Professional Documents
Culture Documents
Le të jetë f = f (x) funksion, ndërsa a dhe L numra realë. Supozojmë se për çdo ε > 0 ,
gjendet δ > 0 i tillë që për x ∈ a − δ , a ∪ a, a + δ rrjedh që f ( x) − L < ε , atëherë thuhet
se funksioni f në pikën a ka limit. Limiti funksionit f në pikën a është numri L .
Shënojmë lim f ( x) = L .
x→a
Me gjuhë joformale themi: nëse funksioni f në pikën a ka limit , atëherë ai limit është
numri që vlerat e funksionit f i afrohen pambarimisht, atëherë kur aqë më shumë i afrohet x
numrit a (por egjithatë mbetet I ndryshëm nga a ).
f ( x) lim f ( x)
lim = x →a ,
x→a g ( x) lim g ( x)
x→a
lim [ f ( x)]
x→a
g ( x)
[
= lim f ( x)
x →a
] lim g ( x )
x→ a
.
sin ( x) x
lim = 1 dhe lim = 1.
x →0 x x → 0 sin( x )
3x − 2
1. Të njehsohet limiti lim .
4x − 3 x →3
3x − 2 3 ⋅ 3 − 2 9 − 2 7
Zgjidhje: lim = = = .
x →3 4 x − 3 4 ⋅ 3 − 3 12 − 3 9
4 − 2x
2. Të njehsohet limiti lim .
x→2 3x
4 − 2x 4 − 4 0
Zgjidhje: lim = = =0.
x→2 3x 6 6
3x
3. Të njehsohet limiti lim .
x →1 x −1
3x 3 3
Zgjidhje: lim = = =∞.
x →1 x −1 1 −1 0
0 ∞
Forma të pacaktuara: , , 0 ⋅ ∞ , ∞ − ∞ , 1∞ , 00 , ∞ 0 .
0 ∞
x2 − 4
4. Të njehsohet limiti lim .
x→2 x−2
x2 − 4 4 − 4 0 ( x + 2)( x − 2)
Zgjidhje : lim = = = lim = lim ( x + 2) = 2 + 2 = 4 .
x→2 x−2 2 − 2 0 x→2 x−2 x→2
x2 − 9
5. Të njehsohet limiti lim .
x →3 3x − 3
x2 − 9 9−9 0 ( x + 3)( x − 3) x −3
Zgjidhje: lim = = = lim = lim ( x + 3) ⋅ =
x →3 3 x − 3 3 − 3 0 x →3 3x − 3 x →3 3x − 3
= 6 ⋅ lim
x−3
= 6 ⋅ lim
( x+ 3 x− 3 )( )
= 6 ⋅ lim
( )(
x+ 3 x− 3
=
)
x →3 3x − 3 x →3 3 x− 3 3 x →3 (
3 x− 3 )
x+ 3 2 3
= 6 ⋅ lim = 6⋅ = 6 ⋅ 2 = 12 .
x →3 3 3
3 − 4x + 1
6 Të njehsohet limiti lim .
x→2 4 − 5 x + 6
3 − 4x + 1 3− 9 3−3 0
Zgjidhje: lim = = = =
x→2 4 − 5 x + 6 4 − 16 4 − 4 0
3 − 4 x + 1 3 + 4 x + 1 4 + 5x + 6
= lim ⋅ ⋅ =
x→2 4 − 5x + 6 4 + 5x + 6 3 + 4x + 1
3 − 4x + 1 3 + 4x + 1 4 + 5x + 6
= lim ⋅ ⋅ lim =
x→2 4 − 5x + 6 4 + 5x + 6 x→2 3 + 4 x + 1
9 − (4 x + 1) 4 + 16 8 − 4x 8
= lim ⋅ = lim ⋅ =
x → 2 16 − (5 x + 6) 3 + 9 x → 2 10 − 5 x 6
4 4 ⋅ (2 − x) 4 4 16
= ⋅ lim = ⋅ = .
3 x → 2 5 ⋅ (2 − x) 3 5 15
7. Të njehsohet limiti
3 − 6 + 8x + 1
lim .
x →1 − x + 5 − 3x + 1
3 − 6 + 8x + 1 3− 6+3 3−3 0
Zgjidhje: lim = = = =
x →1 − x + 5 − 3x + 1 2−2 0 0
3 − 6 + 8x + 1 3 + 6 + 8x + 1 − x + 5 + 3x + 1
= lim ⋅ ⋅ =
x →1 − x + 5 − 3x + 1 − x + 5 + 3 x + 1 3 + 6 + 8 x + 1
= lim
(
9 − 6 + 8x + 1 ) ⋅ lim
− x + 5 + 3x + 1
=
x →1 ( − x + 5) − (3 x + 1) x →1
3 + 6 + 8x + 1
3 − 8x + 1 2+2 3−3 0
= lim ⋅
= = =
x →1 − 4 x + 4 3 + 6 + 3 − 4 + 4 0
=
4
⋅ lim
3 − 8x + 1
3 + 3 x →1 − 4 x + 4
(
⋅ 3 + 8x + 1 ⋅
1
)
3 + 8x + 1
=
4 9 − (8 x + 1) 1 2 8 − 8x 1
= ⋅ lim ⋅ lim = ⋅ lim ⋅ =
6 x →1 − 4 x + 4 x →1 3 + 8 x + 1 3 x →1 4 − 4 x 3 + 3
2 1 2 ⋅ (4 − 4 x) 1 1 1 2
= ⋅ ⋅ lim = ⋅ ⋅ lim 2 = ⋅ 2 = .
