จำนวนเชิงซ้อน (Complex Number)

ในระบบจำนวนจริงสำมำรถหำค่ำ x จำกสมกำร ได้คือ แต่ถ้ำกำหนด

สมกำรให้เป็น หรือ - จะเห็นได้ว่ำไม่มีจำนวนจริงใดๆ ที่สอดคล้องกับทั้งสอง
สมกำรเลย เพรำะว่ำ เสมอ จึงจำเป็นต้องสร้ำงระบบสมกำรขึ้นมำใหม่เพื่อหำ
คำตอบของสมกำรทั้งสองได้
1. จำนวนจินตภำพ (Imaginary Number)

จำนวนจริงลบที่อยู่ในเครื่องหมำย จะเรียกว่ำจำนวนจินตภำพ เช่น √- √- √-

ฯลฯ เป็นจำนวนที่ต่ำงจำกจำนวนจริงตรงที่ว่ำไม่สำมำรถกำหนดจุดบนเส้นจำนวนจริงแทนจำนวน

จินตภำพเหล่ำนี้ได้ จะใช้สัญลักษณ์ i แทนจำนวน √- นั้นคือ √- หรือ -

นิยำมที่ 1.1 ถ้ำ a เป็นจำนวนจริงบวกแล้ว √- √ √-

ดังนั้นจำกนิยำม √- √

เช่น √- √ √- √ i

√- √ √- √

√- √ √- เป็นต้นไป
 2. กำรหำค่ำ

เนื่องจำก √- กำรหำค่ำ ทำได้ดังนี้

i1 = i i5 = i4i = 1i = i
i2 = -1 i6 = i4j2 = 1 (-1) = -1
i3 = ii2 = (-1) = -i i7 = i4i3 = (1) (-i) = -i
i4 = i2i2 = (-1)(-1) = 1 i8 = i4i4 = (1)(1) = 1
และในทำนองเดียวกันจะได้ - -
จะเห็นว่ำกำลังของ ตั้งแต่ 1 ถึง 4 ได้ค่ำแตกต่ำงกัน กำลังของ ตั้งแต่ 5 ถึง 8 และ 9
ถึงซ้ำกัน 12 ไปเรื้อยๆ จะได้ค่ำซ้ำกับกำลัง 1 ถึง 4 ดังนั้นจึงสรุปว่ำรูป เมื่อ เป็นจำนวน
เต็มบวกใดๆ มีโอกำสเป็นไปได้ 4 กรณี คือ - - โดยที่
เมื่อ หำรด้วย 4 ลงตัวจะได้
เมื่อ หำรด้วย 4 เหลือเศษ 1จะได้
เมื่อ หำรด้วย 4 เหลือเศษ 2 จะได้ -
เมื่อ หำรด้วย 4 เหลือเศษ 3 จะได้ -
ดังนั้นเมื่อ จะได้
- -
และ
-
Ex.1 จงหำค่ำของ
1.

Ex.2 จงหำค่ำของ
1.

2.
 Ex.3 จงหำค่ำของ

1. √- √-

นิยำมที่ 1.2 จำนวนที่เชิงซ้อนคือจำนวนที่เขียนอยู่ในรูป z = a+bi เมื่อ a และ b เป็น

จำนวนจริง จำกนิยำมจำนวนเชิงซ้อน z = a+bi
เรียกจำนวนจริง a ว่ำส่วนจริง (real part) เขียนแทนด้วย Re(z)
เรียกจำนวนจริง b ว่ำส่วนจินตภำพ (Imaginary part) เขียนแทนด้วย Im(z)
เช่น จำนวนจริง เป็นจำนวนเชิงซ้อน ซึ่งส่วนจริงคือ 3 ส่วนจินคภำพคือ 4
√ √
- เป็นจำนวนเชิงซ้อน ซึ่งส่วนจริงคือ ส่วนจินตภำพคือ -2
- เป็นจำนวนเชิงซ้อน ซึง่ ส่วนจริงคือ - ส่วนจินตภำพคือ -√
จำกจำนวนเชิงซ้อน
ถ้ำ จะได้ เรียกจำนวนจินตภำพแท้
ถ้ำ จะได้ ซึ่งเป็นจำนวนจริง
ดังนั้นจำนวนจริงทุกจำนวนเป็นจำนวนเชิงซ้อนที่ไม่มีสว่ นจินตภำพ
3. กำรเท่ำกันของจำนวนเชิงซ้อน
นิยำมที่ 1.3 ถ้ำให้ และ เป็นจำนวนเชิงซ้อนโดยที่ และ
ก็ต่อเมื่อ และ
Ex.1 จงหำค่ำของ x และ y จำก - - เมื่อ

