lawak ng sakop ng Asya, magkakaiba ang uri ng topograpiya, klima, at vegetation cover ng mga lupaing kabilang dito. Bunga nito, nagkakaiba rin ang uri ng pamumuhay at kultura ng mga taong naninirahan dito. Pamilyar ka ba sa Asyang pinaninirahan mo?
Ano ang Asya para sa iyo?
Ito ba ay isa lamang lupalop o
mayroon ka pang ibang ibig ipakahulugan sa salitang Asya? Aralin 1 Ang Asya sa Daigdig Sagutan ang simulan (journal entry) sa pahina 3 Globo Asya bilang Konseptong Heograpikal Ang Asya ay isa sa pinakamalaking lupalop o kontinente sa daigdig. Ito ang pinakamalaking lupalop na may sukat na 44, 579,000 kilometro kuwadrado. Ito ay halos ikatlong bahagi ng kabuuang kalupaan ng daigidig. Mas malaki ang Asya kaysa sa pinagsama-samang sukat ng mga lupalop ng Australia, Europa, at Hilagang Amerika. Ang Asya rin ang may pinakamahabang baybayin na mayroong sukat na 62,800 kilometro. Sa pangkahalatan, ang mga bahagi ng Asya ay matatagpuan sa silangan at hilagang hating-globo. Matatagpuan sa Asya ang lahat ng uri anyong lupa, anyong tubig, at klima. Tatlo sa mga karagatan ng daigdig- Artiko Indiyano Pasipiko Ito ang mga pumapalibot sa lupalop ng Asya. Tahanan din ito ng napakaraming hayop at halaman Ilansa mga hayop na sa Asya lamang matatagpuan ay ang Asyanong elepante at tigre, kamelyo, king cobra, Komodo dragon, at panda. Sa Asya rin matatagpuan ang pinakamataas na lugar sa mundo, ang Bundok na Everest na bahagi ng Kabundukan ng Himalayas sa Timog Asya. Sa lupalop din na ito matatagpuan ang pinakamababang bahagi ng daigdig, ang Dead Sea na nasa Kanlurang Asya. Pinaghati-hating Lupalop Kardinal na lokasyon-Hilaga, Kanluran, Silangan, Timog at Timog- Silangan Silangan, gitnang silangan at malayong silangan. Nariyan din ang pagkakahati na batay sa mga magkakalapit na mga bansang lubos na magkakaugnay ang ekonomiya at pamumuhay. Nariyan ang bahagi ng Asya- Pasipiko at ang bahagi ng bayan ng mga Arabo bilang ilang halimbawa. Nagbunga ang paghahating ito sa iba’t iba, at kadalasang nakalilitong mga katawagan. Nagpapatunay lamang ito na ang Asya bilang bahagi ng daigdig ay tunay na malaki at komplikado. Ang pagtingin sa Asya bilang isang konseptong heograpikal ay ang pagtingin sa Asya bilang lupalop na nagbubuklod sa mga anyong lupa at anyong tubig, sa mga hayop, halaman at mga kapakinabangan, at sa mga taong naninirahan dito. Dapat nating maunawaan na ang kasaysayan at ang kasalukuyang pamumuhay ng mga tumuturing sa Asya bilang tahanan ay naaapektuhan ng kanilang kapaligiran. Maging ang kapaligiran ay naaapektuhan din ng mga taong naninirahan dito. Asya bilang Konseptong Kultural Ang Pangalang Asya ay nagmula sa salitang Griyego na ‘Aoia o Asie. Mula ito sa pangalan ng isang nimpa ng karagatan sa mitolohiyang Griyego na pinaniniwalaang nagmula sa dulong silangan ng Europa. Ayon pa sa mitolohiya, siya ay asawa ni Prometheus, isang Titan na lumikha sa sangkatauhan. Ang pangalan namang ito ay pinaniniwalaang hango sa salitang Akkadian (2500BKP hanggang 800 BKP) na asu na ang ibig sabihin ay lumabas at bumangon, marahil dahil sa bahaging ito namamataang sumisikat ang araw. Si Herodotus ang ama ng kasaysayan, ang unang sumulat at tumukoy sa bahaging ito ng daigdig bilang Asya noong 