3 6 x →1 4 − 4 x 3 3 x →1 9 9
5 − 7 + 3 ⋅ 10 x − 4
8. Të njehsohet limiti lim .
x→4
2 − 3 + 2x − 7
5 − 7 + 3 ⋅ 10 x − 4 5 − 7 + 3 ⋅ 6 5 − 25 5 − 5 0
Zgjidhje: lim = = = = =
x→4
2 − 3 + 2x − 7 2 − 3 +1 2− 4 2−2 0
5 − 7 + 3 ⋅ 10 x − 4 5 + 7 + 3 ⋅ 10 x − 4 2 + 3 + 2x − 7
= lim ⋅ ⋅ =
x→4
2 − 3 + 2x − 7 2 + 3 + 2x − 7 5 + 7 + 3 ⋅ 10 x − 4
= lim
(
25 − 7 + 3 ⋅ 10 x − 4 ) ⋅ lim 2 + 3 + 2x − 7
=
(
x→4 4 − 3 + 2 x − 7 ) x→4
5 + 7 + 3 ⋅ 10 x − 4
18 − 3 ⋅ 10 x − 4 2 + 3 + 1 18 − 3 ⋅ 6 0
= lim ⋅
= = =
x→4 1 − 2x − 7 5 + 7 + 3 ⋅ 6 1−1 0
2+2 18 − 3 ⋅ 10 x − 4 18 + 3 ⋅ 10 x − 4 1 + 2x − 7
= ⋅ lim ⋅ ⋅ =
5 + 5 x→4 1 − 2 x − 7 1 + 2x − 7 18 + 3 ⋅ 10 x − 4
4 324 − 9 ⋅ (10 x − 4) 1 + 2x − 7
= ⋅ lim ⋅ lim =
10 x → 4 1 − (2 x − 7) x → 4 18 + 3 ⋅ 10 x − 4
2 324 − 90 x + 36 1 + 1 2 360 − 90 x 2
= ⋅ lim ⋅ = ⋅ lim ⋅ =
5 x → 4 1 − 2 x + 7 18 + 3 ⋅ 6 5 x → 4 8 − 2 x 36
2 1 90 ⋅ (4 − x) 2 90
= ⋅ ⋅ lim = ⋅ = 1.
5 18 x → 4 2 ⋅ (4 − x) 90 2
3x 2 − 4 x + 1
9. Të njehsohet limiti lim .
x →∞ 2 x 2 − 3x
4 1 4 1
3− + 2 3− +
3x 2 − 4 x + 1 ∞ x x = ∞ ∞ = 3−0+0 = 3 .
Zgjidhje: lim = = lim
x →∞ 2 x 2 − 3x ∞ x →∞ 3 3 2−0 2
2− 2−
x ∞
7 x8 − x 4 + 2
10. Të njehsohet limiti lim .
x →∞ 9 x7 + x
x4 2 1 2
+ 8 7−
7− 4 + 8
7x − x + 2 ∞
8 4
x 8
x = lim x x =
Zgjidhje: lim = = lim
x →∞ 9x7 + x ∞ x →∞ 9 x 7 x x →∞ 9 1
+ 8 +
x8 x x x7
7−0+0 7
= = =∞.
0+0 0
4 x 2 − 3x
11. Të njehsohet limiti lim .
x → ∞ 7 x5 − x + 1
4 x 2 3x 4 3
− 5 − 4
4 x − 3x ∞2 5 3
Zgjidhje: lim 5 = = lim x x = lim x x =
x →∞ 7 x − x + 1 ∞ x → ∞ x 1 x → ∞ 1 1
7− 5 + 5 7− 4 + 5
x x x x
0−0 0
= = = 0.
7−0+0 7
x 2 + 3x − x 2 3x 3
= lim = lim = lim =
x → +∞
x + 3x + x
2 x → +∞
x + 3x + x
2 x → +∞ 1
x
⋅ (x 2
+ 3x + x )
3 3 3
= lim = lim = lim =
x → +∞ 1 x → +∞ x → +∞
⋅ x 2 + 3x + 1 1 1
⋅ x 2 + 3x + 1 ⋅ ( x 2 + 3 x) + 1
x x2 x2
3 3 3 3
= lim = = = .
x → +∞
3 1+ 0 +1 1+1 2
1+ +1
x
1 1
Vërejtje. Barazimi = vlen vetëm për x > 0 .
x x2
13. Të njehsohet limiti lim x ⋅ x 2 + 1 − x 2 .
x → +∞
( )
( ) (x ⋅ )(
x2 +1 − x2 ⋅ x ⋅ x2 +1 + x2 )=
Zgjidhje: lim x ⋅ x 2 + 1 − x 2 = lim
x → +∞ x → +∞
(x ⋅ x +1 + x
2 2
)
x 2 ⋅ ( x 2 + 1) − x 4 x4 + x2 − x4 x2
= lim = lim = lim =
x → +∞ x → +∞ x → +∞
x ⋅ x2 +1 + x2 x ⋅ x2 +1 + x2 x ⋅ x2 +1 + x2
x 1 1
= lim = lim = lim =
x → +∞
x +1 + x
2 x → +∞ 1
x
⋅ ( x2 +1 + x ) x → +∞ 1
x
⋅ x2 +1 +1
1 1 1
= lim = lim = lim =
x → +∞ x → +∞ x → +∞
1 1 1
⋅ x2 +1 +1 ⋅ ( x 2 + 1) + 1 1+ 2 +1
x2 x2 x
1 1 1
= = = .
1+ 0 +1 1+1 2
tg (3 x)
14. Të njehsohet limiti lim .
x→ 0 sin(2 x)
sin(3 x)
tg (3x ) 0 cos(3 x) sin(3 x)
Zgjidhje: lim = = lim = lim =
x → 0 sin( 2 x )
0 x → 0 sin(2 x) x → 0 sin(2 x) ⋅ cos(3 x)
sin(3 x) 2x 3x sin(3 x) 2x 3x 3 3
= lim ⋅ ⋅ = lim ⋅ lim ⋅ lim = 1 ⋅ 1 ⋅ = .
x →0 3x sin(2 x) 2 x x → 0 3x x → 0 sin(2 x) x → 0 2x 2 2
tg (2 x)
15. Të njehsohet limiti lim .
x→ 0 sin(5 x )
sin(2 x)
tg (2 x) 0 cos(2 x) sin(2 x)
Zgjidhje: lim = = lim = lim =
x → 0 sin(5 x )
0 x →0 sin(5 x) x→0 sin(5 x) ⋅ cos(2 x)
sin(2 x ) 5x 2x sin(2 x) 5x 2x 2 2
= lim ⋅ ⋅ = lim ⋅ lim ⋅ lim = 1 ⋅ 1 ⋅ = .
x →0 2x sin(5 x) 5 x x→0 2 x x→0 sin(5 x) x→0 5 x 5 5
x x x x x
= sin 2 + cos 2 − cos 2 + sin 2 = 2 ⋅ sin 2 .
2 2 2 2 2
Madje,
x
1 − cos( x) = 2 ⋅ sin 2 .
