Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s.

410-419

İbrahim Gökhan CEYLAN1

İsa ELİRİ2
AMBALAJ TASARIMINDA KULLANILAN
SUBLİMİNAL MESAJ ÖĞELERİ VE SATINALMA İLİŞKİSİ3
Özet
Ambalajlar, raflarda birçok rakibinin arasında, acelesi olan müşterilerin en fazla
birkaç saniye göz attıkları ortamlarda, dikkat çekme mücadelesi verirler. Bu
nedenle iyi tasarlanmış bir ambalaj grafiğinin, hedef kitlesi başta olmak üzere,
tüketici üzerinde duygusal bir etki yaratması beklenmektedir. Bu yol, tüketicinin
bilinçaltına hükmeden renk ve görselleri kullanmaktan geçer. Ambalaja
baktıklarında, dikkatli izleyicilerin bile nadiren fark edebildikleri, normal algı
eşiğimizin altında kalan ancak bilinçaltımızın fark ettiği detayların, görsel içerisine
gizlenmesinden oluşan bilinçaltı (subliminal) mesajlar, birçok alanda kullanıldığı
gibi, ambalaj grafiğinde de yerini almaktadır. Kaynaklar incelendiğinde beyin,
özellikle iki arketipe çok hızlı reaksiyon göstermektedir, “Doğum, ölüm”. İyi
niyetli olmayan bazı güçler bu önemli detayı fark etmiş olup ürünün satışını
artırmak üzere tasarımlarda bu görselleri kullanmaktadırlar. Bu yolla tüketici, belki
de ihtiyacı olmadığı ürünü, sanki uzun zamandır arıyormuşçasına satın
alabilmektedir. Günümüzde satış patlaması yaşamış olan bazı markalar
incelendiğinde, reklamlarında, ambalaj tasarımlarında ve/veya dergi reklamlarında
bilinçaltı mesajlar kullandıkları görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ambalaj, grafik tasarım, subliminal mesaj, satış, tüketici

1
Yrd. Doç. Dr., Sinop Üniversitesi, Gerze Myo, Tasarım Bölümü, gokhanceylan@sinop.edu.tr
2
Doç. Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Resim Bölümü
3
Bu çalışma Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsünce Ağustos 2014 yılında kabul edilen Doktora
Tezinden oluşturulmuştur.
 411 Ambalaj Tasarımında Kullanılan Subliminal Mesaj Öğeleri ve Satınalma İlişkisi

SUBLIMINAL MESSAGE ELEMENTS and PURCHASING

RELATIONSHIP USED IN PACKAGE DESIGN
Abstract
Packages struggle to lure attention among many rivals on the shelves in areas
where the hurrying customers take a look for a couple of seconds at the most.
Therefore a well-designed package graphic is expected to create an emotional
effect on the consumer, prioritizing the target group. This is achieved via using the
colors and images that dominate the subconscious of the consumer. Subliminal
(subconscious) messages, which is comprised of the details that are rarely
recognized even by the most careful viewers when they look at the package, and
that are below our normal sense of perception but recognized by the subconscious
and hidden in the image, is used in many areas as well as in package graphics.
When the resources are searched the brain shows a very quick reaction to
especially two archetypes: “Birth and death”. Some powers that are not well-
meaning recognized this important detail and they have been using these images in
their designs in order to increase the sales of the product. Through this way the
consumer may buy a product he/she does not really need, as if he/she has been
looking for it all his life. When some brands with the sales boom today are
analyzed, it is observed that subliminal messages are used in commercials, package
designs and / or magazine advertisements.
Keywords: Consumer, graphic design, package, sale, subliminal message

