Mitoza

Termi Mitozë në kuptimin e tij te saktë nënkupton vetëm ndarjen e bërthamës,por në trajtimin e
këtij procesi,me Mitozë do të kuptohet ndarja e gjithë qelizës

Mitoza është ndarja gjatë së cilës qelizat ruajnë te njejtin numër kromozomesh sikurse qeliza
nënë.Pra,gjenetikisht qelizat bija janë të njejta me qelizën nënë.

Fazat e mitozës

profaza,prometafaza, metafaza, anafaza, telofaza, citokineza

 Profaza - Faza e parë e mitozës gjatë së cilës kromatina kondensohet në kromozome. Të dy

palët e centriolave lëvizin drejt poleve të kundërta.
 Metafaza - Faza e dytë e mitozës gjatë së cilës kromozomet e orientuara nga boshti mitotik
vendosen në mes të qelizës duke bërë që membrana qelizore të shpërbëhet.
 Anafaza - Faza e tretë e mitozës gjatë së cilës kromozomet ndahen në kromatide dhe lëvizin
drejt secilit prej poleve të qelizës.
 Telofaza - Faza e katërt e mitozës gjatë së cilës shfaqet mbështjellësja e re e qelizës e cila
bën shkëputjen e dy bërthamëzave.
 Citokineza - Fazë e mitozës gjatë së cilës citoplazma ndahet më dysh: qeliza fillestare (ose
qeliza mëmë) zëvendësohet me dy qeliza bijëza identike me njëra tjetrën.
 Ndërfaza - Periudha midis dy ndarjeve të njëpasnjëshme të qelizës gjatë së cilës ndodh rritja
e qelizës.

Shpjegim i koncepteve

 Centriola - Struktura qelizore që dyfishohen gjatë ndër fazës.

 Boshti mitotik - Strukturë qelizore jetëshkurtër që bashkon të dy palët e centriolave gjatë
mitozës.
 Kromozomet - Elementë të bërthamës së një qelize, të përbërë nga ADN-ja dhe nga
proteina. Mbartin informacionin gjenetik dhe mund të shihen vetëm gjatë ndarjes së qelizës.
 Kromatidi - Njëri nga të dy fijet e kromozonit.
 Citoplazma - Substancë në formën e xhelatinës që formon pjesën e brendshme të qelizës
përreth bërthamës qelizore.

Shpjegim i thjeshte i mitozes

Procesi i ndarjes se qelizave trupore quhet mitoze. Gjate mitozes ndodhin dy ndarje ndarja e
berthames (kariokineza) dhe ndarja e citoplazmes (citokineza). Ne mitoze ndishin disa faza te
cilat janë profaza,meafaza,anafaza,telefaza. Gjate profazes behet spiralizimi i adn-se do të thotë
kromozonet te cilat janë te holla dhe te gjata fillojnë te trashen dhe te shkurtohen,pergjate tere
gjatesise se tyre krojhen dy kromatide duke formuar tetrada.qdo kromozon permban ngushticen
primare ose centromeren ndërsa ne mes kromzonet janë te lidhura me kijazma(hijazma) jashtë
berthames gjendet centrozomi i cili ndahet ne dy centriole te cilat shkojn ne pole te qelizes por
mbesin te lidhura me fije protoplazmatike duke formuar kshtu boshtin e ndarjes duke bere te
mundur shkaterrimin e membranes berthamore dhe berthames.Pastaj fillon metafaza ku
kromozonet vazhdimisht trashen dhe shkurtohen dhe gjinden ne një vije ne qendër te qelizes te
quajtur vije ekuatoriale Pastaj fillon anafaza ku kromozonet ndahet nga centromera dhe shkojn
ne pole te qelizes.Pastaj ne fund vazhdon telefaza ku për shkak te shperderdhjes te adn-se
krijohen dy membrana te reja berthamore dhe behet replikimi i adn-se dhe krejt ne fund behet
edhe ndarja e citoplazmes apo citokineza duke formuar 2 qeliza te reja .

Esenca e mitozes është se nga 1 qelize diploide 2n te formohen 2 qeliza te reja diploide 2n
gjenetikisht te njejta.

Mejoza

Tek organizmat me shumim seksual, jeta e çdo individi fillon me bashkimin e gametës femërore
(qelizës vezë) dhe gametës mashkullore (spermatozoidit). Ky proces është i njohur si pllenim
(fekondim).Qelizat seksuale dallohen nga fakti se bërthamat e tyre bartin vetëm gjysmën (n,
numër haploid) e kromozomeve, kurse numri i kromozomeve të qelizave trupore është 2n (numër
diploid). Për shembull, qelizat seksuale të njeriut kanë 23 kromozome, ndërsa qelizat e
zakonshme kanë 46 kromozome.

