Professional Documents
Culture Documents
სპორტის მასწავლებლისთვის
საკითხავი მასალა
ქეთევან ქობალია
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
1
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
3
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
4
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მოძრაობათა მახასიათებლები
9
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
10
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
11
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
12
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
13
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
თვალსაჩინოების მეთოდები
საუბრის ტესტი
1. მსუბუქი დატვირთვა - ადამიანს შეუძლია იმღეროს ან აწარმოოს ჩვეულებრივი
დიალოგი ვარჯიშის შესრულების დროს (სიარული და დალაგება);
15
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
17
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
18
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
პირველდაწყებითი ეტაპი
ამ ეტაპის მიზანს შესასწავლი მოძრაობითი მოქმედების ტექნიკის საფუძვლების და
ძირითადი საკვანძო შენაერთების ათვისება წარმოადგენს. რთული ვარჯიშის შესწავლის
შემთხვევაში მისი თუნდაც "უხეში" ფორმით შესრულების უნარიანობის ჩამოყალიბებაა
ნავარაუდევი.
1. შესასწავლ მოძრაობით მოქმედებაზე წარმოდგენის შექმნა და მომეცადინეებში
სათანადო განწყობის ჩამოყალიბება.
2. ასათვისებელი ვარჯიშის შესასწავლად ორგანიზმის ბიომოტორული სფეროს
მზადყოფნის უზრუნველყოფა.
3. შესასწავლი მოძრაობითი მოქმედების აპრობირება, უხეში შეცდომების აცილება-
აღმოფხვრა.
შესასწავლ მოძრაობაზე წარმოდგენის შექმნა იწყება ამ მოძრაობის შესახებ მოკლე
ინფორმაციის მიწოდებით და მისი პრაქტიკული ჩვენებით.
ინფორმაციის მიწოდება უნდა გამოირჩეოდეს სიზუსტით და ლაკონიურობით. აქედან
გამომდინარე პრიორიტეტი ენიჭება საუბრებს, განმარტებით ახსნას, ინსტრუქტირებას და სხვა
ამგვარი მეთოდების გამოყენებას.
აქ პირველყოვლისა, უპირატესობა ენიჭება ნატურალურ ჩვენებას. უშუალოდ პედაგოგის
(წარჩინებული მოსწავლის) მიერ პრაქტიკულად ნაჩვენები ვარჯიში მომეცადინეებში იწვევს
შესასწავლი მოძრაობითი აქტის უფრო საფუძვლიანად აღქმას, შესრულების თანმიმდევრობის
უკეთ გააზრებას და დანახვას, მეტ დაინტერესებას და ა.შ.
სიტყვიერი და თვალსაჩინო ინფორმაციის მიღებისა და გადამუშავების, მოქმედების
საორიენტაციო საფუძვლების ფორმირების შემდეგ იწყება ახალი მოძრაობითი მოქმედების
პრაქტიკული ათვისება. მომეცადინე ახდენს შესასწავლი მოქმედების აპრობირებას,
"მოსინჯვას".
ამ ეტაპის დამახასიათებელ თავისებურებას, სწავლების პროცესის წარმატებით
წარმართვისათვის მაქსიმალურად ხელსაყრელი პირობების შექმნა წარმოადგენს.
სწავლების პირველ ეტაპზე ვარჯიშის დაუფლების პროცესი ხასიათდება
მრავალრიცხოვანი შეცდომებით, მომეცადინე შესასწავლ მოძრაობას ასრულებს
დამახინჯებულად, მოძრაობის ტექნიკის უხეში დარღვევებით და ა.შ.
საჭიროა გამოვლენილი შეცდომების მიზეზების დადგენა და მათი თანმიმდევრული
აღმოფხვრა. აქ, პირველ რიგში, ყურადღება ექცევა უხეში შეცდომების გამოსწორებას, იმ
დამახინჯებების აღმოფხვრას, რომლებიც საგრძნობლად აფერხებენ შესასწავლი ვარჯიშის
სტრუქტურას, საკვანძო რგოლების ათვისებას.
20
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
25
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მოტორული განვითარება
ფიზიკური მომზადება
26
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
27
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მოქნილობის განვითარება
სიმარჯვის განვითარეაბა
გამძლეობის განვითარება
ბჯენი - მოვარჯიშის ისეთ მდგომარეობას, როდესაც იგი იარაღზე იმყოფება ისე, რომ მისი
მხარითი ღერძი ტაცით ან იარაღის ღერძის ზემოთაა.
32
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
განზნექი – ზეტანი იხრება განზე, მარჯვნივ ან მარცხნივ, რომელ მხარესაც სრულდება ზნექი,
დასახელებაც მისი შესატყვისი იქნება – ,,მარჯვნივ“ ან ,,მარცხნივ ზნექი“
ვარდნა - ცალი ფეხით სრულდება განიერი ნაბიჯი წინ მუხლისა და მენჯ- ბარძაყის სახსარში
მოხრით, უკანა ფეხი გამართულია და მთელი ტერფით ებჯინება იატაკს, ტანის სიმძიმე წინა
ფეხზეა გადატანილი. ვარდნა შესაძლებელია შესრულედეს გვერდზე მარჯვენაზე,
მარცხენაზე ან უკუვარდნა.
ზეტანის ბრუნი - ქვედა ტანი უძრავადაა, მხოლოდ ზეტანი ბრუნდება მარჯვნივ ან მარცხნივ,
ვერტიკალური ღერძის გარშემო.
33
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მიდგმითი ნაბიჯი - ცალი ფეხი გადაიდგმება წინ - ცერზე, მეორე მიედგმება ცერით ქუსლთან
და წინა ფეხი გადაიდგმება წინ მთელ ტერფზე.
ტრიალი - მოვარჯიშის სხეულის წრიულ მოძრაობას იარაღის ან ტაცის ირგვლივ, ისე, რომ
მოვარჯიშე ბჯენიდან კიდის გადაცილებით, კვლავ ბჯენში მოდის.
ქანი - მოვარჯიშის ტანის ქანქარისებური მოძრაობა იარაღთან ერთად, ე.ი. როდესაც იარაღი
მოძრაობს გარკვეული მიმართულებით, მასზე მყოფ მოვარჯიშესთან ერთად.
34
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ღუნგანმკლავი მკერდის წინ - განზე გაშლილი მკლავები იხრება წინ იდაყვის სახსარში
ჰორიზონტალურად, ხელები მკერდის წინაა ნებით ქვევით მიმართული.
ღუნგანმკლავი თავს უკან - განზე გაშლილი მკლავები იხრება იდაყვის სახსარში ისე, რომ
ხელები თავს უკანაა ნებით წინ მიმართული.
ღუნუკუმკლავი - უკან გატანილი მკლავები იხრება იდაყვის სახსარში ისე, რომ ხელები გადის
წინ ნებით ზემოთ მიმართული.
