SISTEMI ENDOKRIN

Hormonet e rregullojnë metabolizmin e

tërë, dhe kështu e vendosin homeostazën
konstante të komponimeve kimike.

 Transmiteret kimik
 ↓
neurotransmiter hormone

 Të sekretuara në ndonjë qelizë

 ↓
 Aktivizohen në përgjigje qelizave të tjera
nëpërmjet të receptoreve.
 Neurotransmiterët
Përcjellin sinjalet prej një neuroni në tjetrin
ose,
Prej neuronit gjerë në qelizat efektore me të
afërta.
Veprojnë brenda pjesëve të specializuara të
sinapsës.

 Rregullojnë homeostazën.
 drejtëpeshimin e ujit brenda dhe
jashtëqelizor.kripërave,hidrateve të
karbonit,yndyrërave,proteinave.
Regullimin e rritjes dhe zhvillimit
Regullimin e proceseve reproduktive.
Llojet e kontrollit endokrin
 Fidbeku negative- rregullon përqëndrimin e hormoneve
në qelizat e cakut.
 Psh. Nese hormoni A eshte ҫ’lirues I tirotrofines (TRH),
hormoni B eshte hormon qe stimulon tiroiden (TSH)
dhe hormoni C eshte hormon tiroid (T4)..
 Permes reagimit negativ te T4 , hipotallamusi regjistron
dallimin ne mes te perqendrimit te synuar , ne
perputhje me kete dallim, rregullon nivelin e TRH-es.
 TRH- stimulon lirimin e TSH-es.
Ndryshimet ciklike të
sekretimit të hormoneve
varësisht nga mosha,gjinia,
variacionet cikardiane etj.
 Fidbeku pozitiv -
Psh. Gjate fazes folikulare te ciklit ,sekretimi I hormonit
qe ҫ’liron gonadotrofinen (Gn RH) ndryshon.Si pergjigje
nga hipifiza lirohen , hormoni FSH dhe LH.

FSH stimulon folikulat per te prodhuar estrogjenet .

Ne nje pike te caktuar te ciklit , ndikimi I estrogjenit ne

prodhimin e LH-es ndryshon nga veprimi negativ ne
pozitiv , dhe rritja e LH si pasoje e ketij ndryshimi
shkakton ovulacion.
Klasifikimi I hormoneve në baza biokimike
Hormonet peptide:
 hormonet e hipofizës,hormonet e
pankreasit,parathormoni,tireokalcitonina.
Hormonet si derivate të a. ac. Aromatike:
të tiroides, të medules së gjëndres mbiveshkore.
Hormonet steroide:
kortikosteriodet, hormonet seksuale.
Mekanizmi i veprimit të hormoneve me natyrë
proteinike,peptide dhe katekolaminave
 Hormonet proteinike dhe katekolaminat janë molekula
polarizuese dhe nuk difundojnë në formë pasive
nëpërmjet të membëranes qelizore.

 Poashtu dhe hormonet proteinike janë komponime

makromolekulare për të depertuar membëranën qelizore.
 Veprimi i tyre realizohet nëpërmjet të lidhjes me
receptor të vendosur në pjesën e jashtme apo të
brendëshme të membëranes qelizore.
 Këto hormone veprojnë duke u lidhur për receptorët e
tyre të vendosur në pjesën e brendëshme apo të jashtëme
të membëranes qelizore.

 Aktivizojnë adenilat ciklazën ,e cila katalizon sintezen

e AMP-c nga ATP në pjesën e brendëshme të
membëranes.

 AMP-c difundon në qelizë dhe aktivizon grupen e

enzimave të lidhura ngusht ,si APM-c protein kinazën.
 Ato katalizojnë fosforilimin e proteinave intracelulare
dhe kështu rregullojnë veprimin e enzimave
intracelulare .
Hormonet e tiroides hyjnë në qelizë dhe
direkt lidhen për receptorët në kromatinen
e bërthames..
Ky kompleks I receptorëve vepron në
ADN duke e rritur sintezen e ARN-
ribozomale dhe informative,dhe sintezën e
proteinave.
Hormonet steroide
Sintetizohen prej kolesterolit
Estrogjenet
progesteroni
Testosteroni
Kortizoli
aldosteroni
Mekanizmi I veprimit të steroideve
Këto hormone kanë veprim rregullator ashtu që
indukojnë sintezën e proteinave specifike ose
enzimave në qelizat e cakut.
Hormonet e këtij grupi janë liposolubile,dhe në
formë pasive depërtojnë membëranen qelizore
dhe lidhen për receptor specifik proteinik në
citoplazëm.
Kompleksi hormon-receptor pastaj translokohet
në bërthamë.
 Endokrinopatit- çrregullimet e
funksionit të gjëndrave me sekretim të
brendëshem
Glandulare-gjëndrore
Ekstraglandulare

