0,5hR ) + a2 (hCO + hR )
d d
ht = 2 (A.3-8)
 A a 
 2+ 2
d d 
68
Burada;
C = Sadece genişletilmiş borular için 0,9

C = Genişletilmiş ve kaynaklı borular için 0,95
C = Tam nüfuziyet, kaynaklı borular için 1.
Açıklama
a Kare açıklık
b Üçgen açıklık
Şekil A.7- Boyutsal olmayan boru alanı
69
Açıklama
a Kare açıklık
Şekil A.8- Boyutsal olmayan plâka alanı
A.3.4 Boru plâkası ısıl iletkenliği

Boru plâkası ısıl iletkenliği aşağıdaki eşitliğe göre hesaplanır.
λ
hm =
e
A.3.5 Su tarafı ısı transferi
Su tarafı yüzeyinin ısı transfer şartları, N sabiti kullanılarak boru plâkası metal sıcaklığı eşitliklerinde dikkate
alınmalıdır.
A.3.6 Boru plâkası sıcaklıkları

Boru plâkası sıcak yüzey ve ortalama metal sıcaklıkları için aşağıdaki eşitlikler Gardner tarafından
geliştirilen eşitlikler temeline dayanır.
70
 Φ 
t M = t S + 15 + (t G − t S )1 −  (A.3-10)
 1 + (ηht / N ) 
 β 
t = t S + 15 + (t G − t S )1 −  (A.3-11)
 1 + (ηht / N ) 
η, Φ, β katsayıları A/a (Şekil A.9’ dan) ve h1 / hm’ ye bağımlıdır ve Şekil A.10 ilâ A.12’ den alınır.
Açıklama
a Kare açıklık
Şekil A.9- Boru / plâka alanı oranı
71
Şekil A.10- η katsayısı
72
Şekil A.11- Φ katsayısı
73
Şekil A.12- β katsayısı
A.4 Madde A.3’ de verilen metot kullanılarak gerçekleştirilen bir hesaplama örneği
A.4.1 Kabul edilen tasarım verileri

Yakıt : Doğal gaz
Kazan : Refraktör astarlı sıcak gaz odalı çok borulu atık ısıtma
Belirlenmiş giriş gaz sıcaklığı : 900 0C
Kazan tasarım basıncı : 1,1 N/mm2
Doyma sıcaklığı : tS = 188 0C
Kazan boruları:
İç çap d = 56,3 mm
Açıklık, üçgen p = 88 mm
Gaz debisi G = 11 kg/(m2.s)
Boru plâka:
Kalınlık l = 22 mm
Çelik grubu 1
Boru uç bağlantısı: Genişletilmiş ve kaynaklı
Giriş gaz odası:

Silindirik, kaplama üzerinde refraktör astarlı ve sırt levhaları
İç çap D = 1800 mm
İç uzunluk L = 1000 mm
A.4.2 Işınım katsayısının hesaplanması

Işınım katsayısı hR’nin hesabı Madde A.3.1’de tanımlandığı gibi yapılmalıdır. Şekil A.1’den, dış oda tipik kuru
sırt eğrisi için hR′ = 185 W/(m2.K) kullanılarak belirtilen tC = 350 0C değerinin kabulüyle;
Işınım demet uzunluğu
74
0,83 × 1000
LB = = 786mm
1000 / 1800 + 0,5
AR L
Şekil A.3’den, = 3,15 , burada = 0,555 .
AC D
Şekil A.2’den, F = 0,58 .
Sonuç olarak,
(
hR = 0,58 ×185 = 107,3W / m 2 .K )
A.4.3 Taşınım katsayılarının hesabı
Taşınım katsayıları hCO ve hCE’nin hesabı Madde A.3.2’de tanımlandığı gibi yapılmalıdır.
′ = 61W / m .K
Şekil A.4’den, hCO ( 2
)
hCO
Şekil A.5’den, = 0,952
′
hCO
Sonuç olarak
(
hCO = 0,952 × 61 = 58,1W / m 2 .K )
hCE e 22
Şekil A.6’dan, = 2,9 , burada = = 0,391
hCO d 56,3
Sonuç olarak
(
hCE = 58,1× 2,9 = 168,5W / m 2 .K )
A.4.4 Ağırlıklı ortalama gaz tarafı ısı transfer katsayısının hesaplanması
Ağırlıklı ortalama gaz tarafı ısı transfer katsayısı ht Madde A.3.3’de belirtildiği gibi hesaplanmalıdır.
A e
Şekil A.7’den, 2
= 0,6 , burada = 0,391 üçgen açıklık.
d d
a p 88
Şekil A.8’den, 2
= 0,67 , burada = = 1,563
d d 56,3
Genişletilmiş ve kaynaklı borular için C = 0,95
Sonuç olarak;
0,95 × 0,6(168,5 + 0,5 × 107,3) + 0,67(58,1 + 107,3)