1. GİRİŞ
Ambalaj, içine konulan ürünü, üretildiği yerden nihai tüketicilere ulaştırılması sırasında
dış etkenlerden koruyan ve tanıtan malzemelerdir. Tüketiciler ürünü sadece fonksiyonel
kullanımı için değil aynı zamanda sembolik anlamı için de satın almaktadır. Bu özelliklerinin
yanında ambalaj hem firmanın ismini hem de markasını tüketicilere taşımaktadır. Dolayısıyla
artık yöneticiler ambalajın bu önemini kavrayıp, ürünün ambalajında bir farklılık yaratmaya ve
bir kimlik kazandırmaya çalışmalıdır (Underwood, 2003: 62).
Her ürün kendini birkaç saniye içerisinde anlatacak ve satışını yükseltecek ambalaj
tasarımlarına ihtiyaç duyar. İyi tasarlanmış bir ambalaj, ürünün sattırma gücünü artırmaktadır.
Bunun için ise tüketicinin dikkatini çeken, akılda kalıcı, tüketicinin ihtiyacı olmadığı halde
kendisine, satın alma dürtüsü yaşatan ambalajlar tasarlanmalıdır. Eğer ambalaj tasarımı dikkat
çekiciliğini kullanıp, ürünü tüketicinin eline aldırabilmişse tüketicinin o ürünü satın almasını
sağlayacaktır. Böylelikle ambalaj satış görevi üstlenmiş olur. Tıpkı bir butikten kıyafet alırken,
satış temsilcisinin bize sunduğu bilgiler gibi, market raflarındaki ambalajlar da tüketiciyi
bilgilendirir. Farklı mağazalarda farklı davranış sergileyen satış temsilcilerinin varlığına şahit
oluruz. Bazıları daha arkadaş canlısı ve yardımsever, bazıları ise temsilcisi oldukları markaların
imajı gereği daha mesafeli bir tavır içerisindedirler. Kimi ambalaj tasarımları çok şık ve sade
kimi tasarımlar ise canlı ve samimidir. Görüldüğü gibi satış temsilcisinin olmadığı mekânlarda
ambalaj bu görevi üstlenmekte ve tüketiciyi etkilemeye çalışmaktadır (Ergüven, 2012: 26).
Ürünün, üreticiden tüketiciye ulaşmasında bu süreci finalize eden bir sektör olarak
ambalaj, grafik tasarım ürünleri içerisinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Grafik tasarımın alt

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
İbrahim Gökhan Ceylan – İsa Eliri 412

dalları arasında ambalaj tasarımı, tasarım ihtiyacı ve üretimi açısından kurumsal kimlik, basın
yayın tasarımı gibi dallara nazaran oldukça farklılık gösterir. (Durmaz, 2004: 132).
Tasarımcılar için tek başına kullanılan sıradan renkler ve illüstrasyonlar yetmemiş olacak
ki, zamanla tüketiciyi farklı imgelerle ikna etme çabasına girilmiştir. Bilinçaltı mesajların
temelini ikna oluşturmaktadır. İknaya yönelik bütün durumlar, muhatap alınan kişileri başlama
noktasından alıp, hedefteki noktaya getirmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle bu çalışmada,
ambalaj tasarımında kullanılan subliminal mesajlar ve satın alma ilişkisi incelenecektir.
2. YÖNTEM
Araştırma, nitel araştırma yöntemi özelliği taşıyan, ‘’betimleme araştırma” yöntemidir.
Betimsel araştırma kurumların, grupların mevcut durumlarıyla ilgili geniş açıklamalar yapmak
için çok sayıda denek ve objeyle belli bir zaman dilimi içerisinde yapılan çalışmadır (Kaptan,
1995: 59). Bu araştırma amaç yönünden irdelendiğinde ise inceleme ağırlıklı bir çalışmadır.
3. AMBALAJ
3.1. Ambalaj Tanımı ve Türleri
Ürünün, içeriğini ve çevresini koruyan, taşıma ve depolanmasını, satışını, kullanılmasını
kolaylaştıran, ileride kısmen veya tamamen atılabilecek veya geri dönüşümlü bir malzemeyle
kaplanması, sarılması, örtülmesi ya da birleştirilmesidir. Ambalaj, ürün dizisindeki maddenin
veya ürünün içine konulduğu kap, sarmalıktır (Tek, 1999: 376).
Ambalaj, bir ürünün üreticiden tüketiciye kadar uzanan dağıtım zincirinde, güvenli
ulaşımın sağlanabilmesi için kullanılan koruyucu araçların tümüdür. Ambalaj, ürünü koruyan ve
onu tüketiciye sunan bir platform olarak değerlendirilmektedir (Suher, 2005: 651).
Tek bir ürünü üç aşamada ambalajlamak gerekebilir ve bu ambalajlar üç değişik düzeyde
materyalden oluşabilir. Birincil ambalaj satış ambalajı, ikincil ambalaj dış ambalaj ve üçüncü
aşama olan ise nakliye ambalajıdır. Bunlar ürünün içeriğine göre farklılık gösterirler. Bazı
ürünler için ikincil ambalaja ihtiyaç duyulmaksızın birincil ambalajlar nakliye ambalajına
yerleştirilerek taşınabilir.
3.2. Ambalaj Tasarımı
Ambalaj grafiği, ürünün, tüketici ile temas kurmasına sebep olmaktadır. Adeta ürünün
dilidir. Bu dilin etkili olması, tanıtımın olumlu sonuçlanmasını sağlar. Şüphesiz ne tek başına
güzel bir ambalaj, kötü bir ürünle, ne de tek başına kaliteli bir ürün, kötü bir ambalajla satışını
artırabilir (Pektaş’tan aktaran Aygün, 2007: 24). Ambalajın endüstriyel yapısının üzerinde
kullanılacak görsel öğelerin, doğrudan yalın bir dille müşterisi ile temasa girmesi
gerekmektedir. Sadelik ambalaj tasarımında çok önemlidir. Çünkü çok hızlı bir şekilde
müşterisine doğru bilgiyi ulaştırması gerekmektedir.
Ambalaj grafiği, ürünün tüketiciyle iletişim kurmasını sağlar. Bu nedenle ambalaj etkili
bir pazarlama aracıdır. Ambalaj tasarımı temelde iki gereksinimi karşılamaktadır; fiziksel işlev
ve iletişimdir. Fiziksel açıdan ambalajın koruma ve taşıma fonksiyonları anlaşılmaktadır.
Ambalaj iletişimi ise ürünün ne olduğundan başlayıp, kimi zaman kullanım ve uyarı için gerekli
bilgilere, kurumsal kimliği devam ettirmeye ve marka imajını sağlamlaştırmaya kadar süren
basamakları içeririr (Uçar'dan aktaran Gülerce, 2007: 487)

