Professional Documents
Culture Documents
Department of Education
Regional Office IX, Zamboanga Peninsula
7
Araling Panlipunan
Ikaapat na Markahan-Modyul 4, Week 4:
MGA KAUGNAYAN NG IBA’T IBANG IDEOLOHIYA SA PAG-
USBONG NG NASYONALISMO AT KILUSANG NASYONALISTA
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna
ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay
pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang
pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Balikan
Gawain 1: Ilarawan mo
Panuto: Suriin at bigyan ng sariling interpretasyon ang ipinakikita sa larawan.
amoradinfinitum.wordpress.com
Tuklasin
Gawain A: Halu-Ayos-Laya!
Iayos ang mga pinaghalong letra upang makabuo ng isang salita na tumutugon sa
inilalarawan ng pangungusap. Isulat ang sagot sa espayo bago ang bilang.
3.
__________________________
Ito ay isang sistema o lipon ng mga ideya o kaisipan na
L O H I naglalayong magpaliwanag tungkol sa daigdig at pagbabago nito.
I D E O Y Ang mga halimbawa nito ay demokrasya, kapitalismo,
A monarkiya, totalitaryanismo, autoritaryanismo, sosyalismo at
komunismo.
_____________________ 4.
Pangunahing layunin upang wakasan ang panghihimasok ng
A L A Y A
mga mananakop sa kanilang pamumuhay at kabuhayan.
N K A
2
_______________________5.
Pagkakaunawaan ng dalawang magkasalungat na panig upang
S U ND U matigil na ang kanilang sigalot o di- pagkakaunawaan,
KA A N nagkakaroon ng usapan o kompromiso ang magkabilang panig.
Suriin
Basahin at Unawain mo ang mga sumusunod na teksto.
3
Taong 1933- Naganap ang pagtiwalag ng bansang Germany sa liga. Matapos
nitong tuluyang tumiwalag,nagtatag ng sandatahang lakas si Adolf Hitler.
Ninais ni Hitler na labagin ang kasunduan ng Versailles na nagdulot sa
kanilang bansa na malagay sa sitwasyon na kahiya-hiya.
Taong 1935- Sinakop ng Italya ang bansang Ethipia sa pamumuno ni Benito
Mussolini. Ito ay nagdulot ng tuluyang paglabag ng Italya sa kasanduan ng
mga bansang kabilang sa liga.
Taong 1936- Nagsimula ang digmaang sibilsa dalawang panig. Ito ay ang
Pasistang Nationalist Front at Sosyalistang Popular Army. Nais ng Austria na
mapasama ang kanilang bansa sa mga nasasakop ng Germany ngunit tutol
dito ang iba pang mgabansang kasapi sa Allied Powers (Pransya, Gran
Britanya at Estados Unidos)
Taong 1939- Nasakop ng Germany sa pamumuno ni Hitler ang
Sudeten,gayundin ang mga natitirang teritoryo nito kabilang na ang
Czechoslavokia. Sa taon din ito naganap ang paglusob ng mga Alemanya sa
bansang Poland.
Paglaya ng China
Unti-unting nasakop ng Hapon ang Korea na ginawang base militar at pilit na itinaguyod
ang kanilang kabihasnan.Bunsod nito maraming pagtatangkang ginawa ang Korea upang
mapatalsik ang mga Hapones. Napabilis ito pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung
saan natalo ang mga Hapon. Subalit hindi nakaligtas ang Korea sa dalawang ideolohiyang nag-
uumpugan, ang komunismo na niyakap ng Hilagang Korea at sinuportahan ng Unyong Sobyet at
demokrasya na niyakap ng Timog Korea na sinuportahan ng Amerika . Noong 1948, pinasinayaan
ang bagong republika na sinuportahan ng Amerika na pinamunuan ni Syngman Rhee ngunit
kaagad namang ipinahayag ng North Korea ang Democratic People’s Republic of Korea na
sinuportahan ng Soviet Union na pinamunuan ni Kim Il Sung. Mula noon, nahati ang Korea sa
pamamagitan ng 38th parallel.
4
Paglaya ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya
Paglaya ng Indonesia
Nakamit ng Indonesia ang kalayaan nito noong Agosto 17,1945 sa pamumuno ni
Achmed Sukarno sa pamamagitan ng rebolusyon laban sa mga Olandes. Umigting ang
pagnanasang lumaya ng Indonesia nang pinagkalooban ng simbolikong kalayaan si Sukarno
ng Hapon nang masakop ito noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ngunit nang matalo ang
Hapon dumating ang mga Olandes upang muling ibalik ang kanilang pamamahala .Subalit ang
Indonesia na nakaranas ng kalayaan ay lumaban.Pinamunuan ni Sukarno ang Indonesia sa
loob ng 23 taon. Pinasimulan niya ang pamamahalang guided democracy (limited democracy)
base sa Pancasila- 5 patnubay na prinsipyo: paniniwala sa Dios, nasyonalismo,
pagkakawanggawa, katarungang panlipunan at demokrasyang gagabayan ng karunungan.