Hiperfunksion
Hipofunksion

Primare
Sekondare
Mekanizmat patogjenetik të sekretimit të
hormoneve
 Çrregullime në sekretimin e hormonit
 Në transportin e hormonit
 Në veprimin e qelizës së cakut
 Çrregullimet në metabolizmin e hormonit.
 Çrregullimet në kompleksin hormonal.
 Çrregullimet jatrogjene.
 Çrregullimet janë primare, nëse parametrat biokimik
përcaktojnë parregullësi në vet gjëndren endokrine.
 Sekondare që janë si pasojë e ndryshimeve në
mekanizmin kontrrollues të sekretimit të hormoneve.
Hipersekrecioni:
Mund të jetë në gjëndren endokrine, sekretim
ektopik,aktivizimi i qelizave të tjera
hormonale,depresioni gjenetik.
Hiposekretimi paraqitet te:
infeksionet, infarkti,nekroza, veprimi
terapeutik,parregullësit
imunologjike,tumoret,trashëguese.
Faktorët e përgjithshëm janë:
mosha, sëmundjet, ambijenti ,temperatura etj..
Përcaktimi i përqëndrimit të hormoneve
bëhët nga aspekti bazal, (kuptojmë
përcaktimin e parametrave hormonal) .
Ose duke testuar marrëdhënjen në mes të
gjëndrave kontrolluese dhe atyre të cakut.
Testet për përcaktimin e hormoneve
Testet stimulative kryesisht kryhën për të
ekzaminuar mungesën e sekretimit
hormonal ,pas aplikimit të hormonit
tropik.
Testet supresive aplikohen për
përcaktimin e sintezës së tepruar të
hormonit.
Hormonet përcaktohën në;
Serum,plazmë, urin,lëngun amnional.
Përcaktohën me metoda;
Imunokimike.
Radioreceptoreve-bazohen në in vitro
intereakcionin e hormonit me receptorin specifik
biologjik.
Teknikat e bioanalizës-bazuar në përgjigjen
fiziologjike për hormonin specifik.
Faktorët që veprojnë në aktivitetin hormonal
Mosha e të sëmurit ( hormonet që rregullojnë
punën e gjëndrave endokrine, hormonet e
tiroiedës, kortizoli, aldosteroni, hormoni TSH.
Koha e përcaktimit gjatë 24 orëve,(kortizoli,
ACTH, testosteroni, prolaktina).
Pozita e të sëmurit në momentin e marrëjes së
gjakut, psh. Pozita e shtrirë, e drejtë ( aktivitet I
zvogluar në plazmë).
Aktiviteti trupor ( hormonet që
rregullojnë metabolizmin e glukozës.
Stimulimi nervor( hormonet e gjëndrës
mbiveshkore).
Gjendja psiqike e pacientit( hormonet e
stresit; kortizoli.prolaktina,ACTH).
Gjendja e funksionit të organeve të tjera
që janë të kyqura në metabolizëm
( mëlqia, veshkët).
Sëmundjet tjera , përdorimi i
medikamenteve, mënyra e ushqimit.
Jostabiliteti biologjik ose kimik i
hormonit in vitro.
Ekzaminimi laboratorikte hormonit që
rregullon rritjen e organizmit ( HST)
 Në përqëndrimin e këtij hormoni veprojnë këta faktorë;
 aktiviteti trupor, glikemija, estrogjenet, testosteroni,
kortikosteroidet, stresi etj.

 Veprimi metabolik është anabolizues; shpejton sintezën

e proteinave, transportin e glukozës, krijimin e
glikogjenit.
Indikacionet për përcaktimin e hormonit
 Hiposekretimi ,i HST te ngecja në
rritje,ose shkurtabiqët.
Hipersekretimi të adenoma ose tumoret e
hipofizës,të përcjellura me simptome të
akromegalis (gjigantizmi).
Parametrat laboratorik për përcaktimin e
funksionit të tiroides