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
 413 Ambalaj Tasarımında Kullanılan Subliminal Mesaj Öğeleri ve Satınalma İlişkisi

3.2.1. Ambalaj Rengi

Ambalaj iletişiminde renk, markayı tanımlayabilir ve bir çok psikolojik etki yaratmayı
sağlar. Parlak renkler, hafiflik, kutlama ve mutluluk duygusu barındırırken, daha koyu renkler
ciddi bir hava hissettirmektedir. Metal folyo, koruma amaçlı değil de görsel unsur olarak
kullanıldığında, çoğunlukla yüksek kalite ve pahalılık imajı sağlamaktadır (Akgün, 2004: 40-
41).
Tüketici her hangi bir renk ürünü ihtiyacı olduğu için satın alabilir. Örneğin mavi bir
kazak almak için alışverişe çıkabilir ve ya tüketici bilinçaltından mavinin karakteristik
özelliklerine ihtiyaç duyar ve bilinçaltı yönlendirmesi ile mavi renkli ürünü seçer (Nuhoğlu,
2006: 48).
Renklerin insanlar üzerindeki bu psikolojik etkileri nedeniyle, işletmeler satış stratejileri
içerisinde ürünün ambalajından başlayıp, reklama, mağaza atmosferine kadar pek çok konuda
renk tercihine ve kullanımına dikkat etmek zorundadır (Marketing Türkiye, 2004: s. 28).

3.2.2. Ambalaj İllüstrasyonu

Ambalajın bilgi vermenin ötesinde tüketici davranışını etkilemeye yönelik duygusal
yönü daha baskındır. Logo stili, metin stili, semboller, ikonlar, renkler, dokular, fotograf ve
illüstrasyon gibi grafik elemanların biçimlenmesi ile de belirginleşir (Meyers ve Lubnier'den
aktaran Aygün, 2007: 24).

Ürünün, satın alınmasına yönelik bir etki yaratmak, ambalaj tasarımcısının hedefleri
arasındadır. Bu nokta da ambalajda kullanılan illüstrasyonun önemi, tartışılamayacak kadar
büyüktür. Ambalaj tasarımında önemli olan nokta, ürünün hedef alıcılar tarafından fark
edilmesini sağlamaktır. Etkili bir illüstrasyon ürünün satışında etkin rol oynayabilecek
anahtarlardan birisidir.