35
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
დ
სარგებელი
ო აღწერა აქტივობის ტიპიური მაგალითი
ჯანმრთელობისთვის
ნე
სკოლაში დადის ტრანსპორტით
სკოლაში ფიზიკურ აქტივობას ცოტა დროს
უთმობს
1. არააქტიური 0
დღის დიდ ნაწილს უთმობს ტელევიზორს
და კომპიუტერს
არ არის ჩართული მოძრავ თამაშებში
სკოლაში ხანდახან ფეხით მიდის
უმნიშვნელო დაცვა
სკოლაში ჩართულია აქტიობაში, მაგრამ
ქრონიკული
ხანგრძლიობა დღეში 1 საათზე ნაკლებია
დაავადებებისაგან.
მსუბუქი ინტენსივობის თამაშებშია
2. ნაკლებად აქტიური მოსამზადებელი
ჩართული
ნაბიჯია
ხანდახან სახლში ასრულებს ნაკლებად
რეკომენდებული
ენერგოტევად სამუშაოს (მაგ. მტვრის
დონისკენ
გადაწმენდა)
სკოლაში მიდის ფეხით ან ველოსიპედით
რეგულარულად.
მაღალი დონის
სკოლაში ჩართულია აქტიობაში, მაგრამ
დაცვა ქრონიკული
ხანგრძ. (დღეში 1 საათზე მეტია)
დაავადებებისგან,
საშუალო აქტივობა სახლში რეგულარულად ჩართულია
3. დაზიანების და
(რეკომენდებული) ენერგოტევად აქტივობებში (მაგ.: სახლის
ჯანმრთელობაზე
დალაგება, ბაღის მოვლა)
გავლენის
რეგულარულად ჩართულია აქტიურ
მინიმალური რისკი
თამაშებში ან საშუალო ინტენსივობის
სპორტულ აქტივობაში
ქრონიკული
აკეთებს ჩამოთვლილი აქტივობებიდან
დაავდებებისაგან
უმეტესობას
4. ძალიან აქტიური მაქსიმალური დაცვა
სკოლაში მიდის ფეხით ან ველოსიპედით
დაზიანებისა და
რეგულარულად.
შესაძლო სხვა
38
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ტანადობის განვითარება
39
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
42
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
43
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მოძრავი თამაშები
1. თამაშის მომზადება
თამაშის მომზადება გულისხმობს იმ წინასწარი სამუშაოს ჩატარებას, რომელიც
უზრუნველყოფს მის შეუფერხებლივ მსვლელობას. თამაშის მოსამზადებლად საჭიროა:
თამაშის შერჩევა. თამაშის შერჩევისას, პირველ რიგში, უნდა გავითვალისწინოთ ის
პედაგოგიური ამოცანა, რომლის გადაწყვეტაც მისი მეშევეობით უნდა მოხდეს სრულყოფა
გართულებულ პირობებში, გაწეული მასალის ათვისების შემოწმება, ჯგუფის ყურადღებისა
46
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
47
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
3. თამაშის დამთავრება
პედაგოგმა თამაში ისეთ დროს უნდა შეწყვიტოს, როცა ბავშვები დაკმაყოფილებლნი
არიან, მაგრამ დაღლას ჯერ კიდევ არ გრძნობენ. თამაში ისე არ უნდა გაგრძელდეს, რომ
ბავშვებმა თვითონვე მოითხოვონ მისი შეწყვეტა. მოსწავლეები ხშირად ცდებიან საკუთარი
ძალებს შეფასებაში, ამიტომ მათი თხოვნა თამაშის გამეორებაზე ყოველთვის არ უნდა
48
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
დაზღვევა და დახმარება
50
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
გაგრძელებაზე უარის
თქმა
შეგრძნებების ჩვეულებრივი სახეზე დაღლილობის სახის ღონემიხდილი
ზოგადი გამოხატულობა, გამოხატულება, აპათია,
სახეობა უმნიშვნელო ჩივილები ძლიერ
მოხრილობა, სისუსტეზე,
გარემოსადმი გულისცემის გახშირება,
ინტერესის თავის ტკივილი, გულის
დაქვეითება ძმარვა, გულის რევის
შეგრძნება
მიმიკა მშვიდი დაძაბული დამახინჯებული
ყურადღება მითითებათა განკარგულებების განკარგულებების
მკაფიო, უშეცდომო არაზუსტი არასწორი შესრულება
შესრულება შესრულება, და შენელება. მხოლოდ
მოძრაობის ხმამაღალი
მიმართულებების განკარგულებების აღქმა
ცვლისას დაშვებული
შეცდომები
პულსი 110-150 160-180 180-200 და მეტი
(დარტყმა/წთ.)
რაციონალური კვება
ჯანსაღი კვება არ ეხება მხოლოდ იმას, თუ რას მივირთმევთ. ჯანსაღი კვება არის
ჯანმრთელი ცხოვრების სტილის ნაწილი – ეს არის ქცევისა და შეხედულებების
ერთობლიობა, რომელიც განაპირობებს ჯანმრთელობას. ეს ქცევა და შეხედულებები
დაკავშირებულია კვების ჩვევებთან, საკვები პროდუქტების წარმოებასთან - როგორც
საკუთარის, ისე სხვისა, ყიდვასა და შენახვასთან, ოჯახში საკვების მომზადებასა და თუ
ადამიანი, ყოველდღიურად, საკვებთან ერთად მისი ჯანმრთელობისათვის აუცილებელ
ყველა ნივთიერებას საჭირო რაოდენობით იღებს, ასეთ კვებას ჯანსაღი კვება ჰქვია.
მიზნები და ამოცანები
52
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
53
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
1. მარცველული;
2. ხილი და ბოსტნეული;
3. რძე და რძის პროდუქტები;
4. ხორცი, თევზი და ცილის შემცველი მცენარეული საკვები(პარკოსნები, თხილი,
ნიგოზი);
5. ცხიმი, ტკბილეული და მარილი.
54
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ბალანსირებული კვება
კვება ბალანსირებულია, თუ ადამიანი ყოველდღიურად იღებს მისი
ჯანმრთელობისთვის აუცილებელ ყველა საკვებ ნივთიერებას ზემოთ ჩამოთვლილი ხუთივე
საკვები ჯგუფიდან.
კვების სწორი რაციონის შესახებ ზოგიერთი ჩვენი მოსაზრება დაკავშირებულია
საკვების რაოდენობასთან და ხარისხთან. მაგალითად,საკვები უნდა იყოს საკმარისი, თანაც,
ნოყიერი და უვნებელი, მაგრამ კვების სწორირაციონი “ბევრად მეტს გულისხმობს”. საკმარისი
რაოდენობის საკვები ელემენტებისმისაღებად საჭიროა ყოველდღიურად მრავალფეროვანი
პროდუქტების მოხმარება. ასევე,მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ის საკვები, რომელსაც ვიღებთ,
უნდა იყოს გემრიელი და სოციალურად მისაღები - ჯანმრთელობის შენარჩუნებისთვის ესეც
მნიშვნელოვანია.