Tinanggap at ipinagbunyi ng mga tao at ginawa siyang pangulong panghabambuhay noong
1963 subalit ang lubos niyang kapangyarihan ang naging dahilan ng pang aabuso niya sa
kapangyarihan.
Paglaya ng Vietnam
Sa kasaysayan ng Vietnam ay may tatlong naganap na paglaya ang una ay noong 938
mula sa China, ang pangalawa noong Setyembre 2,1945 mula sa France, at ang pangatlo ay
noong Hulyo 2, 1976.
Nakamit ng Burma ang kalayaan nito noong Enero 04, 1948 sa pamumuno ni U Nu
bilang punong Ministro ng Republika ng Burma na kalaunan ay inilipat ang pamumuno kay
Heneral Ne Win na isang diktador militar .Bilang pinuno ng mga hukbong armado pinairal niya
ang ideolohiyang Myanmar way to Socialism na kung saan kinumpiska ng pamahalaan , ang
anumang negosyo at pangkalakalan,bangko at mga pribadong ari-arian kung kaya’t nawalan
ng hanapbuhay ang mga dayuhan. Noong unang hindi pa nakakamit ng Burma ang kalayaan
ang kumokontrol dito ay ang India sa tulong ng Ingles at China.
Bilang pagtugon sa pananakop na ito nagtatag ng iba’t ibang kilusang naglalayon ng
kalayaan. Nang maramdaman ng mga Ingles ang pagpupunyagi sa kalayaan ng mga Burmese
nagkaroon ng pagbabago na nagresulta sa paghiwalay ng Burma sa India noong 1935.
Ilan pang pagbabago ang tinangka ng pamahalaang Ingles ngunit hindi nangyari dahil sa
pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang bansang Hapon naman ang sumakop sa
Burma. Upang makuha ng mga Hapones ang loob ng mga Burmese maagang ipinahayag nito
5
ang pagtataguyod tungo sa kasarinlan. Ang pangkat ni Aung San na Dohama Asiayona(Burma
for Burmese) ay nakipagkasundo sa Hapon tungkol sa pagtustos ng sandata at sa pamumuno
sa militar at nagsanib puwersa upang makuha ang Rangoon laban sa mga Ingles .Ipinahayag
ng Hapon ang kalayaan ng Burma sakop pa nila ito subalit kalaunan nadama ng mga Burmese
na ang tunay na layunin ng pagtulong ng Hapon ay hindi upang lumaya kundi sakupin sila.
Nakaranas sila ng kahirapan ang mga Burmese sa pamamalakad ng mga Hapones kung kaya’t
nagtatag sila ng kilusang laban sa Hapon ,ang AFPFL (Anti Fascists People’s Freedom League)
sa pamumuno ni Aung San na binubuo ng mga makademokratiko at komunistang pangkat.
Nagapi nila ang mga Hapones at bumalik ang mga Ingles subalit hindi na pumayag ang mga
Burmese kaya’t sunod -sunod na usaping pangkalayaan ang naganap .Bunga nito, pinagtibay
ang kasunduang Anglo-Burmese na nagpapahayag ng kalayaan sa Burma noong Enero 04,
1948. Sa kasawiang palad pinatay si Aung San at ang kaniyang gabinete ng upahang armado
ng kaniyang talunang kalaban na si U Saw. Ngunit nang maaresto si U Saw ay ipinagpagtuloy
ni U Nu ang naiwan ni Aung San.