2
1 − cos( x)
16. Të njehsohet limiti lim .
x →0 x
x x
2 ⋅ sin 2 sin 2
1 − cos( x) 1 − 1 0 2 = lim 2 =
Zgjidhje: lim = = = lim
x →0 x 0 0 x→0 x x →0 x
2
x
sin
x
= lim ⋅ lim sin = 1 ⋅ sin(0) = 1 ⋅ 0 = 0 .
2
x → 0 x x → 0
2
2
tg( x ) − sin( x)
17. Të njehsohet limiti lim .
x→0 x3
sin( x)
− sin( x)
tg( x) − sin( x) 0 − 0 0 cos( x)
Zgjidhje: lim = = = lim =
x →0 x3 0 0 x →0 x3
x
sin( x ) ⋅ 2 ⋅ sin 2
sin( x) ⋅ [1 − cos( x)] 1 sin( x ) ⋅ [1 − cos( x)] 2 =
= lim 3 ⋅ = lim 3
= lim 3
x →0 x 1 x → 0 x x → 0 x
x x x x
2 ⋅ sin sin sin sin
= lim
sin( x)
⋅ 2 ⋅ 2 = lim sin( x) ⋅ 2 ⋅ 2 ⋅ 1 =
x →0 x x x x →0 x x x 2
2 2
x x
sin sin
sin( x)
⋅ lim ⋅ lim ⋅ = 1 ⋅ 1 ⋅ 1 ⋅ = .
2 2 1 1 1
= lim
x →0 x x → 0 x x → 0 x 2 2 2
2 2
1
18. Të njehsohet limiti lim − ctg( x) .
x → 0 sin( x )
1 1 1 cos( x)
Zgjidhje: lim − ctg ( x) = − ∞ = ∞ − ∞ = lim − =
x → 0 sin( x )
0 x→0 sin( x) sin( x)
x x x
2 ⋅ sin 2 2 ⋅ sin sin
1 − cos( x) 2 = lim 2 ⋅ 2 ⋅ 1 =
= lim = lim
x →0 sin( x) x → 0 sin( x) x → 0 1 1 sin( x)
x x
2 ⋅ sin sin
= lim 2 ⋅ sin x ⋅ x = lim 2 ⋅ sin x ⋅ x =
x →0 x 2 sin( x) x →0 x 2 sin( x)
2
x
sin
x x
= lim ⋅ lim sin ⋅ lim
2
= 1 ⋅ sin(0) ⋅ 1 = 1 ⋅ 0 ⋅ 1 = 0 .
x →0 x x→0 2 x→0 sin( x)
2
x +1 −1
19. Të njehsohet limiti lim .
x →0 sin(3 x)
x + 1 − 1 1 − 1 0 x + 1 − 1 x + 1 + 1
Zgjidhje: lim = = = lim ⋅ =
x →0 sin(3 x) 0 0 x→0 sin(3 x) x + 1 + 1
x +1 −1 x x 1
= lim = lim = lim ⋅ =
x →0
sin(3 x) ⋅ ( x + 1 + 1) x →0
sin(3 x) ⋅ ( x + 1 + 1) x →0 sin(3 x) x + 1 + 1
1 3x 1 1 3x 1 1 1 1 1 1
= lim ⋅ ⋅ = ⋅ lim ⋅ lim = 3 ⋅1 ⋅ = ⋅1⋅ = .
x →0 3 sin(3 x )
x + 1 + 1 3 x→0 sin(3 x) x→0 x + 1 + 1 1 +1 3 2 6
1 − cos( x)
20. Të njehsohet limiti lim .
x→0 x ⋅ ( x + 1 − 1)
1 − cos( x) 1 − 1 0 1 − cos( x) x + 1 + 1
Zgjidhje: lim = = = lim ⋅ =
x →0
x ⋅ ( x + 1 − 1) 0 0 x → 0
x ⋅ ( x + 1 − 1) x + 1 + 1
= lim
[1 − cos( x)]⋅ ( x + 1 + 1)
= lim
[1 − cos( x)] ⋅ ( x + 1 + 1) =
x →0 x ⋅ ( x + 1 − 1) x →0 x2
x x
2 ⋅ sin 2 2 ⋅ sin 2
1 − cos( x) 2 ⋅ ( 1 + 1) = lim 2 ⋅ 2 =
= lim ⋅ lim ( x + 1 + 1) = lim
x →0 x 2
x → 0 x → 0 x 2
x → 0 x 2
x x x x
4 ⋅ sin 2 sin 2 sin sin
= lim 2 = lim 2 = lim 2 ⋅ 2 = 1 ⋅ 1 = 1 .
x →0 x 2 x → 0 x2 x →0 x x
2
4 2
sin(3 x) ⋅ sin(4 x)
21. Të njehsohet limiti lim .
x →0
3x 2 + 4 − 2
sin(3 x) ⋅ sin(4 x)
0 ⋅ 0 0 sin(3 x) ⋅ sin(4 x) ⋅ ( 3 x 2 + 4 + 2)
Zgjidhje: lim = = = lim =
x →0
3x 2 + 4 − 2 2 − 2 0 x → 0 ( 3 x 2 + 4 − 2) ⋅ ( 3 x 2 + 4 + 2)
= lim
sin(3x ) ⋅ sin(4 x)
x → 0 3 x + 4 − 4 x → 0
2
[ ( 3x
⋅ lim 2
)]
+ 4 + 2 = lim
x →0
sin(3 x) ⋅ sin(4 x)
3x 2 ⋅ (2 + 2) =
sin(3 x) sin(4 x)
= lim ⋅ ⋅ 4 ⋅ 4 = 1 ⋅ 1 ⋅ 4 ⋅ 4 = 16 .
x →0 3x 4x
3 − 9 − 6x 2
Zadatak 43. Të njehsohet limiti lim .
x →0 x
1 − cos
2
3 − 9 − 6x2 3 − 3 0
Zgjidhje: lim = = =
x →0 x 1 −1 0
1 − cos
2
9 − (9 − 6 x 2 )
3 − 9 − 6 x2 3 + 9 − 6 x2 1
= lim ⋅ = lim ⋅ =
x →0 x 3 + 9 − 6 x2 x →0 x 3 + 9 − 6x2
1 − cos
1 − cos
2 2
9 − (9 − 6 x 2 ) 1
= lim ⋅ lim =
x →0 x x →0 3 + 9 − 6 x 2
1 − cos
2
6x 2 1 6x 2 1
= lim ⋅ = lim ⋅ = (D)
x → 0 1 − cos x 3 + 9 x → 0 1 − cos x 6
2 2
α
Duke përdorur 1 − cos(α ) = 2 ⋅ sin 2 , marrim
2
1 6 x2 6 x2 1 x2
(D) = ⋅ lim = ⋅ lim = ⋅ lim =
6 x →0 2 x 12 x → 0 2 x 2 x → 0 2 x
2 ⋅ sin sin sin
4 4 4
x2
2
16 1 x
= ⋅ ⋅ lim = 8 ⋅ lim 16 =
2 16 x →0 2 x x →0 2 x
sin sin
4 4
x x
= 8 ⋅ lim 4 ⋅ 4 = 8 ⋅ 1 ⋅ 1 = 8 .