Gjatë pllenimit të kafshëve dhe pjalmimit të bimëve, me bashkimin e gametave mashkullore dhe
femërore, fitohet zigota – qeliza vezë e pllenuar, bërthama e së cilës e ka numrin e kromozomeve
dy herë më të madh (numër diploid 2n) se të asaj të gametave. Zvogëlimi i numrit të
kromozomeve në qelizat seksuale, bëhet në kohën e formimit të tyre, në procesin e pjekurisë. Ky
proces është mjaft i ndërlikuar dhe karakterizohet me atë që numri diploid i kromozomeve (2n)
përgjysmohet, bëhet numër haploid (1n), për këtë arsye kjo ndarje është quajtur mejozë (meion –
më pak) ose ndryshe quhet ndarje e reduktuar. Gjatë mejozës ndodhin dy ndarje të
njëpasnjëshme, nga të cilat rezultojnë katër qeliza bija, me gjysmën e kromozomeve të qelizës
mëmë. Pikërisht këto qeliza janë gametat, që kanë numër haploid (n) kromozomesh, dhe që
dallohen nga qelizat e tjera të trupit që kanë numër diploid (2n) kromozomesh.Mejoza zhvillohet
ne dy ndarje 1.ndarja e pare mejotike gjate te ciles numri i kromozoneve pergjysmohet apo
reduktohet dhe 2.ndarja e dyte mejotike e cila është si mitoza. ndarja e pare ka 4 faza profaza e
pare , metafaza e pare , anafaza e pare, dhe telefaza e pare. Profaza e pare zgjat me se shumti dhe
ne baze te ndryshimeve qe ndoshin ne te ajo ndahet ne disa nenfaza te cilat janë ; leptonema
zigonema pakinema diplonema dhe diakineza. gjate leptonemes ne fillim kromozonet janë te
holla dhe te gjata mirpo për shkak te spiralizimit te adn-se ato trashen dhe shkurtohen dhe
kromoznet te cilat janë qifte ose homologe afrohen ne mes veti (do të thotë kromozonet e nenes
dhe kromozonet e babes afrohen mes veti) pastaj fillon zigonema ku kromozonet janë qifte mes
veti dhe formojne bivalentet ,pastaj fillon pakinema ku pergjate tere gjatesise se kromozoneve
krijohen dy kromatide duke krijuar kshtu tetrada (ne mes kromozonet janë te lidhura me kijazma
kurse tek vendi ku janë te lidhura kromozonet me kromatide quhen cenntromera kto mesohen tek
mitoza) ne mes kromatideve jo motra ndodh krosingoveri apo rekombinimi i materialit
trashegues.me pas fillon diplonema ku kromozonet janë te trasha dhe te shkurtra vazhdon
krosingoveri dhe hijazmat terminalizohen dhe krejt ne fund vazhdon diakineza ku centozomi i
cili gjindtë jashtë bethames ndahet ne dy centriole gjysme te barabarta dhe shkojn ne pole te
kunderta te qelizes por mbesin te lidhura me fije protplazmatike duke formuar kshtu boshtin e
ndarjes pastaj shkaterrohet membrana berthamore dhe berthama.me pas fillon metafaza e pare ku
kromozonet janë te vendosura ne një vije ne qendër te qelize te quajtur vije ekuatoriale ,me pas
fillon anafaza ku kromozonet shkojn ne pole te qelizes dhe krejt ne fund ndosh telefaza ku
krijohet menbrana berthamore dhe berthama dhe me pas ndosh citokineza apo ndarja e
citoplames dhe kështu formohen dy qeliza haploide.
Pubertiteti
Puberteti është procesi i ndryshimeve fizike me të cilat trupi i fëmijës bëhet një trup i rritur i aftë për riprodhim.
Pubertetit niset nga sinjale hormonale nga truri të gametet (vezët dhe testikujt). Në përgjigje, gonadet prodhojnë një
shumëllojshmëri të hormoneve që stimulojnë rritjen, funksioni, ose transformimin e trurit, eshtra, muskujve, gjakut,
të lëkurës, e flokëve, zemrat, dhe organet riprodhuese. Rritja përshpejtohet në gjysmën e parë e pubertetit dhe
ndalesa në përfundimin e pubertetit. Para se pubertetit, trupi dallimet midis djemve dhe vajzave janë pothuajse
krejtësisht të kufizuar në organe gjenitale. Gjatë pubertetit, dallimet e mëdha të madhësisë, formës, përbërjen dhe
funksionin e zhvilluar në strukturat dhe sistemet e trupit shumë. Më të dukshme të këtyre janë të referuara si
karakteristikat sekondare seksuale.
Në një kuptim të çuditshëm, pubertet si afat (rrjedh nga fjala latine puberatum (moshën e pjekurisë, burrëri)) i
referohet ndryshimeve trupore e maturimit seksual në vend se aspektet psikosociale dhe kulturore të zhvillimit të
adoleshentëve. Adoleshenca është periudha e tranzicionit, psikologjike dhe sociale në mes të fëmijërisë dhe të rritur.
Adoleshenca kryesisht përputhet periudhën e pubertetit, por kufijtë e saj janë më pak të saktë dhe ajo i referohet sa
më shumë për karakteristikat psiko-sociale dhe kulturore të zhvillimit gjatë viteve të fatkeqësi si për ndryshimet
fizike e pubertetit.

Dallimet në mes pubertetit meshkujve dhe femrave

Dy nga dallimet më të rëndësishme në mes pubertetit të vajzave dhe djemve të pubertetit në moshën në të cilën ajo
fillon, dhe steroid kryesore seksit të përfshira.

Edhe pse ka një gamë të gjerë të moshave normale, vajzat zakonisht fillojnë procesin e pubertetit në moshën 10
vjeçe, kurse djemtë në moshën e 12 vjeç. Vajzat zakonisht të plotë nga mosha 15-17, ndërsa djemtë e pubertetit
zakonisht të plotë me rritjen e moshës 16-18. Lartësia përtej këtyre moshave është e pazakontë. Vajzat e arrijnë
pjekurinë riprodhuese rreth 4 vjet pas ndryshimeve të parë fizike. Në kontrast pubertetit, djemve të përshpejtuar më
ngadalë, por të vazhdojë të rritet për rreth 6 vjet pas ndryshimeve të dukshme të parë pubertal.