ოჯახში საკვები ყველა წევრისთვის საკმარისი უნდა იყოს და აკმაყოფილებდეს ყველა
მათგანის განსხვავებულ კვებით მოთხოვნებს. მნიშვნელოვანია კვების სიხშირე და
უვნებლობა - ყოველი დღისა თუ წლის განმავლობაში საკმარისი რაოდენობის საკვების
მიღება.ასე რომ, კვებით განპირობებული კეთილდღეობა მოითხოვს კალორიულ, უსაფრთხო
და მისაღებ პროდუქტთა მრავალფეროვნებას, რომელიც აკმაყოფილებს ოჯახის ყველა წევრის
საკვები რაციონის მოთხოვნებს ყოველი დღისა და წლის მანძილზე. ეს არის სწორი
კვების უფრო ფართო გაგება, ვიდრე მაგალითად, “საკმარისი რაოდენობის პროტეინები,
ნახშირ-წყლები, ვიტამინები და მინერალები”, ან “საკმარისი რაოდენობის ხილ-ბოსტნეული”,
ან “კარგი საუზმე ყოველ დღე” - სწორი კვება ამ ყველაფერსაც გულისხმობს და ბევრად მეტსაც.
55
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
57
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
დღის რეჟიმი
58
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მავნე ჩვევები
ალკოჰოლიზმი
სპირტიანი სასმელები ვნებს გულს, სისხლძარღვებს, აზიანებს ფილტვის ქსოვილს, ღვიძლისა
და თირკმლის უჯრედებს. ჩამოთვლილი ორგანოები სათანადოდ ვეღარ ასრულებენ თავიანთ
ფუნქციებს, რითაც საფრთხეს უქმნიან სხვა ორგანოებისა და ორგანოთა სისტემების მუშაობას.
ყოველივე ეს დასაბამს აძლევს სხვადასხვა დაავადებას. განსაკუთრებით ვნებს ალკოჰოლი
ნერვულ სისტემას, კერძოდ, თავის ტვინის უჯრედებს. მისი ზემოქმედების შედეგად
ითრგუნება ფსიქიკური და ფიზიკური აქტიურობა, ქვეითდება მეხსიერება და ყურადღება.
მსოფლიოს მეცნიერთა დაკვირვებით, გონებრივად ჩამორჩენილი 100 ბავშვიდან 80-85
მთვრალი მშობლების მიერ არის ჩასახული. განსაკუთრებით სახიფათოა ალკოჰოლი
ბავშვებისა და მოზარდებისათვის. ბავშვის ორგანიზმი მოზრდილი ადამიანზე 4-6-ჯერ უფრო
მგრძნობიარეა. თუ გსურთ, ჯანმრთელი შთამომავლობა გყავდეთ, გული შეგტკივათ
შვილებზე, გინდათ, რომ ისინი ჭკვიანები, ჯანსაღები, ენერგიულები და ძლიერები
გაიზარდონ, უარი თქვით ალკოჰოლზე, მომავალ თაობას კი მავნე ჩვევებისადმი უარყოფითი
დამოკიდებულება გაუღვივეთ.
ნარკომანია
ნარკოტიკული ნივთიერებების ბოროტად გამოყენების შედეგად ქრონიკულად
პროგრესირებადი დაავადებაა. სხვადასხვა ნარკოტიკი სხვადასხვანაირ ფსიქოლოგიურ და
60
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
თამბაქოს წევა
ეს არის მცენარეული წარმოშობის ნედლეულის წვის შედეგად წარმოშობილი კვამლის
შესუნთქვა, რის შედეგადაც ნედლეულში არსებული აქტიური ნივთიერებები ფილტვებისა
და სასუნთქი გზების მეშვეობით ორგანიზმში ხვდება. ყველაზე ხშირად ეწევიან თამბაქოს,
ჰაშიშს, მარიხუანას, ოპიუმს, კრეკს...
მოქმედების გეგმა
უბედური შემთხვევის დროს თქვენი ქმედებები ზუსტად უნდა იყოს დაგეგმილი. გახსოვდეთ,
რომ თქვენი მოქმედების გეგმა შემდეგი საფეხურებისაგან უნდა შედგებოდეს:
შემთხვევის ადგილის დათვალიერება/სიტუაციაში გარკვევა;
უსაფრთხოების უზრუნველყოფა;
პირველი დახმარების გაწევა;
დახმარების დროული მოხმობა.
61
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
უსაფრთხოების უზრუნველყოფა.
ის გარემოება, რომელმაც გამოიწვია დაზარალებულის მდგომარეობის დამძიმება, შეიძლება
კვლავ მოქმედებს და საფრთხეს წარმოადგენს. ხშირად ძალიან მარტივი ხერხებით შეიძლება
გარემოს უსაფრთხოების უზრუნველყოფა (მაგალითად, ძრავის გამორთვა, თუ ავტოავარიის
შემდეგ მანქანა დაქოქილია). არასოდეს არ ჩააგდოთ თქვენი და დაზარალებულის სიცოცხლე
საფრთხეში და ნუ ეცდებით გააკეთოთ ის, რაც აღემატება თქვენს შესაძლებლობებს. თუ თქვენ
არ შეგიძლიათ დაზარალებულის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, ეცადეთ მოაშოროთ
საშიშროების წყარო დაზარალებულს. თუ ამის გაკეთება არ შეგიძლიათ გადაიყვანეთ
დაზარალებული უსაფრთხო ადგილას. გახსოვდეთ, ზოგჯერ გარემოს უსაფრთხოების
უზრუნველყოფის მიზნით საჭიროა სპეციალური სამსახურების (პოლიცია, სახანძრო, გაზის
სამსახური) გამოძახება.
ასფიქსია
ასფიქსია სისხლსა და ქსოვილებში ჟანგბადის ნაკლებობასა და ნახშირორჟანგის სიჭარბეს
განაპირობებს. ის სიცოცხლეს საფრთხეს უქმნის, რადგან თან სდევს ცენტრალური ნერვული
და გულ-სისხლძარღვთა სისტემების ფუნქციათა მწვავე მოშლა.
62
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ტრავმული შოკი
ტრავმული შოკი ყველაზე ხშირად მძიმე ტრავმებთან დაკავშირებული მძაფრი ტკივილის
შედეგად ვითარდება. მის წარმოშობას უშუალო კავშირი აქვს ტრავმის ლოკალიზაციასთან,
დაზიანების სიმძიმესთან, ტრავმის მომენტში ორგანიზმის წინასწარგანწყობასთან ისეთი
ცვლილებების მიმართ, როგორიცაა სისხლის დაკარგვა, ორგანიზმის გადაცივება ან
გადახურება, დაძაბუნება, ფიზიკური და ფსიქიკური გადაღლა, სხეულის მკვეთრი
გაუწყლოება, შიმშილი, ფსიქიკური განცდები.
ტრავმული შოკი შედარებით ხშირად ვითარდება დამწვრობის, მუცლის ღრუს ორგანოთა
მძიმე ჭრილობების, პერფორაციების (კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულის, ელენთის
ან ღვიძლის გახეთქვა, პანკრეასის ნეკროზი), მწვავე პერიტონიტის, მძიმე ჭრილობის,
მოტეხილობის და სხვა უეცარი ტრავმული დაზიანების შედეგად.