4. BİLİNÇALTI (SUBLIMINAL) MESAJ ve İKNA KAVRAMI

Bilinçaltını etkilemeyi amaçlayan resim, imge, görüntü, ses ve her türlü mesajlara
‘subliminal mesaj’ denilmektedir. Subliminal mesaj, başka bir objenin içine gömülü olan bir
işaret ya da mesajdır ve normal insan algısının aynı anda bu mesajı fark etmesi çok zordur.
Görsel ve işitsel olarak (bilinçli) algılananlar değil; bilinçaltı düzeyinde algılanan söz, resim,
görüntü ve şekillerden oluşur ( Bilen, 2013: 45).
İkna etme, rekabetin yoğun olduğu ortamlarda marka seçimi geliştirmeye, alternatif
markalara olan tutumu değiştirmeye, ürün algılamalarını geliştirme ve değiştirmeye, markanın
denenmesini sağlamayı amaçlamaktadır. "Hiç bir sabun Hacı Şakir' den daha saf ve daha doğal
değildir, "fark göremiyorum, farkı fiyatı" v.b. sloganlar buna örnek gösterilebilir (İslamoğlu,
1999: 496).
İknanın temel amacı, belirlenen hedef üzerinde arzulanan etkinin oluşturulmasıdır. Hedef
birey, grup ya da bir kitle olabilir. Bırakılmak istenen etkiyle hedef üzerinde zihinsel düzeyde
bir değişim ya da güçlendirme (baskılama) hedeflenir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta ise
iknada zorlama olmayışıdır. Ayrıca teorik olarak karşılıklı istek ve eşit koşulların ikna sürecinde
var olduğu kabul edilir. Karşılıklı istek ve eşit koşulların varlığı, zorlama unsurunun olmaması,
iknayı subliminal mesajdan ayıran en önemli unsurlardır. Reklamcılık, ikna etme esasına

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
İbrahim Gökhan Ceylan – İsa Eliri 414

dayandığından eşit koşulların olmaması subliminal mesajlarla yapılan reklamlarda, tüketicinin

satın alma kararının etkilendiğini gösterir (Darıcı, 2013: 15).

4.1. Bilinçaltı Mesajlarda Arketip Kavramı

İnsanların doğumundan hatta doğum öncesinden getirdiği bazı yol göstericiler sayesinde
geldiği dünya da yabancılık çekmemektedir. İlk örnekler, ilk fikirler (arketipler) sayesinde dış
dünyaya nasıl davranacağını bilir.
Arketipler, her bireyin kendi içinde sahip olduğu / içinde taşıdığı, tüm insanlık için ortak
olan evrensel motifler yoluyla doğuştan kendilerine miras bırakılmış olan ifade biçimleridir
(Taylor, 2009: 108).
Jung’ un kuramı bilinç ve bilinçdışı olarak iki kavramı ele alır ve bilinçdışını da ikiye
ayırmaktadır. Buna göre kişisel bilinçdışı ve kollektif bilinçdışı olarak iki adet bilinçdışı vardır.
Kişisel bilinçdışı pek çok insanın algıladığı bilinçaltına benzer akla kolayca getirilebilecek olan
olaylar ve bastırılmış durumda olan diğer anıları kapsamaktadır.
Jung’ un diğer teorilerden çarpıcı şekilde ayrılmasına sabep olan kavram ise; kollektif
bilinçaltıdır. Bunu ruhsal kalıtım olarak algılayabiliriz. Burası bir anlamda bütün
deneyimlerimizi depoladığımız yerdir. Hepimiz bu bilgilerle doğarız ancak hiçbirimiz bunun
tamamen bilincinde olamayız. Kollektif bilinçdışı öncelikle duygusal olanlar olmak üzere tüm
deneyimlerimizi ve yaşantılarımız etkisi altına almaktadır (Güler, 2008: 67). Jung’ a göre
arketipler kollektif bilinçdışının yapı taşlarıdır.

5. AMBALAJ TASARIMINDA BİLİNÇALTI MESAJ KULLANIMI

5.1. Ambalajlarda Kullanılan Bilinçaltı Mesaj İmgeleri
Eskiden yalnızca ürünü muhafaza etmesi için kullanılan ambalajlar, günümüzde
tüketicilere ürünü tanıtan, beğendiren ve satın alma kararı oluşturan bir fonksiyon durumuna
gelmiştir. Başarılı pazarlamacılar, ambalajın, tüketici için ne kadar hayati önem taşıdığının
farkındadırlar. Pazarlamacı için kilidi açacak anahtar, ambalajı güçlü bir satış silahına
dönüştürmek ve rekabette bir avantaj sağlamaktır. Bu nedenle ambalaj konusunda yatırımlar her
yıl artmaya devam etmekte ve ambalaj planlaması şirketler bünyesinde her gün daha büyük
önem kazanmaktadır (Meyers ve Lubliner, 2003: 21).