Për djem, një androgjen i quajtur testosteron është hormoni kryesor i seksit. Ndërsa testosteroni prodhon ndryshime
të gjithë djem 'karakterizuar si virilization, një produkt të konsiderueshme të metabolizmit testosterone në meshkuj
është estradiol, edhe pse nivelet e rritet më vonë dhe më ngadalë se në vajzat. Mashkull "gufon rritje" fillon edhe më
vonë, përshpejton më ngadalë, dhe zgjat më shumë para se të siguresave epiphyses. Edhe pse djemtë janë
mesatarisht 2 cm më të shkurtër se vajzat para se të fillojë puberteti, meshkujt rriten mesatarisht rreth 13 cm (5,2
inç), më shumë se femrat. Pjesa më e madhe e këtij ndryshimi seksit në lartësi të rritur është i atribuohen një fillim
më vonë i gufon rritjes dhe një progresion të ngadalshme të përfundimit, një rezultat i drejtpërdrejtë i të rritet më
vonë dhe të rriturve të ulta dhe nivelet mashkull e estradiol.

Hormoni që dominon zhvillim femra është quajtur estrogen estradiol. Ndërsa estradiol promovon rritjen e gjinjve
dhe të mitrës, kjo është edhe hormon kryesor ngarje gufon pubertal rritjes dhe maturimit epiphyseal dhe nivelet
closure.Estradiol rritet më parë dhe për të arritur nivele më të larta tek gratë se të burrat.

Fillim i Pubertetit

Fillimin e pubertetit është i lidhur me pulsing lartë GnRH, e cila i paraprin rritje në hormonet seksuale, LH dhe FSH.
Exogenous pulses GnRH shkaktojnë fillimin e pubertetit. tumoreve të trurit të cilat rrisin prodhimin GnRH mund të
çojë gjithashtu në pubertet parakohshme

Shkaku i rritjes GnRH është i panjohur. Leptin mund të jetë shkaku i rritjes GnRH. Leptin ka receptorë në
hypothalamus që sintetizon GnRH. [12 Individët] të cilët janë të mangët në leptin dështojnë të iniciojnë pubertetit.
[13] Nivelet e leptin rritje me fillimin e pubertetit, dhe pastaj të bjerë në nivele të rritur, kur pubertetit është e
përfunduar. Rritja e GnRH mund të shkaktohet nga gjenetikë. Një studim [14] zbuloi se një mutacion në gjenet e
kodimin e të dy B Neurokinin si dhe receptor B Neurokinin mund të ndryshojnë me kohën e pubertetit. Studiuesve
hypothesized që Neurokinin B mund të luajnë një rol në rregullimin e sekretimit të Kisspeptin, një kompleksi
përgjegjës për lirimin e drejtpërdrejtë të shkaktuar GnRH si dhe lirimin indirekt e LH dhe FSH.
Ndryshime fizike në djemtë

Madhësia testikulare, funksioni, dhe pjellshmëria

Te djemt, zgjerimi testikular është manifestimi i parë fizike e pubertetit (dhe është quajtur gonadarche).test në djem
prepubertal pak ndryshim në madhësi prej rreth 1 viti e moshës në fillimin e pubertetit, mesatarisht rreth 2-3 cm në
gjatësi dhe rreth 1,5-2 cm në gjerësi. Madhësia testicular vazhdon të rritet gjatë pubertetit, duke arritur në madhësinë
maksimale të rritur rreth 6 vjet pas fillimit të pubertetit. Pas testikulat e djalit kanë zgjeruar dhe zhvilluar për rreth
një vit, gjatë dhe pas gjerësia e bosht të penisit do të rritet dhe penisi glans dhe cavernosa korporata do të fillojë për
të zgjeruar në përmasa të rritur. Ndërsa 18-20 cc është një madhësi mesatare të rritur, ka variacion të gjerë në
madhësi testicular në popullata normale.

Test të ketë dy funksione kryesore: për të prodhuar hormonet dhe të prodhojë spermë. Qelizat Leydig prodhojnë
testosterone, i cili nga ana prodhon shumicën e ndryshimeve mashkull pubertal. Pjesa më e madhe në rritje të indit
testicular është ind spermatogenic (kryesisht Sertoli dhe qelizat Leydig). Spermë mund të zbulohen në urinë mëngjes
e djemve më pas vitit të parë të ndryshimeve pubertal, dhe herë pas here më parë [redakto]. Në pjellorisë mesatare,
të mundshme në djem të arrihet në 13 vjet e vjetër, por të fertilitetit të plotë nuk do të fitohet deri në 14-16 vitet e
[citim moshës nevojshme].

Gjatë pubertetit, qese e herdheve një mashkull do të bëhet më të mëdha dhe të fillojnë të josh ose të ul receptorin e
telefonit më poshtë trupit në krahasim me të deri të shtrënguar, për të përshtatur prodhimin e spermës ku testicles
duhet një temperaturë të caktuar të jetë pjellore.

Qimet pubike

Qimet pubike shpesh shfaqen tek djemtë menjëherë pasi organet gjenitale fillojnë të rriten. Qimet fillimisht janë të
dukshme në pjesen e barkut, bazën e penisit. Qimet e para janë të përshkruar si fazë 2. Faza 3 është arritur zakonisht
brenda një 6-12 muajve, kur flokët janë shumë të jetë e vlefshme. Nga fazë 4, i qimeve të dendur të mbushur
trekëndësh "pubike." Faza 5 lidhet me përhapjen e flokëve pubike për kofshët e lart ndaj kërthizë si pjesë e flokëve
zhvillimin e barkut.