Ex.2 จงหำค่ำของ x และ y จำก (- - ) ( - ) - -

Ex.3 ( ) ( - ) ( - )( - )
 4. กำรบวกและลบจำนวนเชิงซ้อน
นิยำมที่ 1.4 ถ้ำให้ และ เป็นจำนวนเชิงซ้อนโดยที่

( ) ( )
- (-) (-)
จำกนิยำมจะเห็นว่ำกำรบวกและกำรลบจำนวนเชิงซ้อน เหมือนกับกำรบวกและกำรลบจำนวนจริง
Ex.1 จงหำผลบวกและผลต่ำงของจำนวนเชิงซ้อนที่กำหนดให้ต่อไปนี้
- -

Ex.2 จงหำค่ำของ ( - ) (- )- -
5. กำรคูณจำนวนเชิงซ้อนด้วยจำนวนจริง
นิยำมที่ 1.5 ถ้ำ เป็นจำนวนเชิงซ้อนและ k เป็นจำนวนจริงใดๆ
จะได้ว่ำ ( )

Ex.1 จงหำจำนวนจริง x, y จำกสมกำร ( )- ( - )

Ex.2 จงหำจำนวนจริง x, y จำกสมกำร - -

คุณสมบัตกิ ำรบวกของจำนวนเชิงซ้อน
ให้ c เป็นเซตของจำนวนเชิงซ้อนและ เป็นสมำชิกของเซต c
1. คุณสมบัติปิดสำหรับกำรบวก
ถ้ำ แล้ว
2. คุณสมบัติสลับที่สำหรับกำรบวก
ถ้ำ แล้ว
3. คุณสมบัติกำรเปลี่ยนแปลงกลุ่ม (จัดหมู่) สำหรับกำรบวก
ถ้ำ และ แล้ว ( )
4. คุณสมบัติกำรมีเอกลักษณ์สำหรับกำรบวก
ถ้ำ
เรียก 0 ว่ำ เป็นเอกลักษณ์กำรบวกของจำนวนเชิงซ้อน
5. คุณสมบัติกำรมีอินเวอร์สสำหรับกำรบวก
ถ้ำ จะมี- โดยที่ (- ) (- ) ( )
เรียก - เป็นอินเวอร์สำหรับกำรบวกของ
6. คุณสมบัติกำรมีอินเวอร์สสำหรับกำรบวก
ถ้ำ จะมี- โดยที่ (- ) (- ) ( )
เรียก - ว่ำเป็นอินเวอร์สสำหรับกำรคูณของ
 6. กำรคูณจำนวนเชิงซ้อนด้วยจำนวนเชิงซ้อน
นิยำมที่ 1.6 ให้ และ เป็นจำนวนเชิงซ้อนใดๆ
จะได้ -
จำกนิยำมจะเห็นว่ำกำรคูณจำนวนเชิงซ้อนก็เหมือนกับกำรคูณแบบธรรมดำนั่นเอง
เพียงแต่ใช้คุณสมบัติ -
Ex.1 จงทำให้เป็นผลสำเร็จในรูป
1. ( )( - )

Ex.2 กำหนดให้ - - จงหำ

1)

