PILYEGO NG MGA GAWAING PAMPAGKATUTO

Filipino 9, Kwarter 4, Ikalawang Linggo

Pagbibigay-kahulugan sa mga Pahiwatig

Layunin

Pagkatapos ng mga gawaing ito, ikaw ay inaasahang:

1. nabibigyang kahulugan ang mga kontekstuwal na pahiwatig batay sa pagkakagamit nito
sa pangungusap;
2. naihahalintulad ang akda sa ilang telanobelang napanood sa pamamagitan ng venn
diagram;
3. nakasusulat ng isang talatang nagpapaliwanag ng sariling pananaw kung bakit
magkapareho ang dalawang likhang sining; at
4. nakasusulat ng isang talatang panata sa bayan na nagsasaad ng damdaming
ipagtanggol ang sariling bayan mula sa kaapihan;

Pag-aralan

Ano ang Pahiwatig?

Ang pahiwatig ay maituturing na mahalagang sangkap ng anumang akdang pampanitikan tulad
ng maikling-kuwento at tula. Ang pahiwatig ay isang istilong ginagamit ng makata upang sabihin
ang kanyang gustong sabihin sa paraang hindi lantad o hayagan.

Iba’t Ibang Paraan ng Pagbibigay Pahiwatig sa Kahulugan

Bukod sa pagbibigay ng kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan ay may iba pang paraan
upang makilala ang kahulugan ng salita. Ito ay mabisang paraan upang makilala ang kahulugan
ng salita. Ito ay mabisang paraan upang mapalawak ang talasalitaan ng isang mambabasa,
tagapanood, o tagapakinig.

Ang kahulugan ng mga salita ay makikillala ayon sa:

1
1. Talinghaga at Idyoma
Ang matalinghagang pahayag ay mga salitang may kahulugang taglay na naiiba sa
karaniwan. Ito ay mga pahayag na di-tuwirang nagbibigay ng kahulugan. Karaniwang hinango
ang kahulugan nito sa karanasan ng tao gaya ng mga pangyayari sa buhay o mga bagay-
bagay sa ating paligid.
Halimbawa:

laylay ang balikat bigo

magbilang ng poste walang trabaho

magdildil ng asin maghirap

mahaba ang pisi pasensyoso

pabalat-bunga hindi totoo

2. Konotasyon at Denotasyon
Ito ang dalawang dimension sa pagpapakahulugan ng mga salita.
Ang denotasyon ay karaniwang kahulugan mula sa diksyunaryo o salitang ginagamit sa
pinakakaraniwang at simpleng pahayag.
Halimbawa:
a. Ang ganda ng bulaklak sa kanyang halamanan.
(bahagi ng isang halaman na karaniwang makulay)
b. Lumalaki na ang punong itinanim ko sa aming likod-bahay.
(halamang lumalaki ng mataas)
Samantalang ang konotasyon ay may dalang ibang kahulugan o maaring pansariling
kahulugan ng isang tao o pangkat na iba kaysa karaniwang kahulugan.
Halimbawa:
a. Maraming magagandang bulaklak na anak si Bulan. (babae)
b. Ang kanyang anak ay mababait. Nanggaling kasi sa mabuting puno.
(magulang/angkan)

2
 3. Tindi ng Kahulugan o Clining
Ito ay pag-aayos ng kahulugan ng salita ayon sa intensidad o tindi ng kahulugang nais
ipahiwatig.
Halimbawa:

Poot (matinding galit na halos

gusto nang makapanakit)

Suklam (matinding galit sa dibdib na

matagal bago mawala)

Galit (tumagal na inis)

Inis (tumatagal na tampo)

Tampo (munting galit na madaling mawala)

Pikon (damdamin ng pagkagalit bunga ng maliit na bagay lamang)

4. Paggamit ng Contextual Clue

Ang kahulugan ng salita ay mauunawaan ayon sa pagkakagamit sa pangungusap.
Halimbawa:
a. Nagliwanag ang paligid sa pagsikat ng araw.

b. Makitid ang tulay kaya’t mahirap tawirin.