Trupit dhe fytyrës e flokëve

Në muajt dhe vitet pas pamjen e flokëve publike, zona të tjera të lëkurës, duke iu përgjigjur androgens mund të
zhvillohet e flokëve androgenic. Sekuenca e zakonshme është: underarm (axillary) flokët, flokët perianal, flokët e
sipërme të buzëve, sideburn (preauricular) flokët, flokët periareolar, dhe zona mjekrën. Si me shumicën e proceset
biologjike të njeriut, kjo mënyrë të veçantë mund të ndryshojnë në mesin e disa individëve . Krahun, këmbën,
gjoksit, barkut, dhe përsëri flokët të bëhen më të rëndë gradualisht. Ka një gamë të madhe në vlerë prej flokëve
trupit në mesin e njerëzve të rritur, dhe dallime të mëdha në kohën dhe sasinë e rritjes së flokëve ndërmjet grupeve
të ndryshme racore. flokët e fytyrës është shpesh i pranishëm në fund të adoleshencës, por nuk mund të shfaqet deri
më vonë në mënyrë të konsiderueshme.qimet e fytyrës do të vazhdojë të marrë coarser, të errët dhe më të trashë për
një tjetër 2-4 vite pas pubertetit. Disa njerëz nuk e zhvillojnë flokëve të plotë të fytyrës deri në 10 vjet pas
përfundimit të pubertetit. Gjoks flokët mund të duken gjatë pubertetit apo vite pas. Jo të gjithë njerëzit kanë flokët
gjoks.

Ndryshimi i zërit

Nën ndikimin e androgens, kutia e zërit, ose laringu, rritet në të dy gjinitë. Kjo rritje është shumë më e shquar te
djemtë, duke bërë që zëri mashkullit që të bjerë dhe të thellohet, nganjëherë befas por rrallë "mbi natën," në lidhje
me një oktavë, sepse folds më të gjatë dhe të trashë zëshëm kanë një frekuencë më të ulët themelore. Para se
pubertetit, fyt i djemve dhe vajzave është rreth po aq i vogël. Herë pas here, të ndryshuar zëri është i shoqëruar nga
unsteadiness e shqiptim në fazat e hershme të zërave pastërvitur. Shumica e ndryshimit zë ndodh gjatë 3-4 fazën e
 pubertetit mashkull rreth kohës së rritjes kulmin. katran i plotë i rritur është arritur në një moshë mesatare prej
15vjet. Kjo zakonisht paraprin zhvillimin e flokëve të rëndësishme e fytyrës nga disa muaj në vite.

Mashkull muskulaturë e trupit formë

Nga fundi i pubertetit, burra të rritur kanë eshtra rëndë dhe gati dy herë më shumë muskujve skeletik. Disa nga rritja
e eshtrave (p.sh. gjerësi sup dhe nofulla) është shkaktonte më të madhe, duke rezultuar në një masë të ndryshme të
formave mashkull dhe femër skeletik. Mesatare mashkull i rritur është rreth 150% i mases se trupit ligët e nje femre
mesatare, dhe rreth 50% e trupit yndyrë.

Ky muskul zhvillon kryesisht gjatë fazave më vonë e pubertetit, dhe rritjen e muskujve mund të vazhdojë edhe pas
djemtë janë biologjikisht të rritur. Kulmin e gufon ashtuquajtur "forcë", norma e rritjes muskujve, është arritur rreth
një vit pas një mashkull përvojat kulmin norma e rritjes së tij.

Shpesh, jastek yndyrë e gjirit mashkull indeve dhe nipples mashkull do të zhvillojnë gjatë pubertetit, nganjëherë,
sidomos në një gji, kjo bëhet më e dukshme dhe është quajtur gynecomastia. Kjo zakonisht nuk është një fenomen i
përhershëm.

Erë Trupi dhe fytyre

Nivelet në rritje të androgens mund të ndryshojë përbërjen e acidit yndyror djersë, duke rezultuar në një më shumë
"erë të rritur" trup. Si në vajzave, një tjetër efekt androgen është rritur sekretimit të naftës (sebum) nga lëkura dhe
variabile rezultante shumat e akneve. Fytyre nuk mund të parandalohet apo të zvogëluar lehtë, por ajo zakonisht
plotësisht zvogëlohet në fund të pubertetit. Megjithatë, kjo nuk është e pazakontë për një të rritur të rritur plotësisht
të vuaj periudhë rastit e fytyre, edhe pse ajo është zakonisht më pak e rëndë se në të rinjtë. Disa mund të dëshirës
duke përdorur krem i ditës ose ointments recetë për të mbajtur fytyre nga duke u përkeqësuar, apo edhe
medikamente orale, për shkak të faktit se puçrra është emocionalisht e vështirë dhe mund të shkaktojë dhëmbje.

Ndryshime fizike në vajzave

Zhvillimi i gjirit

Shenja e parë fizike e pubertetit tek vajzat është zakonisht një firmë, gungë e tenderit në qendër të areoles e një ose
te të dy zemrat, ndodhin mesatarisht në moshen 10,5 vjeç. Kjo është e përmendur si thelarche. Me vënie në skenë e
përdorur gjerësisht Taner e pubertetit, kjo është faza 2 e zhvillimit të gjirit (faza 1 është një banesë, të gjirit
prepubertal). Brenda gjashtë në 12 muaj, ënjtje ka filluar në mënyrë të qartë në të dy anët, zbutur, dhe mund të
ndihet dhe shihet shtrirë përtej kufijve të areolae. Kjo është faza 3 e zhvillimit të gjirit. Nga një tjetër 12 muaj (faza
4), e zemrat po i afrohen madhësisë pjekur dhe formë, me areolae dhe papillae formimin e një grumbull gurësh të
mesme. Në më të gra të reja, ky grumbull gurësh zhduket në relievit të gjirit të pjekur (faza 5), edhe pse nuk ka
variacion aq shumë në madhësi dhe forma e gjinjve të rritur që fazat e 4 dhe 5 nuk janë gjithmonë të identifikueshme
veçmas.

