MODYUL

FIL 101

WIKA AT KULTURA SA
MAPAYAPANG
LIPUNAN
Unang Semestre 2020-2021

Tinipon nina:

AIZA A. MAGUINDANAO

SETTIE-ZHYMAH S. PADATE

i
 Paunang Salita

Ang modyul na ito ay bunsod ng pagsisikap upang matugunan ang

pangangailangang hindi magkaroon ng patlang ang patuloy na nagnanais na
matamo ang mataas na antas ng edukasyon. Ito ay sa gitna ng
pandaigdigang krisis na hatid ng pandemyang COVID-19.

Magsisilbi itong gabay ng mga estudyante at mga titser sa pag-aaral

ng wika at kultura sa lipunang Pilipino lalo na ang sa Mindanao para sa
kapayapaan. Mababasa ang pagtalakay sa tunay na kahulugan ng kultura sa
konteksto ng lipunang Pilipino. Inaaasahang may malawak nang kaalaman
ang mga estudyante sa wika kaya ang matutunghayan sa modyul na ito ay
rekap o pahapyaw na pag-aaral nito. Tatalakayin din ang kahalagahan at
kaugnayan ng wika sa kultura ng bawat pangkat sa Pilipinas. Mababasa rin
ang ilang tala tungkol sa kultura ng ilang mga lugar sa Luzon, Visayas, at
Mindanao.

Sa pamamagitan nito, nawa’y makilala ng bawat estudyante, titser at/o

isang kakilala o karaniwang Pilipino man ang kanilang kapwa at mga sarili
upang matuto silang makisalamuha sa iba na may kakaibang kultura kaysa
sa kanila. Ang pag-alam sa wika at kultura ng iba ay tulay tungo sa lalo pang
pagkakaunawaan at kapayapaan.

ii
 MINDANAO STATE UNIVERSITY
LANAO DEL NORTE AGRICULTURAL COLLEGE
Ramain, Sultan Naga Dimaporo, Lanao del Norte

Bilang ng Kurso: FIL 101

Taon at Semestre: 2019-2020, Unang Semestre
Pamagat ng Kurso: Wika at Kultura sa Mapayapang Lipunan
Bilang ng Yunit: 3.0
Deskripsyon ng Kurso: Ang kursong ito ay kritikal na pag-aaral sa ugnayan ng wika at kultura
tungo sa usapin ng popular na isyu ng lipunan.
Layunin ng Kurso: Pagkatapos ng semestre, ang mga mag-aaral ay:

Makapagbibigay ng kahulugan ng wika, kultura, at lipunan;

Makapagpapaliwanag ng kahalagahan, kalikasan, at katangian ng wika at kultura;
Matutukoy ang ilang mga termino na may kaugnayan sa wika at kultura;
Makapagririserts, makapapanood/makabubuo ng mga dokumentaryong
video/pelikula na may kaugnayan sa wika at kultura ng isang lipunan;
Makapagmamasid at makapag-interbyu sa isang particular na
komunidad/pook/purok/relihiyon sa Munisipalidad ng Sultan Naga Dimaporo;
Makapagrereport sa klase ng tungkol sa estado ng kapayapaan ng isang lipunan sa
pamamagitan ng mga kultural na salita ng ilang grupo o pangkat sa Pilipinas;
Masisigasig na makasasali sa talakayan na may kaugnayan sa report;
Makapagbibigay halaga sa wika at kultura ng ilang grupo sa Pilipinas tungo sa
pagkakaunawaan ng bawat angkan/lahi;
Magugunita at mababanggit ang sariling minanang kaugalian mula sa sariling ninuno
o pamilya.