ანაფილაქსიური შოკი
ანაფილაქსიური შოკი ალერგიის ყველაზე საშიში გამოვლინებაა. ეს არის მყისიერი
ალერგიული რეაქცია, რომელიც შრატის, მედიკამენტის ან სხვა პრეპარატის ორგანიზმში
63
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
კომური მდგომარეობანი
კომა ისეთი მდგომარეობაა, როდესაც ცნობიერება სრულიად არის გამოთიშული, პაციენტი არ
რეაგირებს არც ერთ გამღიზიანებელზე. ამ დროს უმაღლესი ნერვული სისტემის მკვეთრი
შეკავების შედეგად დარღვეულია ყველა (რეფლექსური, მგრძნობელობითი, კანის,
მხედველობის, სმენის, ყნოსვის) ანალიზატორის, შინაგან ორგანოთა რეცეპტორების
ფუნქციები. "კომა" ბერძნულად ღრმა ძილს ნიშნავს, მაგრამ ძილისგან კომური მდგომარეობა
მკვეთრად განსხვავდება - ღრმად მძინარე ადამიანი გარეგან გამღიზიანებელთა
ზემოქმედებით იღვიძებს, კომური მდგომარეობისას კი ვერავითარი გამღიზიანებელი ვერ
უბრუნებს ცნობიერებას. კომის დროს ხდება თავის ტვინის გავრცობილი დაზიანება.
ზიანდება მისი ყველა ნაწილი: ქერქი, ქერქქვეშა კვანძები და ზურგის ტვინი, რაც იწვევს
სიცოცხლისთვის მეტად მნიშვნელოვანი ფუნქციებისა და ნივთიერებათა ცვლის სერიოზულ
მოშლას. პათოლოგიური ცვლილებები ვითარდება შინაგან ორგანოებშიც. კომის დროს
ყველაზე საშიშია სისხლდენა შინაგანი ორგანოებიდან, სუნთქვის მოშლა და სისხლის
მიმოქცევის დარღვევა.
ელექტროტრავმა
ელექტროტრავმა ორგანიზმზე ელექტროდენის ან მეხის ზემოქმედების შედეგია. მისი
ხარისხი დამოკიდებულია მუხტის სიმძლავრეზე, ძაბვასა და მოქმედების ხანგრძლივობაზე.
მნიშვნელობა აქვს ორგანიზმის ზოგად მდგომარეობას, კანს, ტანსაცმელს, პაციენტის ასაკს.
ელექტროდენის ზემოქმედებით ირღვევა ქსოვილებისა და უჯრედების ბიოქიმიური
ქსტრუქტურა. განსაკუთრებით თვალშისაცემია ცენტრალური ნერვული სისტემისა და
კუნთოვანი აპარატის სპეციფიკურ უჯრედებში განვითარებული ცვლილებანი. სწორედ მათი
ძლიერი დაზიანების შედეგია ელექტროტრავმის დროს სუნთქვისა და გულის კუნთის
მუშაობის შეჩერება, რაც ადამიანის სიკვდილის მიზეზი ხდება.
64
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
უსაფრთხოება
მთავარი დებულებებია:
65
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
1. ა) წლამდე ასაკის ბავშვებში წარმოსახვით გაავლეთ ხაზი ბავშვის ძუძუსთავებზე. ორი თითი
დაადეთ ამ ხაზის ოდნავ ქვემოთ, გულმკერდის შუა ხაზზე (მკერდის ძვალზე და არა ნეკნებზე); თითები
მოათავსეთ გულმკერდის ზედაპირის პერპენდი-კულარულად (900C-იანი კუთხით) (სურ.5) და
გულმკერდს ისე დააწექით, რომ 1,5-2,5 სმ-ით ჩაიზნიქოს; თითები გულმკერდის ზედაპირს არ
მოაცილოთ, ისე მოადუნეთ.
ბ) 1-8 წლის ბავშვებში ხელისგულის ფუძე დაადეთ მკერდის ძვალზე (სურ.6) და გულმკერდს ისე
დააწექით, რომ ყოველ ჯერზე 2,5-4 სმ-ით ჩაიზნიქოს; ხელისგული ისე მოადუნეთ, რომ გულმკერდის
ზედაპირს არ მოაცილოთ;
2. გაიმეორეთ რიტმულად 5 ზეწოლა გულმკერდზე და 1 ჩაბერვა (ახალშობილებში 3 ზეწოლა და 1
ჩაბერვა) - 10-ჯერ. ერთ სრულ ციკლზე (5 ზეწოლა და 1 ჩაბერვა) დახარჯეთ არაუმეტეს 6 წამისა, ჯამში
ციკლზე ერთი წუთი;
3. ყოველი ერთი წუთის შემდეგ შეამოწმეთ დაიწყო თუ არა მოძრაობა გულმკერდმა – აღდგა თუ არა
სუნთქვა და არის თუ არა პულსი საძილე არტერიაზე (კისრის ზედა გვერდით ზედაპირზე ქვედა ყბის
კუთხის ქვემოთ) (სურ.7). შემოწმებისათვის გაქვთ მაქსიმუმ 5-6 წამი;
4. თუ პულსი არ აღდგა, გაიმეორეთ 2 და 3 პუნქტები პულსის აღდგენამდე ან ექიმის მოსვლამდე;
პულსის აღდგენის შემთხვევაში განაგრძეთ ხელოვნური სუნთქვა: თითო ჩაბერვა ყოველ 3 წამში, ყოველი
20 ჩაბერვის შემდეგ შეამოწმეთ პულსი საძილე არტერიაზე.
8 წელზე მეტი ასაკის ბავშვებში და მოზრდილებში
1. მოათავსეთ თქვენი ხელისგულის ფუძე ბავშვის მკერდის ძვალზე მისი ბოლოდან 2,5 სმ-ით
ზემოთ, მეორე ხელით დააწექით ზემოდან ისე, რომ თქვენი თითები ბავშვის მკერდს არ ეხებოდეს.
ზეწოლისას ხელები იდაყვის სახსარში არ უნდა მოიხაროს (სურ.8);
2. დაიხარეთ ოდნავ ქვემოთ და 10 წამის განმავლობაში 15-ჯერ დააწექით ისე, რომ მკერდის ძვალი
4-5 სმ-ით ჩაიზნიქოს. ზეწოლის შემდეგ ხელები მოუშვით, მაგრამ არ ძვალი 4-5 სმ-ით ჩაიზნიქოს.
ზეწოლის შემდეგ ხელები მოუშვით, მაგრამ არ შეცვალოთ მათი მდებარეობა;
3. ჩაატარეთ 15 ზეწოლისა და 2 ჩაბერვის (15+2+15+2+...) ოთხი ციკლი, რის შემდეგაც შეამოწმეთ
აღდგა თუ არა პულსი საძილე არტერიაზე. პულსაციის გასინჯვაზე არ უნდა დაიხარჯოს 3-5 წამზე მეტი;
4. თუ პულსი არ ისინჯება, გააგრძელეთ 2 და 3 პუნქტი პულსის აღდგენამდე ან ექიმის მოსვლამდე;
პულსის აღდგენის შემთხვევაში განაგრძეთ ხელოვნური სუნთქვა სიხშირით 10-12 ჩაბერვა წუთში.