x →0 x x
sin 4 sin 4
1 − cos 4 (5 x)
23. Të njehsohet limiti lim .
x→0
9 x 2 + 16 − 2 ⋅ x 2 + 4
= lim 2
1 − cos 4 (5 x)
x → 0 9 x + 16 − 4 ⋅ ( x 2 + 4)
⋅ ( 9x 2
)
+ 16 + 2 ⋅ x 2 + 4 =
1 − cos 4 (5 x) 1 − cos 4 (5 x)
= lim 2 ⋅ ( 4 + 2 ⋅ 2 ) = 8 ⋅ lim =
x → 0 9 x + 16 − 4 x − 16
2 x→0 5x2
[ ] 1 − cos
2 2
(5 x) sin (5 x)
= 8 ⋅ lim 1 + cos 2 (5 x) ⋅ 2
= 8 ⋅ (1 + 1) ⋅ lim = 2
x→0 5x x→05x
25 x 2 + 9 − 16 x 2 + 9
24. Të njehsohet limiti lim .
x →0 1 − cos 4 (3 x)
25 x 2 + 9 − 16 x 2 + 9 3 − 3 0
Zgjidhje: lim = = =
x→0 1 − cos 4 (3 x) 1 − 1 0
25 x 2 + 9 − 16 x 2 + 9 25 x 2 + 9 + 16 x 2 + 9
= lim ⋅ =
x →0
1 − cos 4 (3 x) 25 x 2 + 9 + 16 x 2 + 9
(25 x 2 + 9) − (16 x 2 + 9) 1
= lim ⋅ =
x →0
1 − cos (3 x)
4
25 x 2 + 9 + 16 x 2 + 9
9x2 1 1 9 x2
= lim ⋅ = ⋅ lim =
x → 0 1 − cos (3 x) 9 + 9 3 + 3 x → 0 1 − cos (3 x)
4 4
1 9x2 1 1 9x2 1
= ⋅ lim ⋅ = ⋅ lim ⋅ =
6 x → 0
1 − cos (3 x) 1 + cos (3 x) 6
2 2 x → 0 1 − cos (3 x) 1 + 1
2
1 1 9x2 1 3x 3x 1 1
= ⋅ ⋅ lim 2
= ⋅ lim ⋅ = ⋅1⋅1 = .
→ →
6 2 x 0 sin (3 x) 12 x 0
sin(3 x) sin(3 x) 12 12
x + 3 − x 2 + 9 cos( x) sin(2 x)
Zgjidhje: lim + + =
x→0
sin(6 x) cos(4 x) e3 x
x + 3 − x 2 + 9 x + 3 + x 2 + 9 cos(0) sin(0)
= lim ⋅ + + =
x →0
sin(6 x) x + 3 + x 2 + 9 cos(0) e0
( x + 3) 2 − ( x 2 + 9) 1 1 0
= lim ⋅ + + =
x →0
sin(6 x) x +3+ x +9 1 1
2
x2 + 6x + 9 − x2 − 9 1
= lim ⋅ +1+ 0 =
x →0
sin(6 x) 3+ 9
1 6x 1 7
= ⋅ lim + 1 = ⋅1 + 1 = .
3+3 x → 0
sin(6 x) 6 6
x
2 sin 2
1 − cos( x) 1 2 =
= lim = ⋅ lim
x →0 [ ]
sin(2 x) sin(3x ) 1 + cos( x) 1 + cos(0) x → 0 sin( 2 x ) sin(3 x )
x x x x x
sin 2 sin sin ⋅
=
2
⋅ lim 2 = 1 ⋅ lim ⋅ ⋅
2 2 2 x
⋅
3 x
⋅ 2 2 =
1 + 1 x→0 sin(2 x) sin(3 x) x →0 x x sin(2 x) sin(3 x) 2 x ⋅ 3 x
2 2
1
1
= 1 ⋅1 ⋅1 ⋅1 ⋅ 4 = .
6 24
3 − 5 + x 2 + 16
27. Të njehsohet limiti lim .
x →0 x
sin ⋅ tg ( x)
3
3 − 5 + x 2 + 16 3 − 5 + 4 3 − 3 0
Zgjidhje: lim = = = =
x →0 x 0⋅0 0 0
sin ⋅ tg ( x )
3
= lim
3 − 5 + x 2 + 16 3 + 5 + x 2 + 16
⋅ = lim
(
9 − 5 + x 2 + 16
⋅
) 1
=
x →0 x 3 + 5 + x 2 + 16
x → 0 x
sin ⋅ tg ( x) 3 + 5 + x + 16
2
sin ⋅ tg ( x)
3 3
4 − x + 16 4 − 4 0 4 − x 2 + 16 4 + x 2 + 16
2
1 1
= lim ⋅ = = = ⋅ lim ⋅ =
x →0 x 3 + 5 + 4 0 ⋅ 0 0 3 + 3 x →0 x 4 + x 2
+ 16
sin ⋅ tg ( x) sin ⋅ tg ( x)
3 3
1 16 − ( x + 16)
2
1 1 −x 2 1
= ⋅ lim ⋅ = ⋅ lim ⋅ =
6 x →0 x 4 + x 2
+ 16 6 x →0 x 4+4
sin ⋅ tg ( x) sin ⋅ tg ( x)
3 3
x
3⋅ ⋅ x
1 1 x 2
1 x ⋅ cos( x )
2
1 3
= − ⋅ ⋅ lim = − ⋅ lim = − ⋅ lim ⋅ cos( x) =
6 8 x → 0 x sin( x) 48 x → 0 x 48 x → 0 x
sin ⋅ sin ⋅ sin( x) sin ⋅ sin( x)
3 cos( x ) 3 3
x x
⋅x
1 3 3 x 1 1
= − ⋅ 3 ⋅ cos(0) ⋅ lim = − ⋅ lim 3 ⋅ = − ⋅1⋅1 = − .
