 formë e lëngët e indit lidhor.

 lëng viskoz me ngjyrë të kuqe i

cili qarkullon nëpër sistemin

qarkullues të përbërë nga :

 zemra (vepron si pompë për

ta shtyrë gjakun të lëvizë
nëpër tërë trupin përmes
enëve të gjakut : - arterie
- vena
- kapilarë
 Sasia e gjakut tek i rrituri është 5-6 l ose 7-8% të peshës

trupore (mashkulli i rritur 5-6l, femrat 4-5l )

 Vëllimi- 70 ml/kg

 Pesha specifike– 1050-1060g/ml

 Ph e lehtë bazike- 7.3 -7.5 (më pak se 7 konsiderohet

acidik)

 Viskoziteti i lartë– rreth 5 - 6 here me i lartë se i

ujit.(prezenca e proteineve) 4.4 - 4.7.

 Prandaj gjaku ka rezistencë më të madhe gjatë

qarkullimit se sa uji
Gjaku- bën të mundur kryerjen e funksioneve të shumta

jetësore përmes dy mekanizmave kryesorë:

 Hemostaza

 Homeostaza

 Hemostaza ka për qëllim ndaljen e gjakderdhjeve si ato

spontane ashtu edhe gjakderdhjet të cilat shfaqen pas

lëndimit duke e kontrolluar aktivizimin e formimit të trombit

me qëllim të koagulimit të gjakut dhe lizës së trombit me

qëllim reparimi të enëve të dëmtuara të gjakut.

 Hemostaza - reakcion mbrojtës i organizmit ku sistemi

hemostatik është i aftë të mbajë gjakun në gjendje të

lëngët brenda enëve të gjakut të palënduara me çka e

siguron ushqyeshmërinë e organeve

 Homeostasis - është mekanizëm me të cilin organizmi

mban një gjendje ekuilibruese: temperaturën trupore,

lagështin, osmolaritetin, aciditetin etj

 Transportues

 Rregullues (homeostaza)

 Mbrojtës
 Transporti i materjeve ushqyese

 Transporti i gazrave

 Transporti i hormoneve

 Transport i mbetjeve organike (ekskretor)

 Transport i materjeve ushqyese si; glukoza, vitaminat
the mineralet të cilat pas absorbimit në zorrë si dhe
nga depot transportohen deri tek pjesët tjera të
trupit, organet dhe indet ku do të përdoren.

 Transporti i gazrave - O2 përmes oksihemoglobines

nga mushkërite drejt indeve dhe CO2 e krijuar nga
procesi i oksidimit nga qelizat në drejtim të
mushkërive për të realizuar eleminimin e tij.
 Transporti i hormoneve - të cilat i sekretojne gjëndrat me
sekrecion të brendshëm si hipofiza, tiroide, pankreasi.
Këto hormone nga gjëndrat sekretuese permes gjakut
transportohen drejt organeve te tyre target.

 Transport i mbetjeve organike (ekskretor) - nga organet

ku krijohen apo në drejtim të organeve tjera ku do te
shpërbëhen ose ekskretohen

 Ekskrecioni –proces me të cilin mbetjet e metabolizmit

dhe materialet tjera të padobishme për organizmin
eliminohen nga organizmi përmes sistemit të organeve
ekskretore si; veshkat, lëkura, mushkritë dhe mëlqia
Organe primare ekskretore janë:

 Veshkat – organe të cilat 36 here në 24 orë e filtrojnë

gjakun i cili përmbanë të gjitha produktet e zbërthimit
në organe dhe inde siç janë; urea, acidi urik, kriprat dhe
teprica e ujit, të cilat përmes veshkave ekskretohen
(hudhen ) nga organizmi në formë urine

 Lëkura - funksionin ekskretorë e kryen përmes gjëndrave

të djersës të cilat duke e liruar djersën përmes poreve të
vogla i hudhin jashtë organizmit; kriprat, tepricën e
yndyrnave, ujin dhe substancat tjera të panevojshme

 Mushkritë- eliminojnë CO2 nga organizmi me ekshalim

 Mëlqia(organ sekondar ekskretor) - bën detoksikimin e
helmeve dhe kemikaleve të cilat konsumohen nga
organizmi apo prodhohen në organizëm si psh:

 Urea- si bi-produkt i proceseve metabolike të

përbërsëve të azotit i cili brenda organizmit, në mëlqi
përpunohet dhe shndërrohet në ure- substancë më
pak e dëmshme e cila me gjak transportohet drejt
veshkave ku filtrohet dhe hudhet nga organizmi si urinë

 Poashtupërmes biles - lëng i prodhuar nga mëlqia

hudhen në zorrë (dymbdhjetgishtore) mbetjet e
caktuara si yndyrnat ,etanoli dhe mbetjet tjera acidike
 Rregullimi i pH dhe përbërjes jonike të lëngut intersticial
në interakcion mes acideve dhe bazave, me anë të sistemeve
buferike te pranishme në gjak

 Rregullimi i balansit të fluideve duke transferuar ujin deri në inde

dhe nga indet psh. kur presioni koloidal osmotik i plazmës është më
< se i limfës, fluidi lëvizë nga qarkullimi i gjakut në ate limfatik (lëng
në hapësira intersticiale)