Resim 1. Subliminal Mesaj - 1

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
 415 Ambalaj Tasarımında Kullanılan Subliminal Mesaj Öğeleri ve Satınalma İlişkisi

Günümüzde kullanım oranının arttığı subliminal mesajlar, tüketicisini etkisi altına alan ve
hedefi vuran bir strateji olarak düşünülmektedir. Birçok ülke tarafından etik bulunmamasına
hatta yasaklayıcı kanunlar alınmasına rağmen önüne geçilememektedir. Satış patlamaları
yaşayan birçok ürünün ambalajından, reklamına kadar birçok tanıtım materyalinde karşımıza
çıkmaktadır.

Resim 2. Subliminal Mesaj - 2

Ambalajlar da hedef, haz yaratmak olduğu için yoğun olarak kullanılan doğum
arketipidir. Bununla bağlantılı olan cinsel çağrışımlar çok fazla örnekte bulunmaktadır. Basılı
metaryallerde kullanılan subliminal mesajlarda genel olarak yazı ya da cinsel içerikli imajların
kullanılması mevcuttur. Yukarıdaki ambalajda da cinsel içerikli görüntü sayesinde bilinçaltına
ulaşıp satın alma işlemini gerçekleştirme ve akılda kalıcılığı artırmak hedeflenmektedir.

Resim 3. Subliminal Mesaj – 3

3.1. Ambalajlarda Kullanılan Subliminal Mesajların Satın Almaya Etkisi
Tüketici davranışı, kişi ya da grupların kendi ihtiyaçlarını karşılayacağını düşündükleri
mal ve hizmetlere yönelik satın alma konusunda gösterdikleri olumlu ya da olumsuz tepkilerdir.
Tüketici davranışı, tüketicilerin ihtiyaçlarını en iyi şekilde tatmin edebilmek için, sahip
oldukları değerleri (para, kredi, zaman, güç) kullanma kararlarıyla ilgili bir terimdir (Burton,
Marcus vd,1975; Aktaran, Arpacı vd.,1992: s.16).

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
İbrahim Gökhan Ceylan – İsa Eliri 416

Reklamlarda bilinçaltına yönelik mesajlarla yapılan çalışmalar belki de en yaygın olan ve

hedefi vurduğu düşünülen tüketiciyi etkileme yöntemidir. Bilinçaltı mesajlar çok eski tarihlerie
dayansa bile reklamcılıkta ilk olarak kabul edilen James Vicary, 1975 yılında bir film gösterimi
sırasında beş saniyede bir, saniyenin 3000'inde biri hızla perdeye ''Coca-Cola İç!'', ''Patlamış
Mısır Ye!'' gibi komutlar yansıtmış, bu çalışmanın ardından Coca-Cola satışlarının %18,1,
patlamış mısır satışlarının ise %57,8 oranında arttığı görülmüştür. Ancak daha sonra halkın
tedirginliği üzerine çeşitli baskılar yapılarak bu tarz bir deney yapmadığı yönünde açıklamalar
yapmak zorunda bırakılmıştır.
Fakat bu uygulamanın 50. yılında Uluslararası Marka Pazarlama Konferansında alana
hakim 1.400 adet marka-pazarlama uzmanına iki hayali marka olan ‘Delta’ ve ‘Theta’
markalarından ‘Delta’ yı seçmelerin yönünde subliminal mesaj gönderilmiştir. Delta’ yı
seçenlerin oranı yine araştırmacıları haklı çıkarmıştır. Oran %81’ dir (Darıcı, 2013: 329-330).
Çeşitli gıda ambalajlarını inceleyecek olursak, karşımıza bir çok subliminal mesajlar
içeren ürünler çıkacaktır. Bir kısmı ticari amaçlı bir kısmı cinsel içerikli mesajlardır. Satışları
yüksek olan ve ya satış patlamaları yaşayan bir çok firmanın ürünü incelenecek olursa bunların
altında reklamları ile birlikte ambalajlarında da tüketicileri harekete geçirecek gizli mesajlar
kullandıklarını görebiliriz.
Dikkatli bakıldığında KFC'nin hamburger reklamında ticari içerikli mesaj görebilmemiz
mümkündür. Bkz, Resim.4. Gördüğünüz üzere marulların arasına gizlenmiş 1 dolar vardır.
Burada kullanılan para görseli ilk başta çokta akılcı gelmeyebilir. Ancak buradaki hedef
Snacker’in bir dolardan bile ucuz 99 cent olduğuna yapılan vurgudur. Snacker' ın içindeki 1
dolar da bilinçaltınıza bu üründen satın almanın "kârlı" bir iş olacağı mesajını vermeyi
hedeflemektedir. Bilinçaltımız zannettiğimizden daha karmaşık bir yapıdır ve bu yapı bu
mesajların analizleri yaparak ayrıştırıp bizi satın alma davranışına yönlendirmektedir.