ყოველი 20 ჩაბერვის შემდეგ შეამოწმეთ პულსი 2 წუთში ერთხელ.
67
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ჭრილობის დამუშავება
ჭრილობის სწორი დამუშავება თავიდან აგაცილებთ შემდგომ გართულებებს და თითქმის 3-ჯერ
დააჩქარებს შეხორცების პროცესს.
თუ ჭრილობა სისხლმდენია, რა თქმა უნდა, პირველ რიგში უნდა შეაჩეროთ სისხლდენა (იხ. პირველი
დახმარება სისხლდენის დროს), შემდეგ, ჭრილობა უნდა ჩამობანოთ წყალბადის ზეჟანგის 3%-იანი
ხსნარით ან საპნიანი წყლით. კანი ჭრილობის გარშემო უნდა გაუსუფთავოთ რომელიმე ანტისეპტიკური
ხსნარით (სპირტით, წყალბადის ზეჟანგით). დააფინეთ სტერილური საფენი და გადაახვიეთ ბინტით.
შეიძლება ჭრილობა თავისთავად სერიოზულად არ მოგეჩვენოთ, მაგრამ მაინც მიმართეთ ექიმს,
მითუმეტეს, თუ დაზიანება მოხდა მიწით დასვრილი ან ჟანგიანი მახვილი საგნით, რადგან ასეთ
შემთხვევაში საჭირო იქნება იმუნიზაცია ტეტანუსის პროფილაქტიკის მიზნით. იმუნიზაცია კეთდება
მნიშვნელოვანი (ღრმა და დაბინძურებული) ჭრილობების დროს, თუ უკანასკნელი აცრის შემდეგ 5
წელზე მეტია გასული.
ნაკლებად მნიშვნელოვანი ჭრილობების დროს იმუნიზაცია საჭიროა, თუ ტეტანუსზე უკანასკნელი აცრის
შემდეგ გასულია 10 წელზე მეტი. ნებისმიერ შემთხვევაში, ტეტანუსზე იმუნიზაციის საკითხი უნდა
68
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
69
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
თუ დარწმუნებული არ ხართ, მაგრამ მაინც ეჭვი გეპარებათ, რომ მიღებული აქვს კისრის ტრავმა,
მოიქეცით ისე, როგორც კისრის ტრავმის შემთხვევაში;
თუ ბავშვს კისრის და სხვა სახის სერიოზული დაზიანება/მოტეხილობა არა აქვს, მაგრამ მაინც
ხმამაღლა ტირის, დაუთვალიერეთ თავი - ხომ არ აქვს გარეგანი სისხლჩაქცევა, გახეთქილი კანი და სხვა
სახის თვალით შესამჩნევი დაზიანება. მიეცით თამაშისა და მოსვენების საშუალება, მაგრამ მასზე
დაკვირვება განაგრძეთ;
თუ ბავშვს აღენიშნება ძილიანობა, ღებინება, მოდუნება, მიმართეთ სასწრაფო დახმარებას. თუ მადა და
ქცევა ჩვეულებრივი აქვს, ნუ აღელდებით.
სახის ტრავმა
ტრავმა შეიძლება იყოს სახის არეში, თვალების, ცხვირის და პირის არეების ჩათვლით.
თვალის დაზიანება ხშირია. თუ მხედველობა ნორმალურია, ტრავმა სერიოზული არ ყოფილა. თვალის
ტკივილი შეიძლება გამოწვეული იყოს თვალის ზედაპირზე ნაკაწრით. პატარა ზომის ბლაგვი იარაღით
მიყენებულმა ტრავმამ შეიძლება განაპირობოს თვალში სისხლჩაქცევა და მხედველობის დაკარგვა.
დაუყოვნებლივ გამოიძახეთ ექიმი, თუ სახის არეში ტრავმის შედეგად:
მხედველობა დაიკარგა ან გაუარესდა;
თვალის წინა ნაწილში სისხლია;
დაზიანებულია მუდმივი კბილი;
გაძნელებულია სუნთქვა ერთი ან ორივე ნესტოთი;
სისხლდენა ცხვირიდან გრძელდება 10 წუთზე მეტხანს, მიუხედავად ცხვირის ნესტოებზე ზეწოლის/
ხელის მოჭერისა.
უნდა მიმართოთ ექიმს მაშინაც, თუ
თვალი მტკივნეულია;
დაზიანებულია მოსაცვლელი კბილი;
ცხვირის ფორმა შეცვლილია;
ბავშვი წაიქცა პირში ფანქრით;
თუ ტრავმის მიზეზები უცნობია.
თუ დაზიანებულია თვალი, შეამოწმეთ მხედველობა. თუ იგი ნაწილობრივ ან მთლიანად დაკარგულია
ან თუ არის თვალის ტკივილი, დაუყოვნებლივ მიმართეთ დახმარებისათვის ექიმს, ექიმის მოსვლამდე
კი უფრო მეტი დაზიანებისაგან დასაცავად სუფთა ქსოვილის დახმარებით დაახუჭინეთ თვალი და
დააფიქსირეთ.
ცხვირიდან სისხლდენა, როგორც წესი, ნელდება ხელის ცხვირზე მოჭერისას. მოუჭირეთ და დასწიეთ
ნიკაპისაკენ, გეჭიროთ 10 წუთი.
თუ ჭრილობა პირის ღრუშია, ავლებინეთ სუფთა სითხეები (შესაძლებელია სოდიანი ხსნარი) 12 საათის
განმავლობაში. ამ დროსKკარგია პირში ყინულის გაჩერება.
70
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
71
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ნაკბენის მოვლა
ცხოველის ნაკბენი
გააფრთხილეთ თქვენი ბავშვები, ნუ ითამაშებენ უცხო ცხოველებთან და ნუ მიუახლოვებენ სახეს.
ასწავლეთ ბავშვებს ნაცნობ ცხოველებსაც კი წყნარად ეთამაშონ და ნუ დააფრთხობენ მათ შეძახილებითა
და მოულოდნელი მოძრაობებით. ნუ დატოვებთ ბავშვებს მარტო უცნობ ძაღლებთან და სხვა
პოტენციურად საშიშ ცხოველებთან.
ცოფის მიზეზი შეიძლება გახდეს გარეული ძაღლის, კატის, მელიის, კოიოტის, სინდიოფალას, ღამურას
კბენა. ცოფზე უნდა ვიფიქროთ, თუ შინაური ცხოველი იყო ავად, ან თუ ცხოველის აგრესია არ იყო ძალით
გამოწვეული. მღრღნელები (თაგვი, ვირთხა, ციყვი, კურდღელი და სხვ.) ჩვეულებრივად, არ არიან ცოფის
გადამტანები.
ცხოველის ნაკბენის შემთხვევაში, მათ შორის იმ სიტუაციებშიც, როცა დანამდვილებით არ იცით
შეიძლება თუ არა ყოფილიყო ამა თუ იმ ცხოველის ნაკბენი ცოფის გამომწვევი, აუცილებლად უნდა
მიმართოთ ჯანდაცვის სამსახურს (მაგ. თქვენს ექიმს, სანიტარულ ეპიდემიურ სადგურებს, ჯანდაცვის
საქალაქო/რაიონულ განყოფილებებს). თუ არსებობს ეჭვი ცოფზე, შეეცადეთ ცხოველი ამყოფოთ
იზოლაციაში დაკვირვების ქვეშ მინიმუმ ათი დღე.