48 x →0 x 48 x →0 x sin( x) 16 16
sin ⋅ sin( x) sin
3 3
x
4
28. Të njehsohet limiti lim 1 + .
x →∞
x
4
x x
4
1 1
[ ]
x
4 ∞ ∞
Zgjidhje: lim 1 + = (1 + 0) = 1 = lim 1 + = lim 1 + .
x→∞ x x→∞ x x →∞ x
4 4
x
4
1
t 1
Meqë lim 1 + = e , atëherë lim 1 + = e . Rezultati i detyrës është e 4 .
x →∞ x
t →∞
t
4
x +3
x + 3
29. Të njehsohet limiti lim .
x →∞
x −1
x +3
x +3 x +3 x+3
x + 3 x −1 4 4 1
Zgjidhje: lim = lim + = lim 1 + = lim 1 + =
x →∞
x −1 x →∞ x − 1
x −1 x →∞
x − 1 x →∞ x −1
4
4
x −1 ⋅( x + 3)
x −1
4
1
= lim 1 + .
x →∞ x −1
4
x −1
4
1
t 1
Meqë lim 1 + = e , atëherë del se lim 1 + = e . Me tutje,
t →∞
t x →∞ x −1
4
12
4+
4 4 x + 12 x = 4+0 = 4 = 4.
lim ⋅ ( x + 3) = lim = lim
x →∞ x − 1 x →∞ x −1 x →∞ 1 1− 0 1
1−
x
x +1
3x − 4 3
30. Të njehsohet limiti lim .
x → ∞ 3x + 2
x +1 x +1 x +1
3x − 4 3 3x + 2 −6 3 −6 3
Zgjidhje: lim = lim + = lim 1 + =
x →∞ 3 x + 2 x →∞ 3 x + 2 3x + 2
x →∞
3x + 2
−6 x +1
x +1 3x+2 3x+2 ⋅
3
3
−6
1
1
= lim 1 + = lim 1 + .
x →∞ 3x + 2 x →∞ 3x + 2
−6 −6
3x+ 2
−6
1
t 1
Meqë lim 1 + = e , atëherë lim 1 + = e .Në vazhdim,
t →∞
t x →∞ 3 x + 2
−6
2
−2−
− 6 x +1 − 2 x +1 − 2x − 2 x = −2−0 = −2.
lim ⋅ = lim ⋅ = lim = lim
x →∞ 3 x + 2 3 x → ∞ 3x + 2 1 x → ∞ 3x + 2 x →∞ 2 3+0 3
3+
x
2
−
3
Dhe rezulati është e .
x
8x
31. Të njehsohet limiti lim − 3 .
x →∞ 2 x − 3
x x
8x 8x
Zgjidhje: lim − 3 = lim 1 + − 4 =
x→∞ 2 x − 3 x → ∞ 2 x − 3
x x x
8 x − 4 ⋅ (2 x − 3) 8 x − 8 x + 12 12
= lim 1 + = lim 1 + = lim 1 + =
x→∞ 2x − 3 x→∞ 2x − 3 x→∞ 2x − 3
12 12 x
2 x −3 2 x −3 ⋅x 2 x −3 2 x −3
x
12
12
1 1 1
= lim 1 + = lim 1 +
= lim 1 +
.
x→∞ 2x − 3 x→∞ 2x − 3 x →∞ 2x − 3
12 12 12
2 x −3
12
1
t 1
Meqë lim 1 + = e , atëherë lim 1 + = e . Më tutje
t →∞
t x →∞ 2x − 3
12
12 x 12 12 12
lim = lim = = = 6.
x →∞ 2x − 3 x → ∞ 3 2−0 2
2−
x
Kështu rezultati është e 6 .
6x + 5
x
2 3
Zgjidhje: lim − 2 ⋅ 2 ⋅ cos + 3 ⋅ cos + 4 =
x →∞
2 x − 1 x x
6x + 5
x
2 3
= lim − 2 ⋅ lim 2 ⋅ cos + 3 ⋅ cos + 4 =
x →∞ 2 x − 1
x → ∞ x x
6x + 5
x
6x + 5 − 6x + 3
x
8
x
= lim 1 + ⋅ 2 + 3 + 4 = 9 ⋅ lim 1 + =
x→∞ 2x − 1 x→∞ 2x − 1
8 8x
2 x −1 2 x −1 ⋅x 2 x −1 2 x −1
x
8 8
1 1 1
= 3 ⋅ lim 1 + = 3 ⋅ lim 1 +
= 3 ⋅ lim 1 + .
x →∞ 2x −1 x →∞ 2x −1 x → ∞ 2x −1
8 8 8
2 x −1
8
1
t 1
Meqë lim 1 + = e , atëherë lim 1 + = e . Më tutje,
t →∞
t x →∞ 2x − 1
8
8x 8 8 8
lim = lim = = = 4.
x →∞ 2 x − 1 x→∞ 1 2−0 2
2−
x
Rezultati është 3 ⋅ e 4 .
x2
x2 + 2
54. Të njehsohet limiti lim 2 .
x →∞
x +1
x2 x2 x2
x2 + 2 x2 +1 1 1
Zgjidhje: lim 2 = lim 2 + 2 = lim 1 + 2 =
x →∞
x +1 x →∞ x + 1
x + 1 x →∞
x +1
x2
1
x 2 +1 x 2 +1
= lim 1 + 2 .
x →∞
x +1
x x 2 +1
1 1
Meqë lim 1 + = e . Odatle slijedi da Meqë i lim 1 + 2 = e . Nadalje,
x →∞
x x → ∞
x +1
x2 1 1 1
lim = lim = = = 1.
x →∞ x 2 + 1 x →∞ 1 1+ 0 1
1+
x2
x
x2 − 2x + 1
34. Të njehsohet limiti lim 2 .
x →∞ x − 4 x + 2
x x
x 2 − 2x + 1 x 2 − 4x + 2 2x − 1
Zgjidhje: lim 2 = lim 2 + 2 =
x →∞ x − 4 x + 2
x →∞ x − 4 x + 2
x − 4 x + 2
2 x −1
⋅x
x x2 −4 x+ 2 x2 −4 x+ 2
2 x −1
−
x
2 x 1 1 1
= lim 1 + 2 = lim 1 + 2 = lim 1 + 2 .