Tingnan ang isang pang halimbawa nang pagbibigay kahulugan sa pahiwatig:

Nasa mga palad pa rin ni Ina ang kaliwang kamay ni Ama: Sabihin mo, mahal ko,
na maaangkin ko na ang kaligayahan ko…
Kinagat ni Ina nang mariin ang kanyang labi at nang siya’y mangusap ay hindi ko
naaming kay Ina ang tinig na yaon. Maaangkin mo na, mahal ko!
Ang init ng mga labi ni Ina ang kasabay ng kapayapaang nanahanan sa mga labi ni
Ama at nasa mga mata man niya ang ilaw ng pagkabigo sa pagdurugtong sa isang buhay
ay wala nang luhang dumadaloy sa mga iyon: natitiyak niya ang kasiyahang nadama ng
kalilisang kaluluwa…
(Liwayway A. Arceo, Uhaw ang Tigang na Lupa)

3
 Ano ang nais ipahiwatig ng linyang ito: “Sabihin mo mahal ko, na maaangkin ko na ang
kaligayahan ko…”
Kung ang iyong sagot ay pag-aagaw buhay ng isang ama ay tama ka. Hindi direktang
sinabi ng awtor na ang ama ay nag-aagaw buhay o malapit nang mamatay.
Namatay ba nang maligaya ang ama? Basahin mo ang pariralang patunay dito. Nakita
mo ba ang huling dalawang linya: natitiyak niya ang kasiyahang nadama ng kalilisang
kaluluwa…
Pansinin ang mga ginawang paglalarawaan ng awtor sa sitwasyon:
Sabihin mo, mahal ko, na maaangkin ko na ang kaligayahan ko…

Kinagat ni Ina nang mariin ang kanyang labi at nang siya’y mangusap ay hindi
ko naaming kay Ina ang tinig na yaon. Maaangkin mo na, mahal ko!
Ang init ng mga labi ni Ina ang kasabay ng kapayapaang nanahanan sa mga labi
ni Ama.

Nasa mga mata man niya ang ilaw ng pagkabigo sa pagdurugtong sa isang
buhay ay wala nang luhang dumadaloy sa mga iyon.

Natitiyak niya ang kasiyahang nadama ng kalilisang kaluluwa…

Ang mga pahayag na ito ay pahiwatig na ang ama sa kuwento ay yumao o namatay na.
Bagamat puno ng kalungkutan ang huling bahagi ng kuwento, nakamit naman ng lumisang ama
ang tunay na kaligayahan. Tapos na rin ang kanyang paghihirap.

Paghahambing na Magkatulad at Di-magkatulad

Ang paghahambing ay ginagamit kung naghahambing ng dalawang antas o level.
Ang paghahambing ay may dalawang uri:
1. Pahambing na magkatulad- ginagamit ito kung ang dalawang pinaghahambing ay may
patas na katangian. Ginagamit ang mga panlaping gaya ng ka, magka, ga, sing kasing,
magkasing, magsing, at mga salitang paris, wangis/kawangis, gaya, tulad, hawig/kahawig,
mistula, at mukha/kamukha.
Halimbawa:
Ang Singapore ay dating kabilang sa Malaysia.
Magkasingganda ang magkapatid na Lopez.
2. Di-magkatulad- nagbibigay ito ng diwang pagkakait, pagtanggi, o pagsalungat sa
pinatutunayang pangungusap.

Dalawang uri ng di-magkatulad:

a. Hambingang Pasahol- ginagamit ito kung may higit na katangian ang

pinaghahambingan sa bagay na inihahambing. Ginagamit ang mga pahayag na lalo, di-
gaano, di-totoo, at iba pa.

4
 Halimbawa:
Di-gaanong kalakihan ang bahay nina Jose.

b. Hambingang Palamang- may higit na katangian ang inihahambing kaysa

pinaghahambingan. Ginagamit ang mga pahayag na lalo, higit, mas, labis, di-hamak, at
iba pa.

Halimbawa:
Di-hamak na mas mapuputi ang Singaporean sa Hindu.

Pagpapahayag ng Opinyon/Pananaw
Bahagi na ng pang-araw-araw na buhay ang pagbibigay ng opinyon sa mga pangyayaring
nagaganap o namamamalas natin sa ating paligid. a pagbibigay ng opinyon, makakabuti kung
tayo ay may sapat na kaalaman sa paksang pinag-uusupan upang masusing mapagtimbang-
timbang ang mga bagay at maging katanggap-tanggap ang ating mga opinyon. Mahalaga
ringmatutuhan ang wastong gamit ng mga salita upang maging kapani- paniwala o kahika-
hikayat ang pahayag . Ilang mga angkop na pahayag sa pagbibigay ng opinyon:

• Sa aking palagay… • Alinsunod sa… naniniwala ako…

• Para sa akin… • Hindi ako sumasang-ayon sa sinasabi dahil…
• Sa tingin ko… • Mahusay ang sinasabi mo at ako man ay…
• Ang paniniwala ko ay… • Nasa iyo ‘yan kung hindi ka sumasang-ayon
• Kung ako ang tatanungin…

Mga Gawaing Pampagkatuto

Gawain 1: Pag-isipan mo!