72
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
73
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
გაზებით მოწამვლისას:
სანამ ექიმი მოვა, ბავშვი დაუყოვნებლივ გაიყვანეთ სუფთა ჰაერზე. საჭიროების შემთხვევაში დაიწყეთ
ხელოვნური სუნთქვა (იხილეთ ზემოთ);
აპენდიციტი იწვევს მწვავე, ძლიერ ტკივილს, რომელიც იწყება მუცლის შუაში და გადაინაცვლებს
მარჯვნივ და ქვემოთ. მუცელი მტკივნეულია შეხებით, ტკივილი ხშირად უფრო ძლიერდება, როდესაც
74
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მასზე დაჭერილ ხელს უცბად ავუშვებთ. 2 წლამდე ასაკის ბავშვებში დიაგნოზის დადგენა ძნელია.
ცხელება პირღებინებით, გულისრევით და უმადობით შედარებით აადვილებს დიაგნოზის დადგენას.
გამოიძახეთ ექიმი, თუ:
ნაწლავის მოქმედება მტკივნეულია;
განავალში სისხლია;
ნაწლავთა მოქმედება არ ყოფილა 5 დღე.
გაითვალისწინეთ!
ბავშვის რაციონი მდიდარი უნდა იყოს ხილით და ბოსტნეულით, აუცილებელია მიიღოს სითხე
(განსაკუთრებით სუფების სახით), კარგია შავი ქლიავისა და ლეღვის ჩირის ნახარში;
ბროწეული, მოხარშული კარტოფილი, მოხარშული სტაფილო, ბრინჯი შემკვრელია;
ნუ გამოიყენებთ ოყნასა და სანთლებს ექიმთან შეთანხმების გარეშე.
თავის ტკივილი
პატარებში თავის ტკივილი შეიძლება თან ახლდეს ინფექციებს. ამ დროს ხშირია კუნთების ტკივილი.
კისრის კუნთების დაჭიმულობა შეიძლება მიუთითებდეს ტვინის გარსის ანთებაზე (მენინგიტზე).
უფრო მოზრდილ ბავშვებში და მოზრდილებში სტრესი და დაძაბულობა თავის ტკივილის და კისრის
კუნთების სპაზმის სავარაუდო მიზეზებია. ამ შემთხვევაში, ტკივილი ძლიერდება დღის ბოლოს და არის
მოჭერითი, მუდმივი, პულსირებადი და ცალმხრივი ხასიათის. ტკივილი, თუ იგი უეცრად იწყება და თან
ერთვის გულისრევა, პირღებინება, მუცლის ტკივილი, თვალის პრობლემები - სავარაუდოდ `შაკიკია.
ყურის ტკივილი
ყურის ტკივილი ბავშვებში ხშირია და მას იწვევს ყურის არხის - ევსტაქის მილისა და შუა ყურის
ინფექცია.
რესპირატორული ინფექციების დროს ცხვირის ლორწოვანი გარსის შეშუპების გამო ძნელდება
ცხვირიდან გამონადენის გამოსვლა და ნესტოების ბუნებრივი გასუფთავება, რის შედეგადაც გროვდება
75
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
სითხე და ინფექცია, ევსტაქის მილის (ცხვირხახას აკავშირებს შუა ყურთან) გავლით, ადვილად ხვდება
შუა ყურში.
ბავშვებში ყურის ტკივილი აგრეთვე შეიძლება გამოიწვიოს ატმოსფერული წნევის უეცარმა
ცვლილებებმა: მთიდან დაშვება, თვითმფრინავის დაშვება და ა.შ. ამ დროს საჭიროა პირის დახურვა,
ცხვირის ნესტოებზე ხელის მოჭერა, რომ გარედან ჰაერი არ შევიდეს და ნერწყვის გადაყლაპვა.
76
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
უსაფრთხო გარემო
77
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
78
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი
ვარჯიშის დროს სწორად შერჩეული ტანსაცმელი ამცირებს ბავშვის გაციების,
გადახურების და სხვა დაზიანებების რისკს.
– ვარჯიშის დროს ბავშვს უნდა ეცვას თავისუფალი სპორტული ტანსაცმელი (სპორტული
შარვალი/ შორტი და მაისური.), რომელიც არ ზღუდავს მოძრაობას.
– ტანსაცმელი უნდა შეირჩეს გარემოსა და წელიწადის დროის შესაბამასად.
– არ არის მიზანშეწონილი ზედმეტად თბილად ჩაცმა, ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში
გაძნელებულია ფიზიკური აქტივობის დროს წარმოქმნილი სითბოს გაცემა და ადვილად
შეიძლება განვითარდეს გადახურება.
– სპორტული ფეხსაცმელი უნდა იყოს მსუბუქი, რბილი, ადვილად დრეკადი ლანჩით და
კარგი მოჭიდებით.
– არ არის მიზანშეწონილი სპორტული ფეხსაცმლის შიშველ ფეხზე ჩაცმა,
რეკომენდებულია წინდის გამოყენება.
– ცეკვის ან ტანვარჯიშის დროს სასურველია თხელი სპორტული ჩუსტის ან მხოლოდ
წინდის გამოყენება.
დატვირთვა
79
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
დეჰიდრატაცია (გაუწყლოვება)
ვარჯიშის დროს გამოიყოფა დიდი რაოდენობით ოფლი, რაც ხელს უწყობს ორგანიზმის
გამოშრობას - დეჰიდრატაციას. ჭარბი სითხის დაკარგვა იწვევს ზოგად სისუსტეს, კუნთის
ძალის შემცირებას და კოორდინაციის უნარის დაქვეითებას. დეჰიტრაციის რისკის
შესამცირებლად აუცილებელია სითხის დანაკარგის შევსება ნახშირწყლების შემცველი
სითხის (წვენი), მინერალური ან სასმელი წყლის გამოყენებით. არ არის რეკომენდებული
კოფეინის შემცველი სასმელის დალევა, ვინაიდან კოფეინი აძლიერებს შარდვას, სითხით
შევსების ნაცვლად ხელს უწყობს ორგანიზმიდან სითხის ჭარბი რაოდენობით გამოყოფას
და შესაბამისად, აძლიერებს გაუწყლოებას. დეჰიდრატაციის თავიდან ასაცილებლად
მიზანშეწონილია სითხის დალევა ვარჯიშამდე, უშუალოდ ვარჯიშის პროცესში და
ვარჯიშის შემდეგ.
10 წლამდე ასაკის ბავშვებმა სპორტულ ვარჯიშამდე 45 წთ-ით ადრე უნდა მიიღონ
150-200 მლ სითხე, ხოლო ფიზიკური ვარჯიშის პროცესში 20 წთ-ში ერთხელ 75-100 მლ.