Flokët publike

flokët publike shpesh është ndryshimi i dytë i dukshëm në moshën e pjekurisë, zakonisht brenda disa muajve të
thelarche. Kjo është referuar si pubarche. Qimeve janë zakonisht të dukshme të parë së bashku labia. Qimet e para
janë të përshkruar si fazë Taner 2. Faza 3 është arritur zakonisht brenda një 6-12 muajve, kur qimet janë shumë të
shumta për numërimin dhe paraqiten në tumë publike si. Nga fazë 4, i qimeve të dendur të mbushur trekëndësh
"publike." Faza 5 të bëjë me përhapjen e flokëve publike në kofshë dhe në disa raste si flokët e barkut lart drejt
kërthizë. Në rreth 15% të vajzave, flokët më të hershme publike duket se fillon zhvillimin e gjirit.

Vaginë, mitrës, vezoret

Sipërfaqja mukozale e vaginës edhe ndryshimet në përgjigje të niveleve të estrogjenit në rritje, duke u bërë më të
trashë dhe duller trëndafili me ngjyra (në krahasim me të kuqe të ndritshme e Mukoza vaginale prepubertal).
sekrecione të bardha (leukorrhea fiziologjike) janë një efekt normale e estrogjenit si. Në dy vitet e pas thelarche,
mitrës, vezoret, dhe follicles në vezoret rritje në madhësi. vezoret zakonisht përmbajnë cysts folikulare vogla të
dukshme me ultratingull.

Menstruacion dhe pjellori

Gjakderdhje e parë menstruale është referuar si menarche, dhe zakonisht ndodh rreth dy vjet pas thelarche. Mosha
mesatare e vajzave është menarche në vitet 11,75. Ora midis periudhave menstruale (menstruacione) është jo
gjithmonë të rregullt në dy vitet e para pas menarche. Ovulacion është e nevojshme për të pjellorisë, por mund ose
nuk mund të shoqërojnë menstruacione më të hershme. Në vajzave postmenarchal, rreth 80% e cikleve u
anovulatory në vitin e parë pas menarche, 50% në vitit të tretë dhe 10% në vitin e gjashtë.Fillimi i ovulacionit
menarche pasi nuk është e pashmangshme. Një përqindje të lartë të vajzave me shkelje të vazhdueshme në ciklin
menstrual disa vitesh nga menarche do të vazhdojë të ketë shkelje të zgjatur dhe anovulation, dhe janë në rrezik të
lartë për të reduktuar pjellorisë. moshë martese është përdorur për të caktuar arritjen e fertilitetit.

Trupi formë, shpërndarjes yndyrë, si dhe përbërjen e trupit

Gjatë kësaj periudhe, edhe në përgjigje të niveleve të estrogjenit, hips gjysmën e poshtme të legenit dhe në këtë
mënyrë zgjerohet (duke siguruar një kanal të madh lindjesindeve të rritet i shëndoshë për një përqindje më të madhe
të përbërjen e trupit se sa në meshkujt, veçanërisht në shpërndarjen tipike femër të gjinjve, hips, prapanicë, kofshë,
të armëve e sipërme, dhe pubis. ndryshimet progresive në shpërndarjen yndyrë, si dhe dallimet e seksit në rritje
lokale skeletik të kontribuojë në formë tipike femër trupin deri në fund të pubertetit. Mesatarisht, në 10 vjet, vajzat
kanë trupit 6% më shumë yndyrë se sa djemtë.

Erë Trupi dhe fytyre

Nivelet në rritje të androgens mund të ndryshojë përbërjen e acidit yndyror djersë, duke rezultuar në një më shumë
"erë të rritur" trup. Kjo shpesh i paraprin thelarche dhe pubarche nga një ose më shumë vjet. Një tjetër efekt
androgen është rritur sekretimit të naftës (sebum) nga lëkura. Ky ndryshim rrit sensibilitet të fytyre, një kusht të
lëkurës që është karakteristikë e pubertetit. fytyre ndryshon shumë në ashpërsia e saj.

Dallimet

Koha e fillimit të pubertetit

Përcaktimi i fillimit të pubertetit varet nga perspektiva (p.sh., hormonal kundrejt fizike) dhe qëllimin (vendosjen e
standardeve të popullatës normale, kujdesin klinik të individëve në fillim ose në fund të pubescent, etj) Definicioni
më i zakonshëm që përdoret për fillimin e pubertetit është e ndryshimeve fizike për [citim të një personi organ
nevojshme]. Këto ndryshime fizike janë shenjat e para të dukshme të nervoz, hormonal, dhe ndryshimet gonadal
funksion.

Moshës në të cilën pubertet fillon ndryshon midis individëve zakonisht, fillon në mes pubertetit 10-13. Moshës në të
cilën fillon pubertetit është prekur nga të dy faktorët gjenetik dhe nga faktorë të mjedisit të tilla si shtet ushqyese dhe
rrethanat shoqërore. Një shembull i rrethanave sociale është efekti Vandenbergh, një femër të mitur që ka
ndërveprim të rëndësishme me meshkujt do të hyjë në pubertet më herët se sa femra të miturit të cilët nuk janë
overexposed shoqërore për meshkujt e rritur.