ht =
0,6 + 0,67
(
= 187W / m 2 .K )
A.4.5 Boru plâkası ısıl iletiminin hesaplanması
Boru plâkası ısıl iletimi hm, Madde A.3.4’de belirtildiği gibi hesaplanmalıdır.
Çelik grubu 1 için λ = 45 000 W . mm / (m2.K) (Madde A.2)
75
Sonuç olarak;
hm =
45000
22
= 2045W / m 2 .K( )
A.4.6 Boru plâka sıcaklıklarının hesaplanması
Boru plâka sıcaklıkları t ve tM Madde A.3.6’da belirtildiği gibi hesaplanmalıdır.
ht 187
= = 0,09144
hm 2045
A
Şekil A.9’dan, = 0,9 .
a
Şekil A.10, Şekil A.11 ve Şekil A.12’den
η = 1,72
Φ = 0,885
β = 0,935
alınmalıdır.
Sonuç olarak; boru plâkasının metal sıcak yüz sıcaklığı;
 
 0,885 
t M = 188 + 15 + (900 − 188)1 −  = 332 C
0
 1+ 1, 72 × 187 
 4000 
olarak elde edilir.
Bu değer Madde 6.1’de verilen sınırın altında olduğundan tatminkârdır.
Boru plâka ortalama (tasarım) metal sıcaklığı;
 
 0,935 
t = 188 + 15 + (900 − 188)1 −  = 299 0 C
 1 + 1,72 × 187 
 4000 
olarak elde edilir.
76
Ek B
(Bilgi için)
Walker tipi geri tepme odası eğri kesitlerinin veya oluklarının hesaplama
biçimi
Tasarım basıncı N/mm2 a

Madde 13.1.1’ e göre en küçük fakat t’ den daha
küçük olmayan
Tasarım sıcaklığı °C
Tasarım gerilmesi
N/mm2
R1= mm
R2= mm
R3= mm
b= mm
t= mm (aşınmış)
L1 destek merkezleri arasındaki mesafe ≤ 4 2 Rt
Burada R; R1 veya R3 ten büyük olanıdır. mm
r1 = R1 – t/2 = mm r2 = R2 – t/2 = mm r3 = R3 – t/2 = mm
r −r 
θ = sin –1  1 3  = °
 b 
 (r1 + r2 )2 + b 2 − (r2 + r3 )2 
α = 90 – cos  −θ =
–1
 °
 2(r1 + r2 )b 
 (r2 + r3 )2 + b 2 − (r1 + r2 )2 
β = 90 – cos –1
  +θ = °
 2(r2 + r3 )b 
d = r2 – (r1+r2) cos α +r1+t = mm

Her bir kesit için dikkate alınan alan
tπ tπ
a1 = r 1 + α = mm2 a3 = r 2 + β = mm2
180 180
tπ tπ
a2 = r 2 + α = mm2 a4 = r 3 + β = mm2
180 180
Merkezlerin konumları için
sin α 2  (r1 + t / 2) 3 − (r1 − t / 2) 3  180

Y1 = r1 + t / 2 − x   = mm
α 3  (r1 + t / 2) 2 − (r1 − t / 2) 2  π
sin α 2  (r2 + t / 2) 3 − (r2 − t / 2) 3  180

Y2 = d − r2 − t / 2 + x   = mm
α 3  (r2 + t / 2) 2 − (r2 − t / 2) 2  π
77
sin β 2  (r2 + t / 2) 3 − (r2 − t / 2) 3  180

Y3 = d − r2 − t / 2 + x   = mm
β 3  (r2 + t / 2) 2 − (r2 − t / 2) 2  π
sin β 2  (r + t / 2) 3 − (r3 − t / 2) 3  180

Y4 = r3 + t / 2 − x  3  = mm
β 3  (r3 + t / 2) 2 − (r3 − t / 2) 2  π
0 – 0 civarındaki momentler
a1Y1 + a2Y2 + a3Y3 + a 4Y4 Y = d − Y0 = mm
Y0 = = mm
∑ a
NN tarafsız ekseni civarındaki alanın ikinci momenti için
απ   (r + t / 2) − (r1 − t / 2) 
4 4
+ sin 2α  ×  1  − a1 (r1 + t / 2 − Y1 ) + a1 (Y0 − Y1 ) =
2 2
l1 =  mm4
 90   16 
απ   (r + t / 2) − (r2 − t / 2 ) 
4 4
+ sin 2α  ×  2  − a2 (r2 + t / 2 − d + Y2 ) + a2 (Y2 − Y0 ) =
2 2
l2 =  mm4
 90   16 
 βπ   (r + t / 2) − (r2 − t / 2) 
4 4
+ sin 2 β  ×  2  − a3 (r2 + t / 2 − d + Y3 ) + a3 (Y3 − Y0 ) =
2 2
l3 =  mm4
 90   16 
 βπ   (r + t / 2) − (r3 − t / 2 ) 
4 4
+ sin 2 β  ×  3  − a4 (r3 + t / 2 − Y4 ) + a4 (Y0 − Y4 ) =
2 2
l4 =  mm4
 90   16 
ln = ∑ l = mm4
8 fl n
Pmax = = N/mm2 Pmax > Ptasarım ise dikkate alınan kesit kabul edilebilirdir.
YL b cosθ
2
78
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardın, Basınçlı Donanım Direktifinin diğer hükümleri veya temel