10 წელზე მეტი ასაკის ბავშვებში, ანალოგიურად, ვარჯიშამდე მიღებული სითხის
რაოდენობა უნდა შეადგენდეს 300-400 მლ-ს. ხოლო ვარჯიშისას 150-200მლ-ს.
80
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ჩვეულებრივ, ჭარბი წონის მქონე მცირე ასაკის ბავშვი დიდი მონდომებით ცდილობს
ჩაერთოს ფიზიკურ აქტივობაში, თუმცა, ასეთ ბავშვებს სხვებთან შედრებით, ნაკლები
მიღწევები აქვთ, ადვილად იღლებიან, აღენიშნებათ სუნთქვის გაძნელება, მოძრაობის
შეზღუდვა, ჭარბი ოფლიანობა.
ხშირი და განმეორებითი იმედგაცრუება ხელს უწყობს ბავშვის დაბალი თვითშეფასების
ჩამოყალიბებას. ასეთი მოსწავლე წარუმატებლობის შიშის გამო ცდილობს თავი აარიდოს
ფიზიკურ აქტივობას, რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს მისგან ისეთი მოზარდის
ჩამოყალიბებას, რომელსაც აკლია გამბედაობა და საკუთარი თავის რწმენა.
ჭარბ წონას განსაკუთრებით განიცდიან გოგონები, განსაკუთრებით მაშინ თუ მათ
დასცინიან თანატოლები. სირცხვილის გრძნობის გამო იქმნება ფიზიკურ აქტივობაში
ჩართვის ბარიერი. დადგენილია, რომ ბავშვები, რომლებსაც დასცინიან წონის გამო, თავს
არიდებენ ფიზიკურ აქტივობას.
მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ ასეთ ბავშვს განსაკუთრებით ფაქიზი
მიდგომა ესჭიროება. მასწავლებელმა ბავშვს ისეთი აქტივობა უნდა შეურჩიოს, რომელიც
მისთვის უფრო მოსახერხებელია და წარმატებას ადვილად მიაღწევს. მასწავლებელმა
ასეთი ბავშვები უნდა წაახალისოს, ხშირად შეაქოს და ჩართოს ისეთ აქტივობებში,
როგორიცაა სწრაფი სიარული, ცურვა, ველოსიპედის ტარება, ვარჯიში წყალში, ნელი
ტემპით სირბილი, მსაჯობა და ა.შ.
მასწავლებელმა ჭარბი წონის ბავშვს საგანგებოდ უნდა შეურჩიოს დასვენების რეჟიმი,
რათა ბავშვმა აღიდგინოს ძალები. მასწავლებელმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა
დაუთმოს ვარჯიშის სწორ ტექნიკას, ტრავმის რისკის თავიდან აცილების მიზნით. ბავშვს
უნდა მისცეს საშუალება თავად აირჩიოს სპორტული ტანსაცმელი, რომ არ შერცხვეს და
კომფორტულად იგრძნოს თავი.
თუ გამოხატულია მკვეთრი სიმსუქნე, აუცილებელია სამედიცინო შეფასება, და
ვარჯიშების შერჩევა ექიმის რეკომენდაციების გათვალისწინებით.
81
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
82
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ზოგიერთ ბავშვს არ უყვარს სპორტი და მუდამ თავს არიდებს ფიზიკურ ვარჯიშს, რაც
სხვადასხვა მიზეზით შეიძლება აიხსნას. პედაგოგმა უნდა იცოდეს მოცემული მიზეზები და
მათი დაძლევის გზები, რათა ყველა ბავშვი თანაბრად ჩაერთოს ფიზიკურ აქტივობაში.
უხშირესი მიზეზებია:
ცალკეული უნარის სუსტი განვითარება, რის გამოც ბავშვი თავს არიდებს ვარჯიშს. ასეთ
შემთხვევაში პედაგოგმა ინდივიდუალურიად უნდა შეურჩიოს ბავშვს მოცემული უნარის
განმავითარებელი ვარჯიშები და მშობლებს მისცეს რეკომენდაცია სახლშიც შეუწყონ ხელი
მოცემული უნარის ათვისებას.
ზედმეტად კონკურენტული (შეჯიბრებითი) გარემო, როდესაც მას ადარებენ სხვა ბავშვებს
რომლებიც უკეთ ართმევენ თავს ვარჯიშს და ეუბნებიან, რომ სხვები სჯობიან. ასეთი
დამოკიდებულების შემთხვევაში ბავშვი ითრგუნება, უვითარდება მარცხის შიში, კარგავს
თვითრწმენას და აქტივობაში მონაწილეობის სურვილს. პედაგოგმა არ უნდა შეადაროს
ბავშვები ერთმანეთს, ეცადოს, რომ ყველა ბავშვი წაახალისოს და შეაქოს, ხაზი გაუსვას მის
ძლიერ მხარეს და ხელი შეუწყოს სუსტი უნარების განვითარებას.
ბავშვის ჩართვა შეუსაბამო სპორტის სახეობაში. მაგ: ზოგიერთ ბავშვს ნაკლებად აქვს
განვითარებული თვალისა და ხელის კოორდინაცია და უჭირს ჩოგბურთის თამაში, ზოგირთს
ნაკლებად მოსწონს ორგანიზებული სპორტი, ამიტომ მიზანშეწონილია ბავშვს მიეცეს
საშუალება მოსინჯოს თავი სხვადასხვა სპორტულ აქტივობაში და ამოირჩიოს მისთვის (და
არა მშობლისთვის) საინტერესო აქტივობა.
თუ ბავშვს ზოგადად აქვს ჯანმრთელობის პრობლემა ექიმთან უნდა გაირკვეს რა დონის
დატვირთვა შეიძლება ბავშვისთვის, ზოგჯერ მშობლები ზედმეტად არიდებენ სპორტს. მაგ.
ასთმა, დიაბეტი არ არის წინააღმდეგ ჩვენება სპორტში ჩასართვად. თუ დაავადება სწორად
იმართება, დაავადებული შეიძლება ცნობილი სპორტსმენიც გახდეს. მაგალითად - ცნობილი
კალათბურთელი დენის როდმანი, ფეხბურთელი დევიდ ბეკჰემი და ფრენკ ლამპარდი
ასთმით, ხოლო მორბენალი აიდენ ბაილი, ფეხბურთელი გარი მაბუტი დიაბეტით არიან
დაავადებულნი.
ინკლუზიური განათლება
84
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მიზნები
85
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
პრინციპები
86
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
რჩევა მასწავლებელს:
გამოიყენეთ რაც შეიძლება მეტი კონკრეტული მაგალითი, ესაუბრეთ ბავშვს მისთვის გასაგებ
ენაზე. თუ აუცილებლობა მოითხოვს, შეანელეთ თქვენი მეტყველების ტემპი;
ყურადღების კონცენტრაციის გაზრდის მიზნით, გაკვეთილის განმავლობაში, მოსწავლეს
ხშირად გაუმეორეთ ინსტრუქციები. მასალის დანაწევრება და ხშირი ინსტრუქციები
გაუადვილებს მას დავალებაზე ყურადღების კონცენტრაციას და მასალის ათვისებას;
სპორტი და ფიზიკური განათლება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე
მოსწავლეებისათვის (სასწავლო სტრატეგიები);
ქცევის მართვის სტრატეგიები დაუნის სინდრომის ბავშვებისთვის იგივეა, რაც ყველა
დანარჩენი ბავშვისთვის. მთავარია, რომ სასურველ ქცევას აუცილებლად მოჰყვეს დადებითი
განმტკიცება (შექება, წახალისება, დასაჩუქრება) და ეს განმამტკიცებელი აუცილებლად
მნიშვნელოვანი და ღირებული იყოს ბავშვისთვის.