Mosha mesatare në të cilën fillon pubertetit mund të ndikohen nga raca si. Për shembull, mosha mesatare e
menarche në popullsi të ndryshme të anketuar ka shkonin 12-18 vjet. Fillim të hershme mesatare e pubertetit është
për vajzat afrikano-amerikan dhe fillimin e fundit për popullsinë mesatare të lartë jetesës lartësi në Azi. Megjithatë,
shumë e moshës mesatare të lartë të reflektuar kufizimet ushqyese më shumë se dallimet gjenetike dhe mund të
ndryshojë brenda disa breza me një ndryshim thelbësor në dietë. Mosha mesatare e menarche për një popullsi mund
të jetë një tregues i proporcioni i vajzave undernourished në të popullsisë, dhe gjerësinë e përhapjes mund të
pasqyrojë pabarazi e pasurisë dhe të shpërndarjes së ushqimit në një popullsi.
Hulumtuesit kanë identifikuar një moshë më parë të fillimit të pubertetit. Megjithatë, ata kanë bazuar konkluzionet e
tyre në një krahasim i të dhënave nga 1999 me të dhënat nga 1969. Në shembullin më parë, popullsia Mostra është
bazuar në një mostër të vogël të vajzave të bardhë (200, nga Britania). Më vonë studimi i identifikuar si pubertet si
ndodh në 48 % të vajzave afrikano-amerikan nga mosha nëntë, dhe 12% e vajzave të bardhë me atë moshë.

Ndryshim historik

Mosha mesatare në të cilën fillimin e pubertetit ndodh ka rënë ndjeshëm që nga viti 1840. Hulumtuesit] [kush?] I
referohen kësaj rënie si "prirje laike". Në çdo dekadë 1840-1950 ka pasur një rënie prej katër muajsh në mosha
mesatare e menarche midis femrave të Evropës Perëndimore. Në Norvegji, vajza lindur ne 1840 kishin menarche e
tyre në një moshë mesatare prej 17 vjetësh. Në Francë mesatare në 1840 ishte 15,3 vjet. Në Angli mesatare në 1840
ishte 16,5 vjet. Në Japoni në rënie ndodhi më vonë dhe ishte atëherë më të shpejtë: 1945-1975 në Japoni ka pasur një
rënie prej 11 muajsh për dekadë.

Një studim në Danimarkë 2006 gjeti se pubertetit, siç dëshmohet nga të zhvillimit të gjirit, ka filluar në një moshë
mesatare prej 9 vjet dhe 10 muaj, një vit më parë se kur një studim të ngjashëm është kryer në 1991. Shkencëtarët
besojnë se fenomeni mund të lidhet me trashje apo ekspozimit ndaj kimikateve në zingjirin e ushqimit, dhe është
vënë në rrezik më të madh vajzat afatgjatë të kancerit të gjirit.

ndikimin e faktorëve gjenetik dhe mjedisor

Studime të ndryshme kanë gjetur efekte direkte gjenetike në llogari për të paktën 46 % e variacionit të kohën e
pubertetit në popullsive edhe-ushqyer. Shoqata gjenetike e kohës është më e fuqishme në mes nëna dhe vajza .
Gjenet ndikojnë në kohën e veçanta nuk janë njohur ende. Në mesin e kandidatëve është një receptorit androgen
gjen.

Hulumtuesit kanë hypothesized se fillimin e hershme pubertetit mund të shkaktohet nga disa produkte që përmbajnë
estrogjenit kujdes flokët ose placentë, dhe nga kimikatet e caktuara, përkatësisht phthalates, të cilat përdoren në
kozmetikë shumë, lodra, dhe plastike të ushqimit.

Në qoftë se faktorët gjenetik përbëjnë gjysmën e variacionit të kohës pubertal, faktorët e ambientit janë të
rëndësishme në mënyrë të qartë si. Një nga efektet e parë mjedisor është vërejtur që ndodh në pubertet më vonë
fëmijët e ngritur në lartësi më të mëdha. Më i rëndësishëm i ndikimeve mjedisore është e qartë të ushqyerit, por një
numër i të tjerëve, janë identifikuar të gjitha të cilat ndikojnë në kohën e pubertetit femra dhe menarche më të qartë
se sa moshë e pjekurisë seksuale mashkullore.

Hormonet dhe steroid

Nuk ka shqetësim teorik, dhe dëshmi të kafshëve, që hormonet e mjedisit dhe kimikateve mund të prekë aspekte të
zhvillimit të paralindjes apo paslindjes seksuale të njerëzve. [47] Sasi të mëdha të estrogjene metabolized
incompletely dhe progestagens nga produktet farmaceutike janë excreted në sistemet e kanalizimit e qyteteve të
mëdha, dhe janë nganjëherë detektueshëm mjedisin. steroid Sex janë përdorur ndonjëherë në kafshët bujqësore, por
kanë qenë të ndaluar në prodhimin e mishit të pulave për 40 vjet. Edhe pse ligjet bujqësore rregullojnë të përdorni të
minimizojnë konsumin e aksidentale të njeriut, rregullat janë kryesisht vetë në fuqi në Shtetet e Bashkuara.
ekspozimit të rëndësishme të një fëmije të hormoneve apo substancave të tjera që aktivizuar estrogjenit ose
androgen receptorët mund të prodhojë disa ose të gjitha ndryshimet e pubertetit.

Vështirë për të zbuluar si një ndikim në moshë e pjekurisë seksuale janë më të diffusely shpërndarë kimikatet e
mjedisit si PCBs (bifanileve bifenileve), i cili mund të lidhet dhe shkaktojnë receptorët e estrogjenit.