Panuto: Ano ang ipinahihiwatig ng mga sumusunod? Piliin ang titik ng iyong sagot at isulat ito
sa sagutang papel.
_____1. Ibig kong magsaka na ang aanihin ikabuhay ko ma’y sa pawis ko galing.
- Rogelio Sicat, Malaya
a. paghingi ng tulong sa ibang tao c. gawing mag-isa ang isang gawain
b. pagsisikap sa sariling paraan d. hindi paghingi ng tulong sa iba

5
_____2. Dalawampung taong nabangkay ang laya, laksa ang nasukol na diwa at puso.
-Teo T. Antonio, Babang-Luksa
a. marami ang nakakulong
b. mahabang panahon ng pananakop ng mga dayuhan
c. maraming taon na ang tao ay walang layang magsalita
d. pang-aabuso sa mga Pilipino
_____3. Ang buhay ay guryon: marupok, malikot,
Dagiti’t dumagit saan man sumuot… - Ildefonso Santos, Ang Guryon
a. kasiyahan sa buhay c. isang laruan
b. problema/suliranin d. pangarap
_____4. Ngayon ang sanga ko’y kurus sa libingan, Dahon ko’y ginawang korona sa hukay.
- Jose Corazon de Jesus, Ang Punungkahoy
a. kamatayan b. katandaan c. pagsisisi d. pamamaalam
_____5. Walang nakakaalam kung gaano na katanda ang gilingang bato. Ito’y nagisnan na
naming magkakapatid. - Edgardo M. Reyes, Ang Gilingang Bato
a. katandaan b. panahon c. pamana d. kabuhayan

Gawain 2A: Ikumpara Mo!

Basahin ang akda na nasa kahon. Paghambingin ang akda sa teleseryeng “Ang
Probinsyano”gamit ang mga pahayag o ekspresyon sa paghahambingan. Isulat ang iyong sagot
sa sagutang papel.

Kabanata 4: Erehe at Filibustero

Nagpatuloy si Ibarra sa kanyang paglalakbay. Isang araw, nabatid niya na di na niya tiyak
kung saang destinasyon na siya napadpad. Ito ay hanggang sa nakaabot siya sa may
Binundok ng Liwasan.
Nakita niya na walang masyadong nagbago; ang dating kanyang kinalakihan ay parehong-
pareho pa rin sa dati. Inilaan niya ang kanyang atensyon sa paligid, nagmasid-masid sa
kanyang kapaligiran, habang iniisip ang mga alaala niya sa lugar na yun.
Naisalaysay ni Tinyente Guevarra ang tungkol sa kanyang ama at ang mapait na sinapit nito.
Isang taon bago bumalik si Ibarra sa Pilipinas ay nakatanggap siya ng sulat sa kanyang ama.
Binilin ng ama niya na si Don Rafael sa kanya ang isang sulat na nagsasabing di siya dapat
mag-abala.
Kinwento ng tinyente kay Ibarra ang lahat ng detalye sa buhay ng kanyang ama. Kung bakit
siya nakulong at maraming galit sa kanya, ang rason ng pagkabilanggo, ang mga pinaratang
Ang Probinsyano
noong siya ay nasa kulungan, hanggang sa kanyang paglaya sa mga kaso. Sapagkat noong
siya ay dapat ng makalabas, siya ay binawian ng buhay sa loob ng kulungan.

Sa isang episode ng Fpj’s Ang Probinsyano, inaresto at kinulong si Secretary Delfin Borja
dahil pinaratangang may mga armas at droga na itinanim ng tauhan ng kasintahan ni
Pangulong Hidalgo na si Lily sa kanilang bahay.
6
Panoorin ang buong pangyayari sa link na ito: https://youtu.be/iJrVFINRPo
 Erehe at Filibustero Ang Probinsyano

B. Sumulat ng talata na nagpapaliwanag ng iyong sariling pananaw kung bakit magkapareho

ang dalawang akda gamit ang mga ekspresyon ng pagpapahayag ng sariling pananaw mula sa
buod na nasa itaas at ang teleseryeng ang probinsyano.

_____________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.

https://www.scribd.com/document/371240753/Rubrik-Sa-Pagsulat-Ng-Opinyon

Lagyan ng tsek ang kahong katapat ng bilang na napili mo.

Pagsunod sa uri ng anyong hinihingi sa nilalaman 5 4 3 2 1

Wastong gamit ng wika at gamit ng mga ekspresyon

Paraan ng pagtalakay at pagsunod sa panutong ibinigay ng

guro

7
Gawain 3: Bayan Ko!

Panuto: Sumulat ng isang talatang panata para sa bayan na nagsasaad ng damdaming

ipagtanggol ang sariling bayan mula sa kaapihan. Isulat ang iyong sagot sa sagutang
papel.