− + x →∞ − + x →∞ x − 4x + 2
x →∞
x 4 x 2 x 4 x 2
2x − 1 2x − 1
t
1
Meqë lim 1 + = e dhe
t →∞
t
4 2
1− +
x 2 − 4x + 2 x x2 = 1 − 0 + 0 = 1 = ∞ ,
lim = lim
x →∞ 2x − 1 x →∞ 2 1 0−0 0
− 2
x x
x 2 −4 x+ 2
2 x −1
1
Kemi lim 1 + 2 = e . Më tutje,
x →∞ x − 4x + 2
2x − 1
1
2−
2x − 1 2x 2 − x x = 2−0 = 2 = 2.
lim 2 ⋅ x = lim 2 = lim
x →∞ x − 4 x + 2 x →∞ x − 4 x + 2 x →∞ 4 2 1− 0 + 0 1
1− + 2
x x
x
6x + 4 4x − 3 2
35. Të njehsohet limiti lim − .
x →∞ 2 x − 1 2x + 1
x x
6x + 4 4x − 3 2 6x + 4 4x − 3 2
Zgjidhje: lim − = lim 1 + − − 1 =
x →∞ 2 x − 1 2x + 1 2x − 1 2x + 1
x →∞
x
(6 x + 4)(2 x + 1) − (4 x − 3)(2 x − 1) − (2 x − 1)(2 x + 1) 2
= lim 1 + =
x →∞
(2 x − 1)(2 x + 1)
x
(12 x 2 + 6 x + 8 x + 4) − (8 x 2 − 4 x − 6 x + 3) − (4 x 2 − 1) 2
= lim 1 + =
x →∞
4x 2 − 1
x
(12 x 2 + 14 x + 4) + (−8 x 2 + 10 x − 3) + (−4 x 2 + 1) 2
= lim 1 + =
x →∞
4x 2 − 1
24 x + 2 x
⋅
x 4 x 2 −1 4 x 2 −1 2
2
24 x + 2
x
24 x + 2 1 1
= lim 1 +
2
= lim 1 + = lim 1+ .
4x 2 − 1 x →∞ 4x 2 − 1 x →∞ 4x 2 − 1
x →∞
24 x + 2 24 x + 2
x
1
Meqë lim 1 + = e dhe
x →∞
x
1
4− 2
4x 2 − 1 x = 4−0 = 4 = ∞,
lim = lim
x →∞ 24 x + 2 x → ∞ 24 2 0+0 0
+ 2
x x
4 x 2 −1
24 x + 2
1
Kemi lim 1 + = e . Më tutuje,
x →∞ 4x 2 − 1
24 x + 2
2
24 +
24 x + 2 x 24 x 2 + 2 x x = 24 + 0 = 24 = 3 .
lim ⋅ = lim = lim
x →∞ 4 x − 1 2
2 x →∞ 8 x − 2
2 x →∞ 2 8−0 8
8− 2
x
x
3x x −3 3
36. Të njehsohet limiti lim 2 − + .
x →∞
2x − 3 2x + 3
x
∞
3x x − 3 3 3 1 ∞
Zgjidhje: lim 2 − + = 2 − + =1 =
x →∞
2x − 3 2x + 3 2 2
x
3x x −3 3
= lim 1 + 1 − + =
x →∞
2x − 3 2x + 3
x
(2 x − 3)(2 x + 3) − 3 x(2 x + 3) + ( x − 3)(2 x − 3) 3
= lim 1 + =
x →∞
(2 x − 3)(2 x + 3)
x
4 x 2 − 9 − 6 x 2 − 9 x + ( 2 x 2 − 3 x − 6 x + 9) 3
= lim 1 + =
x →∞
4x 2 − 9
−18 x x
⋅
x 4 x 2 −9 4 x 2 − 9 3
3
−18 x
x
− 18 x 3
1 1
= lim 1 + 2 = lim 1+ 2 = lim 1 + 2 .
x →∞ 4x − 9 x →∞ 4x − 9
x →∞
4x − 9
− 18 x − 18 x
x
1
Meqë lim 1 + = e dhe
x →∞
x
9
4−
4x 2 − 9 x2 = 4 − 0 = 4 = ∞ ,
lim = lim
x →∞ − 18 x x →∞ 18 0 0
−
x
4 x 2 −9
−18 x
1
Kemi lim 1 + 2 = e . Më tutje
x →∞ 4x − 9
− 18 x
− 18 x x − 6x 2 −6 −6 6 3
lim ⋅ = lim = lim = =− =− .
x →∞ 4 x 2 − 9 3 x →∞ 4 x 2 − 9 x →∞ 9 4−0 4 2
4− 2
x
3
−
2
Kështu rezultati është e .
1
Zgjidhje: lim [1 + tg( x )] ctg( x )
= lim [1 + tg( x)] tg( x )
.
x →0 x →0
1
sin(0) 0
Meqë lim (1 + x) = e dhe lim tg ( x) = tg (0) =
x
= = 0 , kemi
x→0 x →0 cos(0) 1
1
tg 2 ( x )
1
1 2x
x)
[ ] [ ]
tg 2 (
Zgjidhje: lim 1 + tg ( x ) = lim 1 + tg 2 ( x )
2 2x
.
x →0 x →0
[ ]
1
= [tg(0)] = 02 = 0 , kështu
2
Meqë lim (1 + x) x = e dhe lim tg 2 ( x ) = lim tg( x ) 2
x→0 x→0 x→0
1
[ ]
tg 2 ( x )
lim 1 + tg 2 ( x ) = e . Më tutje,
x→0
sin 2 ( x )
tg 2 ( x ) cos 2 ( x ) sin 2 ( x ) sin 2 ( x ) 1
lim = lim = lim = lim ⋅ lim =
x →0 x →0 x → 0 2 x ⋅ cos ( x )
2 2
2x 2x x →0 2 x x →0 cos ( x )
1 sin( x ) sin( x ) 1 1 1 1
= lim ⋅ ⋅ ⋅ 2
= ⋅1 ⋅1 ⋅ = .
x →0 2 x x cos (0) 2 1 2
1
Kështu rezultati është e 2 = e .