gradë më e dukshme e pubertetit të pjesshëm nga ekspozimi direkt nga fëmijët e vegjël në sasi të vogël por të
rëndësishëm të steroid seksi farmaceutike nga ekspozimi në shtëpi mund të zbulohen gjatë vlerësim mjekësor për
pubertetit të parakohshëm, por efekte të butë dhe ekspozimi tjera të mundshme nuk do të përshkruara më lart.
Bisphenol A (BPA) është një kimike që përdoren për të bërë plastike, dhe është përdorur shpesh për të bërë shishe
fëmijën, shishe uji, pajisje sportive, pajisjeve mjekësore, dhe si një shtresë në ushqim dhe kanaçe pije. Shkencëtarët
janë të shqetësuar për efektet e sjelljes BPA-së në fetuses, foshnjat, fëmijët dhe në nivelet e ekspozimit aktual për
shkak se ajo mund të ndikojnë në gjëndër prostatë, gjëndër e qumështit, dhe të çojë në pubertet në fillim të vajzave.
BPA mimics dhe ndërhyn me veprimin e-estrogjenit riprodhimit të një rregullatori të rëndësishme dhe të zhvillimit.
Ajo leaches nga plastike në lëngje dhe ushqime, si dhe Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve
(CDC) gjeti sasi të matshme të BPA në organet e më shumë se 90 për qind të popullsisë amerikane studiuar. Intakes
vlerësuar lartë BPA përditshme të ndodhin tek foshnjat dhe fëmijët. Shumë shishe plastike baby përmbajnë BPA,
dhe BPA ka më shumë gjasa për të kulloj nga plastike kur temperatura e tij është rritur, si kur një warms një shishe
fëmijë ose warms up ushqimit në mikrovalë.

Ndikim ushqyese

faktorët ushqyese janë faktorët më të fortë dhe më të qartë mjedisore që ndikojnë në kohën e pubertetit. [41 Vajzat]
janë veçanërisht të ndjeshëm ndaj rregullimit ushqyese, sepse ata duhet të kontribuojnë të gjithë mbështetjen
ushqyese për një fetusit në rritje. kalorive të tepërta (përtej rritjes dhe kërkesat e aktivitetit), janë pasqyruar në
shumën e yndyrë trupit, të cilat sinjale të trurit disponueshmërinë e resurseve për fillimin e pubertetit dhe
pjellshmërisë.

Shumë prova tregojnë se për shumicën e shekujve të fundit, dallimet ushqimore llogariten për shumicën e variacionit
të kohës pubertal në popullsi të ndryshme, e edhe në mesin e klasave sociale në popullatën e njëjtë. të gjithë botën e
fundit në rritje të konsumit të proteinave të kafshëve, ndryshime të tjera në të ushqyerit, dhe rritet në fëmijërinë e
trashje kanë rezultuar në rënie moshat e pubertetit, kryesisht në ato me popullsi të moshës më të lartë të mëparshme.
Në popullsi shumë sasinë e ndryshimi i atribuohet të ushqyerit është duke u pakësuar.

Edhe pse të energjisë në dispozicion dietike (kalorive të thjeshtë) është ndikimi më i rëndësishëm dietë në kohën e
pubertetit, cilësia e dietës luan një rol po ashtu. intakes Ulët proteina dhe fibra të lartë intakes dietik, siç ndodhë me
dietat tipike vegjetarian, janë të lidhur me fillimin më vonë dhe ecurinë e ngadalshme të pubertetit femra.

Ndikim Shëndoshje dhe ushtrim

hulumtuesit shkencor kanë lidhur trashje e hershme me një fillim më të hershëm të pubertetit në vajzave. Ata kanë
përmendur trashje si shkak i zhvillimit të gjirit para nëntë vjet dhe menarche para dymbëdhjetë vjet. Pubertetit Në
fillim të vajzave mund të jetë një shenjë paralajmëruese të problemeve shëndetësore më vonë.

Nivelin mesatar të aktivitetit fizik ditor është treguar gjithashtu të ndikojë në kohën e pubertetit, posaçërisht te
femrat. Një nivel i lartë i ushtrimit, qoftë për qëllime imazhi atletike apo trupit, ose për jetesën e përditshme,
redukton kalori energji në dispozicion për riprodhim dhe ngadalëson pubertet. Efekti ushtrim është përforcohet
shpesh herë nga një organi më të ulët në masë yndyrë dhe kolesterol.

Sëmundje fizike dhe mendore

sëmundjet kronike mund të vonojë pubertetit në të dy djemve dhe vajzave. Ata që përfshijnë inflamacion kronik ose
të ndërhyjnë me të ushqyerit të ketë efekt të fortë. Në botën perëndimore, sëmundje nxitëse zorrë dhe tuberkulozi
janë të njohur për të tillë një efekt në shekullin e kaluar, ndërsa në zonat e pazhvilluara të botës, infeksione kronike
parazit janë të përhapura.

sëmundje Mendore ndodhin në pubertet. Truri i nënshtrohet zhvillimit të rëndësishme nga hormonet të cilat mund të
kontribuojnë në çrregullime humor si çrregullim depresiv i madh, çrregullim bipolar, dysthymia dhe skizofreninë.
Vajzat e moshës midis 15 dhe 19 përbëjnë 40% të rasteve anoreksia nervosa.

Stresi dhe faktorët shoqërorë

Disa nga ndikimet e mjedisit që kuptohen pak në kohën e pubertetit, janë sociale dhe psikologjike. Në krahasim me
efektet e gjenetikë, ushqimi, dhe shëndetin e përgjithshme, ndikimet shoqërore janë të vogla, duke i shtyrë koha nga
disa muaj në vend se vjet. Mekanizmat e këtyre efekteve sociale janë të panjohur, edhe pse një shumëllojshmëri të
proceseve fiziologjike, duke përfshirë pheromones, janë sugjeruar bazuar në hulumtimet e kafshëve.