Resim4.Subliminal Mesaj – 4
Hedef kitlesi ağırlıklı olarak çocuklar olmasına karşın, reklamcılar cinsel içerikli
görseller kullanmaktan da çekinmemişlerdir. Örneğin “Maoam” marka küçük ambalajlı sakız.
Sakızın hangi meyveli olduğunu göstermek için kullanılan görsellerin, çokta masumane
hazırlanmadıklarını söylemek mümkündür. Bir çok ülkede etik olmadığı düşünülen ve

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
 417 Ambalaj Tasarımında Kullanılan Subliminal Mesaj Öğeleri ve Satınalma İlişkisi

yasaklanan subliminal mesajın çocukların sıklıkla tükettiği ürünlerde bile görmemiz

mümkündür. Bkz, Resim5.

Resim 5. Subliminal Mesaj – 5

Bir diğeri ise Skittles şeker ambalajı Bkz, Resim 6. Ambalajın altındaki yazı
incelendiğinde "SEX"plosion. EXplosion kelimesinde büyük harfle yazılan harfler sadece EX
ve başındaki S'dir. Burada amaç hedef kitleyi subliminal mesaj yardımı ile satın alma
davranışına itmek ve devamlılığını sağlamaktır. ‘S’ harfinin tesadüfi olarak gelmediğini
gözlemlemek mümkündür. İlk bakışta bilinçli olarak fark edemeyeceğimiz bu küçük ayrıntıyı
bilinçaltımız fark etmeye ve bizi satın almaya yönlendirmektedir.

Resim 6. Subliminal Mesaj – 6

6. GENEL DEĞERLENDİRME
Bir ürünün tercih edilmesinde o ürünün ambalajı, o ambalajın tercih edilmesinde de
tasarımın önemi büyüktür. Genellikle reklamlarda kullanılan subliminal mesajlar çok eskilerden
beri toplumlar üzerinde denenmektedirler. Son zamanlarda sesler, reklamlar, afişler derken bu
mesajların kullanımı ambalajlara kadar gelmiştir. Basılı reklam materyallerine ve ambalajlara
sözcük ya da cinsel imajların yerleştirilmesi aracılığıyla insanların algılayamayacağı
yöntemlerle, bilinçaltına yönelik reklam kampanyaları düzenlenmekte, tüketicinin belki de
normal şartlarda satın alma eylemine geçmeyeceği ürünlerin bile alınmasına sebep olmaktadır.
Bilinçaltı mesajların etkileriyle satın aldığımız ürünlerdeki en büyük problem rekabet ortamının
olmamasıdır. İkna da rekabet devreye girmektedir. Başka ürünlerle karşılaştırma devreye
girerken subliminal mesajlar kullanılan ürünlerde bu söz konusu değildir. Günümüzde
reklamcılar tarafından yoğun olarak kullanılmakta olan bu silah, insanların DNA’sında zaten

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
İbrahim Gökhan Ceylan – İsa Eliri 418

var olan ve savunmasız olduğumuz noktaları hedef almaktadır. Arketipler, insanların