[ ]
x2
lim 2 − cos( x) − sin 2 ( x) .
x →0
α
Zgjidhje: Përdorim formulën 1 − cos α = 2 ⋅ sin
2
dhe fitojmë
2
1 1 1
[ ] [ ]
x2 x2 x2
x
lim 2 − cos( x) − sin 2 ( x) = lim 1 + 1 − cos( x) − sin 2 ( x) = lim 1 + 2 ⋅ sin 2 − sin 2 ( x) =
x→0 x→0 x →0
2
x
2 ⋅sin 2 − sin 2 ( x )
2
1
x
x2
2 ⋅sin 2 − sin 2 ( x )
2
x
= lim 1 + 2 ⋅ sin 2 − sin 2 ( x) .
x →0
2
x x
2 ⋅ sin 2 − sin 2 ( x) 4 ⋅ sin 2 2
lim 2 = lim ⋅
1 2 − sin ( x) =
x→0 2 x →0 2 2 2
x x x
2 x x x
1 sin 2 sin 2 ( x) 1 sin 2 sin 2 sin( x) sin( x)
= lim ⋅ − = lim ⋅ ⋅ − ⋅ =
x →0 2
x2 x 2 x→0 2 x x x x
4 2 2
1 1 1
= ⋅1 ⋅1 − 1 ⋅1 = − 1 = − .
2 2 2
1
−
Kështu rezultati është e 2
= 0.606530659 .
1
x2
40. Të njehsohet limiti lim [3 − cos( x) − cos(2 x)] .
x →0
α
Zgjidhje: Përdorim formulën 1 − cos α = 2 ⋅ sin
2
dhe fitojmë
2
1 1
x2 x2
lim [3 − cos( x) − cos(2 x)] = lim {1 + [1 − cos( x)] + [1 − cos(2 x)]} =
x→0 x→0
x x2
= lim 1 + 2 ⋅ sin 2 + 2 ⋅ sin 2 ( x) =
x →0
2
x
2 ⋅sin 2 + 2 ⋅sin 2 ( x )
2
x
1
x2
2 ⋅sin 2 + 2 ⋅sin 2 ( x )
2
x
= lim 1 + 2 ⋅ sin 2 + 2 ⋅ sin 2 ( x) .
x →0
2
x x
2 ⋅ sin 2 + 2 ⋅ sin 2 ( x) 4 ⋅ sin 2 2
lim 2 = lim
1
⋅ 2 + 2 ⋅ sin ( x) =
x→0 x2 x →0 2
x2 x2
2 x x x
1 sin 2 2 sin sin
= lim ⋅ + 2 ⋅ sin ( x) = lim 1 ⋅ 2 ⋅ 2 + 2 ⋅ sin( x) ⋅ sin( x) =
x →0 2
x2 x 2 x→0 2 x x x x
4
2 2
1 1 5
= ⋅1 ⋅1 + 2 ⋅1 ⋅1 = + 2 = .
2 2 2
5
Kështu rezultati është e 2 = 12.18249396 .
1 2x
1 x ⋅
2 sin( 2 x )
9x sin( 2 x ) 9 sin( 2 x ) lim 9
x →0
Zgjidhje: lim = lim = =
x → 0 1 + tg (3 x )
[ 1 + tg(3x) ]
x →0 1 1 1
⋅
sin( 2 x )
lim [1 + tg (3 x)] 2 sin( 2 x )
x →0
1
⋅1
92 3
= 1
= tg ( 3 x )
.
tg ( 3 x ) ⋅ lim
1 2⋅sin( 2 x ) x→0 2⋅sin( 2 x )
tg ( 3 x ) e
lim [1 + tg (3 x)]
x→0
Meqë
sin(3 x)
tg (3 x) cos(3 x) sin(3 x) 1 sin(3 x)
lim = lim = lim = lim ⋅ lim =
x → 0 2 ⋅ sin( 2 x ) x → 0 2 ⋅ sin( 2 x ) x → 0 2 ⋅ cos(3 x ) ⋅ sin( 2 x ) x → 0 2 ⋅ cos(3 x ) x → 0 sin( 2 x )
1 sin(3 x) 2x 3x 1 3 3
= ⋅ lim ⋅ ⋅ = ⋅1 ⋅1 ⋅ = .
2 ⋅ 1 x →0 3x sin(2 x) 2 x 2 2 4
3
3 −
Kështu rezulati është 3
= 3⋅e 4
= 1.417099658 .
4
e
ex − 1
42. Të njehsohet limiti lim .
x→0 x
ex − 1 ex − 1 ex − 1 1
Zgjidhje: lim = lim = lim = lim =
x →0 x x → 0 ln(e x ) x → 0 ln(1 + (e x − 1)) x →0 1
⋅ ln(1 + (e x − 1))
e −1
x
1
= lim = (D)
x→0 1
[
ln 1 + (e x − 1)
] e x
−1
1
Meqë lim (1 + x) = e dhe lim (e x − 1) = e0 − 1 = 1 − 1 = 0 , madje
x
x→0 x →0
1
[
lim 1 + (e x − 1)
x →0
] e x −1
= e . Kështu, (D) =
1 1
= = 1.
ln(e) 1
=
2
⋅ lim
sin(4 x) ⋅ ln(1 + x) ⋅ e −2 x − 1
= 2 ⋅ lim
( ⋅ ⋅
)
−2 x
sin(4 x) ln(1 + x) e − 1
=
1 x →0 x2 ⋅ x x →0
x x x
−2 x
sin( 4 x ) 1 e − 1
= 2 ⋅ lim 4 ⋅ ⋅ ⋅ ln(1 + x) ⋅ =
x →0 4x x − 1 ⋅ (−2 x)
2
1
e− 2 x − 1 e− 2 x − 1
= 2 ⋅ 4 ⋅ 1 ⋅ lim ln (1 + x) x ⋅ (−2) ⋅
−2x
= 8 ⋅ ln(e ) ⋅ lim ( − 2 ) ⋅ −2 x
=
x →0 ln(e ) x→0 ln(e )
e −2 x − 1 1
= 8 ⋅ 1 ⋅ (−2) ⋅ lim = −16 ⋅ lim =
x → 0 ln(1 + (e − 2 x − 1)) x →0 1
⋅ ln(1 + (e − 2 x − 1))
e− 2 x − 1
1
= −16 ⋅ lim = (D)
x→0 1
[
ln 1 + (e − 2 x − 1)
] e −2 x
−1
1
Meqë lim (1 + x) x = e dhe lim (e −2 x − 1) = e0 − 1 = 1 − 1 = 0 , marrim
x→0 x→0
1
[
lim 1 + (e − 2 x − 1)
x→0
] e −2 x −1
= e . Kështu, (D) = −16 ⋅
1
ln(e)
1
= −16 ⋅ = −16 .