özelliklerine uyumlu maddeleri
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen yetkiyle
hazırlanmış olup basınçlı parçaların tasarım ve hesaplanmasıyla ilgili “97/23/EC Basınçlı Donanım
Direktifinin” temel emniyet özelliklerini destekler.
Uyarı – Bu standardın kapsamına giren mamul (ler) e diğer EU Direktifleri ve diğer özellikler uygulanabilir.
Bu standardın Çizelge ZA.1’de verilen aşağıdaki maddeleri, Basınçlı Donanım Direktifi 97/23/EC’nin temel
emniyet özelliklerini destekler niteliktedir.
Çizelge ZA.1 – Silindirik kazanların basınçlı bölümlerinin tasarım ve hesaplanmasına göre EN 12953-3 ve
Basınçlı Donanım Direktifi 97/23/EC’nin karşılaştırması
EN 12953-3’ün Basınçlı Donanım

İçerik
uyumlu maddeleri Direktifi 97/23/EC Ek Ι
Madde 5.1’den Tasarım – genel 2.1
Madde 5.7’ye
Madde 5.6 Hidrostatik deney basıncı 7.4
Madde 5.7 Korozyon veya diğer kimyasal etkiler 2.6
Madde 5.7 Aşınma 2.7
Madde 6’dan Yeterli dayanım için tasarım 2.2.2 ve 2.2.3
Madde 13’e
Madde 6.1 İşletme sıcaklıkları 2.2.1
Madde 6.2 Müsaade edilebilir gerilmeler 7.1.2
Madde 14 Muayene araçları 2.4
Bu standardın bu maddelerine uygunluk, ilgili Direktifin ve ilgili EFTA regülasyonlarının özel temel
özelliklerine uygunluk anlamı taşır.
79
Kaynaklar
EN 1092-1, Flanges and their joints – Circular flanges for pipes, valves, fittings and accessories, PN
designated – Part 1: Steel flanges.
EN 1092-2, Flanges and their joints – Circular flanges for pipes, valves, fittings and accessories, PN
designated – Part 2: Cast iron flanges.
prEN 1092-3, Flanges and their joints – Circular flanges for pipes, valves, fittings and accessories, Part 3:
Copper alloy and composite flanges, PN designated.
prEN 1092-4, Flanges and their joints – Circular flanges for pipes, valves, fittings and accessories, PN
designated – Part 4: Aluminium alloy flanges.
EN 13445-1, Unfired pressure vessels – Part 1: General.
EN 13445-2, Unfired pressure vessels – Part 2: Materials.
EN 13445-4, Unfired pressure vessels – Part 4: Manufacture.
EN 13445-5, Unfired pressure vessels – Part 5: Inspection and testing.
EN 13445-6, Unfired pressure vessels – Part 6: Additional requirements for design and fabrication of
pressure vessels and vessel parts constructed of spheroidal graphite cast iron.
CR 13445-7, Unfired pressure vessels – Part 7: General view on the evaluation of conformity and the parts
involved.
[1] McADAMS, W.H.

Heat Transmission, McGraw-Hill, 1954
[2] GARDNER, K.A.

Heat Exchanger Tube Sheet Temperatures. Refiner and Natural Gasoline Manufacturer, March
1942, Vol. 21, No.3, pp.71-77
Additional literature
[3] LUCAS, D.M. and LOCKETT, A.A.
Mathematical Modelling of Heat Flux and Temperature Distribution in Shell Boilers. Proc. 4th Symp.
on Flames and Industry, 1972, BFRC – Inst. Fuel.
[4] KERN, D.Q.

Process Heat Transfer, McGraw-Hill, 1950
[5] GORE, W.H., GUNN, D.C. and HORSLER, A.G.

Natural Gas Firing of Shall Boilers, Inst. Fuel, March 1972
[6] V.D.I – WÄRMEATLAS
[7] JACOB, M.
Heat Transfer, John Willey, 1949
[8] ECKERT, E.R.G. and DRAKE, R.M.