Balangkas ng Kurso:

Linggo Paksa
A. Kahulugan, Kaligirang Kaalaman at Ugnayan ng Wika at Kultura
1. Kahulugan at dalumat ng wika, kultura at mga isyung popular dulot ng
6 modernisasyon at mass consumption
2. Kahalagahan, kalikasan at katangian ng wika at kultura sa konteksto ng
lipunang Pilipino
3. Kaugnayan ng wika sa kultura, ng wika sa lipunan, ng wika sa kapayapaan at
papel ng wika sa kaunlaran
4. Mga mahahalagang teorya sa wika at kultura
B. Wika at Kultura sa Lipunang Pilipino
6 1. Ang Kulturang Pilipino
2. Katangian, Manifestasyon at mga Komponent ng Kultura
3. Natatanging Kultura ng Ilang Grupo sa Pilipinas
C. Fieldwork/Mini-Etnograpiya
6 1. Laag-laag sa Wika at Kultura
2. Wika at Kultura sa mga Pelikulang Lipunan ng Pilipinas
3. Pananaliksik

iii
Plano ng Pagkatuto:
Layunin Mga Paksa Pamamaraan Pagtatasa
Nabibigyan ng Kaligirang kaalaman sa Lecture, Pagsubok
kahulugan ang wika, Wika, Kultura at Lipunan Focus Group Repleksyong Papel
kultura at ilang  Wika Discussion
terminong kaugnay  Politika
sa lipunan at  Kultura
kapayapaan.  Lipunan
 Kapayapaan
 Kaunlaran
 Popular na Kultura
 Fashion
 Mass Production
Natatalakay nang Wika, Kultura, Ideolohiya Pag-uulat DocuBlog
malinaw ang at mga Institusyong Lektyur Pagsubok/Pagsusulit
kaugnayan ng wika, Panlipunan Round Robin Repleksyong Papel
kultura at lipunan  Ang Wika (Teorya Table
ayon sa konteksto at Pananaw) Discussion
ng lipunang Pilipino.  Ang Wika sa
Lipunan
 Mga Estruktura ng
Naipapaliwanag ang Wika sa Lipunan
ugnayan ng wika sa  Ang Kulturang
iba’t ibang larang o Pilipino
disiplina. I. Wika at Kultura Team, pair, solo Pagsubok/Pagsusulit
A. Wikang Filipino bilang Think pair share Repleksyong Papel
Tagapaglahad Lektyur
Naipapaliwanag ang 1. Wika at Pamumuhay, Pag-uulat
iba-ibang panlahat Wika at Paggawa, Wika at
at pormal na paraan Kalikasan ng mga pangkat
ng pagbubuo ng etniko ng bansa, gaya ng
diskurso ng tao at mga:
institusyon sa -Luzon (Ilokano, Kalahan,
lipunan. Ibaan, Kankana-ey, Ita)
-Visayas (Siquijodnon,
Sugbuanon, at iba pa)
-Mindanao (B’laan,
Mandaya, Mansaka,
Meranaw at iba pang
Mindanaon)

B. Wika at Kultura na
Diversidad, Ugnayan at
Pagkakaisa
Nailalarawan kung C. Wika, Identidad at Documentary Pagsubok/Pagsusulit
paano nagiging Bansa film viewing Repleksyong Papel
mahalaga ang 1. Uri Diskasyong
pangangalaga ng 2. Kasarian grupo
kalikasan sa 3. Etnisidad Talakayang
masayang 4. Lahi papanel
pamumuhay ng tao 5. Henerasyon Round Table
sa isang pamayanan. 6. Relihiyon Picture
7. Sikolohiyang Pilipino Summary
Technique
D. Wika, Agham at
Teknolohiya
1. Wika bilang Teknolohiya
2. Bisa ng Teknolohiya sa

iv
 Wika
-Media
-Social Media
-New Media
-Participatory Culture
3. Iba’t ibang agham tulad
ng medisina, agrikultura,
at iba pa

E. Wika at Usaping
Panlipunan
1. Wika, kasarian, at
sekswalidad
2. Wika at panlipunang
katarungan
3. Wika at kolonyalismo
Nailalarawan kung  Laag-laag Wika at Webbing
paano nagiging Kultura Story Frame
mahalaga ang wika  Etnograpiya Story Mapping
bilang behikulo ng Journal
kultura at Interbyu
pagpapanatili o
pagkawala ng
kapayapaan sa
lipunang Pilipino

Nailalahad ang
ugnayan, halaga,
gamit o function,
sentimental na
halaga ng mga
salitang kultural sa
mga napapanood na
mga pelikulang
Pilipino at nabisitang
mga pangkat-etniko
ng bansa.