2)
คุณสมบัตกิ ำรคูณจำนวนเชิงซ้อนด้วยจำนวนเชิงซ้อน
ให้ c เป็นเซตของจำนวนเชิงซ้อน และ เป็นสมำชิกในเซต c
1. คุณสมบัติปิดสำหรับกำรคูณ
ถ้ำ แล้ว
2. คุณสมบัติสลับที่สำหรับกำรคูณ
ถ้ำ แล้ว
3. คุณสมบัติกำรเปลี่ยนแปลงกลุ่ม (จัดหมู่) สำหรับกำรคูณ
ถ้ำ แล้ว ( )
4. คุณสมบัติกำรมีเอกลักษณ์สำหรับกำรคูณ
มี เป็นสมำชิก และถ้ำ แล้ว
( )( ) ( )( )
เรียก เป็นเอกลักษณ์กำรคูณ
5. คุณสมบัติกำรมีอินเวอร์สสำหรับกำรคูณ
- - -
ถ้ำ จะมี โดยที่
เรียก - ว่ำเป็นอินเวอร์สสำหรับกำรคูณของ
6. คุณสมบัติกำรแจกแจง
ถ้ำ แล้ว ( )
พิจำรณำคุณสมบัติขอ้ ที่ 5
-
ให้ โดยที่ จงหำค่ำ
-
ให้
- ( )( ) (เพรำะเป็นอินเวอร์สกำรคูณ)
( - ) ( )
จำกคุณสมบัติกำรเท่ำกันของจำนวนเชิงซ้อน
- (1)
(2)

-
Ex.1 กำหนด จงหำค่ำ จำก
1.

2.
3. -
 7. สังยุคของจำนวนเชิงซ้อน (Conjugate of Complex numbers )
นิยำมที่ 1.7 สำหรับจำนวนเชิงซ้อน ใดๆ สังยุคของ z แทนด้วย ̅ -
จำกนิยำมพบว่ำถ้ำ แล้ว ̅̅̅̅
เช่น ̅̅̅̅ -
̅̅̅̅̅
-- -
̅ -
̅-
โดยที่ ̅ ( )( - )
เช่น ( )( - )
คุณสมบัตสิ งั ยุคของจำนวนเชิงซ้อน
ให้ เป็นจำนวนเชิงซ้อนใดๆ
1. ̅
2. ̅
3. ̅̅̅̅ ̅ ̅
4. ̅̅̅̅̅
- ̅-̅
5. ̅̅̅̅ ̅̅̅̅
̅
6. ( )
̅
7. ( ̅ ) ( ̅ )
 Ex.1 จงหำสังยุคของ -√-

8. กำรหำรจำนวนเชิงซ้อนด้วยจำนวนเชิงซ้อน
กำรหำรจำนวนเชิงซ้อนด้วยจำนวนเชิงซ้อนนั้นไม่สำมำรถทำได้เหมือนจำนวนจริงเนื่องจำกไม่
สำมำรถรู้ค่ำ i ว่ำเป็นเท่ำใด ดังนั้นอำศัยคุณสมบัตขิ องสังยุคจำนวนเชิงซ้อน โดยกำรทำตัวหำร
ให้เป็นจำนวนจริง คือนำสังยุคของตัวหำรมำคูณทั้งเศษและส่วน
-
Ex.1 ให้ จงเขียน ในรูป

-
Ex.2 จงเขียนจำนวนเชิงซ้อน ในรูปของ
- -
 9. ค่ำสัมบรูณข์ องจำนวนเชิงซ้อน (Asolute Value หรือ modulus)
นิยำมที่ 1.8 ค่ำสัมบรูณข์ องจำนวนเชิงซ้อน เขียนแทนด้วย | | | | คือ
ระยะทำงสุดท้ำย ถึง

y
(a,b)

|z|
b

0 a x

จำกนิยำมจะได้ว่ำ | | √
Ex.1 | |

√
Ex.2 | - |
 Ex.3 กำหนด เป็นจำนวนเชิงซ้อนใดๆ และ ( )( )(- - ) - จง
หำค่ำ | |

คุณสมบัตคิ ำ่ สัมบรูณข์ องจำนวนเชิงซ้อน

ให้ เป็นจำนวนเชิงซ้อน
1. | | | | |- |
2. | | | | | |
| |
3. | | | |
4. | | | |
5. | | | | | |
Ex.1 จงหำค่ำสัมบูรณ์ของจำนวนเชิงซ้อนต่อไปนี้
1.1 |( - )( ) ( - )|