doğumundan hatta doğum öncesinden getirdiği bazı yol göstericilerdir. Bu sayede dünya da
yabancılık çekmemektedir. Çok fazla arketipimiz olmasına rağmen, “Doğum-Ölüm” arketipleri
insanlar üzerinde en etkili olanlardır. Doğum arketipi, cinsellik gibi bir silahı içinde
barındırırken, ölüm arketipinde de korku, şiddet vs. bulunmaktadır. Üstelik o kadar ileri
boyuttadır ki bu silahı çocuklar için hazırlanan ürünlerin ambalajlarında dahi kullanmaktan
çekinmemişlerdir. Ayrıca reklamda bilinçaltına yönelik uyaranlar kullanmak, bazı hükümetler,
dernekler ve bu yöntemin sıklıkla uygulandığı ülkelerdeki birçok kurum/kuruluş tarafından etik
bulunmamaktadır. Tüketici gözüyle baktığımızda bütün bu örneklerden yola çıkarak, bilinçaltı
mesajların etkilerinin önemli boyutlara ulaştığı ve ciddi önlemlerin alınması gerektiğini
söyleyebiliriz. Birçok alana yayılmış ve toplumların bu mesajların etkisi altında yoğun olarak
kaldığı günümüzde reklamların, ambalajların, afişlerin, sinema filmlerinin, kliplerin vs.
denetlenerek piyasaya sürülmesine izin verilmelidir.

KAYNAKLAR

AKGÜN, C. (2004). Ambalaj Tasarımı, Başarılı bir ambalaj projesi için,

profesyonellerden notlar- Ürünün Raftaki Kimliği (1. Baskı). İstanbul: Matbaa
Teknik Dergisi Yayınları.
ARPACI, T., Doğan, Y. A., Böge, E., Tuncer, D. ve Üner, M. M. (1992). Pazarlama.
Ankara: Gazi Yayınları.
AYGÜN, E. (2007). Ambalajın Tüketici Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Gıda
Maddeleri Üzerinde Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya
Üniversitesi, Sakarya.
BİLEN, İ. (2013). Bilinçaltınız Elimizde, (I. Baskı) İstanbul: Bilsam Yayınları.
DARICI, S. (2013). Subliminal İşgal, Bilinçaltımızı Ele Geçiren Mesajlar. İstanbul:
Destek Yayınevi.
DURMAZ, Ö. (2004). Ambalaj Tasarımı, Başarılı bir ambalaj projesi için,
profesyonellerden notlar- Ambalaj Tasarımı Eğitimi (1. Baskı). İstanbul: Matbaa
Teknik Dergisi Yayınları.
ERGÜVEN, S. (2012). Reklamcılık - Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam. Anadolu
Üniversitesi Yayını No: 2652. 26
EUGENE Taylor (2009) The Mystery of Personality: A History of Psychodynamic
Theories, New York, S: 108
GÜLER, H. (2008). Algıların Ötesi: Bilinçaltı Reklamcılık Bilinçaltı Reklamcılığın
Tüketici Davranışları Üzerindeki Etkileri Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
GÜLERCE, E., 2007, Yenilenen Ambalajın Ürün Satışına Etkisi, II. Uluslararası Matbaa
Teknolojileri Sempozyum Kitapçığı, s: 487 , Ankara Gazi Üniversitesi Basımevi.
İSLAMOĞLU, A. H. (1999). Pazarlama Yönetimi, İstanbul: Beta Yayınları.

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419
419 Ambalaj Tasarımında Kullanılan Subliminal Mesaj Öğeleri ve Satınalma İlişkisi

KAPTAN, S. (1995). Bilimsel Araştırma Teknikleri. (10.basım). Ankara: Rehber

Yayınevi
KEMAL, S. ve Diğerleri (2005). Markalaşma Serüveninde Ambalaj, IV. Uluslararası
Ambalaj Kongresi ve Sergisi Bildirleri. İzmir.
Marketing Türkiye (2004). “Pazarlamanın Renkli Dünyası”, Yıl:2, Sayı: 46, 15 Şubat
MEYERS, H. ve DUBLİNER, M. (2003). “Başarılı Ambalaj, Başarılı Pazarlama” ,
İstanbul: Rota Yayın Yapım Tanıtım.
NUHOĞLU, R. (2006). Rengin Tüketici Satın Alma Davranışlarına Etkisi.
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
TEK, Ö. B. (1999). Pazarlama İlkeleri, Global Yönetimsel Yaklaşım, Türkiye
Uygulamaları. (8.baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
UNDERWOOD, R. (2003). The Communicative Power of Product Packaging: Creating
Brand Identitty Via Lived and Mediated Experience. Journal of Marketing
Theory and Practice, Vol. 11, No. 1, Winter, 62-76.

The Journal of Academic Social Science, Yıl: 2, Sayı: 8, Aralık 2014, s. 410-419