Hormoni tireotrop(TSH)
T4 total dhe I lirë (FT4)
T3 total dhe I Iirë(FT3)
Gobulina tiroksin lidhëse (TBG)
Antitrupat antitiroid
Antitrupat në peroksidazën tiroide
Antitrupat tireoglobulinik
Antitrupat në receptorë të tireotropinës.
TSH përcaktohët të :
Hipertireoza primare
Hipertireoza sekondare (s’ bashku me T4)
Te hipertireoza latente(adenoma toksike e
tiroidës).
T4 total – përcakton sintezën e hormonit
ne gjëndrën tiroide.
FT4 përcakton sintezën dhe ekskretimin e
T4 prej tiroidës, dhe shëndrrimin periferik
të T3 në T4, metabolizimin e tij, për këtë
arsye ka rëndësi më të madhe
diagnostike.
T3 i tërë dhe i lirë (FT3).
Përcaktojnë intenzitetin e shëndërrimit
prej T4 e me pak janë si parametra që
përcaktojnë sekretimin e
tiroides,gjegjësisht të lidhjes për proteinat
transportuese.
Parregullsit e fuksionit të gjëndrës
paratiroide PTH
Hiperparatiroidizmi primarë është pasoj e
parregullesive në gjëndren paratiroidesi
dhe e hiperplazisë në te.
Hiperparatiroidizmi sekondar është si
pasoj e sintezës së shtuar të PTH,në
mungesën e kalciumit ose të deficiti i vit
D , gjegjësishtë të insuficienca renale.
Sinteza e parathormonit varët nga;
 përqëndrimi i kalciumit
dhe vit D në gjak.
Pankreasi
Sekretimi i insulinës është i rregulluar
me përqëndrimin e;
 glukozës në gjak
 hormoneve gastrointestinale
 dhe veprimin e sistemit autoimun.
 Parametrat laboratorik
Insulina
C-peptidi
Glukagoni
Antitrupat kundër qelizave të pankreasit.
Antitrupat kundër citopazmës qelizore
Antitrupat kundër dekarboksilazës të ac.
Glutaminik
Antitrupat kundër insulinës
Hipoinsulinemia paraqitet te;
Diabeti I tipit të parë
 si pasoj është hiperglikemia
 por dhe normoglikemija.
Parametrat laboratorik për ekzaminimin e
gjëndres mbiveshkore
 ACTH-përcaktohët të insuficienca adrenale, sindroma e
Cushingut .

 Kortizoli-
hipokortizolizmi primarë (sëmundjet
autoimune, tuberkulza e veshkeve,AIDS.)

 17—hdroksi- progesteroni –përcaktohët si prekursor në

reaksionet e sintezës së kortizolit dhe hormoneve
androgjene.
Hipofunksioni I gjëndres mbiveshkore
Mungesa e mineralokrotikoideve;humbje e
Natriumit, ngritje e kaliumit,ulje e nivelit të
plazmës,acidoza metabolike,dehidrimi, azotemi
pararenale,shoku.

Mungesa e glukokortikoideve;
ulet glukoneogjeneza,hipoglikemija,humbje e
peshës trupore,parregullësi
gastrointestinale,dobësim.
Mungesa e androgjeneve; depilim.
Hipersekretimi i ACTH;hiperpigmentimi,
Aldosteroni
Percaktohet të parregullësit në sintezen e
mineralokortikoideve.
Hiperaldosteronizmi primar(adenoma ose
tumoret malinje të mbiveshkorës.
Hiperaldosteronizmi sekondar me
hipertension
Pseudohiperaldosteronizmi.
Sekrertimi I shtuar i aldosteronit;
Rritje e reabsorbimit të Na në tubulet
renale, humbje e kaliumit dhe e
hidrogjenit.
Paraqitet hipokaliemija,alkaloza
metabolike,hipertenzioni, dobësim i
muskujve,pareza,tetania.
Renina
Përcaktohët të diagnoza diferenciale e
hiperaldosteronizmit primarë dhe
sekondar.
Parametrat laboratorik për ekzaminimin e
medulës të gjëndrrës suprarenale
Katekolaminat janë amina biogjene .
Dopamina dhe noradrenalina janë amina
primare kurse adrenalina është amin sekondare.
Mungesa spontane nuk ka rëndësi të veqant
diagnostike.
Hipersekrecioni paraqitet të feokromocitoma,
dhe neuroblastoma.
Përcaktohën në urinën 24 orëshe, si metabolit
është AVM.
Gjëndërat seksuale
Gonadotropinet.
LH
FSH
Prolaktina
Progesteromi
17-β-estradioli
Hormonet androgjene
Testosteroni,androstendioni,
dehidroepiandrosteroni.