Nakihahalubilo sa
iba-ibang pangkat
kultural upang
imapa ang ilang mga
indehinus na mga
salita/katawagan na
naglalarawan sa
konsepto ng
kapayapaan ng iba’t
ibang pangkat
etniko.

Nakabubuo ng Pamanahong Papel

pamanahong papel
bilang final na
kahingian ng klase
sa wika at kultura.

v
 Mga Reperensya

Adeva, Victoria J. Maranao Folk Literature. M. A. Thesis, UP_Diliman, Quezon City, 1979.

Almario, Virgilio S. Filipino ng mga Filipino. Manila: Anvil Publishing Inc.

Balane, Walter I. 2008. Mindanews: A Publication of Mindanao News and Information

Cooperative Center.

______________ Brief History of Bukidnon. 2006. Consulate-General of the People’s

Republic of China in Cebu.

Buenseceso, Teresita S. Masaklaw na Filipino (Filipino 4 sa Antas Tersyarya). Quezon City:

Rex Book Store.

Chamber, JG. Sociolinguistics Theory. Linguistics Variation and Its Social Significance. Basil
Blackwell Oxford, UK and Cambridge.

Constantino, Pamela C. et. al. 1996. Mga Piling Diskurso sa Wika at Panitikan. Diliman,
Quezon City: UP Press.

Corcino, Ernesto I. Davao History. Davao Oriental, 1998.

Edgerton, Ronald. 2008. People of the Middle Ground: A Century of Conflict and
Accommodation in Central Mindanao.

Elkins, Richard E. 1971. Western Bukidnon Manobo Sentence Structure.

Fromkin, Victoria at Robert Rodman. 1978. Introduction to Language, 3rd ed. New York:
CBS Publishing.

Gallnikc, Donna M. et. al. 2009. Multicultural and Education in a Pluralistic Society Eight
Edition. Pearson Education Inc.

Gleason, Henry A. 1961. An Introduction to Descriptive Linguistics. Halt, Rinchant &

Winston.

Gonzales, Lydia Fer et. al. 1978. Wika: Tungo sa Pambansang Pagkakakilanlan. Quezon
City: Rex Printing Company, Inc.

Gowing, Peter & Robert McAmis. 1974. The Muslim Filipinos. Manila: Solidaridad Printing
House.

Hoebel, Adamson E. 1966. Anthropology: The Study of Man. USA: McGraw Hill Book
Company.

Holmes, Janet. 1993. Introduction to Linguistics. Longman House, UK.

Hufana, Nerissa L. 2001. Mga Piling Kwentong Bayan ng mga Maguindanao at Maranao:
Isang Serye ng mga Modyul Para sa Pagtuturo ng Panitikan. Marawi City.

_______________. 2011. Wika, Kultura at Lipunang Pilipino. DFIW, CASS, MSU-IIT, Iligan
City.

Montalvan, Antonio II Jr. 2006. Anthropology of Transculturalism Understanding Context

& Diversity in Health Care. Cagayan de Oro City: Capitol University Press.

Montgomer, Martin. 1986. An Introduction to Language and Society. USA and Canada

Newman, D. 2008. Sociology Exploring the Architecture of Everyday Life. Library of

Congress Cataloging-in-Publishing Data.

vi
Philippine National Census Information. 2006. National Statistics Office. Region XI.
Cagayan de Oro, Philippines.

Peterson, A. Townsend, et. al. 2008. The Avefauna of Mt. Kitangla, Bukidnon Province,
Philippines. Chicago III Field Museum of National History Foundation.