440 BKP. Ang mga pangkat ng tao at mga pamayanang dati nang naninirahan sa bahaging ito ng daigdig ay may sari-sariling tawag sa kanilang mga maliliit na lupain. Hindi pa nila lubos na nababatid na sila ay nasa isang lupalop at hindi rin nila ito tinatawag na Asya noon. Noong una, Asya ang ibinigay na pangalan ng mga Griyego, na mga taga- Europa, sa kanlurang bahagi ng lupalop na ito na malapit sa kanilang pamayanan. Sila ang unang pangkat ng tao na tumuring sa mga pamayanan, estado, at kaharian bilang isang pamayanang maaaring mayroong nagkakaparehong kultura. Samakatuwid, ang Asya ay isang banyagang konsepto para sa mga naninirahan sa lupaing ito. Hindi naglaon ay tinanggap na rin ng mga naninirahan dito ang pangalang Asya at lumipas pa ang maraming siglo, ito na ang pangalan ng buong kontinente sapagkat ito na ang nakatala at nakasanayan. Sa mahabang panahon, kaakibat ng Asya bilang konseptong kultural ang mga katangiang kakaiba (exotic), tradisyonal, at espiritwal. Laman ng maraming panitikan, lathalain, at pelikula ang mga kakaibang pangyayari na sa Asya lamang maaaring matagpuan. Naririyan din ang mga tradisyon at disiplinang panlipunan, pampamilya at pandaigdigang relihiyon. Kaakibat na ng pag-unlad ng kasaysayan ng Asya ang mga ganitong uri ng pagpapakahulugan. Sa kasalukuyan, halos kalahati ng buong populasyon ng mundo ay naninirahan sa lupalop ng Asya. Humigit-kumulang na apat at kalahating bilyong tao ang tumuturing dito bilang tahanan. Hindi pa kasama sa bilang na ito ang mga pamilyang nandayuhan na at lumipat na sa ibang lupalop. Nasa Asya ang mga pinakamalalaking bansa kagaya ng Rusya na may sukat na 17,125, 200 kilometrong kwadrado. Nasa lupalop ding ito ang mga bansang may pinakamalaking bilang ng populasyon kagaya ng Tsina na mayroong mahigit 1.3 bilyong mamamayan at India na mayroon ding populasyon na higit sa 1.3 bilyong katao. Unang araw-Asynchronous Sagutan ang mga sumusunod na tanong: 1. Magbigay ng ilang mga bansang kabilang sa Asya. 2. Bakit mahalagang pag-aralan ang kasaysayan ng kontinenteng Asya? 3. Paano mo mailalarawan ang Asya bilang isang kontinente? Ikalawang araw-Synchronous Balik Aral Buuin ang mga pangungusap punan ng tamang sagot ang bawat patlang. 1. Ang pangalang Asya ay nagmula sa salitang ____________ na ‘Aoia o Asie. 2. Si ___________ ang ama ng kasaysayan. 3. Tatlo sa mga karagatan ng daigdig-ang Artiko, ___________, at Indyano-ang pumapalibot sa lupalop ng Asya. 4. Ang __________ang pinakamalaking kontinente sa daigdig. 5. Ito ang pinakamataas na lugar sa mundo, ____________________. Katangian ng Kultural ng Asya Nagbigay ang historyador na si Colin Mason ng mga higit na kapuna-punang katangian ng Asya bilang isang konseptong kultural. Ayon sa kaniya, ang Asya ay kakikitaan ng mga ekonomiyang kolonyal. Maaaring may ilang mga bayan at bansa nang bumabangon na mula rito, ngunit nariyan pa rin ang mga bayan at bansang nakasandig sa mga malalakas na ekonomiyang dating sumakop sa kanila. Mayroong yugto sa kasaysayan ng Asya na halos lahat ng bansa at bayan dito ay nasakop ng mga makapangyarihang mga bansa mula sa ibang bahagi ng mundo. Sa loob halos ng kalahating milenyo, ang mga banyagang mananakop na ito ay nanatili sa