 Rregullimi i temperaturës trupore - gjatë qarkullimit të gjakut bën të

mundur transferimin e nxehtesisie nga indet me temp. më te lartë
në ato me temp. më të ulët duke e mbajtur kështu të njëtrajtshme
temperaturën e trupit.
 Mbrojtja nga infeksionet, agjentet e huaj, qelizat
tumorale me anë të:

 Mbrojtjes Jospecifike - përmes qelizave fagocite

(neutrofile) te cilat fagocitojnë agjentet e huaj dhe
me anë te enzimeve litike ne brendësi të tyre bëjnë
asgjasimin e tyre

 Mbrojtjes Specifike - përmes limfociteve B dhe T,

makrofageve, antitrupave të prodhuara nga
limfocitet B dhe aktivizimit të sistemit të komplementit

 Mbrojtje nga humbja e gjakut përmes funksionimit të

sistemit hemostatik(sistemit te koagulimit dhe sistemit
të fibrinolizës)
Gjaku klasifikohet si ind lidhor i përbërë nga dy përbërës
kryesor :

 Plasma, e cila është lëng i kthellët ekstracelular

o Elementet e formuara të cilat përbëhen nga qelizat e

gjakut dhe trombocitet

Elementet e formuara- quhen kësisoji pasiqë ato janë

të mbyllura në membranën plazmatike dhe kanë
formë dhe strukturë saktë të përcaktuar
Të gjitha elementet e formuara janë qeliza përveç
trombociteve, të cilat janë fragmente të qelizave të
palcës kockore.
 PLazma
50-60% të gjakut
Përbërja e plazmës:
› Ujë 92%
› Proteina
plazmatike 7%
› Përbërës të tjerë
1%

 Elementet e
formuara – pjesa
solide: :
I- Eritrocite 99,9 %

II- Leukocite <1%

a) Granulocite
- Neutrofile
- Bazofile
- Eosinofile
b) Agranulocite
- Limfocite B dhe T
- Monocite

III-Trombocite <1%
 Plazma është pjesa e lëngët e gjakut me ngjyrë të
verdhë e cila përmbanë fibrinogjen dhe trombinë

 Plazma -mbetet pas centrifugimit për dallim nga.

 Serumi -është pjesa e lëngët e gjakut e cila mbetet

pas koagulimit

 Serumi - nuk përmbanë protrombinë dhe fibrinogjen

sepse fibrinogjeni është shndërruar në fibrinë solide
pas koagulimit
 proteineve,

 enzimeve,

 materieve ushqyese,

 mbetjeve të metabolizmit,

 hormoneve

 dhe gazrave
 Hyjnënë përbërje të fluidit celular(e kompenzojnë)dhe
e bëjnë gjakun viskoz

E rregullojnë Ph e gjakut në 7.4 që e mbajnë stabile Ph e

organizmit (lehtë bazike) duke vepruar si baza të lehta e
lidhin tepricën e joneve të H+ dhe i largojnë ato nga
gjaku

 Furnizimrezervë i organizmit me aminoacide për

nutricion të qelizave

 Transportues i molekulave tjera të vogla të cilat lidhen

për proteine plazmatike specifike dhe barten deri në
organe të caktuara ku absorbohen dhe shfrytëzohen për
sintezë të produkteve tjera
 Shkaktojnë reaksione kimike

 Mbrojnë organizmin kundër infeksionit

 Koagulimin e gjakut

 Prodhojnë shtypjen koloido-osmotike – me çka

orjentohet distribuimi i ujit nga gjaku në inde dhe
anasjelltas
 I- Albuminat (60%)
- Rol kryesor ne krijimin e
presionit osmotik koloidal
te plazmes
- Transport i lipideve,
hormoneve steroide
- Rol buferik ne ruajtjen e
PH
II- Fibrinogjeni (4%) -
element themelor i
sistemit te koagulimit
III- Globulinat(35%) :
- alfa, beta dhe gama
- Transport i joneve,
hormoneve, lipideve
- Funksion imunitar

IV-Proteina te tjera
rregullatore (1%)-
enzima, proenzima,
hormone
Përbërsit organik :
- albuminet
- komponimet org. të azotit (urea, acidi urik,kreatinina,
bilirubina)
- përbërsit joazotik (glikoza dhe lipidet)
- përbërësit aktiv biologjik (enzimet, vitaminat, hormonet
e gjëndrrave me taim të mbrendshëm)

Përbërsit joorganik :
- uji
- kripra minerale (kriprat e natriumit, kriprat e kaliumit),
kalciumi, magnezi, kloridet, bikarbonatet, fosfatet,
sulfatet dhe oligoelementet (hekuri, bakri, jodi,
mangani, fluori, kallaji dhe bromi)
Elementet e figuruara:
I- Eritrocite 99,9 %
II- Leukocite
a) Granulocite
- Neutrofile
- Bazofile
- Eosinofile 0.1%
b) Agranulocite
- Limfocite B dhe T
- Monocite

III-Trombocite
Strisho periferike e gjakut