Saber, Mamitua and A. Madale. 1975. The Maranao. Manila: Solidaridad Publishing House.

Salazar, Zeus A. 1996. Ukol sa Wika at Kulturang Pilipino. Mga Piling Diskurso sa Wika at
Lipunan. Diliman, Quezon City: UP Press.

Santos, Angelina L. et. al. 2008. Ang Akademikong Filipino sa Komunikasyon. Mutya
Publishing House, Inc. Malabon City.

Tembreza, Florentino T. 2008. Sariling Wika at Pilosopiya sa Filipino. C&E Publishing Inc.
Quezon City.

Tiamson, Ligaya R. et. al. 2002. Wika, Kultura at Lipunang Pilipino sa Panahon ng
Impormasyon. Manila: Rex Bookstore.

Tumangan, Alcomtiser, Sr. et. al. 1997. Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t Ibang Disiplina
(Filipino 2). Makati: Granwaters Publications.

Wlodkowski, Reymond J. and Margery B. Ginsberg. 1995. Diversity and Motivation

Culturally Responsive Teaching. San Francisco, California: Jossey-Bass Inc.

Wood, Julia T. 1998. But I thought You Meant…Misunderstanding in Human

Communication. Mountain View California: Mayfield Publishing Company.

________________. 1997. Communication Theories in Action: An Introduction. USA:

Wardsworth Publishing Company.

Inihanda nina:

SETTIE-ZHYMAH S. PADATE, MAFilipino AIZA A. MAGUINDANAO, MAFilipino

Faculty Faculty

Inaprobahan ni:

Prof. JOSEPHINE P. DELA TORRE

Chairperson

Binigyang-Pansin ni:

Prof. ELIZA E. REDONDO, Ph.D

Dekana ng Instruksyon

vii
 Mga Layunin
Pangkalahatang layunin ng modyul na ito ang mga sumusunod:

1. Makaaalam ng kahulugan ng wika, kultura, at lipunan at ang mga konseptong

kaugnay sa mga terminong ito.
2. Matututo ng ilang mahahalagang termino na may kaugnayan sa wika at kultura ng
isang lipunan.
3. Makauunawa sa kahalagahan at kaugnayan ng wika, kultura, at lipunan batay sa
konteksto ng lipunang Pilipino.
4. Makalilinang ng pagpapahalaga at pag-unawa sa kapwa Pilipino sa pamamagitan
ng pagtalakay sa kultura ng iba’t ibang grupo sa Pilipinas lalo na ang sa Mindanao.
5. Maiuugnay ang bawat aralin ng modyul na ito tungo sa pagkakaunawaan at
kapayapaan.

Mga Layunin:

Panlahat

1. Malalaman ang kahulugan ng wika, kultura, at lipunan pati na ang dagdag na mga
kaalaman tungkol sa mga ito.
2. Mapag-aaralan ang iba’t ibang termino na may kaugnayan sa wika, kultura, at
lipunan.
3. Mauunawaan ang kaugnayan ng wika, kultura, at lipunan ayon sa konteksto ng
lipunang Pilipino.
4. Malilinang ang pagpapahalaga at pag-unawa sa kapwa Pilipino sa pamamagitan ng
pagtalakay ng wika at kultura ng iba’t ibang pangkat sa Pilipinas.

Tiyak

1. Maibibigay ang kahulugan ng wika, kultura, at lipunan pati na ang pagkakaugnay-

ugnay ng mga ito.