Pjesa më e rëndësishme e mjedisit psikosocial të fëmijës është i familjes, dhe shumica e hulumtimit ndikimit
shoqëror ka hetuar veçoritë e strukturës së familjes dhe funksion në raport me më parë ose më vonë pubertet femër.
Shumica e studimeve kanë raportuar se menarche mund të ndodhë disa muaj më parë në vajzat e lartë e stresit
familjet, të cilëve prindërit mungojnë gjatë fëmijërisë së tyre të hershme, të cilët kanë një njerk në shtëpi, të cilët
janë subjekt i abuzimit seksual të zgjatur në fëmijëri, ose që janë miratuar nga një vend në zhvillim në moshë të re.
Në anën tjetër, menarche mund të jetë pak më vonë, kur një vajzë të rritet në një familje të madhe me një të
pranishëm babai biologjik.

gradë më ekstreme të stresit të mjedisit, të tilla si statusi i refugjatit të kohës së luftës me kërcënim për mbijetesën
fizike, janë gjetur të jenë të lidhur me vonesë e maturimit, një efekt që mund të jenë të shoqëruara nga
pamjaftueshmërinë dietik.

Shumica e këtyre efekteve raportuar sociale janë të vogla dhe të kuptuarit tonë është i paplotë. Shumica e këtyre
"efekte" janë shoqatat e shpallur nga vrojtimet statistikore epidemiologjike. shoqatat e Statistikave nuk janë
domosdoshmërisht shkakor, dhe një shumëllojshmëri të covariables dhe shpjegime alternative mund të imagjinuar.
Efektet e tilla përmasave të vogla nuk mund të konfirmohet ose hedhur poshtë për çdo fëmijë individual. Për më
tepër, interpretimet e të dhënave janë politikisht të diskutueshëm për shkak të lehtësia me të cilën ky lloj hulumtimi
mund të përdoret për mbrojtje politike. Akuzat e paragjykimit të bazuar në agjendën politike ndonjëherë të
shoqëruar kritika shkencore.

Një tjetër kufizim i hulumtimit sociale është se gati të gjitha vajzat e tij i ka shqetësuar, pjesërisht për shkak se
pubertetit femra kërkon burime të mëdha fiziologjike dhe pjesërisht për shkak se përfshin një ngjarje unike
(menarche) që i bën Hulumtimi në pubertet femër shumë të thjeshtë se sa meshkuj. Më shumë detaje është dhënë në
nenin menarche.

Dallimet e rend

Sekuenca e ngjarjeve të zhvillimit pubertal mund të ndryshojë herë pas here. Për shembull, në rreth 15% e djemve
dhe vajzave, pubarche (qimet e para publik) mund të paraprijë, përkatësisht, gonadarche dhe thelarche nga disa
muaj. Rrallë, menarche mund të ndodhë para se të tjera shenja të pubertetit në disa vajza. Këto ndryshime të
meritojnë vlerësim mjekësor, sepse ata mund të herë pas here sinjal një sëmundje.

Përfundim

Në një kuptim të përgjithshëm, me përfundimin e pubertetit është pjekurisë riprodhues. Kriteret për përcaktimin e
konkluzionit mund të ndryshojnë për qëllime të ndryshme: arritjen e aftësisë për të riprodhuar, arritjen e të rriturve
lartësi maksimale, madhësia maksimal gonadal, apo seksi nivele të rritur të hormoneve. Lartësia maksimale e të
rritur është arritur në një moshë mesatare prej 15 vjet për një vajzë mesatare dhe 18 vjet për një djalë mesatare.
pjellorisë potenciale (ndonjëherë quhet pjekje seksuale) zakonisht i paraprin përfundimin e rritjes nga 1-2 vjet vajza
dhe djem 3-4 vjet. Faza 5 zakonisht paraqet rritje maksimale gonadal dhe nivelet e hormoneve të rritur.

Procesi Neurohormonal

Endokrine Sistemi riprodhues përbëhet nga hypothalamusi, hipofizë, gonads, dhe gjëndra veshkave, me të dhëna dhe
rregullimin e shumë sistemeve të trupit të tjera. pubertetit e vërtetë është quajtur shpesh "pubertet qendrore" për
shkak se ajo fillon si një proces të sistemit qendror nervor. Një përshkrim të thjeshtë të pubertetit hormonal është si
vijon:

1. hypothalamus trurit fillon për lirimin e pulses e GnRH.

2. Qeliza në hipofizë mëparshëm përgjigjet nga secreting LH dhe FSH në qarkullim.

3. Vezore apo test përgjigjur në sasi në rritje të LH dhe FSH nga fillimi në rritje dhe për të prodhuar estradiol dhe
testosterone.

4. Rritja e niveleve të estradiol dhe testosterone prodhojnë ndryshime trupi i pubertetit femrave dhe meshkujve.

Fillimin e këtij procesi neurohormonal mund t'i paraprijë ndryshimeve të dukshme të parë trupin nga 1-2 vjet.

Komponentët e sistemit endokrine riprodhues

Bërthamë arcuate e hypothalamus është shoferi i sistemit riprodhues. Ajo ka neurons që gjenerojnë dhe pulses
lirimin e GnRH në sistemin venoz portali i Hipofiza. Bërthamë arcuate është i prekur dhe i kontrolluar nga të dhëna
neuronal nga zona të tjera të trurit dhe të dhëna hormonal nga gonads, ind dhjamor dhe një shumëllojshmëri të
sistemeve të tjera.

Hipofiza përgjigjet sinjale të pulsojnë GnRH nga lëshimi LH dhe FSH në gjak e qarkullimit të përgjithshëm, edhe në
një model pulsatile.

Gonads (testes dhe vezore) përgjigjet për nivelet në rritje të LH dhe FSH duke prodhuar hormonet steroide seksit,
testosterone dhe estrogjenit.

Gjëndra veshkave janë një burim i dytë për të hormoneve steroide. Maturimit të veshkave, e quajti adrenarche,
zakonisht i paraprin gonadarche në mes të fëmijërisë.