ცერებრალური დამბლა
ცერებრალური დამბლის მქონე ადამიანს ტვინის დაზიანება აქვს, რასაც თან ახლავს
კუნთების ტონუსის და მოძრაობის კოორდინაციის დარღვევა. ამის შედეგად ადამიანს არ
88
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
რჩევა მასწავლებელს
90
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
91
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
94
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
მითები და ლეგენდები
ოლიმპიური თამაშები ერთ-ერთი უპირველესი და გამორჩეული მოვლენა იყო ძველ
საბერძნეთში.
ოლიმპიური თამაშების ჩასახვის თაობაზე ბერძნულმა ტრადიციამ მრავალი
წერილობითი წყაროები შემოინახა. თითქმის სამიათასწლოვანი ასპარეზობის დასაბამი
მითებისა და ლეგენდების პოეტურ სამყაროში იკარგება, რომლებსაც ზევსის, ჰერაკლეს,
ჰელოპსის, იფიტესა და ლიკურგეს სახელებს უკავშირებენ.
ერთ-ერთი ლეგენდის მიხედვით, უსასრულოდ ძლიერი და სასტიკი იყო ღმერთების
პირველი მბრძანებელი – კრონოსი. მან ცოლად თავისი და – რეა შეირთო. დედამიწის
ქალღმერთმა გეამ კრონოსს უწინასწარმეტყველა – საკუთარი შვილი დაგამხობსო. ამიტომ
კრონოსი ახალშობილ შვილებს ყლაპავდა, რომ თავისი ბატონობა უზრუნველელყო. ასე
შთანთქა ყველანი, ზევსის გარდა, რომელიც რეამ ცბიერებით გადაარჩინა. მან კრონოსს
ახალშობილი ბავშვის ნაცვლად ჩვრებში გახვეული ქვა შეუგდო პირში, ყრმა კი გადამალა იდას
მთაგრეხილზე, დიქტეს გამოქვაბულში, სადაც მას თხა – ამალთეა კვებავდა. რეას ქურუმები
იცავდნენ და ნიმფები (პირველქმნილი ბუნების კეთილი დემონები, ღმერთქალები)
უვლიდნენ. ზევსმა, დავაჟკაცებისთანავე სამკვდრო-სასიცოცხლო ომი გამოუცხადა თავის
საშინელ მამას და დაამარცხა იგი. ამ გამარჯვების აღსანიშნავად დააარსა ოლიმპიური
თამაშები.
მეორე ლეგენდა თამაშების ჩასახვას თავის უპირველეს ეროვნულ გმირს – ჰერაკლეს
სახელს უკავშირებს. ბერძენთა უდიდესი ლირიკოსის პინდარეს ერთ-ერთ ოდაში ნათქვამია,
95
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
რომ ბორბალი ტრიალა ტარს მოწყდა, დაიშალა, ეტლი გადაბრუნდა და მეფე სასიკვდილოდ
დაშავდა. პელოპსმა შეირთო მისი ასული ჰიპოდამია და ხელთ იგდო ელიდის ტახტი.
ღმერთების საპატივსაცემოდ და მადლობის ნიშნად პელოპსმა ოლიმპიაში ააგო ტაძარი და
დაფუძნდა თამაშები. ამ თამაშებზე ყველაზე მეტი პოპულარობით ეტლებით რბოლა
სარგებლობდა და მასში გამარჯვებულს განსაკუთრებულ პატივს მიაგებდნენ. ლეგენდის
მიხედვით, პელოპსის წყალობით, თამაშებმა ტრადიციული ხასიათი მიიღო. ითვლება, რომ ეს
თამაშები ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 884 წელს დაიწყო.
მიუხედავად არსებული ლეგენდებისა, არსებობს პირველი ოლიმპიური თამაშების
ჩატარების უტყუარი ცნობა, რომ იგი ჩატარდა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 776 წელს და სწორედ
ამ პერიოდიდან იღებს სათავეს უძველესი ოლიმპიური თამაშების ისტორია. ეს თარიღი მთელ
მსოფლიოში იმიტომ არის მიღებული საფუძვლად, რომ შესაძლებელი გახდა თამაშებში
გამარჯვებულის ვინაობის დადგენა. იმხანად საბერძნეთში დამკვიდრებული ტრადიციის
თანახმად ოლიმპიური ჩემპიონის სახელებს ამოტვიფრავდნენ მარმარილოს სვეტებზე,
რომლებიც ალფეის სანაპიროზე იდგმებოდა. სწორედ ასეთ სვეტზე იქნა აღმოჩენილი
პირველი გამარჯვებულის ვინაობა. ეს იყო ქალაქ – პოლისის ელიდის მკვიდრი, პროფესიით
მზარეული – კოროიბოსი, რომლის გვარის გასწვრივ ეწერა თარიღი – 776 წელი.
97
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
პიერ დე კუბერტენი
ოლიმპიური დროშა
ოლიმპიურ დროშას აქვს თეთრი ფონი საზღვრის გარეშე. მის ცენტრში მოთავსებულია
ოლიმპიური სიმბოლო თავის ხუთ ფერში (ლურჯი, ყვითელი, შავი, მწვანე და წითელი).
დროშა პიერ დე კუბერტენის წინადადების საფუძველზე საერთაშორისო ოლიმპიური
კომიტეტის მიერ 1913 წელს იქნა დამტკიცებული.
პირველად ოლიმპიური დროშა აფრიალდა პარიზის 1914 წლის საერთაშორისო
ოლიმპიური კომიტეტის კონგრესზე, რომელიც ოლიმპიური თამაშების აღდგენის 20
წლისთავს მიეძღვნა.
99
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
ოლიმპიური ცეცხლი
101
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
უნდა აღინიშნოს, რომ 1968 წლამდე (მეხიკო) ოლიმპიური ჩირაღდნის ბოლო ეტაპზე
მიღების და შემდეგ სტადიონის ფიალაზე ცეცხლი ანთების პატივი მხოლოდ მამაკაცებს
ჰქონდათ. პირველად მეხიკოს XIX ოლიმპიურ თამაშებზე ცეცხლი 20 წლის ქალმა – ენრიკეტა
ბასილიო დე სოტელომ აანთო. ასეთი პატივი ხვდა წილად 2000 წელს სიდნეიში ავსტრალიელ
ქალს – კეტი ფრიმენს.
ოლიმპიური ფიცი
/ 1952 - 2012 /
103
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
გამოყენებული ლიტერატურა:
104
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
სარჩევი
105
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021
ზოგადი კურსი ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლისთვის
106
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი
2021