Asya. Dito sila ay nagdala ng kanilang mga batas at alituntunin, mga paniniwala at relihiyon, at mga tradisyon at pagpapahalaga. Ang kanilang pagdating at pananatili sa Asya ay nagdulot ng malaking pagbabago sa lahat ng aspekto ng pamumuhay. Isa sa mga pinaka-naapektuhan ay ang kabuhayan at ekonomiya ng mga Asyano. Marami sa mga industriya ang namatay dahil mayroon lamang iilang industriya na pinahahalagahan ang mga mananakop. Bumuo ang mga mananakop ng maraming bagong sistema ng agrikultura, pangangalakal, at pagbabayad ng buwis. Naging madalas din at halos walang katapusan ang pagsandig ng mga kolonya sa kanilang mananakop. At kahit ilang taon na ang nakalilipas matapos ang panahon ng kolonyalismo at imperyalismo, nakasandig pa rin ang maraming bansa at bayan sa mga makapangyarihang bansa na ito. Buhay na buhay pa rin ang mga sistemang naiwan at sadyang napakahirap na baguhin o hindi naman kaya ay ibalik sa dati. Ang kabuhayan at ekonomiya ng Asya sa kasalukuyan ay mayroong ganitong katangian. Ikalawa sa mga kapuna-punang katangian ng Asya ay ang malaking agwat sa pagitan ng mga mayamang mamamayan at mahihirap na mamamayan ng isang bansa. Maaaring bunga ito ng pagkakaroon ng kolonyal na ekonomiya ng maraming bansa at bayan sa Asya. Umuusbong ang hindi pagkakapantay-pantay ng mga mamamayan sa Asya. Ilan sa mga tuwirang dahilan ng agwat na ito ang mga sumusunod: • hindi pantay na sahod ng mga manggagawa sa isang bansa at sa iba pang mga bansa; • hindi pantay na pagtrato at pagbibigay ng oportunidad sa mga manggagawang walang kasanayan at sa mga manggagawang mayroong kasanayan; • polisiyang nilikha ng pamahalaan at pagbubuwis; at • edukasyon at iba pang institusyong panlipunan Pang huli, ayon kay Colin Mason, ang mga Asyano sa kasalukuyan ay mayroong papataas na occidentalist na pananaw. Mula ito sa konsepto ng Occidentalism,akda nina Ian Buruma at Avishai Margalit, na tumatalakay sa kasalukuyang disposisyon ng mga Asyano patungkol sa mga Kanluranin at iba pang hindi taga-Asya. Ang Occidentalism ay ang kasukdulang pananaw kontra sa mga Kanluranin. Ilan sa mga bunga nito ay ang pag-iiba ng pananaw hingil sa pamumuhay sa isang lungsod, pagtakwil sa agham at pangangatwiran, pagtaliwas sa burges na pamumuhay, at pagkagalit sa mga hindi nananampalataya. Ito marahil ay tugon ng mga Asyano sa naunang pagtingin ng mga Kanluranin sa kanila. Kakaiba (exotic) at mababang uri Sinasalamin ang mga hindi patas na pagtinging ito sa akdang Orientalism ni Edward Said. Ayon sa kaniya, nag-ugat din ang mga pananaw at ideolohiyang oriental sa kolonyalismo. Ginamit aniya ang pananaw na ito upang maisakatuparan ang kolonyalismo at mapalawig pa ang pananatili ng kapangyarihan ng Kanluraning mananakop. Asyanong Pagpapahalaga Ang ilan sa mga pagpapahalagang Asyanong ito ay ang mga sumusunod: • Ang pagkakabuklod-buklod o pagsasama-sama ng mga miyembro, mapa-pamilya man ito o mapa-lipunan ay ninanais ng mga Asyano tungo sa pagkamit ng iisang hangarin o mithiin. • Ang pangkalahatang kapakinabangan ang madalas na iniisip ng mga Asyano. Kahit ang sariling kapakanan ay handa nilang isakripisyo para sa ikaaayos ng lahat. Ganito rin ang inaasahan sa lahat ng miyembro ng pangkat o lipunan. • Ang