(√ √ )
1.2 | |
( √ ) (- - )

10. กำรหำคำตอบของสมกำรในระบบจำนวนเชิงซ้อน
- ใช้กำรแยกตัวประกอบ
Ex.1 จงหำคำตอบของสมกำรกำรต่อไปนี้
1.1
 1.2 -

- สมกำรที่อยู่ในรูป เมื่อ เป็นค่ำคงที่และ ให้ใช้สูตร

- √ -

Ex.2 จงหำคำตอบของสมกำรต่อไปนี้
1.1 -

1.2 -
 11. กรำฟของจำนวนเชิงซ้อน
ในระบบจำนวนจริงสำมำรถใช้จุดบนเส้นจำนวน แทนจำนวนจริงแต่ละค่ำได้แต่สำหรับ
จำนวนเชิงซ้อนต้องใช้จุดบนระนำบเป็นตัวแทนของจำนวนเชิงซ้อนโดยระนำบ ประกอบด้วยแกนจริง
(แกน X) และแกนจินตภำพ (แกน y) ซึ่งเรียกว่ำระนำบเชิงซ้อน ซึ่งจำนวนเชิงซ้อนสำมำรถ
แทนได้ด้วยคูล่ ำดับ คือ ถ้ำ แทนด้วย

y (แกนจินตภำพ)
(a,b)=a+bi

|z| b

0 a X (แกนจริง)

Ex.1 ให้ เป็นจำนวนเชิงซ้อนโดยที่ | | จงหำทำงเดินของ

Ex.2 กำหนด Z เป็นจำนวนเชิงซ้อนโดยที่ | - - | จงพิจำรณำในระบบจำนวนจริงที่

สอดคล้องกับสมกำรดังกล่ำว
 12. กำรเขียนจำนวนเชิงซ้อนในรูปพิกดั เชิงชัว้
จำก ( ) ในระนำบประกอบด้วยแกนจริงและแกนจินตภำพ

y
(a,b)=a+bi

|z|
b

0 a x
จำกรูป
หรือ ||
||
หรือ ||
||
จำก || ||
ดังนั้น จำนวนเชิงซ้อน เขียนในรูปพิกัดเชิงขั้ว คือ | |( )
1. √

2. -
 13. กำรคูณและกำรหำรจำนวนเชิงซ้อนในระบบเชิงขัว้
ถ้ำให้ | |
| |
จะได้ | || |[ ( ) ]
| |
| |
[ ( - ) - ]

Ex.1 กำหนด ( )
จงหำค่ำของ
Ex.2 กำหนด
-
จงหำค่ำของ ในรูป
 14. กำรหำค่ำของ ในระบบพิกดั เชิงชัว้
ให้ | |
จำกหัวข้อที่ 1.13 จะได้
||[ ( ) ]
||
ในทำนองเดียวกันจะได้

zn =|z| n( cos nθ+i sin nθ)

ซึ่งเรียกว่ำ ทฤษฏีบทของเดอมัวร์ De M vr’ The rem ซึ่งมีประโยชน์ในกำรหำ
จำนวนเชิงซ้อนที่มีกำรยกกำลังมำกๆ
√
Ex.1 จงหำค่ำของ (- )
 -
Ex.2 จงหำค่ำของ [ ( )]

15. กำรหำรำกที่ n ของจำนวนเชิงซ้อน

Ex.1 จงหำรำกที่ 3 ของ 1
Ex.2 จงหำรำกที่ 4 ของ 16