1
x
1 2⋅sin 2
cos( x ) −1 1− cos( x ) 2
− −
x→0
[
Zgjidhje: lim ecos( x ) −1 ] 3⋅sin 2 ( x )
= lim e
x→0
3⋅sin 2 ( x )
= lim e
x →0
3⋅sin 2 ( x )
= lim e
x →0
2
3⋅sin ( x )
= (D)
Meqë
2 x 2 x 2 x x2
2 ⋅ sin sin sin 2
lim − 2 = lim − 2 ⋅ 2 ⋅ 1 = − 2 ⋅ lim 2⋅ x ⋅ 42 =
3 ⋅ sin ( x)
x→0 2 → 2 → 2 2
x 0
3 1 sin ( x ) 3 x 0 x sin ( x) x
4
x x
sin sin
x2
= − ⋅ lim ⋅ ⋅
2 2 2 x x 2 1 2 1
⋅ ⋅ 2 = − ⋅1 ⋅1 ⋅1 ⋅1⋅ = − = − .
3 x →0 x x sin( x) sin( x) 4 x 3 4 12 6
2 2
1
−
Prandaj (D) = e 6 .
1 1 1
Zgjidhje: lim [cos(3 x)] = lim [1 − 1 + cos(3 x)] = lim {1 − [1 − cos(3 x)]}
x2 x2 x2
=
x→0 x →0 x →0
3x
− 2⋅sin 2
2
1 1 x2
3x
x2
− 2⋅sin 2
3 x 2 3 x 2
= lim 1 − 2 ⋅ sin 2 = lim 1 − 2 ⋅ sin = (D)
x→0 2 x→0
2
1
3x
Meqë lim (1 + x) x = e dhe lim − 2 ⋅ sin 2 = −2 ⋅ sin 2 (0) = −2 ⋅ 0 2 = 0 , marrim
x→0 x→0 2
1
3x
− 2⋅sin 2
3x 2
lim 1 − 2 ⋅ sin 2 = e . Më tutje,
x→0 2
3x 3x 3x 3x
− 2 ⋅ sin 2 − 2 ⋅ sin 2 sin 2 sin 2
lim 2 = lim 2 ⋅ 1 = lim − 2 ⋅ 2 ⋅ 9 = − 9 ⋅ lim 2=
2 2 2
x→0 x x→0 9x 4 x→0 9x 4 2 x→0 9 x 2
4 9 4 4
3x 3x
sin sin
= − ⋅ lim ⋅ = − ⋅ 1 ⋅ 1 = − .
9 2 2 9 9
2 x → 0 3 x 3 x 2 2
2 2
9
−
Përfundimisht, (D) = e 2 .
[sin( x ) −1]⋅ tg 2 ( x )
1
sin( x ) −1
= lim {1 + [sin( x ) − 1] } = (D)
π
x→
2
π
1
Meqë lim (1 + x) x = e dhe lim [sin( x) − 1] = sin − 1 = 1 − 1 = 0 , marrim
x→0 π 2
x→
2
1
= lim
1
⋅
[ ]
sin 2 ( x) − 1 ⋅ tg 2 ( x)
=
1
[ ]
⋅ lim − 1 − sin 2 ( x) ⋅ tg 2 ( x) =
x→
π sin( x) + 1 1 1 + 1 x→π
2 2
1 sin 2 ( x) 1 1 π 1 1
= ⋅ lim − cos 2 ( x ) ⋅ = − ⋅ lim sin 2 ( x) = − ⋅ sin 2 = − ⋅ 12 = − .
2 x→π 2
cos ( x ) 2 x→
π 2
2 2 2
2 2
1
− 1
Përfundimisht (D) = e 2 = .
e
1 1 + x ln(cos( x))
47. Të njehsohet limiti lim ⋅ ln +
.
1− x x2
x→0 x
1 1 1+ x 1
= lim ⋅ ⋅ ln + lim 2 ⋅ ln(1 − 1 + cos( x)) =
x→0 x 2 1− x x → 0 x
1 1 1 1 x
= ⋅ lim ⋅ ln(1 + x) + ⋅ ln(1 − x) + lim 2 ⋅ ln1 − 2 ⋅ sin 2 =
2 x → 0 x −x x → 0 x 2
1 1 1
x − x x2
1 x
= ⋅ lim ln (1 + x) + ln (1 − x) + lim ln 1 − 2 ⋅ sin 2
=
2 x → 0
x → 0 2
− 2⋅sin 2
x
2
1 x2
1 1 2 x
1 x − x
2 x
− 2 ⋅ sin
2 =
= ⋅ lim ln (1 + x) + ln (1 − x) + lim ln 1 − 2 ⋅ sin
2 x→0 x →0 2
1 1 2 x
1
− 2 ⋅ sin 2 x
1 x − x
2 ⋅ ln 1 − 2 ⋅ sin 2 x
− 2 ⋅ sin
2
= ⋅ lim ln (1 + x) + ln (1 − x) + lim 2 =
2 x→0 x →0 x 2
= (D).
1
x
Meqë lim (1 + x) x = e dhe lim (− x) = −0 = 0 i lim − 2 ⋅ sin 2 = −2 ⋅ sin 2 (0) =
x→0 x →0 x →0 2
1
1
x
−x − 2⋅sin 2
x 2
= −2 ⋅ 0 = 0 , gjithshtu meqë lim (1 − x)
2
= e dhe lim 1 − 2 ⋅ sin 2 =e.
x →0 x →0 2
Prandaj
x x
− 2 ⋅ sin 2 − 2 ⋅ sin 2
(D) = ⋅ [ln(e) + ln(e)] + lim 2 ⋅ ln(e) = ⋅ (1 + 1) + lim 2 ⋅1 =
1 1
2 x →0 x2 2 x →0 x2
x x x x
sin 2 sin 2 sin sin
2
= − 2 ⋅ lim 2 = 1 − 2 ⋅ lim 1 ⋅ 2 = 1 − 2 ⋅ lim 1 ⋅ 2 ⋅ 2 =
2
2 x → 0 x x → 0 4 x2 x →0 4 x x
4 2 2
1 2 1 1
= 1 − 2 ⋅ ⋅1 ⋅1 = 1 − = 1 − = .
4 4 2 2