Paglaya ng Pilipinas
Nakamit ng Pilipinas ang paglaya noong Hunyo 12, 1898 sa pamumuno ni Heneral Emilio
Aguinaldo .Nakipagsabwatan ang mga Amerikano sa Pilipino upang matalo ang mga Espanol
sa Digmaang Espanol-Amerikano kung saan natalo ang mga Espanol. Inakala ng pamunuan
ni Aguinaldo na aalis na ang mga Amerikano sa Pilipinas at ipauubaya na ang pamumuno sa
atin kaya idineklara ang ating kalayaan at nagtatag ng isang demokratikong
pamahalaan.Samantala, iba naman ang ikinikilos ng mga Amerikano, nagpalabas ito ng
patakarang Benevolent Assimilation at lumagda sa Treaty of Paris na nagpapahayag ng
paglilipat ng pamamahala ng Pilipinas sa Amerikano mula sa mga Espanol.Naging hayagan ang
pagtutol ng mga Pilipino sa pananakop ng mga Amerikano kung kaya’t sumiklab ang Digmaang
Pilipino- Amerikano. Subalit may ibang Pilipino na hindi nakiisa, walang pakialam at nakiisa
sa mga Amerikano. Dahil sa kawalan ng pagkakaisa, nakapagtatag ang Amerikano ng
pamahalaang kolonyal na nagsilbi sa interes ng mga Amerikano at pinalaganap ang
edukasyong makabanyaga. Sa isang banda tinugis ang mga Pilipinong lumaban para sa
kalayaan at ipinatapon ang ibang lider -Pilipino sa ibang bansa. Ang ibang Pilipino naman na
nakiisa sa mga Amerikano ay isinulong ang paghingi ng kalayaan sa mga Amerikano. Dahil
ang kalayaan natin ay ating hinihingi matagal bago naibalik ang kalayaan at sa bawat paghingi
natin ay may katumbas na mas malaking kapalit na likas na yaman at pagkontrol sa kalakalan.
Pansamantalang natigil ang pananakop ng mga Amerikano nang tayo’y masangkot sa
Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Nilusob tayo ng Hapon dahil kaalyado natin ang mga
Amerikano at ang pinakamalaking base-militar ng Amerikano ay nasa ating bansa.Sa
kasagsagan ng digmaan ,iniwan tayo ng mga lider-Amerikano at natira tayong lumalaban at
nagtatanggol sa ating kalayaan. Nasakop tayo ng Hapon sa loob ng 5 taon. Natalo ang Hapon
sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig kung kaya’t binalikan tayo ng mga Amerikano at ibinigay
ang ating kalayaan noong Hulyo 04,1946. Ayon kay Renato Constantino hindi ganap na
nakamtan ng Pilipinas ang Kalayaan dahil nanatiling makapangyarihan at impluwensiyal ang
Amerikano sa Pilipinas sa larangang pangkabuhayan at pampolitika.
6
Pagyamanin
Gawain: Buo-laya
Iyong natunghayan kung paano lumaya ang mga bansa sa Asya, at upang
magkaroon ng buong pananaw sa paglaya ng mga bansa, buuin ang talahanayan at
ihambing ang bawat datos na iyong makakalap.
Gawain
7
Mga bansang Ideolohiyang
Kabutihan ng Masamang dulot
lumala sa sinusunod o
ideolohiya ng ideolohiya
digmaan ipinapatupad
1. China
2. Korea
3. Indonesia
4. Vietnam
5. Burma
(Myanmar
6. Pilipinas
Pamprosesong tanong:
Isaisip
Panuto: Sagutin ang mga tanong.
1. Paano nakaapekto ang Una at Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa
paglaya ng mga bansa sa Silangan at Timog-Silangang Asya?
Sagot:
_________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________.
8
Tayahin
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga sumusunod na tanong.
Isulat ang titik na tumutugon sa tamang sagot bago ang bilang.
9
Para sa aytem na blg.4, suriin ang larawan sa ibaba.
10
____9. Alin sa sumusunod na mga ideolohiya ang hindi kasali sa mga ideolohiyang
nagdulot
ng transpormasyon sa mga bansang Silangan at Timog-Silangang Asya?
A. Demokrasya C. Totalitaryanismo
B. Komunismo D.Teocracy
____10. Bakit sinasabing hindi ganap ang kalayaan na nakamtan ng mga Pilipino mula
sa mga mananakop na mga Amerikano?
11
Karagdagang Gawain
Panuto: Sagutin mo ang mga sumusunod na tanong.
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________
12
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian:
Asya: Pagkakaisa sa Gitna ng Pagkakaiba. Rosemarie C. Blando et.al., pp. 364-
376, Asya Pag-Usbong ng Kabihasan II, www.pinterest.com, www.google.com ,
at SlideShare.
13
Region IX: Zamboanga Peninsula Hymn – Our Eden Land
Here the trees and flowers bloom Gallant men And Ladies fair
Here the breezes gently Blow, Linger with love and care
Here the birds sing Merrily, Golden beams of sunrise and sunset
The liberty forever Stays, Are visions you’ll never forget
Oh! That’s Region IX
Hardworking people Abound,
Here the Badjaos roam the seas
Every valleys and Dale
Here the Samals live in peace
Zamboangueños, Tagalogs, Bicolanos,
Here the Tausogs thrive so free
Cebuanos, Ilocanos, Subanons, Boholanos,
With the Yakans in unity
Ilongos,
All of them are proud and true
Region IX our Eden Land
Region IX
Our..
Eden...
Land...
114