Kraytirya Napakahusay Mahusay Nalilinang Nagsisimula

4 pts 3 pts 2 pts 1 pts

Nilalaman Komprehensibo komprehensibo May kakulangan sa Maraming

ang nilalaman ng nilalaman talata. nilalaman ng talata. kakulangan sa
talata. Wasto ang Wasto ang lahat ng May ilang maling nilalaman ng
lahat ng impormasyon impormasyon sa talata.
impormasyon nabanggit.
Organisasyon Organisado, Malinaw at maayos Maayos ang Hindi maayos
malinaw, at may ang presentasyon ng presentasyon ng ang
tamang mga ideya sa talata. mga pangyayari at presentasyon
pagkakasunud- Malinaw ang daloy ideya. May ng mga ideya.
sunod ang ng paglalahad ng bahaging di Maraming
presentasyon kaisipan. gaanong malinaw. bahagi ang
ideya sa talata. hindi malinaw
Malinaw ang daloy sa paglalahad
at organisado ang ng kaisipan.
paglalahad ng
Kaisipan

Mekaniks Malinaw, maayos Tama ang baybay Maayos ang Hindi maayos
at tama ang ng mga salita, pagbabaybay ng ang paggamit
baybay ng mga gramatika, mga salita subalit ng gramatika
salita, gramatika, kapitalisasyon at may kaunting at pagba-
kapitalisasyon at pagbabantas. kamalian sa bantas.
pagbabantas. gramatika at
pagbabantas.

https://pdfcoffee.com/qdownload/rubrik-sa-pagtataya-ng-talata-pdf-free.html

8
Panuto: Punan ang 3-2-1 tsart ng iyong mga natutunan hinggil sa mga tauhan ng Noli Me
Tangere at mga ekspresyon sa paglalarawan. Isulat ang iyong sagot sa sagutang
papel.

Ang natutunan ko…

1. ____________________________________________
bagay na 2. ____________________________________________
3 natutuan 3. ____________________________________________

Ang bagay na nakapupukaw sa aking interes ay…

bagay na 1. ____________________________________________
nakapukaw ng 2. ____________________________________________
2 interes 3. ____________________________________________

Kailangan ko po ang matutunan ang…

bagay na 1. ____________________________________________
1 nakapagpalito 2. ____________________________________________
3. ____________________________________________

9
 10
Repleksiyon
Ang sagot ay maaring magkaiba.
Gawain 3 Gawain 1
A.
Ang sagot ay maaring magkaiba.
1. B
2. C
Gawain 2 3. B
4. A
Ang sagot ay maaring magkaiba. 5. B
Susi sa Pagwawasto
 Sanggunian
Website:

• Department of Education. (n.n). Projects EASE (Effective Alternative Secondary

Education). Kapitolyo High School. Retreived May 11, 2021, from
https://kapitolyohs.files.wordpress.com/2011/09/modyul-8.pdf
• Kabanata 4: Erehe At Pilibustero (Buod). (n.d.). Panitikan.Com.Ph. Retrieved
May 11, 2021, from https://www.panitikan.com.ph/kabanata-4-erehe-at-
pilibustero-noli-me-tangere-buod
• Gabion, R. (2015, August 5). Iba't Ibang Paraan sa Pagkilala ng Kahulugan.
Slideshare. Retrieved May 11, 2021, from
https://www.slideshare.net/roseluvgabz/ibat-ibang-paraan-sa-pagkilala-ng-
kahulugan
• Quiambao, J. (2017, July 16). Paghahambing na magkatulad at Di-Magkatulad.
Slideshare. Retrieved May 11, 2021, from
https://www.slideshare.net/SmileNiBadjhe/paghahambing-na-magkatulad-at-di-
magkatulad
• Palero, J.M. (May 19, 2016). Filipino 9 Mga Pahayag na Ginagamit sa Pagbibigay
ng Opinyon at Mga Wastong Gamit ng Salita. Slideshare. Retrieved May 12, 2021,
from https://www.slideshare.net/jmpalero/filipino-9-mga-pahayag-na-ginagamit-
sa-pagbibigay-ng-opinyon-at-mga-wastong-gamit-ng-salita

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon, Rehiyon ng Caraga

Dibisyong Pansangay ng mga Paaralan ng Lungsod ng Surigao
Tagapamanihalang Pansangay: Karen L. Galanida
Kawaksing Tagapamanihalang Pansangay: Laila F. Danaque

Mga Bumuo sa Pagsusulat ng Pilyego ng mga Gawaing Pampagkatuto

Manunulat : Beverlene L. Cordova

Editor : Fe M. Bonono, Jeanyveth Alipao
Tagasuri : Filipina F. Meehleib, Alfe Lito , Jeana Nobleza
Tagalapat : Alfe S. Lito
Tagapamahala : Karen L. Galanida
Laila F. Danaque
Carlo P. Tantoy
Elizabeth S. Laras
Venus M Alboruto
Filipina F. Meehleib
Sammy D. Altres

11