edukasyon para sa mga Asyano ay mataas na pagpapahalaga. Ito ang nagbibigay kapangyarihan sa kanila upang maabot ang mithiin. Dito rin nag-uugat ang pagnanais ng mga Asyanong maisulong ang teknolohiya. • Ang mga Asyano ay kilala sa pagiging masinop. Sila ay kakikitaan ng pagiging masigasig sa pag-iipon at paghahanda para sa mga mas makabuluhang bagay. Asya bilang Konseptong Politikal Ang Asya ay mayroong humigit- kumulang na limampung bansa. Ang mga bansang ito ay mayroong iba’t ibang anyo, ideolohiya, at pamamaraan ng pamamahala. Iba-iba rin ang mga anyo ng kani-kanilang mga batas at alituntunin. Ang lupalop din na ito ay kakikitaan ng mga kaharian. Mayroon ding mga republika, sosyalista, sultanato, at nasa ilalim ng diktadurya at pamahalaang totalitaryanismo. Bagama’t ang konsepto ng demokrasya ay banyaga sa Asya, noong dumating naman ito ay binigyan ng sariling mukha. Ang kapangyarihan mula sa mamamayan ay nalimitahan. Ang kalayaang pangako ng demokrasya ay nagkaroon ng karampatang bigat ng responsibilidad at tungkulin. Ilan sa mga ideolohiyang pampamahalaan at pang-ekonomiya ang binigyan ng bagong mukha sa Asya. Ito ay sinusundan ng iba pang bansa. Ang iba ay tinututulan ang mga pamamaraang ito. Mayroon namang mga bansa sa ibang lupalop na sinusubaybayan ang mga kilos ng mga bansa sa Asya upang malaman kung matagumpay ba o hindi ang pagsasakatuparan sa mga ideolohiya at paraan ng pamamahalaang ito. Nasa Asya rin ang ilan sa mga pinakamayayamang bansa sa buong mundo katulad ng Qatar, Singapore, Brunei, Kuwait, at United Arab Emirates. Naririto rin ang mga malalaking ekonomiya ng Tsina, Hapon, at India. May mga kaso rin ng agawan ng nasasakupan. Maaaring ang dahilan ay dahil sa likas na yaman na matatagpuan sa pinag- aagawang teritoryo o kaya ang maling pagkakahati at pagkabuo ng mga bansa ng dahil sa kolonyalismo at imperyalismo. May mga pagkakataon na hindi sapat ang kaalaman ng mga mananakop kaya nasasama nila ang mga pangkat etniko na hindi naman dapat magkasama na nagiging dahilan ng alitan. Upang maiwasan ang mga alitang ito at mas lalong mapaunlad ang kabuhayan sa lupalop ay nagtatag ang mga koopersyon pang-ekonomiya at pangseguridad upang mapangalagaan ang kapakinabangan ng mga bansa sa Asya. Nakabatay ito sa ideya na dapat ang mga bansang bahagi ng Asya ay nagkakasundo sa maraming bagay para sa ikabubuti ng nakararami. Ikalawang araw-Asynchronous
Aralin 1 Ang Asya sa Daigdig
Sagutan ang Unawain A at B at Pagnilayan pahina 9-10. Sanggunian: https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.sli deshare.net%2Fchikath26%2Funang- markahan&psig=AOvVaw03sehRCCJbvX3kC6ND7WXJ&ust=1 629110693807000&source=images&cd=vfe&ved=0CAsQjRxqF woTCIDy9rvssvICFQAAAAAdAAAAABA0 https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fbrainly. ph%2Fquestion%2F2793956&psig=AOvVaw03sehRCCJbvX3kC 6ND7WXJ&ust=1629110693807000&source=images&cd=vfe& ved=0CAsQjRxqFwoTCIDy9rvssvICFQAAAAAdAAAAABBR https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.fa cebook.com%2F103075694928839%2Fposts%2Fpitong- kontinente-ng- daigdig%2F103080288261713%2F&psig=AOvVaw03sehRCCJbv X3kC6ND7WXJ&ust=1629110693807000&source=images&cd =vfe&ved=0CAsQjRxqGAoTCIDy9rvssvICFQAAAAAdAAAA ABCmAQ