2. Maiuugnay ang mga terminong ito sa karanasan ng mga Pilipino sa kanilang sariling
lipunan.

3. Makapagbabahagi ng sariling karanasan at kaalaman tungkol sa kinagawiang wika at

kultura ng maliliit na grupo sa lipunang Pilipino.

viii
 Timeline

Linggo Paksa Gawain at Pahina Petsa ng

Pagsumite
Unang Markahan
1 Introduksyon sa Wika Gawain 1 pahina 6 Oktobre 9,
Pinagmulan ng Wika 2020
Depinisyon ng Wika
2 Iba’t Ibang Teorya sa Wika Gawain 2 pahina Oktobre 16,
Iba’t Ibang Pananaw sa Wika 10 2020
3 Pananaw sa Ugnayan ng Wika at Gawain 3 pahina Oktobre 23,
Lipunan 14 2020
Sosyolinggwistika
Rehistro ng Wika
Argot
4 Sosyolohiya ng Wika Gawain 4 pahina Oktobre 30,
Antropolohikong Linggwistika 18 2020
Etnolinggwistika
5 Panlipunang Estruktura ng Wika Gawain 5 pahina Nobyembre
Dayalek 22 6, 2020
Idyolek
Taboo
Yufemismo
6 Speech Community Gawain 6 pahina Nobyembre
Lingua Franca, Pidgin, at Creole 31 13, 2020
Bilinggwalismo at Multilinggwalismo
Gamit ng Wika sa Lipunan
Ang Kahalagahan ng Wikang Filipino
sa Lipunang Filipino
Unang Eksamenasyon (First Prelim) Nobyembre
11-13,
2020
Ikalawang Markahan
1 Kahulugan ng Kultura Gawain 1 pahina Nobyembre
35 20, 2020
2 Katangian ng Kultura Gawain 2 pahina Nobyembre
Manipestasyon ng Kultura 39 27, 2020
3 Mga Komponent ng Kultura Gawain 3 pahina Disyembre
Kultura at ang Grupo 45 4, 2020
Pandaigdigang Hulwaran ng Kultura
Alternatibo/Mga Alternatibo
Pagtingin ng Ibang Tao sa Sariling
Kultura at sa Ibang Kultura
Kultural na Katangian ng Ibang mga
Tao
Katangiang Komunikatibo Ayon kina
Hofstede at Triands
4 Ang mga Rizalian sa Lungsod ng Gawain 4 pahina Disyembre
Dapitan 51 11, 2020
5 Gospel Ministry of Salvation Gawain 5 pahina Disyembre
54 18, 2020
6 Ilaga: Ang mga Militanteng Kristiyano Gawain 6 pahina Enero 8,
sa Mindanao 57 2021
Philippine Benevolent Missionaries
Association
Ikalawang Eksamenasyon (Midterm) Enero 6-8,
2021
Faynal na Markahan
1 Ang mga Ilokano Gawain 1 pahina Enero 15,

ix
 Ang Ilang Paniniwala ng mga Kalahan 69 2021
Mga Kaugalian sa Pag-aasawa sa
Ibaan, Batangas
Ang Ilang Katangian ng mga
Kankana-ey
Ang Pagkakanyao
2 Ang Isla ng Siquijor Gawain 2 pahina Enero 22,
Sulyap sa Kasaysayan at Kalinangan 88 2021
ng Cebu
Ang Barotac Nuevo sa Iloilo
3 Ang Sining at Kultura ng Aklan Gawain 3 pahina Enero 29,
Ang Pista ng Pintados 95 2021
Ang Ilang Tribu sa Visayas
Ang Tribung Tagbanua
4 Ang mga B’laan Gawain 4 pahina Pebrero 5,
Ang mga Mandaya 119 2021
Kaamulan Festival
Ang mga Mansaka
Ang mga Mamanwa
5 Ang mga Meranaw Gawain 5 pahina Pebrero 12,
Ang mga Maguindanaon at ang 134 2021
Kanilang Kultura
Zamboanga: Ang Paraiso ng mga
Bulaklak sa Katimugan
Ilang Bagay Tungkol sa Dapitan
6 Pagsasagawa ng Pananaliksik Pebrero 19,
2021
Faynal na Eksamenasyon Pebrero
17-19,
2021

x
 TALAAN NG NILALAMAN

Mga Aralin Pahina

MODYUL 1 – Unang Markahan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Aralin 1: Ang Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Introduksyon sa Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.1 Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.2 Pinagmula ng Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3 Depinisyon ng Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.4 Iba’t Ibang Teorya sa Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.5 Iba’t Ibang Pananaw sa Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Aralin 2: Ang Wika sa Lipunan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.1 Pananaw sa Ugnayan ng Wika at Lipunan . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.2 Sosyolinggwistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.3 Rehistro ng Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.4 Argot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.5 Sosyolohiya ng Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.6 Antropolohikong Linggwistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.7 Etnolinggwistika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Aralin 3: Mga Estruktura ng Wika sa Lipunan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