Heat and Mass Transfer, McGraw-Hill, 1959
[9] FRAAS, A.P. and OZISIK, M.N.

Heat Exchanger Design, John Willey, 1965
[10] PERRY, K.P. Heat Transfer by Convection from a Hot Gas Jet to a Plane Surface. Proc. I. Mech. E.,
1954, Vol. 168, pp. 775-784
80

TS en 12953-3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 12953-3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 27.060.30;27.

100 TÜRK STANDARDI TASARISI tst 377-3

SİLİNDİRİK KAZANLAR – BÖLÜM 3: BASINÇLI

Shell boilers – Part 3 : Design and calculation for pressure

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

13.4 Takviyeler ...................................................................................................................................... 54

Silindirik kazanlar - Bölüm 3 : Basınçlı parçaların tasarımı ve hesabı

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO,IEC Adı TS No1) Adı

EN 12953 - 1: 2001 Shell boilers – Part 1 : General.

EN 12953 - 2 Shell boilers – Part 2 : Materials

5.2 Sıcak su kazanları

Kazana giren besleme suyu doğrudan ateş boruları üzerine çarpmamalıdır.

5.3 Esas kaynakların tasarımı

5.4 Ocak borularının ısıl tasarımı

Not – Örnek 1 ve Örnek 2 Şekil 5.4 -1’ in nasıl kullanılacağını göstermektedir.

Yakıt debisi: 0,1 kg/s

a) En küçük, düz yanma odası iç çapı: 810 mm

a) Düz yanma odası çapı: 1 500 mm

• P295 GH, sıvı yakıtlı : 12,90 MW

b) Şaşırtmalı 150x50 (Çizelge 13.1-1) ondüleli yanma odası iç çapı: 1 000 mm

• P265 GH, gaz yakıtlı : 7,02 MW

a) En küçük yanma odası iç çapı (mm)

Şekil 5.4.1 – Isı girdisi ve yanma odası iç çapı arasındaki ilişki

5.5 Basınçlı parçaların boyutları

5.6 Basınçların tayini

5.6.1 En yüksek müsaade edilebilir basınç

5.6.2 Hesaplama basıncı

5.6.3 Emniyet vanaları ayar basıncı

5.6.4 Hidrostatik deney basıncı

(hangisi daha büyük ise)

Rp0,2 20 ; 20 0C’ da malzemenin akma noktasının en düşük değeri

5.7.1 Yapım toleransları için paylar

5.7.2 Korozyon payları

≤ 30 mm olan bileşenler için 0,75 mm’lik korozyon payı alınmalıdır.

Farklı korozyon şartlarında, duruma göre artırılmış bir c2 değeri seçilmelidir.

6 Hesaplama sıcaklığı ve anma tasarım gerilmesi

Ek A’ ya göre belirlenen en yüksek metal sıcaklığı 420 0C’ u geçmemelidir.

Yukarıda özellikler karşılanıyorsa, hesaplama sıcaklığı Eşitlik (6.1-4)’ e göre belirlenmelidir.

e) Ocak boruları için hesaplama sıcaklığı aşağıdaki eşitliklerle belirlenmelidir:

sıvı yakıt için

gaz yakıt için

6.2 Anma tasarım gerilmesi

7 İç basınç altındaki silindirik gövdeler

7.1.2 Paylar dahil gerekli et kalınlıkları

esa = ecs + c1 + c2 (7.1-2)

7.2 Temel hesaplama

7.3 Kazan desteği

7.4 Takviye yastıkları

8 Silindirik gövdelerdeki ağızlar ve branşmanlar

8.1.1 Ağızları ve branşmanları ile ana gövdenin verimi için özellikler

dib/dis ≥ 0,7 olan branşmanlar için, Madde 8.3.3.4’e başvurulmalıdır.

8.1.2 Telafilerin ve verimliliklerin hesabı için etkin uzunluklar

l rs = min  (d is + ers )ers ; l s1  (8.1-1)

ls1 için Şekil 8.1-1 – Şekil 8.1-3’e bakılmalıdır,

ış izdüşüm için ψ ≥ 450’lik ağızda ;

l rb = min  (d ib + erb )erb ; lb1  (8.1-2)

l rbi = min  (d ib + erb )erb ; lb 2  (8.1-3)

Şekil 8.1.3 – Branşmanın gövde üstünden kaynatılmasıyla takviye

Şekil 8.1.4 – Takviye yastıklı ağız

a) Boydan boya geçirilmiş b) İç taraftan seviyede c) Üst taraftan seviyede

Şekil 8.1.5 – Takviye yastıklı ağız ve tam nüfuziyetli branşman

8.1.3 Ayrılmış ağızlar özelliği