3.1 Panlipunang Estruktura ng Wika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.2 Diyalekto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
3.3 Idyolek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.4 Taboo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.5 Yufemismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3.6 Speech Community . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
3.7 Lingua Franca, Pidgin, at Creole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
3.8 Bilinggwalismo at Multilinggwalismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.9 Gamit ng Wika sa Lipunan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3.10 Ang Kahalagahan ng Wikang Filipino sa
Lipunang Pilipino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

MODYUL 2 – Ikalawang Markahan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Aralin 1: Ang Kulturang Pilipino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

1.1 Kahulugan ng Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Aralin 2: Katangian, Manifestasyon, at mga Komponent

ng Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.1 Katangian ng Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.2 Manifestasyon ng Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.3 Mga Komponent ng Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.4 Kultura at ang Grupo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.5 Pandaigdigang Hulwaran ng Kultura (Universal
Pattern of Culture) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.6 Alternatibo/Mga Alternatibo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.7 Pagtingin ng Ibang Tao sa Sariling Kultura
at Kultura ng Iba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.8 Kultural na Katangian ng Ibang mga Tao . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.9 Katangiang Komunikatibo Ayon kina
Hofstede at Triands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Aralin 3: Ilang Grupo sa Pilipinas na May Natatanging Paksa . . . . . . . . 47

3.1 Ang mga Rizalian sa Lungsod ng Dapitan . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.2 Gospel Ministry of Salvation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.3 Ilaga: Ang mga Militanteng Kristiyano sa

xi
 Mindanao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.4 Philippine Benevolent Missionaries Association . . . . . . . . . . . 56

MODYUL 3 – Final na Markahan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Aralin 1: Luzon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.1 Ang mga Ilokano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.2 Ilang Paniniwala ng mga Kalahan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
1.3 Ang mga Kaugalian sa Pag-aasawa sa Ibaan,
Batangas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
1.4 Ilang mga Katangian ng mga Kankana-ey . . . . . . . . . . . . . . . . 65
1.5 Ang Pagkakanyao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Aralin 2: Visayas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.1 Ang Isla ng Siquijor: Kaligirang Kasaysayan at
Ilang Impormasyon sa Paningin ng mga
Mananambal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.2 Sulyap sa Kasaysayan at Kalinangan ng Cebu . . . . . . . . . . . . 78
2.3 Ang Barotac Nuevo sa Iloilo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
2.4 Ang Sining at Kultura ng Aklan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
2.5 Ang Pista ng Pintados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
2.6 Ilang Tribu sa Visayas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
2.7 Tribung Tagbanua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

Aralin 3: Ang mga Lumad sa Mindanao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

3.1 Ang mga B’laan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.2 Ang mga Mandaya: Wika at Kultura ng Sangab
Caraga, Davao Oriental . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.3 Kaamulan Festival: Isang Taunang Selebrasyon
sa Probinsya ng Bukidnon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.4 Ang mga Mansaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
3.5 Ang mga Mamanwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Aralin 4: Wika at Kultura ng Ilang mga Muslim sa

Mindanao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.1 Ang mga Meranaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.2 Ang mga Maguindanaon at ang Kanilang Kultura . . . . . . . . . . 128
4.3 Zamboanga: Ang Paraiso ng mga Bulaklak
sa Katimugan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
4.4 Ilang Bagay Tungkol sa Dapitan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

Sanggunian 138

xii